C. Suetoni Tranquilli quae supersunt omnia: quae supersunt omnia

361쪽

DOMITIANUS. 251 delatum nec infitiantem, iactasse se quae providisset ex arte, sciscitatus est, quis ipsum maneret exitus; et affirmantem, fore ut brevi laceraretur a canibus, interfici quidem sine mora, sed ad coarguendam temeritatem artis sepeliri quoque ac curatissime imperavit. Quod cum fieret, evenit ut, repentina tempestate deiecto funere, semiustum cadaver discerperent canes, idque ei caenanti a mimo Latino, qui praeteriens forte animadverterat, inter ceteras diei fabulas referretur. Pridie quam periret, cum Oblatos tuberes servari iussisset 161o in crastinum, adiecit: Si modo uti licuerit et conversus ad proximos affirmavit, fore ut sequenti die luna, se in aquario cruentare factumque aliquod Misteret, de quo loquerentur

homines per terrarum orb-. At circa mediam noctem ita est exterritus, ut e strato prosiliret. Dehinc mane haruspicem ex is Germania missum, qui consultus de fulgure mutationem rerum praedixerat, audiit condemnavitque ac dum exulceratam in fronte Verrucam vehementius scalpit, profluente sanguine, Utinam inquit hactenus Tunc horas requirenti pro quinta, quam metuebat, sexta ex industria nuntiata est. sis velut et transacto iam periculo laetum, festinantemque ad corporis mram Parthenius cubiculo praepositus convertit, nuntians esse, qui magnum nescio quid afferret, nec differendum. Itaque summotis omnibus, in cubiculum se recepit atque ibi occisus est. De insidiarum caedisque genere haec fere divulgata sunt. II et Cunctantibus conspiratis, quando et quo modo, id est lavantemne an caenantem, adgrederentur, tephanus, Domitillae procurator, et tunc interceptarum pecuniarum reus, consilium

operamque optulit. Ac sinisteriore brachio, velut aegro, lanis fasciisque per aliquot dies ad avertendam suspicionem ob- so voluto, ad ipsam horam dolonem interiecit professusque conspirationis indicium et ob hoc admissus, legenti traditum a se libellum et attonito suffodit inguina. saucium ac repugnantem adorti Clodianus cornicularius, et Maximus Partheni libertus, et Saturius decurio cubiculariorum, et quidam e gladiatorios ludo Vulneribus septem contrucidarunt. Puer, qui arae Larum cubiculi ex consuetudine assistens interfuit caedi, hoc amplius

narrabat, iussum se a Domitian ad primum statim vulnus pugionem pulvino subditum porrigere ac ministros vocare, ne-

362쪽

252 C. SUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. VIII. que ad caput quidquam excepto capulo, et praeterea clausa omnia repperisse atque illum interim arrepto deductoque ad terram Stephano conluctatum diu, dum modo serrum exto quere, Od quamquam laniatis digitis oculos effodere co

Oocisus est XIIII Kl oost anno aetatis quadragensimo quinto imperii quinto decimo cadaver eius, populari sand pila per vespillones exportatum Phyllis nutrix in suburbano suo Latina 'ia funeravit sed reliquias templo Flaviae gentis elam intulit, oineribusque Iuliae Titi filiae, quam et ipsam edc-1οcarat, conmiscuit.

18 Statura fuit procera, Vultu modest ruborisque pleno, grandibus oculis, verum acie hebetiore praeterea pulcher ac decens, maxime in iuventa, et quidem tot corpore, exceptis pedibus, quorum digitos restrictiores habebat postea cal-1s vitio quoque deformis et obesitate ventris et crurum gracilitate, quae tamen ei alitudine longa remacruerant commendari se verecundia oris adeo sentiebat, ut apud senatum sic quondam iactaverit: Usque adhuc certe e animum sum probastis et stivum calvitio ita offendebatur, ut in contu-2οmeliam suam traheret, si cui alii ioco vel iurgio obiectaretur: quamvis libello, quem de cura capillorum ad amicum edidit, haec etiam, simul illum seque consolans, inseruerit: νοραας, οἷος κἀγὼ καλος τε μέγας τε; Eadem me tamen mansnt capillarum fata, et forti animo disfaro comam in adulescentia senescentem. Scias nec πα- istius quicquam decors nec brevius Laboris impatiens, pedibus per urbem non temere ambulavit, in expeditione et a mine equo rarius, lectica assidue vectus est. Armorum nullo, sagittarum vel praecipuo studi tenebatur centenas varii οgeneris feras saepe in Albano secessu conficientem spectavere plerique, atque etiam ex industria ita quarundam capita figentem, ut duobus ictibus quasi cornua efficeret. Nonnumquam in pueri procul stantis praebentisque pro scopulo dispansam dexterae manus palmam, sagittas tanta arte direxit, ut asomnes per intervalla digitorum innocue evaderent.

20 Liberalia studia imperii initio neglexit, quamquam bibliothecas incendio absumptas impensissime reparare curasset,

363쪽

DOMITIANUS. 253 exemplaribus undique petitis, missisque Alexandream qui describerent emendarentque. Numquam tamen aut historiae carminibusve noscendis operam ullam aut stilo vel necessario dedit. Praeter Ommentarios et acta Tiberi caesaris nihila, lectitabat epistolas orationesque et edicta alieno formabat ingenio Sermonis tamen nec inelegantis, dictorum interdum etiam notabilium, euam inquit tam formosus erae, quam Maesitis sibi videtur; et cuiusdam caput varietate capilli subrutilum et incanum perfusam nivem mulso dixit condicio-2, 1 nem principum miserrimam aiebat, quibus de coniuratione comperta non crederetur nisi occisis. Quotiens otium esset, alea se oblectabat, etiam profestis diebus matutinisque horis ac lavabat de die, prandebatque ad

satietatem, ut non temere super caenam praeter Matianum ma- 1 lum et modicam in ampulla potiunculam sumeret convivabatur frequenter ac large, sed paene raptim certe non ultra solis occasum, nec ut postea comissaretur. Nam ad horam

somni nihil aliud quam solus secreto deambulabat. Libidinis nimiae, assiduitatem concubitus velut exercitatio 22 et ni genus clinopalen vocabat eratque fama, quasi concubinas ipse develleret nataretque inter vulgatissimas meretrices. Fratris filiam, adhuc virginem oblatam in matrimonium sibi

cum devinctus Domitiae nuptiis pertinacissime recusasset, non multo post alii conlocatam, corrupit ultro et quidem vivo et-aciam tum Tito mox patre ac vir orbatam ardentissime palamque dilexit, ut etiam causa mortis extiterit coactae conceptum a se abigere.

occisum eum populus indifferenter; miles gravissime tulit 23 statimque Divum appellare conatus est, paratus et ulcisci, nisi a duces deluissent quod quidem paulo post fecit, expostulatis

ad poenam pertinacissime caedis auctoribus contra senatus adeo laetatus est, ut repleta certatim curia non temperaret, quin mortuum contumeliosissim atque acerbissimo adclamationum genere laceraret, scalas etiam inferri clipeosque et scimagines eius coram detrahi et ibidem solo affligi iuberet, novissime eradendos ubique titulos abolendamque omnem memoriam decerneret. Ante paucos quam occideretur menses cornix in Capitolio

364쪽

254 c. AUETONI TRANQ. DE VITA AESARUM LIB. VIII. elocuta est: Τουται πάντα καλῶς ne defuit qui ostentum sic interpretaretur: per Tarpeio quas sedi culmina comis Est bene non potui dicere, diaeue erit. Ipsum etiam Domitianum serunt somniasse gibbam sibi pone scervicem auream enatam, pro certoque habuisse, beatiorem post se laetioremque portendi rei p. statum. Sicut sane brevi evenit, abstinentia et moderatione insequentium principum.

367쪽

Grammatica Romae ne in usu quidem olim, nedum in ho- Inore ullo erat, rudi scilicet ac bellicosa etiam tum civitate, necdum magnopere liberalibus disciplinis vacante. Initium quoque eius mediocre extitit, siquidem antiquissimi doctorum,

qui iidem et poetae et semigraeci erant, Livium et Ennium dico, quos utraque lingua domi forisque docuisse adnotatum est nihil amplius quam Graecos interpretabantur, aut si quid ipsi Latine composuissent praelegebant. Nam quod nonnulli 10 tradunt duos libros de iis exis syllabisque, item demetris ab eodem Ennio editos, iure arguit L. Cotta non poetae sed posterioris Ennii esse, cuius etiam de augurandi disciplina volumina ferantur. Primus igitur, quantum opinamur, studium grammaticae 21s in urbem intulit crates Mallotes, Aristarchi aequalis, qui missus ad senatum ab Attalo rege inter secundum ac tertium Punicum bellum sub ipsam Ennii mortem, cum regione alatii prolapsus in cloacae foramen Nus regisset, per omne legationis simul et valitudinis tempus plurimas acroasis subeto inde secit assidueque disseruit, a nostris exemplo sui ad imitandum. Hactenus tamen imitati, ut carmina parum adhuc divulgata vel defunctorum amicorum vel si quorum aliorum probassent, diligentius retractarent ac legendo commentandoque etiam ceteris nota facerent ut ' Octavius Lampadio a. Naevi Punicum bellum, quod uno volumine et continenti

scriptura expositum divisit in septem libros ut postea Q. Vargunteius annales Ennii, quos certis diebus in magna frequentia pronuntiabat ut Laelius Archelaus Vettiusque Philocomus Lucilii satyras familiaris sui, quas legisse se apud

368쪽

2b suETONIUS TRANQUILLUs Archelaum Pompeius Lenaeus, apud Philocomum Valerius

Cato praedicant. Instruxerunt auxeruntque ab omni parte grammaticam L. Aelius Lanuvinus generque Aelii Ser. Clodius, uterque eques 3 Ro multique ac varii et in doctrina et in re p. usus. Aelius seognomine duplici fuit: nam et Praeconinus, quod pater eius praeconium fecerat, vocabatur, et Stilo, quod orationes nobilissimo cuique scribere solebat tantus optimatium lautor, ut Metellum Numidicum in exilium comitatus sit. Servius, cum librum soceri nondum editum fraude intercepisset, et ob hoc iorepudiatus pudore ac taedio sedessisset ab urbe, in podagrae morbum inoidit cuius impatiens veneno sibi perunxit pedes et enecuit ita, ut parte ea orporis quasi praemortua viveret. Posthae magis ac magis et gratia et cura artis increvit, ut ne clarissimi quidem viri abstinuerint quo minus et ipsi ali 15 quid de ea scriberent, utque temporibus quibusdam super viginti celebres scholae fuisse in urbe tradantur pretia vero grammaticorum tanta mercedesque tam magnae, ut constet Lutatium Daphnidem, quem Laevius Melissus per cavillationem nominis Panos agasma dicit, Dcc. milibus nummum a Q. οcatulo emptum ac brevi manumissum, L. Apuleium ab Eficio calvino equite Romano prisedivite quadringenis annuis conductos multos edoceret. Nam in provincias quoque grammatica penetraverat, ac nonnulli de notissimis doctoribus peregre docuerunt, maxime in Gallia Togata inter quos Octa-rovius Teucer et Pescennius Iaccus et Oppius chares hic quidem ad ultimam aetatem, et cum iam non ingressu modo deficeretur sed et visu. Appellatio grammaticorum Graeca consuetudine invaluit:

sed initio litterati vocabantur. Cornelius quoque Nepos libello soquo distinguit litteratum ab erudito, litteratos quidem vulgo appellari ait eos qui aliquid diligenter et acute scienterque

possint aut dioere aut scribere, ceterum proprie sic appellandos poetarum interpretes, qui a Graecis grammatici nominentur. Eosdem litteratores vocitatos Messala Corvinus in quadam Mepistola ostendit, non esse sibi dicens rem cum Furio Bibaculo, ne cum Ticida quidem au litteratore Catone signi- fleat enim haud dubie Valerium catonem, poetam simul gram-

369쪽

DE GRAMMATICIS. 25smaticumque notissimum. Sunt qui litteratum a litteratore distinguant, ut Graeci grammaticum a grammatista, et illum quidem absolute, hunc mediocriter doctum existiment. Quorum opinionem Orbilius etiam exemplis confirmat namque apud 5 maiores ait, cum familia alicuius venalis produceretur, non temere quem litteratum in titulo, sed litteratorem -- scribi solitum esse, quasi non perfectum litteris, sed --

Veteres grammatici et rhetoricam docebant, ac multorum 10 de utraque arte commentarii feruntur. Secundum quam consuetudinem posteriores quoque existimo, quanquam iam discretis professionibus, nihilo minus vel retinuisse vel instituisse et ipsos quaedam genera institutionum ad eloquentiam praeparandam, ut problemata, paraphrasis, allocutiones, etho- i5logias atque alia hoc genus ne scilicet sicci omnino atque aridi pueri rhetoribus traderentur. Quae quidem omitti iam video, desidia quorundam et insantia non enim sastidio putem. Me quidem adolescentulo, repeto quendam Principem nomine alternis diebus declamare, alternis disputare, nonnullis vero 20 mane disserere, post meridiem remoto pulpito declamare solitum. Audiebam etiam, memoria patrum quosdam e grammatici statim ludo transisse in forum atque in numerum praestantissimorum patronorum receptos.clari prosessores et de quibus prodi possit aliquid dum

25 taxat a nobis, fere hi luerunt. Sevius Nicanor primus ad famam dignationemque docendo spervenit, fecitque praeter commentarios, quorum tamen pars maxima intercepta dicitur, satyram quoque, in qua libertinum se ac duplici cognomine esse per haec indicat: a Sevius Nicanor Marci libertus nessabit: Sevius post huius ' idem ac Marcus Meebit. Sunt tradant, ob infamiam quandam eum in Sardiniam secessisse ibique diem obisse. Aurelius opilius, Epicurei cuiusdam libertus, philoso 6M phiam primo, deinde rhetoricam, novissime grammaticam docuit. Dimissa autem schola, Rutilium Rufum damnatum in Asiam secutus, ibidem Smyrnae simul consenuit, composuitque variae eruditionis aliquot volumina, eae quibus nonsm

370쪽

260 AUETONIUS TRANQUILLUSNnius corporrs, quia scriptores ac poetas sub clientela usarum iudicares, non absurde et 'cisse ει scripsisse se ait sae vimero dirarum et appellatione. Huius cognomen in plerisque indicibus et titulis per unam L litteram scriptum animadverto, verum ipse id per duas effert in parasti sehide libelli, qui inscribitur pinax. M. Antonius Gnipho, ingenuus in Gallia natus sed expositus, a nutritore suo manumissus institutusque Alexandriae quidem, ut aliqui tradunt, in contubernio Dionysi Scytobrachionis quod equidem non temere crediderim, cum i0 temporum ratio vix ongruat fuisse dicitur ingenii magni, memoriae singularis, ne minus Graece quam Latine doctus: praeterea comi facilique natura, nec unquam de mercedibus pactus, eoque plura ex liberalitate discentium consecutus Do-euit primum in Divi Iulii domo pueri, deinde in sua privata. i5 Domit autem et rhetoricam, ita ut quotidie praecepta eloquentiae traderet, declamaret vero nonnisi nundinis Scholam eius claros quoque viros frequentasse aiunt, in iis M. Ciceronem, etiam cum praetura fungeretur. Scripsit multa, quamvis annum aetatis quinquagesimum non excesserit. Etsi Ateius 20 Philologus duo tantum volumina de Latino sermone reliquisse eum tradit nam cetera scripta discipulorum eius esse, non ipsius in quibus et suum alicubi reperiri nomen, ut hoc M. Pompilius Andronicus, natione Syrus, studio Epicureae sectae desidiosior in professione grammatica habeba eatur minusque idoneus ad tuendam scholam. Itaque cum se in urbe non solum Antonio Gniphoni, sed ceteris etiam deterioribus postponi videret, Cumas transiit ibique in otio vixit et multa composuit verum adeo inops atque egens, ut coactus sit praecipuum illud opusculum suum annalium Ennii ad elenchorum XVI milibus nummum cuidam vendere, quos libros orbilius suppressos redemisse se dicit vulgandosque

curasse nomine auctoris.

L. Orbilius Pupillus Beneventanus, morte parentum, una atque eadem die inimicorum dolo interemptorum, destitutus, 35 primo apparituram magistratibus fecit deinde in Macedonia corniculo, mox equo meruit functusque militia, studia repetit, quae iam inde a puero non leviter attigerat ac profes-