De recta ratione philosophandi

71쪽

ar limentum, se quo aestam illam molem necessari existere et sciati ir; sed quasi de coelo delapsa subit adesse videturi Sia, temere per inane disjecta, nulla SSendi ratione, nulla enu Sa exi Stendi, re rationi repugnara atque omnino fortuita.

Qui enim, quaeres, fortuita Nempe idcirco, quod ip8am non substantiam intelligimus, qui in Sint illae, qua diximuS, qualitates quid sit istud quaerimus, quod reSi Stat, quod OV eatur, qu0d Xpleat spatium, cui inhaereat Xten Sio existere enim necesse est aliquid praeter ipsam exten Sionem, ita etiam alia qualitate definiri praeter meram extensionem. Sensibiles autem qualitate jam pridem explosae motus deinde vel m0bilitas ad exteri Sam rem referuntur, qua niSi praeter X-ten Sionem quid contineretur, ne ipSe quidem S Se OSSet 0-tus 80lida denique qualitas visque resistendi et motu e0mmunieandi recipiendive facultas orp0reae rei eatenus tantum inesse dicuntur, quatenus cum aliis rebus ejuSdem naturae ea comparatur ut intelligi pateat nec ip8a8, perfectan0 constituta in iis corporis ratione. Itaque eram materiae Substantiam mera materiae notione nou concipi, Sed alia quadam et interi0re S Sentia contineri, in promptu St. Quae quidem, quum vera ipsa subsit Substantia Xtensae qualitati et reliquis, si materia necessari eXi Stat, ODSequenSeSt, ut ne eeSSari ac per Se exi Stat ipsa, neque in ejus intelligentia materiae suffieiens esse possit ratio. Materiam igitur neces Sari eXistere, non St, qui cogno ScaS, ni Si ne-eeSSario Xistere cognoveri id ipsum, quod materiae habeat qualitatem. Opus est igitur altera, praeter Xten Sionem quaeque ad eam referuntur, enti natura ac qualitate, ut habeas, cui quodammodo infigas ista Jam certa ac definitaenti notio praeter corpus Superest nulla nisi sentientis atque animantis naturae, cui interioris essentiae etiam maj0r inesse videtur similitudo. In qua quoqu0 modo in unitatem eam redegeri eum extensa qualitate, quod quantis teneatur dubitationibus, Supra exposui quoniam in re cogitante

72쪽

ditionis, evidenti Ssime apparet, Substantiae et enti quam impossibile sit aperiri arcana. Perceptionem enim, imaginationem, opinationem, cogitationem, cogniti0nem, appetiti0nem, deliberationem, volitionem, cuncta denique, quibuS quis definiat animantis rei naturam, nullo pacto per Se Xi- Stere OSSe, Sed e re Subjecta profluere ejuSque quadam affectione vel actione contineri, nemo est quin videat. Nulla est igitur cogitatio, nisi in eo perque eum, qui cogitat cujuSaliquam praeter ipsam c0gitati0nem XiStere nece Sse St naturae de Scriptionem. Quam Si 0ncipi aut pura ratione tanquam per Se neceSSariam demonStrari impossibile est, ne ipsam quidem cogitationem S Se omnino, nedum nece S Sario ac per Se existere, intelligi p0test. t nullo mod rem individuam vereque existentem, cui insit vis e igitandi, concipere nec cogno Scere pOSSe no quidem SentimuS, quippe quibu omnia per universalem qualitati descriptionem sint c0ncipienda, id quod fieri nequit, nisi re p0sita iudividua

eaque incognita et obscura tanquam fundamento, ad quod referatur universali naturae deScriptio. Neque Vero aliam rati0nem c0ncipimu ullam praeter hanc ipSam, qua no utimur, puram menti no Strae cogitationem atque intelligentiam. In ipso igitur animo aetern eandem ac BOStram ineSSeputandum S rationem, quaeque neceSSari in puram rationem cadant nostram, eadem atque X eadem neceSSitate

cadere in summi animi intellectum itaque ne illum quidem Suam pSiu cognoscere p088 substantiam Minime igitur ipSa 0gitan natura, quam nece SSario exi Stere p0Suimus, id quidem intelliget, ipsam se necessario existere Sed sibimet ipsa videbitur esse s0rtuita continerique dubio Sa quadam cogitati0ni imagine, entis vero ipsius, quod 80lum existat tu

Se ac per Se neceSsario, radix et Sub Stantia Omnium, quo uno perfecta contineatur ratio existendi, quo et procreentur

et Su Stententur universa - hujus igitur entis intelliget nullam e SSe notionem ut 0gnitionem nec in Se nec in alio, nec apparere idem unquam nec ignificari, nec omnin0, quid aut

73쪽

quale aut quom0do Sit illud posse dici. Quo igitur omnia

continentur, in qu ipsam S inesse intelligit men Suprema, idem illud in aeternum oportet absconditum eSse atque ign0- tum, unaque eram Semper ignorari existendi rationem, perfectam atque ab Solutam illam, ut a forti ut et nihilo et absurdo defendi videatur rerum natura per rationem quandam, cujus nulla esse 908Sit vel in Summo intellectu intelligentia, incomprehensibilem atque ut ita dicam, irrationalem. Qua tanta arcani ob Scuritate no Stratium unum omnium gravi Ssimum philosophiae auct0rem Vehementi S Si me commotum eSS Vide0 cuju facere non p0SSum, quin hic referam Verba, quae facit in libro De purae rationis methodo examinauda', eundem illum locum tractans, hunc fere in m0dum in in): Perfectae, inquit, et absolutae nece Ssitati ratio, ad quam nisi re, 0 cari liceret univer8am rerum naturam, omni cogitandi usus tolli atque aboleri videretur, vere dicitur abySSu quaedam, qua ita quasi mergatur ac confundatur men humana, ut de ipsa temporis aeternitate cogitante multum ab Sit, ut tanta vertigini turbine corripiamur neque enim qua ut Sit

diuturnitaS, explicat illa, sed ipsum c0ntinet essendi suudamentum. Namque id quod tacite nobiScum reputante faceren0D OSSumu quin Ggitatione fingamus, qu0m0d ferri id aut t0lerari p0test videlicet en Summum et primum, quo ni us c0gitari nihil possit, talibus quodammodo Semetis Sum interpellare dictis L Ego Sum et exi Sto exaeteruo tu aeternum; nihil est praeter me, ni quid ego voluntatis arbitrio ex nihilos recreavi. t tute ipse unde laudem exstitisti Hie tremes

seri mnia et ruere Sentimus, cutictaque, purae dum rationi acie Spectamus, et maXima et minima quaeque, quaSi incerto

instabilique fluctu ferri ac misceri videntur, neque e SS Ap paret, qu0d pr0hibeat, qu0 minus evane Scant diffugiuntque

74쪽

universa. Atque haec quidem iste magnifie sane et praeclare cujus alioquin quemadmodum probetur ratio philosophandi, Suo loco Xponam.

Dubitari non potest, quin vera sit, unde totius et quaestionis et dubitationis ducitur initium, propositio illa principalis: G, Si quid existit existit aliquid necessarii. μSed ita si res sese habet, Si ad Verum cogn08cendum effici pariani refert, quid ex quaque re 90Sita Sequatur, ante non dato certe firmoque esSendi principi0, id quod c0ntineri intelligitur natura nece S Sario ac per Se exi Stente, nihil autem inVenire 90SSumu no S, quod per Se exiStere Sufficiens per- Suadeat ratio, mullum igitur menti datur fundamentum, in quo collocata rerum necessitatem deducat ad ipsius naturae similitudinem, quam e eo quod per Se a necessario existiti. e. ex individuo ac Sub Stantia, cujus nulla est cognitio in Omnia procreare con Stat, sed haec Si ita Sunt, quid tandem faciendum sit nobi verum indagaturi S, qu0rSum etiam On- VertamuS 08, ubi l0corum quasi anc0ram si gat rati0, jam non dici p0sse omninoque Verita videtur e S Se de Speranda: Ni forte motus quis ambagibn i Stis. in quae rei per Se necessariae rationem incidere demon Stra Vimus, totam illam ab- Solutae necessitati notionem X nani quadam Somnii 0rmidine putat esse natam atque in fallaci specie versari imaginationum, neque n0bis initi concedendum fuisse primum illud, e quo omnes defluxerint errore dubitati0ne Sque: Si quid est omniu0, existit aliquid essessarii sed quae nunquam dare 90rtuerit, ea pecto Sa quadam veri similitudine Seducto temeremo atque incon Sulto dediSSe quare mirandum non e SSe, Si ex principi incerto ac dubios obscura aut absurda equi videantur multa Quem tamen, quamVi Segregie ibi Sapere videatur, nihil dicere est manifestum Sci-

75쪽

licet Sanae menti quemquam ac sui bene conscium non intelligere, S Se oportere ab Solutam quandam nece S Sitatem, quaea SSe, quae Sint, neque alia, atque ita SSe, ut Sint, neque aliter, determinetur idem, credo, qui Vere quid Xi Stere putet, neque tamen e SSe, cur Xi Stat, sufficientem rationem, atque Xi Stere quidem multa, nihil autem per Se nece S Sarii,

etiam, qu0 bis bina sint computans, mille esse aut dimidium,n0n Ver quattuor, Xistimabit. Neque vero in mentem Venit cuiquam, m0do 0ncipiat quae vocibus Sit Sententia subjecta, infitiari rem in simplici quodam Xemplo Spectatam, Velut si positum Sit, Singulam quandam rem aut etiam certum numerum Sola e S Se eXistentia, ut puta , et ' existunt Sol ag Sed hoc p0Sito, quis Si quin intelligat, conSequenseSSe, ut Sufficiens ac perfecta existat rati0, e qua necessario existere essetatur, non Vero γ δ α etc. quam qui dem aut eo contineri perspicuum est, quod necessari0 existere pateat, ipsis et0 et ' noti0nibus ad puram relatis rei et entis intelligentiam, - aut etiam e0, qu0d nihil quidem esse impossibile videatur, uini autem praeter et ' i. e. quaecunque et non Sint et n01 - Θ, in absurdis atque impos Sibilibus Sint , - aut denique e0, quod quum X pSi8π0υ et 40tionibus in se spectatis possibilia esse illa quidem efficiatur, non tamen magis ipsa quam permulta et alia p088ibilia, velut , δ, - quod tertia quaedam per Se ne-ee8Saria existat natura i. e. quam non Xi Stere putare per Se ipsam amentis Sit , ut A cujus esse acta ex possibilium turba' et ' sola eleeta ad existendum determinentur, cetera existere prohibeantur. Dicere autem quempiam, Se pro certo Seire, existere, et tamen bene Se intelligere, qui seri pos Sit, ut non existant, quia aut impossibile sit, ista exi Stere, aut alia quoque existere poSSint plurima, neque tamen ullam esse causam, qua ad existendum ipsa in determinata, Sed 0rtem fuisse, ut haec neque alia XStiteri ut, certe hoc n0n video quid absurdius esse possit. Neque id quod dicimus, sunt, qui secum ipsi cogitantes tanta tantur

76쪽

amentia quamquam in altercando seri poSse non nego quid enim non cogit n0 Superba et contuma Suum quemque tuendi cupido, ut quis ira aut studio adeo se vinci patiatur, ut evidentissima quaeque, Si adverSarius attulerit, impugnare

non Vereatur. Sed quidquid vere existere dices, id tibi aut

per Se nece8Sarium Ss intelligendum, aut Si minus nece SSarium per Se Spectatum, ab altera et per Se necessaria natura quodammodo procreari dem atque ad existendum necessario determinari, itaque non exi Stere nisi per Summam quandum atque absolutam necessitatem. Cuju unumquemque quamviS mutilam et obscuram, tamen aliquam habere die notionem qua sublata omnem tolli non modo rationem, Sed etiam cogitationem, nece S Se St. Itaque, Si qui semet ipsum explorare velit de rerum e S Sentia cogitantem, Semper ille incognitum quoddam fundamentum se deprehendat ponentem, cui insgat quidquid existere dicit, atque ob Scuram introducentem Summae cujusdam causae efficientiam, licet casum illam, licet fatum Vocet, a qua neces Sariam existendi repetat rati0nem. Sed perturbari solent homines et temporis praeteriti infinitate et eorum, quae Sen Sibu percipiuntur, mobilitate atque incon Stantia. Quae quum gigni et interim videant aliaque in alia et deinceps alia transformari, quoniam nihil eroum nece 8Sario exi- Stere Xperiuntur neque enim, Si fieri non posset, quin exi Sterent, S Se 0SSet, quando non Xi Sterent: at datur tempus idque infinitum et antequam orta sunt ut 0st interitumin quumque intelligant nexum quendam et continuationem

fortuitarum rerum aliarum X aliis manantium pertinere per omnem praeteriti tempori aeternitatem, entiumque sentiant unumqu0dque fortuitum per Se ac non necessarium, infinita quadam Serie caii Sarum item per Se fortuitarum proferri ac

detorminari sed haec si vident plerique, in ipsa rerum instabilitate haerentes animoque univei Sae aeternitati uno c0nceptu 0mplectandae impares illi dubitant, an nihil omnino Si firmi aut per se necessarii in tanta perpetui fluxu vicis-Situdine, putantque omnia per Se SSe fortuita, neque ullam

77쪽

necessitatis rationem constare nisi fortuitorum c0nneXu neceS-sario atque infinito. Quo quidem, dum univerSitatem naturae mente Duc0mprehendunt, neque praeter fortuita videre sibi videntur quidquam, perfectae illius necessitatis ac rei per Se ne est s- Sariae conceptus, quem unicuique insitum e S Se diximuS, rerum immensitate deceptos tantum sibi non seri c0nscios habere vero etiam ipsos ejusque tacite agnoscere rati0nem, haud dissicile est demonstratu. Nam quum ommutatio nulla Oncipiatur, re non data, quae commutetur, neque per assecti0num relationumve fluxum perennem ac vicissitudinem delerip08sit intima Substantiae natura, sive e una re Si Ve ex multis aut innumeris constat hic iste, qui sen Sibus percipitur, mundia S, - aliquam exi Stere portet in iisdem Substantiae qualitatem eandem Semper atque immotam, cuju8 Si des nitionum, affectionum, actionum, passionum sat varietas, immutari et

transformari res dicantur. Quidquid igitur ut existens posueri8, quamvis s0rtuit modo id sit definitum constendum tamen erit in ipsa mobilis inconstantisque hi u rei, quam dici existere, natura simul existere firmi quiddam immotique, quo Varium in modum definit ac determinato, ipsa commutationis constet ratio. Quod quidem, quia non existit

mutabilis natura, nisi quatenus huic inhaeret, neceSSe StexiStere Singulis temp0ris momentis, quibus fortuitorum quid existat et ineonstantium. At Semper exstiti SSe. Semper Oreputant, ut exi Stant rerum fortuitarum commutationem et nexum per Omnem aeternitatem continuatum. Nullum igitur datur vel suturi vel praesentis vel praeteriti tempori momentum, quo non exi Stat, quod in m ni arietate permaneat idem; seri igitur non potest, quin existat. Quocirca absoluta quadam ac perfecta necessitate opus est, qua immutabilis illa Terum Sub Stantia, vel numero una vel multis individuis distincta, sive Simplex Sive composita, ad existendum determinetur. Ergo re datur per Se nee e SSaria, quam non X

istere impossibile est. atque etiam ab ipsa ista repetenda

78쪽

e8Se videtur Summa omni varietati et commutati0ui causa. Quum enim nihil existat per Se nece SSarii praeter ipsam rerum Sub Stantiam, neque ipsae in omnino varietateS, nisi quatenus Sub Stantiae accidant per Se neces Sariae, Oportet primum quidem eam SSe ipSiu Sub Stantiae naturam, quae in se recipiat omnino arietatem et c0mmutationem deinde, quum certu quidam Sit et constan inconstantiae ac m0bilitatis ordo, multae autem vel potiu innumerae cogitari p08Sint praeter nam illam, qua re Vera Omnia Suo tempore et Su0 0 eo proseruntur, Serie ac ratione commutationum, per Se possibile omne S, Singulae vero et desinitae naturae conditi0, quali per ipsum profertur commutationum conneXum, cauSa Xi Stere nequeat totius vicissitudinum rationis certo quodam ordine institutae ac definitae, manifestum est, hujus quoque ordini perfectam ast auffieientem causam contineri ipsa Substantia per Se Xistente. Quare fortuit0rum ac mutabilium nem sibi persuadere pote St exi Stere quidquam, quine substantia rerum immutabili ac per Se nece8Saria perfectam ejus deduxerit rationem atque cauSam

Quoniam concedendum est, si quid existat, Xistere rem per se necessariam, neque tamen ullam talis rei concipi posse intelligimus notionem, veri similius videtur esse nihil quam aliquid existere.

Quid multa Satis jam apparuit, ut pin0r, nequaquam hic effugi, nec sine Summa aut levitate aut impudentia negari poSSe capitalem illam, quam quaerendae veritatis initium P0nStituimuS, propositionem: Si quid est omnino, existit aliquid per se ac necessario. Sed concedendum, Summam eSSe quandam ab Solutae neeessitati rationem atque SSendi principium per Se nece SSarium. Quod quum Vere existat Solum, Si quidem ipso c0utinetur individua illa milibusque vel qualitatibus vel affectionibus subjecta natura, quum id Sit unum, quod St vigetque in omnibu8, quo et procreantur et euentur univerSa, rei vere exi Stentis non m0d intelli-

79쪽

gentia aut c0gnitio, sed ne conceptu quidem esse poteStilluS, natura per Se neceSSaria non c0ncepta. At nihil nos vel imaginando fingere p0sse tanquam per Se ac ne eeSSario X isten S, jam Supra demonstratum est: im omnes principii rati0ne S, sive Simpliei aut animi aut corpori utuntur natura, Sive cogitantis et extensae Substantiae compositione quadam ac Societate, etiam absurdi aliqua reprehensione teneri vide bantur. Praeter vero animantem et corpoream natura nulliu rei, quam Vere existentem ponamus, distinetam ac definitam concipimus notionem; neque, Si qui afferre Se pr0- steatur aliud, 0 autj0cari ille aut delirare Videatur. Atque, ut concedatur, S Se quendam ampliorem quam hominis intellectum, qui tertiae quoque aut quotvi naturarum praeter duas illa c0mprehendat noti0nem, tamen principii aut rei Vere neceSSariae ne Sic quidem esse 90SSit vel conceptus

ullus vel cognitio, quia id rati0ni et intellectui in univei Sum Videtur es Se pr0prium, ut individui substantiam per univer- Sale quasdam describat qualitates i. e. ut nulla de re cogitare poSSit tanquam existente, nisi ignoto quodam p0Sito individuo, ut fundamento, cui injiciat vel infigat quaecunquee8Se concipiat. Sed si id ipsum, cui in Sint omnia, qu0d

omnium sola et absoluta sit causa, rati0ne perSpicere, cogi tatione concipere, cogn0Scere denique non poSSumu8, qui eSSe omnino quidquam cognoscere p08Simus Qua tandem nobi perSuadeamus ratione, Si quaeXi Stere imaginamur, non dubio Sa ea esse aut absurda cogitati0num commenta Siquidem firma et c0nstans non videtur esse asse Sio, ni Si Sibimet ipsa mens sufficientem reddere poSSit rationem, cur quae Sibi repraesentet vera p0tius quam falsa sint judicanda. Quae igitur non per Se 0ta SSe ade0ve Videntur perSpicua, ut cogitasse sufficiat ad firmissimam veritati perSuaSionem,

eadem intelligi aut cognosci nequeunt, nisi ad aliud et per

Se notum quidquam re Vocari ex ove necessario ea deduci liceat. Quae autem Sunt cunque, quum aut et cadant Subrationi humanae captum neque per Se XiStant, aut et per

80쪽

8 existant neque cadant sub intellectum, qui poterunt illa

cogno Sei Vera non e0ncepta, lareXi Stant caia Sa Qua neces- Sitate adigatur men8, non apparet, ut, quorum non intelligat nece SSariam rationem eorundem tanquam existentium notionem nece S Sario eram S Se pronuntiet. Quin etiam, qua tandem ratione coaeti nobis concedendum sit, SS Omnin0

aliquid ne id quidem videmus neque enim notitiam aut signifieationem essentiae videmur habere ullam rei per Senecessariae notione ab Scondita et ab Strusa in aeternum, ex qua quidquid est, natura equi putandum Sit.

At enim rem per se nece S Sariam certe XiStere OnStat,

Sive concipitur Sive non concipitur illa. Num dubitari potest igitur, Sitne aliquid nec ne sit - Sane maxime vero id quidem. Neque enim id effecimus, ut, nihilopo Sit0, sic puramentiS

ratione intelligeremus e S Se oportere rem per Senece S Sariam;

sed aliquo posito hoc videlicet ipso, quod nunc c0ncedendum

e8Se negamus Si quid Si omnino', hoc p0Sito, nece S SeeSSedemon StraVimu S, per Se ac nece SSari existere aliquid. Neque vero quod recte judissetur, si detur anteceden S, Decessario dari consequens, idcirco aut ipsa consequentia aut antecedentia revera existere, affirmari potest. Sublato autem consequente, Si probe fuit argumentum concluSum, aute cedens quoque tollatur necesSe est. Quo igitur magis a veri similitudine abh0rret, existere OnSequenS, O minUS veri videtur simile, anteceden existere. Jam, id qu0 Solum re Vera exi Stat per Se et necesSario, in quo nihil ut existens

c0ncipi intelligive possit, id ipsum nulla ratione cogno Sci, intelligi, c0ncipi posse, nusquam idem ac nemini apparere, nullo modo significari aut praesens Sui dare testimonium, in intellectu nuli ejus esse notitiam, ne in ipsius quidem, Si vitam et intelligentiam pertinere p0 natur ad neceSSariam Hu naturam, sed inc0mprehensibile illud aeternisque tenebri obductum, mutum semper atque inVi Sum penitu Sque remotum totam in semet complecti essendi rationem perfectam illam atque absolutam, qua una cognita et perSpecta, uni-