장음표시 사용
131쪽
gestorum partibus posuimus id est quarta & quinta , DLecundunt septem partium distributionem. Et quod iam primis Verbis orationis nostrae posuimus, veru inuenietur: ut ex triginta sex libroru recitatione fiant iii-
uenos persecti , & ad omne opus legitimum instructi, nostroq; tempore n6 indisni: duabus aliis partibus, id est sexta & septi ina Diseuorti nostrorum , quae in quatuordccim libris copositae sunt, ita dispoisitis,ut possint postea cas & legere, & in iudiciis ostendere. QAibus si bene se imbuerint,& in quinti anni quo προλοωι nu cupatur metas, constitutionii codice tam legere, qu subtiliter intelligere studeant: nihil eis legitimae scie-tiae deerit,& omne ab initio usque ad finem suis animis a
complectentur. Et quod pene in alia nulla arte euenit cum &si vilissimae,omnes infinitar tame sint: haec scita scientia fine habeat mirabilem,praesenti tepore anObis ortum. Discipuli igitur,omnibus eis legitimis arcanis reseratis,nihil habeatit absconditu sed omnib' perlectis,quae a nobis per Triboniani viri excelsi miniaucrium,cet Oritq; coposita sunt:& Oratores imaximi,&iustitiae fatellites inueniantur,&iudicioru optimi tam athletae,qu an gubernatores omni loco aeuoq; felices-Hqc aute tria volumina: nobis coposita tradi eis tam in regiis urbibus,qu an in Bemiensium pulcherrima ciuitate,quem & legit nutricem bene quis appellet,lantu- modo volumus quod iam & a retro principibus constia ptutum est no in aliis locis, quae a maioribus tale priuilegium no nacruerunt: quia audiuimus iam in Alexadria splendidissima ciuitate, & in Caesariensum , & in aliis,quos da imperitos homines de uagari,& doctrinam discipulis adulterina tradere. quos sub hac interminatione ab hoc conamine repellimus: ut si ausi fuerint ii, posterum hoc perpetrare,& extra Vrbes regio, Bery tiensium metropolim hoc faccre: denara indirarum auri poena plectantur,& reiiciantur ab ea ciuitate in qua noteges docent,sed in leges comittunt. Illud te,quod iam tum ab initio hoc opus mandantes in nostra oratione,& post copletum in alia nostri numinis costitutione scripsinus,&nunc utiliter ponim': ut nemo audeat eo
132쪽
rum,qui libros costribui,signa in his ponere,& per compendium ipsi legum intcrpretationi & copositioni maxianum discrimen adserre: scituris omnibus librariis, qui Ihoc in posterii comiserint,quod post criminale poenam etiam qstimationem libri in duplum domino eius si nescienti dederint inferre compelletur: cum ipse . qui ta- respondet Iem librum coparauerit,pro nihilo eum habebit, nemi- Craco τ ne iudice ex tali libro fieri recitationem cocedente,sed pro non scripto haberi eum disponente. Illud vero fatis necessario constitutum cum summa interminatione edicimus,ut nemo audeat, neq; in hac splendidissima ciuitate, neque in Berytiensium pulcberrimo oppido ex
B his, qui legitima peragunt studia, indignos & pessimos
imis seruileς,' quorum etactus iniuria est ludos ex- - Seruills ercere,& alia crimina vel in ipsos 'possetares, vel in se ab incios suos, & maxime in eos qui rudes ad recitatione le- ge o gum ventut,perpetrare. Quis enim ludos appellet eos, modo disti ex quibus crimina oriunturt haec etenim fieri nullo pa- guend' sttimur modo: sed optimo ordini in nostris temporibus & praeclare hanc partem tradimus,& toti postero transmittimus se- Cicedo ticulo: cum oporteat prius animas, &postea linguas fieri insistoris. eruditos-. Et haec omnia in hac quidem florentissima ci 'tal. inefuitate vir excelsus praesectus huius almae urbis tam οὐ sores.seruare,qu 'm vindicare, prout delicti ta iuueni , qu in m aemiscriptorum qualitas exegerit,curae habebit. In Berytim Osina. C sum vero ciuitate tam vir clarissimus praeses Phoenicis sericla de maritimae, quem beatissimus eiusdem ciuitatis episco- septe arripus & legum professores. Incipite igitur Iesu eis do- b' liberae
ctrinam dei gubernatione tradere,& viam aperire,quam nos inuenimus: quatenus fiat optimi iustitiae & Re1p.ministri,& vos maximum decus sequatur: auia vestris temporibus talis legum inueta est permutatio,qualem apud JHomerum patrent omnisvirtutis Glaucus & Diomedes faciunt permutantes. γρυτ α λκῶ , ματ uζοῖ α eoi 2p. Quae omnia obtinere sancimus in omne aeuum ab omnibus tam prose ribus, iii m legum auditoribus, & librariis, & ipsis iudicibus obstruada. D. C P. X V II.
133쪽
s Domin 1 lus ita 'NIANI SACRATISSI-
mi principis iuris enucleati ex omni vetere iure Digesoru seu Pandectarum Liber primus.
I. VLPIA NYs libro prima Institutionum. v R I operam daturum prius nos. se oportet, unde nomen iuris de
scendat. Est autem ius a iusticia appellatum.nam ut eleganter Celsus definit) Ius est ars boni.ae- qui , cuius merito quis nos tace dotes appellet. Iusticiam namquet colimus: boni & aequi notitia profitemur:aequum ab iniquo separates , licitum ab illicito discernentes: bonos non solum metu poenarum,Verum- Fri etiam praemiorum quoque exhortatione efficere cudo praemiis pientes: veram nisi fallor)philosophiam,no simulatam dari eo-- adfectantes. Huius studi j duae sunt positiones,publianiat , Cis, cum & priuatum Publicum ius est, quod ad statu rei RoILa. de In manet spectat. Privatum,quod ad singulorumutilitatem. uentione Sunt enim quaedam publice utilia,quqdam priuatim.PuRhetorica, blicum ius in sacris, in sacerdotibus, in magistratibus de iuridi- consistit. Privatum ius tripertitum eis, collectum enim ciali. Ost ex naturalibus pretceptis, aut gentium,aut ciuilibus. Aliterp. Ius naturale est,quod natura omnia animalia docuit.blicum Nam ius istud non humani generis proprium, sed om- priuatum nium animalium , quae terra marique.nascuntur, auium M ipit ci- quoque commune est. Hinc descendit maris atq; foemi
134쪽
Ainae coniunctio, qua nos matrimonium appellamus : hinc cerompar liberorum procreatio, hinc educatio. Videmus etenim titio. Ora caetera quoque animalia, feras etiam istius iurisperitia Hoeiusvcenseri. Ius gentium est λε, quo gentes humanae Vtun- tium, iustiar. quod a naturali recedere, inde licet facile itellige- natis,a-xe: quia illud omnibus animalibus,hoc solis hominibus eat Cis. li. inter se commune est. 2. de Irine . it. po M ponius libro si lari en idii. tioneRhe-V Eluti erga deum religio: ut paretibus,& patriae pa to. assi. reamus: de Iegi III. FLORENT IN s lib. I. Institutio m. VT vim atq; iniuriam propulsemus. Nam iure hoc Iubae seneuenit,ut quod quisque ob tutelam' corporis sui resina mulsecerit: iure fecisse existimetur.& clim inter nos cogna- ta Cice. intionem quandam natura constituerit:consequens est,ho oratione ominem homini insidiari nefas esse. Nilone.
I li I. V L P I A N V s lib. l. Institutionum.
MAnumissiones quoque iuris gentium sunt. Est autem manumis io,de manu datio.nam quadiu quis in seruitute est,manui & potestati suppositus est, & manumissus liberatur potestate. ae res a iure gentium Q-riginem sumpsit: utpote cum iure naturali omnes liberi nascerentur, nec esset nota manumissio, cum seruitus rei esset incognita . Sed posteaquam iure gelium seruitus ne seruitis inuasit, secutum est beneficium manumissionis . &cum tu August. C uno naturali nomine homines appellarent, iure getium ii.19.decitria hominugenera esse coeperui: liberi,& iis contrariu uitate dei. serui, & tertium genus libertini, qui desierat esse serui. V. HERMOGENIANVS lib. I.Iuris επιτορ M. LX hoc iure gentium introducta sunt bella, discretae . , geles,regna codita,dominia distincta,agris termini positi,aedificia collocata,comerciia,emptiones,Veditiones,locationes .coductiones,obligationes institutar: e ceptis quibusdam, quae a iure ciuili introductae sunt.
VI. VLPiANV stili. I. Distitutionum.
IVs ciuile est,quod neq; in totu a naturali vel gentium recedit, neque per omnia ei seruit. Itaq; cum aliquid addimus, vel detrahimus iuri communi, ius proprium, id est ciuile efficimus. Hoc igitur ius nostrum constat,
135쪽
TVs autem ciuile est,quod ex legibus,plebiscitis, alia parti' 1 tusconsultis , decretis principum autoritate prudentionis est: tium venit. Iui praetorium, quod praetores introduxequa te ς runt adiuuandi, vel supplendi, vel comtigodi iuris ciui-pto prvst' lis gratia,propter utilitatem publicam: quod & Honorarii serium dicitur,ab honore praetorum si ς no initiatum.
de baram l l Ani & ipsit ius honorariti viva vox est iuris ciuilis. dis C mni populo iurisdictisium babenti, ius propriumstatuere pei
faetia Get mittitur: quod imici tuis uocatur,quod uero ab orgim gente aquari- a liusib- - ire custoditui,ius gemium appellatur. I X. C Α i V s lib. I. Institutionum.
Omnes populi,qui legibus & moribus reginur: partim suo proprio partim comuoi omnium homi-dtisi nem num iure utuntur. Nam quod quisque populus ipse sibi tradit Ari ius constituit,id ipsius ciuitatis proprium est: Vocaturq;stotelesti s ius ciuile,quasi ius propriu ipsius ciuitatis. Quod vero
Filaicoru- naturalis ratio inter omneshomines constituit, id apud omnes peraeque custoditur:vocaturq; ius gelium, quasir sis dici- quo iure omnes gentes Utantur. tur apud x. VLPiΛNus lib. I. R. larum. Ciceronem πVsticia est costans &perpetua voluntas,ius suum cui-- lib.et deis 1 que tribuendi Iuris prccepta sunt haec rhoneste vive- Fgib. xbidi re,alteria non laedere,suum cuiquo tribuere. Iuris prudiaboegra dentia est diuinarum atque humanarum rerum notitia, viter eo iusti atque iniusti scientia. piose expli xi. PAvxvs lG. X i x x I. ad Sabi-m- ur. TVs plurib' modis dicitiir. Vnomodo ii id quod sei I. per bonum ac aequum est , ius dicitur: H est ius naturale. Altero modo, quod omnibus ut pluribus in qu que ciuitate villa est:vt est ius ciuile . nec minus ius recta dicitur in ciuitate nostra ius honoraxiti. Prarior quoque ius reddere dici tur,etiam cum iniq ud decornit:
latione scilicet sectan5 ad id,quod praetor ita fecit, sed ad illud,qd pretiore facere conuenit. Alia significatio us dicitur locus in quo ius redditur: appellatione collata a.
136쪽
1ata ab eo,quod fit, in eo ubi fit Qu em locum determinare hoc modo possumus: ut ubicunque prauor salua maiestate imperij sui, saluoque more maiorum, ius dicere constituit: is locus recte ius appelletur.
Nonnunquan ius etiam pro necessitudine dicimus veluti est mihi ius cognationis vel adfinitatis.
DE ORIGINE IURIS, ET OMNIUM magistratun, er Auccesione prudentia. TI T. II.
C A I v s lib. i. ad x. duodecim tabularum. AC TvRi legum vetustaru interpretatione,
i necessario prius ab initiis urbis repetendum existimauimus: no quia vclina verbosos commetarios facere, sed quod in omnibus rebus animaduerto id perfectu esse,quod ex omnibus suis partibus constat. Et certe cuiusq; rei potissima pars principita est . Deinde si in foro caussas δicetibus Ide planefas ut ita dixerim videtur esse, nulla prisatioe facta, to dialon
iudici rem exponere: quato magis interpretatione pro a.de rvis. inittentibus inco ueniens erit, omissis initiis, atq; ori- hane
gine non repetita,atq; illotis ut ita dixerim manibus, semotami Protinus materia interpretationis tractare trianqtie nisi vide Platallor istae praefationes & libetius nos adlectione pro- tonem diapositae materiae productit:& cum ibi venerimus,euiden logo. . detiorem praestant intellectum. Iesus eis et r. po M po Niv s librosngulari euchiridii. Ostiem. Ecessariu itaq; nobisvidetur in primis , ipsius iuris origine atq; processum demostrare.Et qui de initio ciuitatis nostrae populus sine certa lege, sine iure certo primum agere instituit,omniaque manu regis gub ma-Dantur. Postea aucta ad aliquem modum ciuitate, ipse Romulus traditur,populum in triginta partes diuisisse: quas partes curias appellarit,propterea quod tunc rei-ἴublicae curam per sententias carum partium expedieat. Et ita leges quasdam& ipse curiatas ad populuia, tulit, tulerunt & tequentes rege a. quae omnes conseriptae exst ut in libro Sexto Papyri j: qui fuit illis t-Poribua
137쪽
temporibus, quibus Tarquinius Demarati Corinthii Dfilius, ex principalibus viris. Isque liber ut diximus Q appellatur ius ciuile Papyrianum : non quia Papyrius de suo quidquam ibi adiecit . sed quod leges sine ordine latas in unum composuitlExactis deinde regibus,te- se Tribunitia omnes leges hae exoleverunt: Iterumquet coepit populus Romanus incerto magis iure ,& consuetudine aliqua uti, qu-m perlata lege : Idque propὀxiginti annis passus est. Postea nu diutius hoc fieret rplacuit publica authoritate decem constitui viros , per quos peterentur leges a Graecis ciuitatibus i& ciuitas fundaretur legibus. quas in tabulas eboreas perscriptas , pro Rostris composuerunt, ut possent apertius percipi. Datumque est eis ius eo anno in ciuitate sum- inum : uti & leges corrigerent, si opus esset, & inte pretarentur: neque prouocatio ab eis , sicut a reliquis magistratibus, fieret. Qia i ipsi cum animaduerterunt aliquid deesse istis primis legibus t ide6que sequenti
anno alias duas ad easdem tabulas adiecerunt, & ita ex
accidente appellatae sunt leges duodecim tabularum: ηδε hi, is se serendarum authorem fuisse decem viris Fle bsentiat quςΠd in Ephesium exsulantem in Italia, Gellius,*i-Ηi legibus latis coepit vi natua. Id i 4. 3 -lixor euenire soldi Vt interpretatio desideraret pru- Nise. ML dexitium aut oritatem, necessariamque disputationem. o. - disput tio S hoc ius, quod sine scripto ve-
: nit, compositum a prudentibus e propria parte aliqua non appellatur, ut caeterae partes iuris suis nominibus designantur: sed communi nomine appellatur ius ciuile . Deinde ex his legibus eodem fere tempore actiones compositae sunt, quibus inter se homines disceptarent: quas a tiones ne populus , ut vellet, institueret: certas selennesque esse voluerunt : & appellabatur haec pars iuris legis actiones . dc ita eodem pene tempore tria haec iura nata sunt: leges duodecim tabula- . rum, ex his fluere coepit ius ciuile, ex iisdem legis a. 'iones compositae sunt. Omnium tamen harum & interpretandi scientia & a ones , apud collegium Pontificum erant: ex quibus ςonstituebatur, quis quoquo
138쪽
λ anno praeesset priuatus :&populus prope centum an- nis hac consuetudine usias ere. Postea cu Appius Claudius proposuisset, & ad Armani redegisset has actiones, Cneus Flauius scriba eius, libertini filius , sub- Deboemia reptum librum populo tradidit: & adeo gratum fuit id devaleriis
munus populo, ut tribunus plebis fieret, & senator, & Nax.li. ac aedilis curulis . hinc liber, qui actiones continet, ap- cap.L. pellatur ius civile Flaulanum : sicut illud , ius ciuile Papyrianum . nam nee Cneus Flauius de suo quidquaadiecit libro . Augescente ciuitate, & qui praeerant, quaedam genera agendi composuerunt: nec post multum temporis spacium Sextus Aelius alias actiones
B eomposuit: & librum populo dedit , qui appellaturius Aelianum. Deinde cum esset in ciuitate lex duo decim tabularum & ius ciuile , essent & legis actiones: euenit , ut plebs in discordiam cum patribus perueniret, & secederet: sibique iura constitueret , quae plebiscita vocantur . mox clam reuocata esset plebs : quia
multae discordiae nascebantur de his plebiscitis: pro legibus placuit & ea obseruari, lege Oriens a. de ita factum est: vi inter plebiscita & leges , species constituendi interesset , potestas esset eadem. Deinde quia gifficile plebs conuenire coepit , populusq; multo difficilius in tanta turba hominum : necessitas ipsa curam reipublicae ad senatum deduxit. Ita coepit senatus se C interponere: & quidquid constituisset , obseruabatur: idque ius adpellabatur senatusconsultum. Eodem te Cinius Gasore & magistratus iura reddebant: & ut scirent ciues, seo .i . quod ius de ova re quisque dicturus esset, seque praemunirent: edicta proponebant, quae ius honorarium constituerunt. Honorarium dicitur, quod ad honore praetoris venerat. Nouissime sicut ad pauciores iu- Aspiae; ri, eonstituendi via transisse, ipsis rebus dictantibus, simis. invidebatur : per partes euenit, Vt effet necesse reipubli- ρ eis acat per unum consuli, nam senatus non perinde omnes ,.Iωniis prouincias probe regere poterat. Igitur constituto prin admini ei per datum est ei ius, Ut quod constituisset , ratum 'istis emet. Ita in ciuitate nostra aut iure, id est lege con- rej.ψι-stituitur: aut est proprium ius ciuile , quod sine scri- pto in
139쪽
diuov. pto in sola prudentiu interpretatione consistit: aut sunt 8.de Rep. legis actiones,quae formam agendi continent: aut ple- O in lib. biscitum, quod sine authoritate patrum est constitu- ciuit siue tum : aut est magistratuum edictum, unde ius honora-ae νεgno. rium nascitur : aut senatusconsultum, quod solum se- Mimiel natu constituente inducitur sine leger aut est princia lib.3. Poli- palis constitutio, id est, ut quod ipse princeps constitie.cap. 6. tuit, pro lego seruetur. Post originem iuris & proces.sum cognitum, consequens est, ut de magistratuum nominibus & origine cognoscamus: quia ut exposuimus mHuius per eos, qui iuri dicundo praesunt ν, effectus rei acci- Dei enar- pitur. parum est enim ius in ciuitate esse, nisi sint, qui risionἔρe iura reddere possint. Post deinde de authorum succes. te ex Cici sione diccmus : quod constare non possit ius, nisi sit a-b.3-leg. liquis iuristeritus , per quem possit quotidie in melius
produci. Q d ad magistratus attinet: initio ciuitatis huius constat reges omnem potestatem habuisse. Iliadem temporibus es tribunum celerum fuisse constat. is autem equitibus praeerat, & veluti secundum locum. a regibus obtinebat : quo in numero fuit Iunius Brutus, qui author fuit regis eiiciendi. Exactis deinde regibus,consules constituti sunt duo: penes quos summum ius uti esset, lege rogatum est . dicti ab eo, quod plurimum reipublicae consulerent . qui tamen ne per omnia regiam potestatem sibi vindicarent: lege lata factum est, ut ab eis prouocatio esset, neue possent in caput ciuis Romani animaduertere iniussu populi: solurelictum est illis,ut coercere possent, & in vincula publica duci iuberent. Post deinde cum census iam in iore tempore agendus cssct, & consules non sufficerent huic officio , censores constituti sunt. Populo deinde aucto , cum crebra orirentur bella , & quaedam acriora finitimis inferrcntur : interdum re exigente, placuit maioris potestatis inagistratum constitui. Itaque dictatores proditi sunt , a quibus nec prouocandi ius fuit. & quibus ctram capitis animaduerso data est. Hunc magistratum : quoniam summam potestatem habebat e non erat fas ultra sextum mensem retinere. Schis dictatoribus magistri equitum iungebantur,sic quo
140쪽
Α modo regibus tribuni celerum et quod officium i fere tale erat, quale hodie praefectorum praetorio. magistratus enim habebantur. Iisdem temporibus cum plebs a patribus secessisset,anno fere septimodecimo post reges exaltos : tribunos sibi in monte sacro creauit ; qui essent plebei magisti atus . dicti tribuni, quod olim in tres partes populus diuisus erat , & ex singulis singuli creabantur : vel quia tribuum sussyagio creabantur. Itemque ut essent, qui aedibus praeessioni , in quibus o-ninia scita plebs deserebat: duos ex plebe constituerunt,qui etiam aediles appellati sunt. Deinde cum ar- rarium populi auctius esse coepisset:qui illi praeessent, B constituti sunt quaestores: dicti ab eo, quod inquirendae & conseruandae pecuniae causa creati erant. Et quia ut diximus de cipite ciuis Romani iniussu populi non erat lege remissium consulibus ius dicere: pro-l turea quaestores constituebantur a populo,qui capita-ibus rebus praeessent: hique appellabantur quaestores au icidij , quorum etiam meminit lex duodecim tabu-arum. Et cum placuisset leges quoque ferri: latum est ad populum,ut omnes magistiratus se abdicarent et M
decemviri constituti sunt anno vno . hi cum magistratum prorogarent sibi, & rem iniuriose tractarent, neq; vellent deinceps sufficere magistratus, ut ipsi &factio sua perpetuo rcmpublicam occupatam retinerent: m-C mia atque aspera dominatione eo rempubliciun perduxerunt,ut eXercitus a rapublica secederet. initium fuis- de secessionis dicitur Verginius quidam : qui cum animaduertisset Appium Claudium contra ius, quod ipse ex vetere iure in duodecim tabulas transtulerat,vindicias filiae suae a se abdixiTe : di secundum eum , qui inseruitutem suppositus es, eo petierat,dixisse: captumq; amore virginis omne fas ac nefas miscuisse et indignatus , quod vetustissima iuris obseruantia in persona filiae suae defecisset utpote eum Brutus, qui primus Romae cosul fuit,vindicias secundum libertate dixisset in persona Vindicis Vitellioru serui, qui proditionis co- iurationem indicio sub detexerat & castitatem filiae sitae , quoque eius praeserendam putaret : arrepto