Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

151쪽

dines soluit, hinc eius teneriores species a sulloniabus usurpantur. Vtilis ergo in secundatione agro. rum est marga, quanquam non materialiter, cum

pingue nihil, nihilque salis contineat; instrumentaliter tamen, attrahendo humidum; resorbendo acidum; ibi uendo pingue; tollendo tenacitatem; conciliando agris arenariis nimis solutis consistentiam aesoliditatem. Nocet vero agris et diuturnitate et abundantia, cum ob alcatinam indolem nimium e siccet; pinguedinem agri celeriter exhauriat; agrum argillaceum nimis resoluat. Quo vero pluS vel mimis calcareae terrae ipsi est immixtum, eo plura quoque vel minora inde metuenda sunt incommoda. Caput duodecimum. De terra arenacea et quis pressa ad fecundationem conferente. Glarea et arena, siue humidae siue siccae suerint, nulla gaudent par tium suarum cohaesione, cum ex minoribus lapillulis vel puluere lapideo constent. Omnem eludunt menstruorum quorumlibet vim, cum sint eorum pκrtes vitrescibiles. Itaque nec materialiter nec per se instrumentaliter vegetationi prosunt. Possunt tamen, si aliis terrarum speciebus misceantur eo, quod ii rum nimiam tenacitatem corrigunt, uti fit in argillaceis, vel nimiam porositatem, uti in tursis, tolluntiisque maiorem densitatem eonciliant, haud raro sum ma cum utilitate ad agrorum emendationem adhiberi. Nec iis assentiendum esse recte monet, qui asticum lapillulorumque in agris praesentia utilitatem vel ideo expectant, quoniam sale quodam eos imbutos putant: quanquam forsan aliud in agris praestare commodum posse ipsi videantur, quod

nimirum umbra sua a nimio calore delandant plantarum radiculas. Cum vero nimium calefaciant glarea atque arena, nimisque solubiles sint,

et ob partium suarum duritiem nihil pingua ac

152쪽

humidum attrahant, vegetationem Omnino impedi int. Haec Omnia, quae de terrarum indole nunc

Noster proposuit, tantum de superiori felluris strato seu cortice intelligi vult; monet tamen, in quavis agrorum disquisitione ac diiudic-tione necesse esto, ut stratorum subiacentium simul habeatur ratio. Caput decimum tertium. De sate rigefationem Pr 'm'uente. Magna inde ab omni fere aeuo et ibuta fuit vis ae efficacia ad vegetationem promouendam salibus euiusuis generis. Falluntur tamen ii, qui talo quid sibi persuadent, uti Noster multis, quas adfert, rationibus commotus a iseriti Contraria non solum huic opinioni sunt KR AFTII, BONETI, AL

si ONO Oxperimenta, sed et ipsa vegetabillium indoles. cum, paupissima si exceperis, nulla ipsis insint mineralia sali . Salium insuper mineralium indu-xandi semina vegetabilia facultas frigiditas, quam media salia aquae conciliant, aliaque plura hanc dictam hypothesin prorsus labefactant. His peractis considerat s lia quaevis acida, alcatina, media, quavfoecund*tioni apta dicta fuerunt, eorum quo effectus in corporg vegetabilia recenset; praeeipue do nitri energia eo prolixius agit, quo speciosius ae praeciam xius de summo eius hac in re usu a permultis fuit disput tum. Concludit tandem omnibus his rito pensitatis: nullum in nutritione vegetabilium locum si here folia minem iis, nutrum rerras minφrsos. I 3 Caput decimum quartum. De vi feminum must

Psica nua grae promouenda. Cum igitur nunc exposuerit, quid natura ipsa valeat in vegetatione praestanda, nune ad artis varia adminicula accedit. Re

spirit igitur primo loco ad semina, et in hoc capite definire tentat, an ars possit semina eo disponere, ut vel citius vel laetius vegetaro ac sese multiplicare

queant,

153쪽

queant. Triplici modo ad hunc scopum pertingore allaborarunt auctores : vel per plantationem ius minario huic fui desinato p vel Per fecundat onem immer ames; vel denique fumigatione aut Autueris cuiusdam a Desone. De quibus omnibus methodis

docte satis ae accurate exponit, rationeS, Cur, si modos, quomodo quaelibet instituatur, candide tradit, et ex veris ehemiae principiis demonstrat, vix posse artem quicquam praestare in seminibus ita mutandis, Ut vis eorum multiplicatius augeatur, vel certe per omiae vegetationis stladium conseruetur. Caput decimum quintum. De pinguefaction Q i p. 2 3 Maiorem omnino artis usum in agro mutando ac emendando esse, quam in seminibus Perficiendis, clare docet. Intelligit sub pinguefactionis nomine eam operationem qua agri iis retarciuntur materiis, a quibus vegetabilia sussiciens habere possunt nutrimentum. optimae igitur ad hunc scopum materianoae sunt censendae, quae attenuatum et in vaporeS resolutum pingue ac humidum continent. Agrorum vero pingu*dines vel ex aere adducuntur, quas supra iam cap. U. tractauit, vel ex tribuS naturaΘregnis petuntur. Minerales ob heterogeneam suam indolem, quae prorsus ab ea vegetabilium abhorrere videtur, cap. I. iam reiecit, hinc vegetabilia tantum et animalia pingue nutriens plantis suppeditare possunt. Recenset ergo praecipuas qualitateS, qu8SPossidere debeat illa materia, qua uti ad pingue factio nom agrorum ruricolae possint, et tandem omnes huc usque pro hoc scopo usitatas examinat: fimum, vegetabilia tam recentia, uti folia pini, arborum cortices, raspaturam lignorum cet, quam destructa, ut humum, turiam, fuliginem, carbonum puluerem.

Controuersiam mouet Cl. DU HAMEL DU MON

ηεAu, qui salsa sua hypothesi, qua terram verum

154쪽

era vegetabilium materiale alimentum, sibi persuadet seductus, varia de pingueis fione prouulgauit

argumenta, quae Nostro plane non arrident. Tem-Ρu , quo agri opimandi lint, non adeo facile determinari potest; cum tamen necesse sit. vi ager sit siccus et aridus, fimus aequabiliter in agro dispergatur et

aratro Cum terra rite misceatur, autumnale tempus

oetimum Nostro videtur Potest tamen et nimia fimi quantitas nocere, si ager nimis calidus aut nimis laxtis fuerit. Generaliores subiungit tandem regulas, quas obseruare debent in pinguesa fione instituenda africolae, pro diuersitate agrorum. p. 27 . Caput decimum sextum. De mixturis terrarum. Non tantum fimus admixtus agrum fertiliorem reddit, sed possumus quoque sterilitati mederi ea ratione, quod varias terrarum species sibi inuicem misceamus, quae, licet per se sterilissimae fuerint. vegetationi tamen prodesse possint, sibi inuicem iunctae. Ut enim vegetabilia crescant, solubilis terra sit ex triplici ratione necesse est i ut radices facile ac sine resistentia sese extendere possint, a) Vt aer accedere ad radices queat 3ὶ ut materia nutriens cuilibet radicis puncto admoueri possit. Nec tamen proficua est terra nimis soluta, quae debilis est et aeris iniuriis admodum patula. In mixtura igitur

terrarum id essiciamus necesse est, ut nimis tenax te xa magis solubilis, nimis soluta vero ma S tenax reddatur. Pro cuiusuis ergo terrae supra descripta indole ac natura facillimo negotio apta talis commixtio variarum specierum institui poterit. Triplicem vero addit modum, quo perfici talis misce lasoleat, alii enim terram e loco suo natali in agrum mutandum transferunt, alii eam prius fimo commiscent, alii apricatione cum superiori strato subigunt. Adsert hic loci eam auctorum disceptationem

155쪽

nem, quam de Virginea terra siue ea, quae nunquam antea culta fuit, oeconomi instituunt, cum alii eam fertilem alii sterilem dicant, quilibet suis argumentis usi. Monet vero Noster, nec absolute sterilem nec fertilem esse eam habendam, cum sola eius indoles ac profunditas has qualitates determinet. Caput decimum septimum. De orationes indust p.ryone et agri cultura. Magnam omnino esse vim aeris infecundatione agrorum producenda, supra iam monitum fuit, hinc in agrorum cultu ad id prae aliis respiciendum est, ut liberior aeri ad terram aditus

concedatur. Est vero et alius arationis finis, ut nimirum euulsis graminum radiculis terra magis fiat

solubilis. Addit arationis, pro qualibet diuersa agri

specie diuersam necessitatem et methodum ipsa vero mechanica instrumenta, quibus aratio perfici solet, non describit. Tempus arationi maxime aptum censet illud, in quo maxime terra agri diuisibilis est. Profunditas arationis radicum xxtensioni sit accommodata.

Semina ob quatuor causas ferra sunt obtegenda et ut ab εuibus infellisue defendantur, ain ut ab aeris iniuriis protegantur, 3 ut loco magis clauso germinare possint, ut nodi, iuxta in OLm experime ta, radices agerd queant: hinc pro diuersa sua nati ra plus minus profunde seminanda sunt. Quantitas serendorum seminum a macilenta pinguioriue agri indole dependet. Tempus vel autumnale vel vernale optimum est. Si foliola iam protrudunt plantulae, tunc cessat causa, quae terrae solubilitatem requirebat; hinc in quibusdam locis solent tunc temporis comprimere agrum ac aequabilem reddere. Caput decimum octauum. De incommodis nonnuLlis ab agro auertendis. Sunt ex incommodis, quae

156쪽

plantarum nutririonem rotardare et supprimere solent, praecipua frua, aqua, nis, saxa et lapides, νωriaque animalia, ad quae tamen remouenda ac abigenda vix aliquid chemia confert; sed artes variae m chari ae iis tollendis sussiciunt: hinc in eorum descriptione breuissimus est Cl. WALLERIUS, quasdam tantum generaliores regulRS commendRns, quibus

hie diffiis scopus attingi possit.

specificis, synonymis selectis, nominibus triuialibus, habitationibus indigenarum, hospitiis exoticarum, secundum sexualem methodum digestas, in gratiam philiatrorum Monspeliensium. Lugduni, sia mpt. Fratrum de Toumes, I762. 2 mai. Alph. I. Pl. ἱ. tab. aen. 7. In deseribendis Faunae Monspellaeae animalibuς,

ARπEDI Ichtiologia emendanda dudum oec Patus Cl. Auctor, nunc florae potiores curas tribuit. Plantasque in horto et agro Monspeliensi cultas. orescentesque methodo Linnaeana dispositas, euulgauit. Non autem simplicem nudamque nominum recensionem exhibuit, nec ea tantum, quae a floristis postulamus, egregie praestitit, sed et plurima

noua proposuit, et ita rem herbariam illustrauit, locupletavitque. Genera inseriora, a L IN NARBssabilita, retinuit, eorumque definitiones compendii causa citauit, non vero repetiit, eaSdemquo lim

157쪽

mutatas sere ubique proposuit. In nonnullis tamen ratione calicis inprimis, characterem primarium emendauit. Ita Anch usae solium calicis unum cae P toris sublongius; Cerinthe foliolum unum calicis P. 83. caeteris breuius angustius, alterum longius, latius que; Nicotianae laciniam unam saepius longiorem; P. LOS Geranio soliola c licis duo angustiora tribuit. In P ῖ38. Polemonio flamenta duo longiora, tria breuiora; P- 9 s et in Marcisso stamina tria longiora, tria breuiora in P. οῖα fra tubum notauit. An tubus huius floris ad corobiam pertineat, vel nectarium sit, dubium quidem Cl. Auctori videtur, et dum lineae supra petata excurrentes pari pastu in tubum descendant ad corollam potius pertinere credit. Dum vero illi char Beres essenti les vel primarii dicti, a calice corobla, stamine, pistillo, ac fructu desumti fuerint, ro-liquae autem plantae partes non omitti prorsus d beant, primario characteri secundarium, quem radicatio. caulescentia, soliatio, in florescentia est fulcratio suppeditant; ubique adposuit et descripsit. Quibus et placentatio addi debuisset, ast eum circa hanc rem sufficientes obseruationes nondum instituere potuerit Cl. Auctor, eandem studio omisie. Immo de notatis characteribus ipso monitum adi eit, scripsitque: Secundurios omnibus generis estusque speciebus communes proferre vehemenser os tessemus, OMIlut plantarum plurium, cognitorum quidem, os in hortu regio nondum hoDitantium defecturi Characteres igitur iuxtas ei es a nobis enumeratas dirigere coacti fuimur. Attamen praestantiam electorum characterum quilibet facile inueniet, et vel ex nonnullis spe ei minibus patebit. Canna. Radicatis bulbisormis carnosa nodosa P. I. horreont lis. Caunescentis culmosa solida soliosa simplex. Foliatio simplex alterna vaginans intego

158쪽

2 37

rima. Morescentis subspicata terminalis simplex liliacea. Fulcratio nulla. Saluia. Rari ramosa. Caut herba Cea, ramosa, articulata, tetragona. MI. Opposita simplex, integra vel incisa, in serior petiolata, superior sessilis. Flari verticillata terminalis. Fulm bracteae ad basin verticillorum. p. 77 ς Conuallaria. Rad. horiZontalis nodosa. Caucscapos a vel foliosa. ML simplex integerrima, nunc sessilis radicalis basi angustata vaginans, nun G Caulina semiamplexicaulis vel petiolata alterna aut verticillata. For. nunc terminalis racemosa, nunc axillaris pedunculis uni vel multistoris. Fulc. bracteae in racemosis minimae in axillaribus , nullae. Hieracium. Rassi fusiformis vel ramosa, integerrima vel praemoria, perpendicularis vel horizontalis stolonifera. Cauc nunc scaposa, uniflora vel multistora, nunc foliosa herbacea ramosa. Fol. simplex integerrima vel integra vel incisa petiolata vel sessilis, radicalis vel caulina. FDr. pedunculata, pedunculis unifloris multiflorisque radicalis aut caulina. Fulcr. nulla. P. II.

Et in cryptogamia, inprimis filicibus ac sun gis, florum fructuumque situm , quem pro nota

essentiali generica habuerant botanici, Cl. Auctor ut seeundariam tantum assumsit, et hinc ubique characterem primarium, tanquam incognitum, omisit et secundarium modo notauit. Ita Pieris p Sa S. charan. secun d. Rad. carnosa nodosa horiχontalis stoloni sera. Gu . nulla. Fol. radicalis petiolata frondosa subtripinnata. Flor. epiphylla sessilis: fructificationibus in lineis marginalibus. LINN. syst. P-S3S- n tur. Io 38. Funer. nulla ; et Agaricus char. secund. Rad. subbulbosa. Caul. rarius nulla: simplicissima nuda vel volvata: pileus terminalis subtus lamel-

159쪽

um ellosus orbiculatus vel dimidiatus. LINN. syst

nat. IOT . F9L- PHOG - Fustr. - Monuitque hac occasione obscurum et ignotum esse volvae usum. forte fulcrum inuolucriforme.

Generibus suas subiunxit species. Et plures in

agro Mon spes ulano ab aliis botanicis nondum detectus, nonnullas quoque tum indigenas, tum exoticas L INN A Eo ignotaS, Cl. Auctor hic enumerauit. Plurimis breuem descriptionem totius plantae adposuit, omnibus vero aptissima nomina imposuit ; gallica et vernacula nomina quoque not uit, synonyma a

BAUHINIS, TO UR NE FORTIO, MAGNO O,

SEGO ERIO, et S AU UAGES IO desumsit; et spe-

cifica atque triuialia a LINN A EO tradita plerumque retinuit, qu*ndoque Vero mut uit. Nor sta iri p. rcaute si andente LiNΝ. Boerisauia floribur umbessitis feminibus fusiformibus truncatis, opice tuberculatis. Et Boemhauia caute erecto LINN. Mectaui oribus paniculatur,

seminibus pentagonis truncatis. Gratiota ossie.) filiis p. 13Mouato-lanceolatis superne ferratis, bra eis geminis linearibus, calice longioribus. Lycopus spalustr. fol. P. IS. ouatoinesssibus, bas fluitato 'pinnulis iis, superne ser intis. Monardu fistulosa verticidis capitatis sub- p. IS solitariis terminalibus, fol. ovatis Messsibus. Helio no- P. 78. pium Europ eum fui. ouatis petiolatis, cauis erecto;

Omnibus Teucrii speciebus, quarum quatuordecim p. 26 adduxit, noua imposuit specifica nomina. Etiam ubi una modo species genus constituit, specifica saepe dedit nomina. Ita Georum f0l. Ob- P. H. Longiis fessi ibus integerrimis, pedunculi 3solitariis uni - . Eris.. Athrio fuc corduus palmato- an guistis petiy- P. z . latis, pedunculis axi Iaribur uniforis. Parnassa, fuc p Somnibus cordatis. D arescantia i bracteis umbessa longiori P. bur pedunculi r o Fice incrassatis, nominatur. Tandem et habi-

160쪽

habitationes indigenarum, et hospitia exoticarum assignauit, durationis etiam et florendi tempus solli icite annotauit. Iconum tabulae accessere septem, quarum quatuor ex L IN NA EI horto Clii fort. mutuatae ea repraesentant, quae ad radicum, fulcrorum,

foliorum, et s. p varium externum habitum, figuram et florendi modum pertinent, quae omnia in addita explicatione dilucide et copiose declarantur;

reliquae quatuor sistunt plantas. Sunt illae Agrostis

Dentricosa. Hylaca ciliata. Cardamine lunaria; et Atropa humi se quarum descriptiones repetere nolumus, potius nonnullaS ex omni opere commemor mus obseruationes, botanicis, ut certo speramus, P. II a. haud ingratas. Alaterno, quam inter Rhamnos inermes recen suit L 1NNASus, spinas duas aequales. I minimas nigras, utrinque ad latuS foliorum erectas, autumno deciduas tribuit, nomenque hinc eidem

dedit: Rhamnus Oiniis geminit deciduis, foliis lanceolatis p. 27. ferrut 0- sin s. In generibus Schoeni, Cyperi et

Scirpi. foliola soralia, quae inuoluera Ill. LINΝAR Odicuntur, non pro calice communi, sed pro genu, na fuleratione haberi debent, et bractearum nomine insignienda. Idem intelligendum de generibus graminum, quibus L NNAEus inuolucra, Cl. Au- p.r 16. fctor vero bracteas pariter tribuit. Achyranthem, et P. I I7. Celosam multum astinia genera esse, solo charactere capsularum, seu numero seminum diuersa assii ma-u:t, et Celosiae bracteas coloratas tres, circa calicem coloratum Pentaphyllum, nullam autem co-

p. 3. rollam attribuit, Hippuridis articuli digito com- pressi, cum strepitu dissiliunt, eademque nota ab P. IO.. equissetis facile dignoscitur. Pancratii germina omnia in medio spathae sessilia. ssorumque tubi longissimi, distinitionis notam manifestam praebent. 39. Geraniorum spezius a situ pedunculorum et foliorum Putius, qu/m a numero staminum sextilium,