De gratia Christi : commentarius in primam secundae S. Thomae

21쪽

id qui dona foro in omni hypothesi, Sed multo adhue magiSirrationabile apparebit, considerant quod obScuriSSima quaestio non de iis fando est qua supernaturali ordini spocialia

sunt, sed omnino do his qua utpoto poetantia rotationeου libertatis orsata in quantum huiusmodi ad CauSam primam qua uniVersaliter SSe ebo omno on o Omni modus entiS, transcendunt omne differentias quibus gratia re natura distinguitur. Quaesti est proinde, in qua non portet immΟ- rari theologum do gratia Dot discurrontem, quia non intra proprium hiatu speculationi campum sodem habens. Et hoc os quod primo declarandum Courrit, eum practeisum raΟ- sontis tractatu obiectum qua oritur, praemiSSa in anfoeeSSum claritatis causa brovi quadam rocapitulation doctrinae cirenno ossitatem et modum operationiS Dei in omni agente creato, quacumque hypotheSi facta, et quocumque proVidentia Ordine SuppOSito.

De ratione QCunctum quam Deus in omni operante generatim, et speciatim in omni volento operatur. Et ct eo quo no- Di impervium ClauSumque est quoa oonGiliationem Pern-tionis ivina cum lilaero reaturae RPUitrio.

I. - Ratio Oporationis divina in agontibus oroatis tripliciter consideratur. Et primo quido in omni operant Deus

Operatur, quatenus dat creaturi operantibus Virtute operati Va S, et onSerVat eas, et iugiter sono eas in esse et Unde non Olum S CRUS notionum in quantum dat formam quae est prinCipium notionum ..., Sed etiam Sicut onSerVBDS formas et Virtute rerum, prout Sol dicitur causa mani- fostationis colorum, in quantum dat et OnSerVa lumen quo manifeStantur coloreS. Et quia forma rei est intra rem, et tanto magis quanto QODSideratur ut prior et uniVerSalior, et ipS Deu est propria causa ipsiu esse universali in re-

De Grati Christi. 2

22쪽

1S DE PROPRIO IRΛCTA PUS OBIECTO

eius milibus quod inter Omnia est magi intimum rebus, sequitur quod Deus in omnibu intime peratur , inquit S. Thomas, ' art. Q. 105, . . Praeterea Secundo, in omni operant Deu Operatur, qua- tonus applicat Virtute creata ad agendum, ut de potentia fiant actu principiante operatione Suas. Quidquid enim ostin potentia operanS, non poteSt per Seipsum reduci in actum operandi, cum nihil redueat in aetum oporandi, quod in actu opserandi non sit. Et Xemplum est in artificialibus, nam artisse applicat ad actionem Securim, quae deindo incidit porSuum noumen. ΡΟΓΓΟ, nullum SSe quantum ad hoc inter Viventia se non Viventia discrimen, vi opus S declarare.

Equid om di serunt viventia a non ViVentibuS, quatenu Pro priorum motuum principium sunt elicitiVum, set in hoc sensu sempor habsent motum ab intrinseco. Sed aliud est essos m-cipit m elicitiv/ωι, iam Vero SSe primum Dicisium non O-

tum ab alio. Nihil quippe prohibet quominus principium actus

immanenti applicetur ad agendum pse Retionem CRUSae exterioris. Et facito ad omnem Vitalem operationem tranS1ereSea qua de Voluntario S. Thomas obsorvavit et Dicendum,

inquit, quod de ratione Voluntarii est, quod principium eiuS sit intra Sod non oportet quod hoc principium intrinsecum sit primum principium non motum ab alio. Unde motu Volun- tarius sis habeat principium proximiam intrinsecum, tamen principium primum Si ab eXtra, Sicut et primum principium motus naturalis QSi ab Xtra, quod Scilicet movet naturam' l). Caeterum eVidenter constat, impossibilo osso ut initialis impulsi ab intrinsoco sit, nisi quis fingat aliquid adhuc inoperans, principium applicationi ad operandiun, quod profecto Contradictions involvit interminis. Omnia ergo creata, tam ViVentia quam non Viventia, in initio Saltem agondi indigoni, octivo impolli ab aliquo agente extrinSeeo. Et Si hoc extrinsecum

23쪽

ngen Si tangen Creatum, requiritur e paritato rationis aliud movens, et quia in moVontibu moti non Stirocodoro in iti- finitum oportet devenire ad primum moven immotum quod est Deus. Nunc autem, et Si Sint multa agenti Ordinata, Semper Seeundum agens agit in Virtuto primi agentiS, nam primum agen moVet Secundum ad agendum. Et Secundum hoc omnia agunt in virtut Dol, et ita ipse os cauesu omnium actionum agentium Q tamquam applican ad operationem, et quidem immodiato, sin minus immediatione Suppositi, at Saltem immodiation virtutiS. Tortio doniquo, in omni operante seu operatur, quatenUS omni oporanti influit quo instrumentaliter CRUSet notus SUOS omne et Singulo Sub generalissima et communissima ration oontis. Et Sane, ut domonstratur in fractatu de Deo reatore, oum Deus Sit ipsum esse per essentiam, oportet quod Sese ut Sic, Sit proprius effectus Dei, sicut igni re est proprius offfoetus ignis 1). Et si quidom ratio ossondi simpliciter per

Se primo producatur, Stoiit cum nulla potentia subiectiva qua duentur ΠS, PraeSupponitur, Sed e Omnino non Die fit sens tunc a Solomo esse potest offoetio, et lino est Creatio.

Sin autem, radicibus praesuppositi S id quod per Se primo sit, sit solum particularis ratio taliter Vol talito ossondi tutio

Creatura operatur quidem ad Sese, Sed per modum instru- monti tantum quatenus e proprii et ut auSa principalis, influit it ad quo sens ad talom partioularem modum determinatur, sed id unde S absoli1to ens, nonnisi Virtute motionis qua a Deo in os oporant rooipitur. Nec obstat quod in uno eodemque, non realiter differat ens ut ens, fisus ut talo ΘΠS. ΗΟo, inquam, non ObStat quominus ambae illa rationeS, tum uniVersalissima senti ut Sio tum particularis entis ut a S, in diversas causas refundantur. Sicut in odio aliquo, non est Ualis distinctio intor littoras secundum quod lineae Sunt

24쪽

utcumquo in charta descriptae, et littera Secundum quod sunt linoa artificios ad significandum dispositae. Et tamen, primo modo refunduntur ut in causam in propriam Calami virtutem alio modo in motionem instrumentalem a sol agente

Si igitur, Omno agens creatum habet a Deo, primo quidem Virtutem Operativam, eam quo ab eo, iugi influxu auSatam et conServatam. Habet pinclo initialsem applicationem ad agen-dUm, Per tuam de Statu potentialitatis seu nactivitatis tran-Seat in actum. Habo tertio motionsem instrumentalem qua influat omnem suum effectum sub universalissima ration entiS,

Cum ipsa Causa Secunda e propria Virtute Suae isturae non

POSSit auSare en nisi ut talo, prasecis et reduplicative inquantum est tale 2 l. Et haec triplex ratio est. Secundum

1 Vido omnino Caietantum in 1 Pari. N. 45, a. 5. 2 Ad rem . Thomas, de Pot Q. 3, a P si Actionis alicuiu rei reget alia potest dici causa multipliciter. - Uno modo quia tribuit ei irtute νι

sperandi, et hoc modo Deus agit omnes actione naturae, quia dedito rebv naturalibu Virtute Per quas agere possunt, non Solum Sicut si generans virtutem tribuit et eam ulterius non Ouservat, sed sicut Ono tinue tenen virtutem in esse, ut sic possit dici Deus causa actionis in quantum causa et On SerVat Virtutem naturalem .... - Sed quia nulla res e seipsam movet Vel agit ni Si Sit OVen non motum 68e eundo modo dicitur una re e88 cau8a actioni alteri u in quantum moret eam ad astendum. In quo non intelligitur oblatio aut conserratio irtuti8 si activae, e applicatio irtuti ad actionem fieriit homo est causa incia Sionis cultelli ex hoc ipso quod applicat acumen cultelli ad inciden si dum movendo ipsum. Et quia natura inferior agens non agit nisi mota, 4 et movens motum On ceSSat quo u Sque erveniatur ad Deum, equitur de DeceSSitate quo Deus sit causa actionis cuiuslibet rei naturali ut si OVens et applicati Virtutem ad agendum. Sed ulterius invenimus, Secundum Ordinem au Sarum esse ordinem effectuum. Ne cauS Secunda potest in effectum cauSae primae per Virtutem ropriam, quamVi Sit inStrumentum causae primae respectu illius enectus. Unde tertio modo unum 8 cau8a iactioni a Derius icut principale agen8 8 cau8 actionis in8trumenti. Et hoc modo etiam Deus 8 cau8a omni actioni rei natura-

25쪽

PROLEGOMENON 21

quam in omni operant Deus operatur, iiiXta principia quae alias in tractatu do oo creatore radita et explicata uno

II. - Quidquid aut in dictum os do oporation Dot in

Omni perant generatim conSequenter Valet de oporatione

eius in omni volento Nisi quod, cum pocialis ibi do iboro arbitrio occurrat difficultas, opus est iam inquirere in quo praecis puncto dissicultas ipsa resideat, idque o ordino discurrendo per tres distinctos modo mo declaratos. 1. Primo itaque, operatur Deus in omni olente, pro quanto ipsam Volendi facultatem ausat, oreat, et ConserVat. Et ad hunc modum reducetur illa quoque operati Dei, qua fori se perficeret naturalom Voluntatis potentiam per infusas Virtutes, Vel augero eius Vires ad bonum per quodvis aliud habitualo donum sup0radditum Vorum primus illo modus fauilo nunc transmittitur. Nihil enim in se roporiri quod dii ficultatem faciat, etiam moro apparentem, in ordino ad liberum arbitrium, Videntius sano est quam ut deboat eXplieari. 2. Secundo Deus Operatur in omni Olente, quatenUS VO-luntatem applicat ad agendum. Applicat, inquam, inStinctive

eam movendo ad primum notum pro quanto Voluntas per prius faeta in actu circa aliquom finem fit potens es dein lomovere in ea qua Sunt a finem. Et ratio semper eadem RS- signatur quia nimirum nihil movo ossicionior nisi sit in actu, et ideo, antequam aliqua e parte Voluntas in Retu Sit, nequaquam Sufficiens Si quocumque modo moVore Se id est,

si Π8. Ipsum enim 886 8 communi88imus est ectus, primus et intimior omnibus alii est ectibu8, et idco oli Deo competit secundum irtutem propriam talis essectus. Sic orgo Deu est causa omni notioni A, prout quodlibet agon Ssi S inStrumentia in divina virtutis operantis, nimirum, ut dicitur in reSp. ad Tum, agens ud esse ut instrumentum rimne enia saei.

Sic ergo Deus est causa actionis cuiuslibet, in quantum dat virtutem agendi ei conservat eam, et in quantum applicat actioni et in quantum eius virtute omni alia virtus agit ad osse Μ.

26쪽

somotipsam ad aetum applicare. sed nec potest ad sui actus sexorcitium moVeri ab alia interna facultate, cum ipsa sit qua oad exercitium OVet alias Viros, et hoc eodem modo ab eis non moVeatur. Unde S. ThomaS 1-2, . . n. 4, quaeren utrum Volivitas moveatur ab aliquo exteriori principio: α Omne in- ct Uit, quod quandoque est agens in actu, et quandoquo in potontia, indiget moveri ab aliquo movente. Manifestum os autem quod Voluntas incipit sello aliquid, cum hoc

prius non Vellet Neeesse est ergo quod ab aliquo movea tur ad volendum. Et quidem ipS moVet seipSam in quan- tum per hoc quod Vult finem reducit seipsam ad volendum ea quae Sunt ad finem. Hoc autem non potos facero nisi consilio mediante. Cum enim aliquis Vult sanari incipit cogi- tare quomodo hoe Consequi possit, et per talem cogitationem pservenit ad hoc quod potest Sanari per medicum, et hoc Vult. Sod quia non semper Sanitatem actu Oluit, neceSSe Stu quod inceperit Velle sanari ab aliquo movente. Et si qui de ipsa moVeret seipsam ad Volendum oportuisset quod modiant consilio hoc ageret X aliqua Voluntate praesup- posita. Non est autem procedere in infinitum. Unde necesse est onere t/od in primum motum OL ii fatis voluntas pro-

deat ex instinctu alicuius exterioris morentis l . Sed hic priusquam ulterius procedatur, nota bono quid nune nomine finis, quid nomine eius quod si ad noui 0- boat intolligi. Nimirum, nomino finis nunc intelligitur omne bonum ad quod voluntas primo assieitur per aetualem Om-Ρlaeentiam. Nomine Ver eius quod est ad finem, quidquid quacumque ratione Continetur Sub bono illo Vel vere, vel apparenter Vel per modum actionis prosecutivae illius boni, Volpse modum medii obiectivi conducentis in illus vel a Diquamr ab eo distinctum, Vel tamquam distinctum Secundum ratio-

1 Vide omnino Caietanum in h. l. et nota bene quod non agitur nunc de motione X parte obiecti, est X parte agentiS, quae St esse-

27쪽

1io tantum, sicut sub ration boatitudinis in communi continentur ea in quibus a divorsi pro cuiusquo studio boatitudo reponitur, atque ita porro In Summa, sinis et ad sinem nunc non

considerantur praeeiSem parte rei, Sed magi ex parte agentis, ut finis dios fur quidquid o habo ut cuius complacentia esse potest Voluntati prinoi pium os activo moVondi ad Volondum aliquid. Et sic accipiondo inom si id quod si adfinom, finis se habos in appotibilibus sicut principium in in- folligibilibus qua tonus intolloctus per hoc quod cognoseit

principium, reducit Seipsum de potentia in actum quantum ad cognitionem Conclusioniam, et ho modo moVet Sol pSum; et similito voluntas por lio quod Vult nom, moVot ei-

psam ad Volendum ea quae Sunt ad finem .

Indiget igitur voluntas, cum primo incipit olle, applicari

ad agendum per aliquod agon exterius a quo instinosiV mOVeatur ad appetition0m ivo compla contiam finis. Sod iam do illo motor extrinseco, qui sit aut osso possit, merito inquiritur. Et dicondum quod non os nisi Solus Deus Ratio est quia olivitas non est tantummodo patien appetitum uiam,sod semper os oliciens illum, etiamsi Sermo sit de primo appositu instinctivo do quo uno loquimur. In tantum ergo agones xterius instinetivo illam movet, in quantum agit eam intrinsecus quod facere non potest nisi illo qui causa os otauctor Voluntatis. Et reatura quidem, uta angelu vel homo, Voluntat0m alterius movere potest X parto bisecti, id est per modum Suadentis, obieetum praeSentando, minimo vero X parto ipsius potentiae, id Si per modum agentis, intrinsocias inclinando Quippo, et oporatio Volaintatis est in clinatio quaedam volontis in Volitum Hano autem inclina tionem Solus illo immutaro potost, qui Virtutem Volendi creatura Contulit, sicut et naturalem inclinationem solitam et illud agens potes mutare, quod potest dare Virtutem quam consequitur inclinatio naturalis Soliis autem Deus est qui possentiam volondi tribuit Creaturae, quia ipse Solus S au-

28쪽

24 Di, PROPRIO TRACTATUS OBIECTO

ctor intollectualis naturae 1 s. Et proptorea dici solet quod

voluntas habet tres tantum motores, loquendo de motore qui Sit per modum agentis seu activo impellentis seipsam Cilis et suam naturam, et Deum Seipsam quidem in omni actu qui primum actum a quo initium Si volendi, conSequitur. Suam Vero naturam vel Deum, in ipso a tu instinctivo. Sed

nos interim quod natura nomino hic intelligitur Deus ipso

praeeiSe ut natura proVisor ne motor niVerSaliS, per OPPO sitionsem ad Deum ut specialiter moventem ultra nudam et simplicom naturalis facultatis exigentiam. Nam et Deus OVete Olivitatem sicut universalis motor ad universale obiectum Volivitatis quod est bonum, et sine hac universali motionse homo non potest aliquid Velio. . . Sed tamen interdum spe ejialiter Deus moVot aliquos ad aliquid detorminato Volen- dum, sicut in his quos movet per gratiam η ait S. Thomas,l-2 Q. , a. 6 ad 3um. Haec ita ius sint dicta do illa operation Dei in omni volente, per quam ipse Volens applicatur ad actum. Et si quis bene consideret, videbit omnino Vid0nter quod sequo ibi rosidoro potest difficultas se conspectu libori arbitrii. tonim praedicta applicatio respicit tantum actum illum a quo incipere debet proCessus O tiVUS et in quo omnibus OnSentientibus, nequaquam eXercetur dominium Ebora votivitatis.

Dicendum, inquit Capreoliis, quod primus actus Voluntatis os a Deo 2 . Alii aut sem actus volendi sunt effectiVo a Vo- luntate 3), et a prima assoctione ad finem. Sicut intollo tus

factus in actu principiorum moVet se ad conclusiones. Et ideo, omnes actus Volendi praeter primum, sunt in pote- State Voluntatis, etes. Et infra e Voluntas autem facta in in actu per Volitionsem Vol complacentiam boni, OVet Se

29쪽

ad alios actus Volendi. Et Sio ipsa per aliud, Seu per f- foctionsem finis causa in se offective notum Volendi, quem si pocificat obioetum sicut torminus motus motum l). Nunc autem, ad toto con Sequente BetuS, quantum St X OnSideration praesenti, plenam relinqui libertatem seu specifieationis seu Xeroitii, constat at Videnter. Constat, inquam, si instinctiVu notus a quo incipit processu Voliti Vus, sit solum ad bonum in communi nam in Vi huius primae assoctionis potori Voluntas sese doterminare ad volendum quodcumque bonum Vel Verum Vel apparens, adeoque et ad Volendum eS Continere ab Xercitio omnis actus ulterioris,

cum et hoc ipsum sub ratione boni ei apparer possit. Constat similitor si forte, simul cum motion ad bonum in Communi, foro aliqua alia pocialis motio instinctiva ad bonum determinatum in particulari, ut puta ad finem abiti animae, loquondo de his quos movet Dous per gratiam, Ut Supralaudatus dixit S. Thomas. Nam is in vi assoctionis ad specialem hunc finem, inclinaretur votivitas ad movendum so determinato in ea quae sub dicto in continentur, puta ad Velle orare, ad Vello

inquirere Veritatem, atque ita porro cum tamen Sta non Seeundum quameumque Considerationem ei bona apparerent, impossibilo osset ut o nocessitato in O aetus S moVeret,

Sed Semper se ratio adesset, vel abstinendi ab is, o etiam positi Ve eos repudiandi.

Sic igitur, neque ex parte applicationis ad agendum, grandiSilla d liboro arbitrio rosidot difficultas. Et si noquo ibi r

Sident, superos ut inveniatur in tertio modo quo in nobis Volentibus oporatur Deus, et de quo diligontior amisso obses

consideratio.

3. Tertio itaque in omni volente Dous operatur, quatenUS dirooto si immodiat influit ad omnos of singulos Retus, non iam instinctivos tantum, vorum etiam et liboros, qui simpli-

30쪽

cit0 set in addito voluntarii dicuntur. Id enim commune dogma est omnibus orthodoxis seu philosophi Seu theologis,

qui omnes unanimiter ponunt necessitatem Concursu QRuSRΘprimae ad qua SVi Operatione enuSarum Secundarum, CuiuS-

eumque tandem genoris illa sint, et ad quemcumques entis modum pertinoant. Quia tamen in assignando modo discordant, ideo operae pretium erit per prius inVeStigare, qua ratione et qua de causa concursus illo divinus requiratur pro actu voluntario libero de quo nunc specialiter nobi Sermo. In quo quidem, principii loco esse debet, quod obruta Sp0 prius instinctive a Deo mota, et facta in notu per Om- placentiam finis ulterius movet se, applicat se, determinat se ad Volendum ea qua ad fino sunt, omnia intelligendo iuXta Xplicatione mox datas. Nec, ut opinor, opus Si diutius in eo insistere, quo semo Vol n0gato Vel in dubium ro- Vocato, statim de medio tolleretur ipsa etiam nuda et Simpl0 confossio libori arbitrii. Nunc igitur, Si voluntas movet Se applicat e determinat se, dubium utiquo non est quine iis qua sibi sunt a se data sese moVent a determinet. Verumtamen aeque indubium videtur quod in eo in quo SemoVet et determinat, et sub ea praecisa ratione sub qua ad hoc

vol illud sese movo ac determinat, non a Deo OVetur, non a se detorminatur. Alioquin, determinaretur a Se et non a Se reSpeetu eiuSdem Secundum idem.

Certe, qui praedeterminationem actus liberi ponunt, ad Sensum receDtioris schola Thomistica . id ponunt ad quod immediata quadam consequentia, eaque in torminis ut videtur nota, consequitur Voluntatem nullo omnino modo determinare Se Sed puro et simpliciter dotorminari ab alio, non

Seeu a quaeVis alia res naturalis. Nam unum do duobus remanet dicondum Vel prasedeterminatio primae RUSae necessario causa determinationem VoluntatiS, Vel non neceS- Sari causat. Si non necessario causat, sed adhuc relinquit Volivitat sena simpliciter indifferentem non erit praedetermi-