De gratia Christi : commentarius in primam secundae S. Thomae

31쪽

natio, o frustra atquo inutiliter ponitur. Si autem noeessario causat, eo ipso follit dotormination om ut ab ipsa voluntato ortam, of odi comparatio Luthor liborum arbitrium comparantis iumento, quod ad sextorum Vadit Vol sinistram so-oundum flexionem ab insidonio cooptam Nisi quod valde adhuc doliciens comparatio ista sit, pro quanto scilicet multis de causis accidero potest ut umonium recalcitros hic autem,

non Sset CRUS neque in XCelso Supra, nequo in inferno

deorSum, per quam impediri posse praedetorminationis 1 fectus, Sed tanta necessitato illo Sequeretur, quantis neeeSSi- fato determinatum manseat portos, id quod ab ipso Deo actu doterminatur. Ideoque iam perimitur omnino essontialis dis ferentia causas naturales intor et liberas quae non in eo demum principaliter consistere dicenda est, quod ea HS naturalis habo a natura ipsa assignatam deforminationem Suae notionis, ausa autem libera non habet, eo mimirum ΘNSU, quod in natura eius sit ut iisdem etiam suppositis notus primi adiunctis, adhuc possit indifforonto in alterutram Oppositionis parton init octi. Et dico, non in hoo OnSiSter es-Sonfialom difforontiam, quia hoc modo difforontia accipitur tantum e parte pasSi Vitati S, Seu passiva indifferentia qua ocausis liberis conceditur, naturalibus negatur. At Vero, diserimen essentiale se tenet, parto activitatis, id os indis forentiae activa qua Voluntas o dolorminat ad hoc si ad illud, oroquo habo dominium Suilaotu quod quidem causae ibora in quantum huiusmodi, pocifica, distinctiva, imperitura proprieta QSt. Non ergo ad dotorminationsem actus ibori ponsenda ostpraodotorminatio X parto Dei. Sed nec otiam ponendia con-CurSU SimultaneUS ad SenSum eorum qui praedicta inconvenientia vitare volontos, imaginati sunt causam primam et ea HSam Secundam liborum, Velut duas causa coniugata et inter Se non sub ordinatas, concomitantor in eamdem aetUS

32쪽

dotorminationsem coinfluentes Id, inquam, Xeluditur, et non minori nocessitate. Primo quia sic opinantes, velint nolint, oincidunt in id fui, Vitare Volebant: siquidem imitaneu Concursus un-rum Voluntatum in idom, si casualis non est, quod in praesenti cogitar nosas , debet habere causam per Se a qua determinetur. Haec igitur causa, Vel erit creatura respectu Dei, Vel Deus respeetu creatura se, vel donique aliquod tertium reSpectu utriusque. Porro istud tertium evidontissime non datiar. Insuper repugnat ut reatura ipsum Deum determinotad Coneurrendum, set tanto magi repugnat, quod aliqua pe-

ratione Sua determinaret eum, ne per hoc ΘqUeretur Pe- rationem Creatura esse Simpliciter natura priorem ipSO On-Cursu qui ad am postulatur. Remaneret igitur quod non Creatura Deum, sod Deus determinaret creaturam, et iam Ventro in conclusion id quod ad salvandam reatura libertatem, iure et merito remoVero intendebant. Praeterea ratio poneno concursum divinum ad omnes of Singulas creaturarum operationes, Si quia omni strentura, non modo in essendo Verum etiam in agendo a prima CauSadependoro obot. Sed in agontibus coniugatis et inter se non Subordinatis, nuda prorsus est unius ab alio in agendo do- pendentia, quia neutrum agit in Virtut alterius, id est ut motum ab illo, Sed singultim quodque in eo quod agit a Se

agit, Sol exsistente noxia Concomitantiae. Et ideo por hunc modum, tantum abest quin salvetur unica illa ratio propter quam necesSitas divini concursus uniVersaliter SSeritur, ut de medio potius positivo tollatur. Adhuc plura agentia Coniugata et inter se non Subordinata, ad unum operatum concurrere quidem poSSunt, Si tamen Sermo sit de uno totali opserato quod sex plurium partialium additione integratur, sicut plura lumina concurrunt ad unum O- talem illuminationis estoctum, et plures trahente naVem ad unam totalem impulsionsem trahendae maSSae proportiOnn-

33쪽

tam . Ad unam autem operationem, praeSertim Spiritualem, cuiusmodi est operatio voluntatis, Simplicitor se absoluto impossibilo istud ost. Tum quia in Onoursu Simultaneo

duorum perantium, Si etiam ConcurSUS duarum operationum, quarum Singulae Simul Sunt Simultato temporis et naturae, ita ut causa alteriu neutra esse poSSit. Tum quia omni operatio proximum sui principium habo in potontia operantis, non autom in potentia illa simul cum extrinsoca Virtus assistente. Nam etiam operatio instrumoniali e po-tontia instrumonti tota grediatur neceSSΘ St, pro quanto scilicet causa principalis non coniugatur instrumento, sed influit ei, quo ultra proportionsem propriae Virtuti operari possit of porsetur. Quod iterum Subordinationem importat, o influXum unius causa in aliam quae a prima in agendomoVentur, Sempqrquo Xoludit impossibilem illam hypotho- sim associationis duorum agentium in unum principium unius

numero perationis.

Conchidondum igitur os quod Siout ad actum Voluntarium doliboratum oporatio Dei, qui omnino admitti per modum

dihi id a prasesto sunt argu monta Sed hoc negatiVum est, et do positivo uno subintrat quaeStio. Numquid enim propter utriusquo pra odiosi modi Xolusionem, omni modu removebitur 3 Numquid sum in omni volonte ea tonu tantum operantem fatebimur quatenus ad ea quae esui libero praevia Sunt peratur, ad ipsum autem liberum notum non operatur Aut possum ibunt ortiora illa tquo Videntiora motaphysicae prinoi pia qua in ipsa Oxsistentia Dot di,monstratiotio solon assorri, nihil scilico do quacumque potontia transtro POSS in quemeumque notum, nisi moveatur ab alio: Absit. Sed agnosconda erit, primo quidem Sub ordinatio auSae Se-Clandae ad primam, quam Simultaneus conoursus noxat deinclo Vero, SubOrdinatio eiusmodi qua plane divorsa sit ab ea quam

34쪽

30 Du PROPRIO TRACTATUS OBIECTO

ponit praedeterminiSmu Quatenus Voluntas per motionem inStrumentalem a Deo rocopiam liciat notum sub rationse

etiam gratuito don auctam, eumque in actu primo roXimo constitutam, liciat illum sub ration tali re tali determinati ensive ut totus notus a Do moVento Sit, Otu etiam a Voluntate, Sed Secundum aliam atque ullam formalitatem a Deo quidem Secundum quod Si abSolute enS, a Voluntate seipsam detorminante Seeundum quod tale partieulare enS. Sicut in xemplo Supertu allato Scriptura tota a Calamo St, tota quoque ab intellectu movente P a Calamo quidem, Si in Scriptura consideros Simplieitor lineas in charta ductas ob intelloetu moVonte Vero, Si Consideres lineas ut certo ordinato

modo, significationis gratia os riptas Et Sio est proportionaliter in praesenti, quod attino ad totalitassem offoctus in

aliam atque aliam causam refundendi, secundum quod Sub alia atquo alia ratione Sumitur.

Nequo lio dicendo divinamur, quia padom distinctio intorrationem generalem enti et rationem particularo talis sentis, ut totum est Supra neceSSari Oeeurrit quoad omne CauSa Ssecunda Sub prima operantes. Si enim Vere notiVa os causa Secunda, oportet aSSianare rationem effectius ad quam o Sua

virtute pertingat alioquin, ut Caietanus annotat in 1'm, Q. 45, a. 5, esset otiva nihili. Et Si Semper indiges amo mov0ri,

oporto assignare rationem aliam quam sola divina virtus rospiciat ut proprium effectum, et ad quam creatur operans pertingere non possit nisi instrumentalito mota. Undo dicit S. Thomas, de Ot . . , a. 1, quod iam quaelibet re naturalis hab0at pori sectionem determinatam ad unum genus, ideo nulla earum e propria virtute est activa oratis sub rations universali sentis, sed solum sub ratione particulari huius d torminati sentis. Et infra a. 7 in responSione d TR , XpOnen Causam Cur rei naturali conferri non potuit ut operaroturabSque operatione divina Sicut, inquit, Securi dari potest

35쪽

sei potuit quod vi artis Seso in ea quasi qua sedam forma pormanens, nisi haberet intelloctum ita si naturali potuit conferri virtus propria ut forma in pSa permanenS, non autem Vi qua agit ad SSe ut in Strumentum prima CRu- Sao, ni Si daretur ei quod esset universalo essendi princi- pium s tonim, ut dicit id om Angolicus inii Goni. c. 66 4 ESSO est proprius effectu primi agentis, et Omnia alia agunt ipsum in quantum agunt in Virtus primi agenti Secunda autem agentia quae Sunt qua Si particulanida et dolorini nantia notionem primi agentiS, agu11 Sicut proprio emotuS, alia per otione qua dotorminant esse . Et sic alibi fro-quenter Generale igitur principium applicationem aboro dobo o in liboris actibus voluntatis, ut dicatur seu ad os Operari, quatenus influit Voluntati motion in qua oliciat notum Secundum quod ens, dum pS Voluntas quasi particulando ot

lotorminando motionem a primo agente Θceptism, Virtute una o utique noeosin, Causa eumdem notum Seeundum quod

talo dotorminatum sens. Et hoc ost quod observat errarion Siscirca praecitatam propositi Onom S. Thoma de Seeundi agentibus dotorminantibus actionsem primi agonti Quod non 'St, inquit, Si intelligendum quasi secunda agontia aliquid

erga divinam actionem ut in Se est perarentiar, Cum SUR

actio sit sua substantia Sod intelligitur secundum quod ipsa, mediantibus ausi secundi ad offoctum aliquem do- torminatur. Si enim virtus divina et notio, Seeundum quod in Seeunda causa re ripitur, accipit deforminatio)iem ex con- ditione causa Secunda tamquam ex Susceptivi conditione, quia unumquodquo recipitur in alio per modum reeipien- tis . Et si his addas quod suscoptivi conditio alia est incauSa libera o in causa naturali, videbis quod otsi dolorminatio ad talom Vol talem sentitatem notus Semper a Seeundo agente Sit, amon in agento naturali provenit haec doterminatio is natura eiuS, o consequenter ab illo qui ei talem na-

36쪽

32 D PROPIRIO TRACTATUS OBIECTO

turam odit in agente autem liber non ita, praecise quia qui naturam ei dedit, eam potentiam ei dedit, quae ad plura Se habet, nec ad aliquod eorum determinatur nisi ex se ipso l). Ipsa enim potentia VoluntatiS, quantum in Se QSt, indifferens os ad plura, sed quod determinate exeat in hunc actum vel in illum, non est ab alio determinanto, sed ab ipsa Voluntate s 2). Quae omnia a primo ad ultimum, conSontanea videntur principiis metaphysicae generali de causis, et do SubOrdinatione earum, et do ea quae in Subordinatione ipsa, Unicuique SalVa manere debet, propriotato et specifica difforentin. Nunc autem, eum ad Xplicationem in particulari sescenditur, nihil iam obscurius, nihil aonigmati similius, set quod

a comprehensione nostri intellectu magis remoVeatur, nihil. Quis enim doctarare unquam Valuit quomodo Soeunda agentia

particulant et doterminant motion0m primi agontis 3 Quis

iuncturam illam in qua primi motoris influxu cum Vera et proprie dicta causalitate creaturae Vehit compenetratur, introsp0Xit 3 Quis rassortim in Videntia posuit qua ratione Servetur dominium Voluntatis, plenaque eius potesta in alterutram partem, dum ad ipsum eligendi actum D sus in omni volonto operatur 3 Reconditum Sane arcanum, in quo ab antiquo frustra fatigatur humana inquisitio: cui otiam omnino oonvonit id quod in simili quasestion do conciliabilitato in- fallibilis providontia cum contingentia et libertate nostrorum actuum), in 'V Part. Q. 22, a. 4 dixit Caietanus: ad hanc dubitation0m nihil Scriptum reperi a S. Thoma, quoniam

nullibi iam movisse hane recolo, Sed semper studuit ad Salvandam contingentiam. In aliis quoque doctoribus nihil se hactenus compori ad quaeStionem Stam, niSi quae Commu- niter dicuntur de sensu composito et diviSo, do necessitato

37쪽

PROLEGOMENo 33 consequentia et Consequontis, d libortato luctionis divi- nae in aeternitate, deque natura Causarum ad utrumlibetu in universo inventarum. Sed hae omnia intollectum non quietant s. Et postquam confeSSusAESset satis esse ingeniolo Suo quieSeere nou Videntia Veritati inspectae, sed altitudino inaccossibili oritatis occultas, concludit: α Optimum autem atque Salubre consilium est in hae ro inchoaro ab hi quae certo scimus et Xporimur in nobis, scilicet quod omnia qua Sub libero arbitrio nostro Continentur, Vita bilia a nobis sunt, et propterea digni Sumu poena Vel prae- mio. Quomodo autom hoc salVo, diVina Salvetur providentia a praedeStinatio, sin, credere quod Sancta mater Ecclesia Orodit. Scriptum est enim Auiora te ne quaesiei'is, pti nia enim Supra Sensum homin/ιm offensa sunt tibi. Et hoc unum do illis os s. Haseo Caietanus, et recte. Quae etiam eodem modo Valent quoad rationem et modum quo Sub operanto

Duo libero operatur liberum arbitrium. Nam ibi quoquo aliquid occultum os quod nostrum fugit intollootum ros altius

posita quam ut nobi pateat noeeSSUS. Verumtamen haec obseuritas non in causa esse debet negligendi qua accossibilia Sunt, sed magis reVOeandi nos ad obitam sobriolatom ottanto quidem potiori iuro, quod impervium illud do quo

nune Sermo, non in eo demum puncto residero cliuondum

est, quod ad proprium praesentis tractatus obiectum pertinoat. Et hoc est quod quo poSse nostro, in Sequenti para- grapho iam Venit declarandum.

I e Gratia Christi.

38쪽

M DE PROPRIO TRACTATUS OBIECTO

De operatione gratiae, quae etSi multum actctat supra ommunem illam operationem Dei in agentilaus litieris quam implex naturae orcto requirit, nihil tamen vel actssit vel mutat in eo praeoiSe punctio in quo e Conspecti Creatae lilaertatis re- fictet lasouritas. Et cte eo quo Celebri illa uti Seunte aeculo XV tantopere agitata quaeStio a parte Ponencta St, tamquam non pertinen a Propriam a Soeotalem praesenti tra-otatus materiam, quae intra cluo Ortore Supractioto operationis clivinae octo omnino iroumSCriditur.

Si quis octo consideret ea tuae lactenus Sunt Xposita,

perspicuum in primis ei erit quod quaestio illa d conciliationselibsertatis creata cum Operatione primae enuSae, de qua notum

os in ultimo loco, quaeStio est quae per Se ad philosophos devolVitur. Cuius ratio videns est, quod arcanum in quo

tota quanta erSatur, arcanum eS Simplicis etiam ordinis naturae, Cui formaliter loquendo, nihil Speciale adiungit rev0latio InVariatum Siquidem manet, quacumque hypothesi facta, et etiam eum a naturali ordine ad supernaturalem fit transitus. Eadem enim Semper est formalitas actus liberi praeciso in quantum huiusmodi eadem habitudo ad facultato dominam suae determinationiS eadem emanationi ratio a principio licitivo potentiali eadem praesertim dependentia in D se qui omnia opera OStra operatur in nobiS, et is quo tamquam a primo agente SSe debet Omne en et Omnis modus entis. Denique, quid evidentiu quam quod rationes omnes quae ex parto divini concursus, in apparenti conflictu iunt cum int0gritate liberi arbitrii, rationes sivit comprehenSione

differentias, quae idcirco SolVendae occurrunt antecedenter etiam assi omnem theologicam spoculationem 3 Vero igitur quaeSti ista per prius et per Se quaestio St metaphySicae generaliS, quam pro poSS Suo declarare habet philosophus.

39쪽

Et dico pro posse Suo, quia si ille inaccossibili altitudino ρ-ritatis oeultae Superetur, non ultra modum inSi Stet, nee erit dociis qui aliquid nosciro erubescunt. raeSortim oro cavebitne ea quae clara Sunt de hi qua occulta Sunt Obscuret, sed sicut physici continuo de gravitatione X. gr. et nitractione universali loquuntur, tametsi quid graVitatio sit, quid V attractio, ignoraro se fateantur, contenti interim tenero legem quam calculus ab Xperionii fundamentum Sumen Certissim domonstrat Sio etiam in praesenti, id tonobit motaphy-Sious, quod tenendum esse ostendit ratio actus liberi, id quoquo ex adVerSo, quod rati actu e potentiali principio Xorientisset a se primo agente dependentis, nihil ultra requirones. In

omni autom modo, non erunt Sta de proprio per e, BQ Θ-

sorvato theologiae obiecto. Et hoc primum diligenter observatum Velim.

At non satis Dioeret nim quispiam, non ideo aliquid a theologica peculatione removeri, quia pertinet ad philosophiam. Siquidem tam lato patet speculatio theologica, quam

late pato revolatio. Revelati autem non de Solis Supernaturalibus est, soli de aliis innumoris in ambitu rationalium disciplinarum inventis, velut oX. gr. do eXSistentia Dei, de af- tributis Ui, o uisentia Dot sol futurorum seu futuri bilium, speciatimque do nostro libero arbitrio, eonon et de operation qua ad omne et Singulo notu ΠΟStro Deu Operntur, etc. etc. Si ergo theologia cum Veritat dicitur fides qua0ren intellectum, quomodo non ad ipsam pertineret ea omnindoctrinae capita declarare, quae quomodolibo in bisecto fidoi quod os verbum ovolatum continentur, ne ii quidem exceptis quae alias forent do Xolusi V iuro naturalis philo-SOphiae Haec sane VeriSSimn Sunt, quibu Contracti Cor ΠΟ- quaquam in animo est. Et ideo adiungenda nunc onit alia

principalio consideratio Quod scilicet maximopero interest Ordinis, ut in ipsa thoologia, suis quaeque loci Singulae UnΘ-Stiones apte distribuantur ist quo aliud os loqui do eo quod

40쪽

uteum lue pertiane ad illeologiam in Communi, aliud pro doseo quod cadit sub oblocto huius partis thoologiae in speciali. Porro ad pestialem theologiam de gratia non videtur ullo modo poetare motio ad esse notus deliberati tortio loco re-

consita in unoto praecedenti, neque e conSequenti, nΠΠΟXR

difficultas do conditiabilitato cum humana libortato et dominio Volivitatis. Et ratio in promptu est. Quia qui gratiam dicit,

dicit donum lovans animam ad supernaturalem Seu SSendi Seu perandi modum, necnon et auxilium augens vires liberi arbitrii ad faciendum bonum. Neutrum autem praestat motio Supradicta, quae, ut Xpositum eSt, non prinoipiat actum, Secundum quod huius vel huius determinatae entitatis, nee flocti voluntatem in quamcumque oppoSitionis partem, Sed Solum praecis influit ad generalissimam sessondi formalitatem, ut propterea, intra limite eiu quem Vulgo generalem

Non ergo computatur motio illa inter CauSa actionum ΠΟ-Strarum prout tales actiones sunt, huius vel illius Speciei, bonae Vel malae, supernaturale Vel naturales Siquidem nonen Si per quam obrutas eleVatur, id est, proportionatum principium actus Salutari essicitur non ea per quam homo

quolib0 modo in bono adiuvatur, Sive ad remotionem impedimentorum, sive ad positivam agendi habilitatem imo Vero, uniVersaliter uniformiter, invariabiliter, et eodem titulo requiritur ad quamcumque operationum differentiam. Nec mirum id tibi fori vid0bitur, si ad octo reforas quae superiuidiota Sunt, nobis quidem impervia et inexplicabilia, adhuc tamen

neceSSario admittenda generalem scilicet motionem qua Deus movet ad esse omnium esseCtuum nuSarum Secundisrum, PeripSa caUSaSSecundaS, propriaSque Singularum Conditiones, Veluti particulari se determinari. Nam, 'SS QS propriu esse-c tu primi agentis, et omnia alia agunt ipsum in quantum agunt in Virtute primi agenti Secunda autem agentia, quae sunt quasi particulantia et detorminantia actionsem primi