De melancholia et morbis melancholicis.

91쪽

zelotypia , metus importunus fibris lenta ner-Vea accenditur , qua tit ut miseri contabescant;

praecipue infantes , qui regendis animi erroribus impares sunt, Vel enim ester vescit febris illa in

acutam mutata , Vel in hecticam transit, utraque in lethum terminanda. Sed nisi in novum morbum prorsus sese Vertat

Melancholia , indolem suam ad extremum servat. Hinc aegri imbecilles , attoniti, insani, absurdis fatigantur deis , odores novos sentiunt, visus coloribus insolitis vitiatur, aliquando speC-tra ante oculos obVersari queruntur, praecipitia ante pedes patentia horroni. Quorum quidem symptomatum cuin tanta arietas insit, liceat aliquibus historiis miras morbi Varietate pingere. Tenerrima fuit mulier quae quindecim annos nata, ab infantia delicatula & tenuis , cute rosea

candidissima , cum cruciatibus ante annum menstrua passa erat. Haec cruda forsan nondum matura , vir militari nupta , absentiam ejus aegerrime tulit, metuque hostium atque amore

forsan ineXpleto moerens , solitudinem amaVit,& hominum consortia fugiens , tristem pascebat animum horrendis , quos metuebat Ventibus. Unde mobilitas summa acquisita cui faVebant, postea reduce marito Fartus bini aetate me saltem judice nimium tenera, unde partus niXibus distractae partes novam acquisivere teneritudinem , adeoque mobilitatem & exquisitum sensus

acumen. Cui dum indulget, eo sensim devecta est, ut lapillus ex altitudine mediocri cadens, illam illico convelleret spasmis artuum, orisque distraheretur. Hinc factum, ut dum omnes a

92쪽

convulsionibus excitandis Cavent, favent dispositioni adaugendae; itaque res eo deducta ut cibus intra ventriculum immissus, omnia abdominis viscera Convelleret, unde demum phtificae obeundum fuit cum delirio atque convulsionibus. Nec minus tamen uXorius conjuX, dum ejus atria Cum studio Mamore servat, horrorem eundem strepitus concepit, unde mobilioribus factis nervis, morbo acuto pleurit idem mentiente correptus , Convulsus etiam obiit Circa autem hanc historiam notandum est,quod miseris praepostera certe indulgentia male consultum est. Cum potius me suasore , pedetenti rumori , causisque incutientibus assuescendum erat, ut quasi indurarentur nervi quos nimia sensilitas , Vitae muniis eXequendis reddiderat imbecilliores Hinc impedita in priore nutritio, in posteriore Vis effoeta, Cutioris morbi impetui retundendo in idonea facta est. Alia mulier nobilis eXtat adhuc lum,in quanquam minus culpanda sanitate donetur , necdum tamen nerveis insultibus libera dici potest. Haec floridam habuit vigentemque pueritiam, quam etiam Corpus belle Constitutum eX primit. Triginta nunc annos facie illibata praeseri, Carnosa satisin ut corpore decoro, sic animo forti praedita est. Sana dici deberet, nisi Melancholiam quidem mere nerveam a partu contraXisset. Per se quidem tonum fibrarum exquisite sentientem habet Choreas cum furore quodam eXercet, Harmonia, musice extra se rapitur tota, & voluptatum delicias anhelat, luXuriosaque, nisi potens virtutis coerceret stimulus, dici deberet.

93쪽

Haec moerore ex unigeniti filii pusilli morbo, ManXietate contracto , in nerVeam Melancholiam ita incidit, ut nihil solitis leporibus detraxerit, nihil deliciis , in vita lautiori assiuentibus. Sed si aliquid aut triste, aut insolitum atque percellens audiverit, oris distorsionibus, artuum convulsionibus occupatur , nihil de nativa hilaritate remittenS, aut saepe mane post somnum inter ocos, saepe in ipso adstantium plurimorum Coetu , inter epulas, concentus musicos concidit exanimi. sensibus prorsiis sublatis Tum convulsiones artuum , oris torsiones suffocationes thoracis anhelitus, Clamores suis singulare signis delirium , cum praeconceptam absurdamque ideam cum aliqua rationis specie sequatur; ridentibus arrideat, congemiscat gementibuS, Vultus adstantium agnoscat, eisque suam velit praejudicatam opinionem Communicare , imo, recusantibus, aut refellere ratione praepostera Conantibus, irascatur. Quinque eam per horas integras tali delirio convulsionibus simul horrendis correptam Vidi, nunc pistolonum , nunc em- prosthotonum, nunc Vero tetanum ipsum mentientibus. Tali paroXysmo sua erat periodus. Principium quidem mitius, delirium tardius convulsio minus ero , in incremento lacumine , nihil non terrorem imprimit, mitescit postea,

.per breve animi deliquium finitur absol

vitur.

Quater in una hebdomade simili paroxysmo

bis in die , adeoque totam fer diem occupante, vidi laborantem; at quod non mirum minu , cnaodque luculenter demonstrat,quantum systema

94쪽

nerVeum a mechanico hydraulicorum vasorum systemate differat Presurgit illa hilaris, nulla aut fatigatio a Violentis musculorum Xercitiis , aut coloris a sanguinis interrupto circuitu mutatio misellam deturpat Instaurat choreaS, equOSConscendit, conviviis interest, statim a tali scena, necdum depulsis spectantium terroribus. Urina quidem in illa semper tenuis, aquea Copiosa paro Xysmum praecedit, imo sequitur ;nam quoties ipsam torquet ille, nulla vel minima Cujusvis laticis exit guttula , praeter spumam alibquam quae circa os collecta mentitur pilepsiam. Tempus quidem inutile tereretur in recensenda multiplici symptomatum larVa , qua morbus iste noster medicantes vel fortissimos terret. Sic aliae sunt mulieres quae humi prostratae, dentibus mordicus corpora apprehendunt, masteteribus, crotaphitis ferri duritiem aemulantibus. Fere omnibus, ita digiti palmae manus assiguntur, ut sine evidentis musculorum aut tendinum Iupturae periculo divelli queant. Brachium omne duritie ferrum aut lapidem jurares Sensum motus inconditus Raro dolor aliquis existit , imo nunquam. Quid quod, periodice malum recursat, ut vidi mulierem quae quotidie decima sero.

tina adventante, eodem modo conVelleretur,

nunquam alia hora aliquid simile experta. Sed li- Ceat in totin tam variis possibilibus duos adhuc enarrare casus, qui nisi testes fuissent fide digni simi omnem fidem Xsuperarent. Primam vidi, doctissimo e collegis sine mea invidia medicinam ei faciente. Puellula erat decem circiter annos nata, delicatula, pallidula,mali-

95쪽

que habitus. Haec sensim in quotidianas conVulsiones inciderat plurium horarum , in quibus humi aut super lectum prostrata , sensibus millis , tam celeriter sine ulla intermissione loquebatur, ut vix auditus vocem sequeretur. Nec quidquam ipsa audiebat aut sentiebat, sed in incoepta ora

tione Continuo pergens ratiocinabatur , imo in cum aliqua .supra aetatem facundia deas proferebat aetati suae vulgo ignota Verba profundebat , nunquam in familiaribus colloquiis usurpata Adstabat sedula mater frontem misella

manu Comprimens , in qua Compressione id erat solatii, quod si cesserat, illico in convulsiones rapiebatur , interrumpebatque incoeptum loquaci tatis ordinem , convicia matri eodem tono ingerens in ea id fuit singulare, quod cum eidem frontis Compressioni altera manum ministraret

mulier , nec duriorem ne asperiorem, OnVulsione tamen seque eXperiretur , nec minus in matrem debaccharetur, non prius Cessatura, quam

dum pristinam stationem mater reciperet. Unde id mihi circa rem miram meditant , stupendum videbatur inesse feriantibus alioqui sensibus, miram sensus subtilitatem , Cum certe neutiquam in statu naturali inter utramque manum Vel minimum sensisset discrimen Convaluit illa ; sed

qua ratione , nescio , Cum ejus bis terve in Consilium advocatus , dilucidiorem notitiam praeter modo Visa Mannotata , nunquam habuerim. Resurgebat illa a paro Xysinoe plurium horarum remporis praeteriti immemor, imo, Xtra accessum taciturna , timida vi aliquod verbum proferebat.

96쪽

rs DE MELANCHOLIA, Huic descriptioni finem imponet aliud exemplum, non sine dolore , a me longo tempore Observatum , mulieris uVenculae in summis praeditae tum corporis , tum mentis leporibus , quae post Melancholiam nerveam plitis pulmonali occubuit. Haec dissicultate summain tarde menstrua passa est, maturiusque Viro juncta , nunquam Lucinae labores experta est. Sed nunc haerentibus menstruis , nunc male & cum dolore prorumpentibus, anxietates, suffocationes, diversaque multiplicis generis mala , sine ullo vere sic dicendo, morbo patiebatur. Inde in nerveum incidit malum quod

vere hystericum dixeris. Animo linquebatur sine ulla convulsione feroci ded obscura primum i quela , dein claris distinctisque vocibus aliquem

praesentibus alloquebatur , eum videbat, ejuS vel minimos gestus annotabat, Cum eo de quavis re poterat loqui, nisi quod uni deae intenta ad eam omnia reVOCaret, sed nullum alium aut videbat, aut audiebat etiam vociferantem , quod

vix credibile pluries vidi non sine stupore summo, uestes multi superstunt. Res bis aut semel ei

acciderat, Cum ineXpectata morte mater ei dilecta abripitur. Tum primum coepit cum mortua matre quasi praesenti colloqui, ei respondere, sol liciter exorare ut de sanitate sua curam suscipiat, hunc vel illum Medicum utpote praestantiorem accersat cum ea, licet jam ab aliquot annis conjugio uncta soret, de futuro matrimonio sanissime & puellae ad morem modeste loquens:

Objiciens plura, refellens alia , imo saepe depraesentibus acerbiora, Quasi in sinum matris

97쪽

secreto multa stundens , locuta est. Uno verbo rec te omnino imo cingeniose de ornnibus loquebatur , nisi quod circa tempus praesentiam matris erraret. Nihil in eo delirio periodici fuit, sed ubi jam acutius sentirent nervi, saepe recrudescebat, imo bis in die Nec una fuit ejus forma. Adstiti deliranti cum una die maritum solum

agnosceret, sed proci non mariti titulo, unde licet fateretur ei se a parentibus promissam, graviter tamen arguebat, quod liberius lectulo insideret eique carissimam X Orem Vocanti, praematuram increpabat fiduciam. Per horam integram vidi paroxysmos duraste. Hoc tempore oculis apertis, stupentibus , Circumspectabat omnia, nil videns , nisi eum quo cum loquebatur. Gestus orationi respondebat, Corpus omne laxum habebat, tum in aliquorum minutorum soporem delabebatur , a quo evigilans dormiisse se credebat, ne id eis affectum animi repraesenta

tibus , ne memoria referente. Caeteroquin sana

erat, nisi quod ad minimum horreret strepitum, ad visa Maudita expavesceret amens. Caeteroquin forti animo praedita, lamicis jure dilectissima , a menstruis retentis Wob graviditatis suspicionem male tractatis , litisica evasit .demum contabuit. Sed ubi primum tabe affecta est,

ita ut febricula exarderet, illico Compositus omnis ille tumultus nerVeus Iese compescuit.

Mirum sane deliri genus unde id Concludere

datur, quam longe lateque simus adhuc a notacendis Omnibus sensus proprietatibus , quas vel morbus ipse e Naturae sinu depromere valet. Simulque docemur quam Varia facie diversaque

98쪽

Iarva nobis morbus noster illudat. Sic in nobilissima muliere vidi facundiam mire auctam, Unde circa abstrusillima quaeque cum quadam νεργεία disereret, quae,cessante paroXysmo, simplex nil alii meditans erat. Sic novi hominem qui quidem olim studiis indulsit, nunc ad politica animum appulit, cui febris tertianae paroxysmo laboranti memoria aucta oratii atque Virgilii versus oblitos refricabat, dum loquacitate aucta ipsos effutiret perpetuo. Quid ergo mirum si saepe vel piissimi homines dum delirant , juramenta , blasphemias , con Vitia in qualemcunque Cum aliqua ratiocinii specie effutiant. Hic nihil mutati nec in solidis , nec in fluidis pulsus integer , sanitas caeterum illibatain tamen solo ner-Veo tumultu, homo in animal alterius speciei Vertitur , quod in Calidioribus aestuantibusque locis, ubi adhuc ariditate loci systema nerveum ad majorem tonum evehitur, si ad effectus vivacio Te producendos aptum fiat, anceps dubius

haerebis quid de illa Aretaei opinione sentiendum sit, posse scilicet fieri aliquando ut phrenetici

vera de futuris Vaticinentur Cappadox enim ille in locis Asiae calidioribus medicinam Xercuit. In quibus omnes Mistorici statores consentiunt, amorem, potiundae cupidinis libidinem. odia affectus denique omnes animi, ad nostros

esse ut est ad favillam incendium , teste vel ipsorum poeseos sublimitate. Sed de his fusius to quendi sese dabit in posterum occasio.

CAP. IV.

99쪽

r. x allata Melancholiae nerveae descriptione satis elucescit, sedem ejus quaerendam esse in nervis seu parte motum atque sensum in corpore animali excipiente in acceptum unde quaque re fundente. Nec minus probatum Confidimus eam duplicem esseri unam in qua nervi quasi accensi, ultra constitutas a Natura toni metas, transiliunt 4bripiuntur Dalteram in qua eXtra ordinem , in absurda quaeque ab normes pulsisque repagulis, feruntur. Sed utrique id commune est, ut relatio objectorum Xternorum ad sensorium Commune immutetur, unde e ipsa rei natura infirmitas

menti,in quasi quaedam judicii vacillatio , exoritur. In hac igitur nerves partis mutatione, remota morbi causa, tota Continetur. Sive autem tensionem aut auctam, aut perVersam pro causa a

beas , sive pro primario effectu inordinati spiri

tuum animalium motus, perinde est. Remanent inconcussa quae ab observatione mutuamur dogmata , suadetque inquisitionis inutilitas ut de remoto causarum harumce Xamine parum solliciti, ad ea quae praxi utilitatem possunt afferro devehamur. Inquisitionis ergo nostrae argumentum consti-

100쪽

tuunt causae Videntes , quae hinc nerveam aetionem intendere possunt illinc vero eam pessiindare. Quaevis enim causa Melancholiae pii proprium caracterem amat, sibique soli singularia inducit symptomata. Harum aliae essicientes, aliae occasionales solum , recepto in Scholis nomine, dici possunt. Quid utrumque genus in hoc morbo possit, nomen ipsum indicat Essicit morbum cum causa occasionali, conditio Corporis huic recipiendo apta Quae porr sit illa conditio corporis, praecedentia capita satis enucleant. Hanc inducunt causae ipsae Melancholiae a longo tempore agenteS,

Qquae dum corpori insident, ipsum quasi aptant fingunt ad Melancholiam. 1 praecipue jure

recensentur, tenella Constitutio prava educatione praesertim, pravam naturam debilitante. Sed ut omnes causa Melancholiam inducentes ad eam

disponunt, sciendum est dispositionem illam nas-Ci, quoties repetit assultu tabes tarda in Corpus sine violento effectu grassatur ae Insionemque sensim aut auget, aut pessumdat, dum quasi us civitatis intra corpus recipit. ate porro illud undique causis insilientibus, quae eo foecundiores sunt, quo minus tutum atque munitum est corpus quod adoriuntur. Ρrima vero causarum nostrarum procatharticarum divisio erit, in causas universales Min peculiares , cum hae singulari tantum parti incumbentes totam nerVorum oeconomiam perturbent,

illae vero totam simul machinam sentientem at que mobilem in Vadant. Utraque vero classis rursus in physicas Sc O-