장음표시 사용
401쪽
M in hunc locumCic. in oratioe
iiset quod de Nemo quinere refert Sueto. in Dilio
Digestorum lib. IIII. Tit. v II1.
P A v L v s lib. i. ad edittam. Ompromissum ad similitudinem iudicioru Dredigitur,& ad finiendas lites pertinet. j i I. v L P i A N V s lib. I i i i. ad edictum. LX compromita placet exceptionem non nasci,sed poenae petitionem. Eo casu quo iudicis sententia Κόtenenissos arbitri sententia moraretio lana cum secTu non petitur.Bartolus. ii i. I D E M lib. XII i. ad edictum.
LAbeo ait: si co promita facto sentetia dicta est, qua
quis a minore vigintiquinque annis tutelet absolue retur: ratum id a praetore non habendum, neque poena eo nomine comissae petitionem dari. Tamessi neminem praetor cogit arbitrium recipere: quoni: m h c res libe Era & soluta est,& extra necessitatem iurisdictionis posita attamen ubi semel quis in se receperit arbitrium , ad curam & ad sollicitudinem suam hanc re pertinere pri-tor putat: non tam quod studere , verom quoniam deberet decipi, qui eum qiiasi virum bonum disceptatorem inter se elegerunt. finge enim post caussam iam semel atque iterum tractatam, post nudata utriusque intima,& secreta negocij aperta : arbitru vel id gratiae dantem,vel sordibus corruptum,vel ex alia caussa nolle sententiam dicere: quisquamne potest negare aequissimum
sere,praetore interponere se,ut officium, quod in se re-. cepit, impleati Ait praetor. Q V I ARBITRIVM, POENA COMPRO Miss A, RECEPERl T. Tractemus de personis arbitrantium.& quidem arbitrum cuiusque dignitatis coget officio perfungi,quod susce pit,etiam si iit consularis : nisi forte in aliquo magistratu positus,vel potestate: consul forte vel praetor)quoniam in hoc imperium non habet.
IIII. PAVIus lib. X II i. ad edictum.
N J Am magistratus superiores, aut pari imperio qui sunt,nullo modo oossunt cogi.' nec iterest: ante,ari in ipso magistratu arbitrium susceperint. sed inferiores possunt. S V I ry AN Vs lib. X tr i. ad edictum. Ed & filivssimilias compelletur.
402쪽
Vin etiam & de re patris dicitur filium amilias ae
cibitrum esse.nam & iudicem eum esse posse,plerin que placet. Puteaeo promitti in libertim etiam in infamem Bariolus. v I i. V L P i A N v s lib. x I I r. ad edictum. PEdius libro nolao,& Pomponius libro tricesimotertio scribui: parui referre, ingenuus quis, an liberinnus sit:integrae famae quis sit arbiter,an ignominiosus. Si compromittatur in duos ' orum unus non potesZ esse arbiter, alter sententiam dicere nou cogetur: nee sententia malet, nsi esset assiectum insolidum Bariolus. In seruum Labeo compromitti no posse scribit libro P undecimo,& est verum.Vnde Iulianus ait: Si in Titium& seruum compromissum sit: nec Titium cogendum sententiam dicere, quia cum alio receperit: quamuis serui inquit arbitrium nullum sit. id tame,si dixerit se
tentiam Titiust poena non committeturiquia non,vi r . cepit,dixit sententiam. V Ii i. P A V L V s lib. TI I r. adia, ιm.
SEd si ita compromissum si, ut vel alterutrius sententia valeat: Titium cogendum. I x. VLPIANV s lib. x II I. ad edictum.
SEd si in seruum compromittatur,& liber sententiam dixerit: puto,si liber factus receperit, consentientia C hus partibus : valere. Sed neque in pupillum , neque in furiosum,aut surdum,aut mutum comprom ittetur,ut Pomponius scribit. . In iudicem ordinarium illius causae non potωὶ tam omitti e
Si quis iudex sit:arbitriu recipere eiusde rei, de qua iudex est,inve se copromitti iubere, prohibetur lege Iulia:& s sententiam dixerit,non est danda poenae persecutio. Sunt & alij,qui sententia dicere non coguntur: ut- puta si sordes, aut turpitudo arbitri manifesta sit. Iulianus ait, si eum infamarunt litigatores : non omnimodo praetore debere eum excusare, sed caussa cognita. Idem de si spreta authoritate eius ad iudicium, . P Au Ly s lib. xi i I. ad edium.
403쪽
Digestorum lib. IIII. Tit. VIII.
L Itigatores ierunt, mox ad Eundem arbitrum redi runt: praetore non debere eum cogere inter eos disceptare,qui ei contumeliam hanc secerint,vi eum spe nerent, & ad alium ircnt. Arbitrum non esse cogendum sententiam dicere, nisi compromissum interuen rite de quod ait praetor POENA COMPROMIss A, accipere nos debere,non si utrinque poena numaria,sed& si alia res vice poenae,si quis arbitri sententis non st terit,promissa sit: Poponius scribit. QSid ergo, si res pud arbitrum depositae sint eo pacto, ut ei daret,qui vicisset: vel ut eam daret,si non pareretur sententiae t an cogendus sit sentcntiam dicere & puto cogedum. tantun- Edem est, & si quantitas certa ad hoc apud eum depona tur . proinde & si alter rem , alter pecuniam stipulanti promiserita. plenum compromissum fit,& cogetur sententiam dicere. Interdum ut Ρomponius scribit uecte nudo pactos et compromi iuum : utputa si ambo debitorea fueriat: S pacti sunt,ne petat,quod sibi debetur,qui sententiae arbitri non paruit. Item Iulianus scribit,non cogendum arbitrum sententiam dicere, si alter promis xit, alter non. Idem dieit, & si sub conditione fuerit poena compromissat veluti si nauis ex Asia venerit, tot milia. non enim prius arbitrum cogendum sintentiam dicere, qu in conditio exstiterit: ne sit inefficax deficien 3 te coditione. & ita Pomponius libro tricesimotertio ad edictum scribit.
QVo casu ad praetorem pertinebit in eo forsitan solo At si possit dies compromissi proferri, prose
ratur. XIII. v LPIA NYs lib. XII I. ad edulam
Pomponius ait, & si alteri accepto lata poena sit compronuni t non debere eum compelli sententiam di
Ucet de controuersis vult partis tantum si compromiss-m, arbiter non cogitui sententiam diceres at una tantoparte mapiv- missa e . tiat a timueri ipiam a Diu
404쪽
Idem Pomponius scribit.si de meis solis eontroue siis sit compromissum,& de te poenam sim stipulat': viadendum , ne non sit coinpromissum. sed cui rei moueatur,non video. nam si ideo, quia de unius controuersiis soli in compromissum sit, nulla ratio est. licet enim &de una re compromittere. si vero, uia ex altera dumtaxat parte stipulatio interuenerit,est ratio: tanqu in si potitor sit,qui stipulatus est, possit dici plenum esse compromissum : quia is, qui conuenitur, tutus est pacti cxceptione: is vero qui conuenit,si arbitrio non pareatur, habet stipulationem. Sed id verum csse non puto.neque enim sufficit exceptionem habere, ut arbiter sentetiam dicere cogatur. Recepisse autem arbitrium videtur
ut Pedius libro nono dicit qui iudicis partes sust pit, finemque se stra sententia controuersis impositurusollicetur . Quod si inquit hactenus interuenit, ut
experiretur, an consilio suo vel authoritate discuti literaterentur: non videtur arbitrium recepisse. Arbiter ex compromita his diebus non cogitur sententiam dicerc,quibus iudex non cogeretur,nisi dies compromics exitura sit,nec proserri possit.Proinde si fortJ vrgeatur a praetore ad sententiam et aequissimum crit, si iuret sibi de caussa nongum liquore, spacium ei ad pronu clandum dari.
.c Ed si compromissum sine die consectum est: necessisnest arbitro, omnimodo diem statuere, partibus com sentientibus, ae ita demum causiam disceptare . quod si hoc praetermisium sit i omni temporo cogendus est sententiam dicere. X V. V L P IA N vis lib. x I et r. ad edictum.
LIcet autem praetor districta dicat, sententiam se a
bitrum dicere coacturum:attamen interdum ratio Min eius habere debet,& excusationem recipere, caunia cognita:vtputa si fuerit infamatus a litigatoribus:aut si inimicitiae capitales inter eum & litigatores,aut alterum ex litigatoribus intercesserint:aut si artas,li valetudo,quae postea contingit, id ei munus remittat: aut occupatio negociorum propriorum et prosectio urgens,
405쪽
aut munus aliquod reipublicae caussa.dc id Labeo.
Nisi qua alia incommoditas ei post arbitrium s
s eptum incidat. Sed in caussa valetudinis busve,caussa cognita differre cogitur. Arbiter iudicii sui nomine, quod publicum vel priuatum habet,exc satus esse debet a compromisso: utique s dies compromissi proferri non potest..u'd si potest et quare non cogat eum,cum possit proferre t quod sine ulla districti ne ipsius interdum futurum est . Si tamen uterque velit eum sententiam dicere:an quamuis cautum non sit dodie proferenda) non alias impetret quia iudicium habet,ne cogatur quian si consentiat denuo in se compromitti haec si dies exitura est,
I Tem si unus ex litigatoribus bonis suis cedat. Iulianus libro quarto digestorum scribit, non esse coge , dum arbitrum sententiam dicere: cum neque agere, neque con ueniri possit. S i multo post reuertantur ad arbitrum litigatores : non esse cogendum sententiam dicere, Labeo scribit. Item si plures sunt, qui arbitrium receperunt: Nemo unus cogendus erit sententiam dic re: sed aut omnes,aut nullus. Inde Pomponius libro tricesimotertio ad edictu quaerit: si ita sit compromissum, vi quod Titio disceptatori placet,id Seius pronunciet: quis sit eorum cogendust Et puto tale arbitrium non va lere,in quo libera facultas arbitri sententiae futura non
est. sed si ita sit compromissum, arbitratu Titi j aut seii
fieri. Pomponius scribit,& nos putamus compromissum valere: sed is erit cogendus sententiam dicere, in quem litigatores consenserint. Si in duos fuerit compromimum: sic ut si dissentirent,tertium adsumant: puto t 'le compromissum non valere. Na dc in adsumendo ponsunt dissentire. Sed si itast,ut tertius adsumeretur. Sempronius: valet compromissum, quoniam in adsumendo dissentire non possiunt. Principaliter tamm,si in duos arbitros sit compromissum: non debet praetor eos coge re sententiam dicere t quia res fere sine exitu futura est, propter naturalem hominum ad dissentiendum tacilita-
406쪽
tem. In impari enim numero idcirco compromissum ad mittitur: non quoniam consentire omnes facile est, sed quia c& si dissentiant inuenitur pars maior,cuius arbitrio stabitur. Sed tamen usitatum est etiam in duos compromitti :& debet praetor cogere arbitros, si non consentiant,tertiam personam certam eligere,cuius authoritati pareatur. Duo possum iudicare contradi te tertio, vel tacente: secus es Estute. Idem in duobus iudaminu contradicente teriis: dum tamen
Celsus quoque libro tertio digestorum scribit: si in tres fuerit compromissum,sufficere duorum cosensiim, si praesens fuerit &terti': alioquin absente eo, licet duo consentiant, arbitrium non valere : quia in plures fuitu compromissum, & potuit praesentia eius trahere eos in
aliam sententiam. xv II I POMPONIVs lib. X VII. ἐπιςολ- 1.
SI c& tribus iudicibus datis , quod duo ex consensu,
absente tertio,iudicauerum: nihil valet. quia ita domum quod maior pars omnium iudicauit, ratum est : cu& omnes iudicasse palam est.
QVal em autem sententiam dicat arbiter, ad praei
rem non pertinere, Labeo ait: dumodo dicat, quod ipsi videtur. Et ideo si sic fuit in arbitru c6- promissum, ut certam sententiam dicat: nullum esse ar-ς uitrium,nec cogendum sententiam dicere, Iuliarius liabro quarto digestorum scribit. Seutauia didia videtur quando per eam a tota lite disceditur. Item interlocutoria potest mutari:dist initiva vero non potes mut
rimo ex caussa corrigi errores.sa1nDicere autem sententiam existimamus eum, qui ea mente quid pronunciat,ut secundum id discedere eos a tota controuersia velit. Sed si de pluribus rebus sit a bitrium receptum: nis omnes controuersias finierit, novidetur dicta sententia , & adhuc erit a praetore cogendus. Vnde videndum erit,an mutare sententiam pos-st.& alias quide est agitatum,si arbiter iussit dari, mox Vetuit: utrum eo quod iussit ; an eo quod vetuit, stari debeat.
407쪽
Digestorum lib. Io I. Tit. VIII.
debeat. Et Sabinus quidem putauit posse, Cassius vero sententiam magistri sui bene excusat. Et ait de ea sententia Sabinum non sensisse , quae arbitrium finiat , sed de praeparatione caussar: utputa si iusserit litigatores Kalendis adesse , mox Idibus iubeat . nam mutare eum diem posse . Caeterum si condemnauit , vel absoluit: qui do arbiter esse desierit , mutare sentcntiam non posse.
xx, C A r us lib.v . ad H, Tum prouinciale. QVia arbiter,& si errauerit in sententia diceda,co . . rigere eam non potest. Neu videt ui dici asententia emaram omisit π omua. Bart.
Uid iamen , si de pluribus controuersiis sumptus. est,nihil sibi communibus:& de una sententiam di. xit,de aliis nondum i nunquid desiit esse a biteri Videamus igitur, an in prima controuersia possit mutare sententiam, de qua iam dixerat. Et multum interest de omnibus simul vi dicat sentetiam,compromit :sum sit, an noti . nam si ut de omnibus : poterit mutare. nondum enim dixit sententiam. dd si vi separatim: quia plura sint compromissa,& ideo quantum ad illam controuersiam pertinet arbiter esse desit. si arbia terita pronunciasset, nihil videri Titium debere seior tametsi Seium non vetuisset petere,omen si quid petisset,videri coptra sententiam arbitri secisset &id Ofili S Trebatius responderunt. Solutioni diem posse a Jbitrum statuere puto: sc ita etiam Trebatius videtur sentire. Pomponius ait,inutiliter arbitrum incertam sententiam dicere: utputa quantum ei debes, redde t diuisioni vς strae stari placet: pro ea parte, quam cret litorib' tuis soluisti accipe. Aitit amo potes pro et clares prep a Bare. Iloen si arbiter poenam ex compromisso peti vetue rit: in libro tricesimotertio apud Pomponium scriptum habeo,non valere,& habet rationem:quia non de poena compromissum est.
408쪽
tum isse compromitti Mat. Papinianus libro tertio quaestionum est, si chm dies comproniissi finiretur, prolato die litigatores denuo in eum compromiserint, nec secundi comproinissi arbitrium receperit: non esse cogendum recipere, si ipse in mora non ruerit, quo minus partibus suis fungeratur.
Q Id si per eum factum sit: aequislanum esse,cogi eum a praetore sequens recipere. 4ete quaestio ita procedit: si nihil in priore compromissis de die proferendo caue batur. Caeterum si cauebatur, & ipse protulit: mansit arbiter. Plenum compromissum appellatur, quod de
rebus controuersiisue omnibus compositum est.nam ad
omnes controuersias pertinet. sed si forte de vita re sit disceptatio licet plenum compromissum faehum sit, tamen Martianus ex caeteris cauisis actiones superesse ait. id enim venire in compromissum , de quo actum sit, Vt veniret. Sed est tutius, si quis de certa re compromin sum facturus sit, de ea re sola exprimere. Non debent autem in compromisso obtemperare litigatores, si arbiter aliquid inhonestum iusserit. Si intra diem con promissi aditus arbiter, post diem compromissi a4esse
iusserit: poena non committitur. Impediι- ex im caussarenti a petulanem ρων est tutus e ceptiones paratus est denuo e promittere. Bar
Si quis ex litigatoribus ideo non adfuerit, quod valetudine , vel reipublicae caussa absentia impeditus sir
aut magistratu, aut alia iusta caussa: poenam commitu Proculus & Atilicinus aiunt. Sed si paratus sit in eumdem compromittere: actionem denegari, aut exceptio De tutum fore. Sed hoc ita demum verum erit, si arbiter recipere in se arbitrium fuerit paratus . nam inuitum non esse cogendum, Iulianus libro quarto digestorum recte scribit. ipso autem nihilominus poena abscd
In ea ciuita te se ferenda sensentia in dubio , in q afflam est
compromism: vel in enutu ensibus ad is secundum qualitatem te senarum, vem citatio facta ad Ictum inlam 'in u--H-
Si ετ itur iusserit puta in prouincii adesse litigato-
409쪽
Dagenorum lib. IIII. Tit. VIII.
res,cum Romae esset in cum compromissum:anei impu- non pareatur,quaeritur Et est verius . quod Iulianus ait libro quarto:eum locum compromisso inesse,de quo actum sit,cita copromitteretur. Impuno igitur ei no parebitur,si alio loco adesse iusserit. id ergo, si no appareat, de quo loco actum siti melius dicetur eu locum contineri.Vbi compromissum est. id tamen, si eb lo ci, qui sit circa urbena,adesse iusserit i Pegasus admittit valere iussum. od puto verum esse, si eius sit autho ritatis arbiter: vel in secessibus soleat agere , & litigatores facile ed loci venire possint. Sed dc si in alique locum inhonestum adesse iusserit,puta in popinam, Vel lupanarium: sine dubio vi Iulianus ait impune ei non parebitur. qua sentetiam Sc Celsus libro secundo digestorum probat. Vnde eleganter tractat: si is sit locus, in quem alter ex litigatorious honeste venire non possit, alter possit:& is non venerit,qui sine sua turpitudine eo
venire possit,& is venerit, qui inhoneste venerat: an c mittatur poena compromissi,quasi non praebita opera 3 recte putat, no committi . absurdum enim esse,iussum in alterius persona ratum esse, in alterius non. Vbi esporna, mn dies: admittitur pmgatio morae ad litem osntestatam, ubi vero es ma O dies, mora purgatio no admittituas de necestate: se idonte receperit, petitiosoruatori
. Intra quantum autem temporis,nisi detur,quod arbiter iussit,committatur stipulatio videdum est. Et si quidem adiectus dies non sit: Celsus scribit libro secundo digestorum, inesse quoddam modiςu tempus: quod ubi praeterierit,poena statim peti possit. ut tamen inquit si dederit ante acceptum iudicium , agi ex stipulatu non possit.
Τique nisi eius interfueri tunc solui. x x xii - V L P I A N v s lιb. x i i I. adedi iam Ellasa: t, si arbiter intra Kalendas septembris dari iusserit, nec datum erit: licet postea offeratur, attam e semel commissam poenam compromissi no eua- 'ostere: quoniam semper verum est,intra Kalendas da
410쪽
tum non esse. si autem oblatum acceperit: poenam petere non posse,aut doli exceptione remouendum. Contra,vbi dumtaxat dari iussit. si casu telo is ci editora erexit, quo minus intra diem pec
mafluatur, posteriori mora rei pinna committitur. Batulus.
- Idem ait in iusserit me tibi dare,& valetudine sis impeditus,quo minus accipias, aut alia iusta causia r Proculum existimare, poena non committi,nec si post Kale-gas,te parato accipere, non dem . Sed ipse rect 3 putat. duo esse arbitri pret cepta: unum pecuniam dari, aliud intra Kalendas dari licet igitur in poenam non committas, quod intra Kalendas non dederis , quoniam per te non steterit: tamen committis in eam partem, quod nondas. Idem ait,nihil aliud esse, arbitri sententiae stare: quam id agere quantum in ipso sit) ut arbitri sententiae pareatur. Idem Celsus ait,si arbiter me tibi certa die pecuniam dare iusserit, tu accipere noluisti : posse defendi
ipso iure,poenam non committi.X x I ι i I. P Α V L v s lib. X r r i. aded-m.
SEd si postea paratus ille sit accipere,non impund me
non daturum. non enim antd feceram. Licet non valeatsententia: valet prorogatio diei.Dem diem pro, rogare intelligitur cum omnibas et alitatibus praecedentibus: da quibus nihil potest mutare. Baiiodus. x x v. V L P i A N V s lib. X ri t. ad edictum.
LAbeo ait: si arbiter, c sim in compromita cautum esset,ut in eadem die de omnibus lententiam diceret, dc ut posset diem proserre : de quibusdam rebus dicta alioquin sententia,de quibusdam non dicta , diem protulit: valere prolationem diei, sententiaeque eius ponse impum: non pareri. & Pomponius probat Labeonis sententiam, quod & mihi videtur : quia officio in sententia sunctus no est. Haec aute clausula Di EM COM PRO Mis Si PROFERRE, nulla aliam dat arbitro facultatem , quam diem prorogandi. & ideo conditionem primi comDromissi, neque minuere, neque mutare potest:& ideo caetera quoque discutere debet,& pro o--ibus unam sententiam ferre.