C. Suetoni Tranquilli quae supersunt omnia: quae supersunt omnia

341쪽

DIVUS VERPASIANUA. 231 ita pronuntiavit, non oportere maledici senatoribus, rem Iadio eleue fasque esse. Litium series ubique maiorem in modum excreverant, Iomanentibus antiquis intercapedine iuris dictionis, accedent, obus novis ex condicione tumultuque temporum sorte elegit per quos rapta bello restituerentur, quique iudicia centumviralia, quibus peragendis vix suffectura litigatorum videbatur aetas, extra ordinem diiudicarent redigerentque ad brevissimum numerum.1 albido atque luxuria coercente nullo invaluerat auctor 11 senatui sui decernendi, ut quae se alieno servo iunxisset, ancilla haberetur neve filiorum familiarum laeneratoribus exigendi crediti ius umquam esset, hoc est ne post patrum quidem mortem. 1s ceteris in rebus statim ab initio principatus usque ad exitum civilis et olemens, mediocritatem pristinam neque dissi-12mulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit. Quin et conantis quosdam originem Flavii generis ad conditores Reatinos comitemque Hereulis, cuius monimentum extat Salaria 2 via, referre irrisit ultro Adeoque nihil ornamentorum ex trinsecus cupide appetivit, ut triumphi die fatigatus tarditate et taedio pompae non reticuerit, merito e plecti, qui triumphum, quasi aut debitum maioribus suis aut sperarum umquam sibi, tam inepis meae concupisset Ac ne tribu-25niciam quidem potestatem ' patris patriae appellationem nisi sero recepit. Nam consuetudinem scrutandi salutantes manente adhuc bello civili omiserat. Amicorum libertatem, causidicorum figuras ac philoso-13phorum contumaciam lenissime dulit. Licinium Mucianum3 notae impudicitiae, sed meritorum fiducia minus sui reverentem, mimquam nisi clam et hactenus retaxare sustinuit, ut apud communem aliquem amicum querens adderet clausulam: Ego tamen vir sum. Salvium Liberalem in defensione divitis rei ausum dicere quid ad Caesarem, si Hipparchus M sestertium milies habet et ipse laudavit Demetrium Pnicum in itinere obvium sibi post damnationem, ac neque assurgere neque salutare se dignantem, oblatrantem etiam nescio quid satis habuit canem appellare.

342쪽

232 c. UETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. VIII. 14 ffensarum inimicitiarumque minime memor Xecutorve, Vitellii hostis sui filiam spendidissime maritavit dotavitque etiam et instruxit. Trepidum eum interdicta aula sub Nerone qaaerentemque, quidnam ageret aut quo abiret, quidam ex offieio admissionis simul expellens, Mire orbouiam iusserat. In shunc postea deprecantem haud ultra verba excanduit, et quidem totidem fere atque eadem Nam ut suspicione aliqua vel metu ad perniciem cuiusquam compelleretur tantum afuit, ut, monentibus amicis cavendum esse Mettium Pompusianum, quod volgo crederetur genesim habere imperatoriam, insu-1. per consulem fecerit, spondens quandoque beneficii memorem futurum.15 Non temere quis punitus insons reperietur, nisi absente eo et ignaro aut certe invit atque decepto. Helvidio Prisco, qui et reversum se ex Syria solus privato nomine Vespasia-15 num salutaverat et in praetura omnibus edictis sine ho.orea mentione ulla transmiserat, non ante succensuit quam altercationibus insolentissimis paene In ordinem aedactus. Huno quoque, quamvis relegatum primo, deinde et interfici iussum, magni aestimavit servare quoquo modo, missis qui is

percussores revocarent; et servasset, nisi iam perisse salso renuntiatum esset ceterum neque caede cuiusquam umquam riuatis suppliciis inlacrimavit etiam et ingemuit.

16 Sola est, in qua merito culpetur, pecuniae cupiditas. Non enim contentus omissa sub Galba vectigalia revocasse, as nova et gravia addidisse, auxisse tributa provinciis, nonnubiis et duplicasse, negotiationes quoque vel privato pudendas propalam exercuit, coemendo quaedam, tantum ut pluris postea distraheret. Ne candidatis quidem honores, reisue tam innoxiis quam nocentibiis absolutiones venditare cunctatus soest creditur etiam procuratorum rapacissimum quemque ad ampliora ossicia ex industria solitus promovere, quo locupletiores mox condemnaret quibus quidem volgo pro spo geis dicebatur uti, quod quasi et siceos madefaceret et e

primeret umentis.

Quidam natura cupidissimum tradunt, idque exprobratum ei a sene bubulco, qui negata sibi gratuita libertate, quam imperium adeptum suppliciter orabat, proclamaverit, ru em

343쪽

DIVUS VESPASIANUS. 233 pilum mutare, non mores. Sunt contra qui pinentur, ad manubias et rapinas necessitate compulsum summa aerarii fiscique inopia de qua testificatus sit initio statim principatus, professus quadringenties millies Opua esse, ut res p. 5 rure posset. Quod et veri similius videtur, quando et male partis optime usus est. In omne hominum genus liberalissi-17mus, expleVit censum senatorium, consulares inopes qui genis sestertiis annuis sustentavit, plurimas per totum orbem civitates terrae motu aut incendi amictas restituit in melius, i ingenia et artes vel maxime lavit. Primus e fisco Latinis 18 Graecisque rhetoribus annua centena constituit praestantis poetas, nec non et artifices, Coae Veneris, item colossi reseotorem insigni congiari magnaque mercede donavit me- chanico quoque grandis columnas exigua impensa perductuis rum in Capitolium pollicenti, praemium pro commento non mediocre optulit, peram remisit, praelatus sinere se plebeculam pa3cere. audis, per quos scaena Marcelliani theatri 19 restituta dedicabatur, vetera quoque acroamata reVocaverat. Apellarinragoedo quadringenta, Terpno Diodoroque citha ad Oedis ducena, nonnullis centena, quibus minimum quadragena sestertia super plurimas coronas aureas dedit. Sed et convivabatur assidue, ac saepius recta et dapsile, ut macellarios adiuvaret Dabat sicut Saturnalibus viris apophoreta, ita per Κl Mart feminis; et tamen ne sic quidem pristina cupidita-as iis infamia caruit Alexandrini Cybiosacten eum Vocare pediseVeraVerunt, cognomine unius e regibus suis turpissimarum sordium. Sed et in funere Favor archimimus personam eius ferens imitansque, ut est mos, facta ac dicta vivi, interrogatis palam procuratoribus, quanti funus et pompa constaret, a ut audit, sestertio centiens, exclamavit, centum sibi a tertia darent, ac se vel in Tiberim proicerent Statura fuit quadrata, compactis firmisque membris, Vultum veluti nitentis de quo quidam urbanorum non infacete siquidem petenti, ut et in se aliquid diceret, Dicam, inquit,as cum ventrem Monerare desieris. Valitudine prosperrima usus est, quamvisa tuendam eam nihil amplius quam fauces ceteraque membra sibimet ad numerum in sphaeristerio defricaret, inediamque unius diei per singulos menses interponeret.

344쪽

234 C. RUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. VIII. 21 ordinem vitae hunc fere tenuit. In principatu maturius semper ac de nocte evigilabat dein perlectis epistolis om-eiorumque omnium breviariis, amicos admittebat, ac dum salutatur, et calciabat ipse se et amiciebat postque decisa quaecumque obvenissent negotia, gestationi et inde quieti suacabat, accubante aliqua pallacarum, quas in locum defun-otae caenidis plurimas constituerat a secret in balineum tricliniumque transibat. Nec ullo tempore saeilior aut indulgentior traditur, eaque momenta domestici ad aliquid petendum magnopere captabant. 1022 Et super caenam autem et semper alias comissimus, multa ioco transigebat; erat enim dicacitatis plurimae, etsi scurrilis et sordidae, ut ne praetextatis quidem verbis abstineret. Et tamen nonnulla eius sacetissima extant, in quibus et haec Mestrium Florum consularem, admonitus ab eo, 15 plaustra potius quam plostra dicenda, postero die Flaurum salutavit. Expugnatus autem a quadam, quasi amore suo deperiret, cum perductae pro concubitu sestertia quadringenta donasset, admonente dispensatore, quem ad modum summam rationibus vellet inferri, espasiano, inquit, ada-eto malo. Utebatur et versibus Graecis tempestive satis et de quodam procerae staturae improbiusque nato:

μακρα 'βας, κραδάων δολιχόσκιον ἔγχος et de cernio liberto, qui dives admodum ob subterfugiendum

quandoque ius fisci ingenuum se et Lachetem mutato nomine is coeperat ferre:

Κηρυλος. Maxime tamen dicacitatem adfectabat in deformibus lucris, ni soinvidiam aliqua cavillatione dilueret transferretque ad sales. Quendam e caris ministris dispensationem cuidam quasi fratri petentem cum distulisset, ipsum candidatum ad se vocavit exactaque pecunie, quantam is cum suffragatore suo pepigerat, sine mora ordinavit interpellanti mox ministrossalium tibi, ait, quare fratr- Mo, quem tuum putas, meus est mulionem in itinere quodam suspicatus ad calciandas mutas desiluisse, ut adeunti litigatori spatium moram-

345쪽

DIVUS VESPASIANUA. 235que praeberet, interrogavit quanti calciasset, et pactus est lucri partem. Reprehendenti fili Tito, quod etiam urinae

vectigal commentus esset, pecuniam ex prima pensione admovit ad nares, sciscitans num odore Venderetur; et illos negante Atquin inquit e latio st. Nuntiantis legatos, decretam ei publice non mediocris summae statuam colosseam, iussit vel continuo ponere, et cavam manum Ostentans et paratam basim dicens. Ac ne in metu quidem ac periculo mortis extremo abstinuit iocis Nam cum inter cetera pro-io digia Mausoleum derepente patuisset et stella crinita in caelo apparuisset, alterum ad Iuniam calvinam e gente Augusti pertinere dicebat, alterum ad Parthorum regem qui capillatus esset prima quoque morbi accessione ras inquit, puto deus fio. 15 consulatu suo nono temptatus in campania motiunculis 24 levibus protinusque urbe repetita, utilias ac Reatina rura,

ubi aestivare quot annis solebat, petit. Hic cum super urguentem valitudinem creberrimo frigidae aquae usu etiam intestina viliasset, nec eo minus muneribus imperatoriis ex con-αο suetudine fungeretur, ut etiam legationes audiret cubans alvo repente usque ad defectionem soluta, imperatorem ait stan-ι- mori oportere dumque consurgit ac nititur, inter manus sublevantium extinctus est VIIII Kl. Iul. annum agensia aetatis sexagensimum ac nonum, superque mensem a diem et septimum. convenit inter omnis, tam certum eum de sua suorum 25que genitura semper fuisse, ut post assiduas in se coniurationes ausus sit adfirmare senatui, aut fluos sibi successuros aut neminem. Dicitur etiam vidisse quondam per quietem ad stateram media parte vestibuli Palatinae domus positam examine aequo, cum in altera lance Claudius et Nero starent, in

altera ipse ac filii Nec res fefellit, quando totidem annis parique temporis spatio utrique imperaverunt.

346쪽

236 α AUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. VIII.

Titus, cognomine paterno amor ac deliciae generis humani, tantum illi ad promerendam omnium olantatem vel ingenii vel artis vel fortunae superfuit, et, quod difficillimum est, in imperio quando privatus atque etiam sub patre principe ne odio quidem, nedum vituperatione publio caruit, sa Natus est III K Ian. insigni anno Gaiana nece, prope Septizonium, sordidis aedibus, cubiculo Ver perparvo et obscuro: nam manet adhu et ostenditur educatus in aula cum Britannico simul, a paribus disciplinis et apud eosdem magistros institutus. Quo quidem tempore aiunt metoposco-1opum, a Narcisso claudi liberto adhibitum, ut Britannicum inspiceret, constantissime affirmasse, illum quidem nullo modo, ceterum Titum, qui tunc prope astabat, utique imperaturum. Erant autem adeo familiares, ut de potione, qua Britannicus hausta periit, Titus quoque iuxta cubans gustasse credaturas gravique morbo adflictatus diu. Quorum omnium mox memor, statuam ei auream in Palatio posuit, et alteram ex ebore equestrem, quae circensi pompa hodieque praesertur, ded, 3 cavit prosecutusque est. In puero statim corporis animique dotes explenduerum, magisque ac magis deinceps per aeta istis gradus sorma egregia et cui non minus auctoritatis inesset quam gratiae, praecipuum robur, quamquam neque procera statura et ventre paulo proiectiore memoria singularis,

docilitas ad omnis sere tum belli tum paeis artes Armorum et equitandi peritissimus, Latine Graeceque, vel in orando rave in singendis poematibus, promptus et lacilis ad extemporalitatem usque sed ne musicae quidem rudis, ut qui cantaret et psalleret iucunde solenterque pluribus comperi,

notis quoque excipere velocissime solitum, cum amanuens, bus suis per ludum iocumque certantem, imitarique chiro sographa quaecumque vidisset, ac saepe profiteri, m--um falsarium esse potuisse. Tribunus militum et in Germania et in Britannia meruit summa industriae, nec minore modestiae fama, sicut apparet

347쪽

DIVUS TITUS. 237statuarum et imaginum eius multitudine ac titulis per utramque provinciam. Post stipendia foro operam dedit, honestam magis quam assiduam, eodemque tempore Arrecinam Tertullam, patre. eq. R. sed praefecto quondam praetorianarum cohortium,

duxit uxorem et in defunctae locum Marciam Furnillam splendidi generis cum qua sublata filia, divortium fecit. Ex quaesturae deinde honore legioni praepositus, Taricheas et Gamalam urbes Iudaeae validissimas in potestatem Io redegit, equo quadam acie sub feminibus amisso alteroque

inscenso, cuius rector circa se dimicans occubuerat.

Galba mox tenente rem p. missus ad gratulandum, qua 5 qua iret convertit homines, quasi adoptionis gratia arcesseretur Sed ubi turbari rursus cuncta sensit, redit exis itinere, aditoque Paphiae Veneris oraculo, dum de navigatione consulit, etiam de imperii spe confirmatus est cuius brevi compos, et ad perdomandam Iudaeam relictus, novissima Hierosolymorum oppugnatione duodecim propugnatiores totidem sagittarum confecit lotibus, cepitque ea natali filiae 20 suae tanto militum gaudio ac favore, ut in gratulatione imperatorem eum consalutaverint et subinde decedentem provi ci detinuerint, suppliciter nec non et minaciter efflagitam

tes, aut remaneret aut secum omnis pariter abduceret..

Unde nata suspicio est, quasi desciscere a patre Orientisque M regnum sibi vindicare temptasset quam suspicionem auxit, postquam Alexandriam petens in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit, de more quidem rituque priscae religionis sed non deerant qui sequius interpretarentur. Quare festinans in Italiam, cum Regium, dein Puteolos ne-20 raria nave appulisset, Romam inde contendit expeditissimus inopinantique patri, velut arguens rumorum de se temeritatem, mi inquit, pater, veni. Neque ex eo destitit partici 6pem atque etiam tutorem imperii agere. Triumphavit cum patre censuramque gessit una, eidems collega et in tribunicia potestate et in septem consulatibus fuit receptaque ad se prope omnium officiorum cura cum patris nomine et epistolas ipse dictaret et edicta conscribeter rationesque in senatu recitaret etiam quaestoris vice

348쪽

238 c. sUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. VIII. praefecturam quoque praetori suscepit numquam ad id tempus nisi ab eq. R. administratam, egitque aliquanto inoivilius et violentius. Siquidem suspectissimum quemque sibi, summissis qui per theatra et castra quasi consensu ad poenam deposcerent, haud cunctanter oppressit. In his Aulum cae , cinam consularem, vocatum ad caenam ac vixdum triclinio egressum, conladi iussit sane urguente discrimine, cum otiam chirographum eius praeparatae apud milites contionis deprehendisset. Quibus rebus sicut in posterum securitati satis cavit, ita ad praesens plurimum contraxit invidiae, ut nonio temere quis tam adverso rumore magisque invitis omnibus transierit ad principatum. Praeter saevitiam suspecta in eo etiam luxuria erat, quod ad mediam noctem comissationes cum prolusissimo quoque familiarium extenderet ne minus libido, propter exoleto-15rum et spadonum greges propterque insignem reginae Berenices amorem, cui etiam nuptias pollicitus serebatur suspecta rapacitas, quod constabat in cognitionibus patris nundi-- nari praemiarique solitum denique propalam alium Neronem et opinabantur et praedicabant. Ἀ illi ea fama pro bono etο cessit conversaque est in maximas laudes, neque vitio ullo reperto et contra virtutibus summis. convivia instituit iucunda magis quam profusa. amicos elegit, quibus etiam post eum principes ut et sibi et rei p. necessariis adquieverunt praecipueque sunt usi. Berenicenas statim ab urbe dimisit, invitus invitam. Quosdam e gratissimis delicatorum, quamquam tam artifices saltationis, ut mox scaenam tenuerint, non modo lavere prolixius, sed spectare omnino in publico coetu supersedit Nulli civium quicquam ademit abstinuit alieno, ut si quis umquam ac ne concessasso quidem a solitas conlationes recepit. Et tamen nemino ante se munificentia minor, amphitheatro dedicato thermisque iuxta celeriter extructis, munus edidit apparatissimum largissimumque dedit et navale proelium in veteri naumachia, ibidem et gladiatores atque uno die quinque milia ae,

omne genus serarum.

8 Natura autem benivolentissimus, cum in instituto Tiberi

omnes dehinc caesares beneflcia a superioribus concessa

349쪽

DIVUMTITUS. 239 principibus aliter 'non haberent, quam si eadem isdem et ipsi dedissent, primus praeterita omnia uno confirmavit edicto, nec a se peti passus est. In ceteris vero desideriis hominum obstinatissime tenuit, ne quem sine spe dimitteret: 5 quin et admonentibus domesticis, quasi plura polliceretur quam praestare posset, non Oportere ait quemquam a sermone principis trisιε- discedere atque etiam recordatus quondam super aenam, quod nihil cuiquam toto die praestitisset, memorabilem illam meritoque laudatam vocem edidit:

io Amsci, dism perdidi.

Populum in primis universum tanta per omnis occasiones comitate tractavit, ut proposit gladiatorio munere, non ad suum, sed ad spectantium arburium editurum se professus sit et plane ita fecit. Nam neque negavit quicquam 1 petentibus et ut quae vellent peterent ultro adhortatus est. Quin et studium armaturae Threcum prae se ferens, saepe cum popul et voce et gestu ut lautor cavillatus est, verum maiestate salva ne minus aequitate. Ne quid popularitatis praetermitteret, nonnumquam in thermis suis admissa plebe et lavit. Quaedam sub eo sortuita ac tristia acciderunt, ut conflagratio Vesvii montis in campania, et incendium Romae per triduum totidemque noctes, item pestilentia quanta non temere alias. In iis tot adversis ac talibus non modo principis solet licitudinem sed et parentis affectum unicum praestitit, nunc consolando per edicta, nunc opitulando quatenus suppeteret lacultas curatores restituendae campaniae e consularium numero sorte duxit bona oppressorum in Vesvio, quorum heredes non extabant, restitutioni afflictarum civitatium attri-roiuit Urbis incendio nihil publice periss testatus, cuncta praetoriorum suorum ornamenta operibus ac templis destinavit praeposuitque compluris ex equestri ordine, quo quaeque maturius peragerentur Medendae valitudini leniendisque modibis nullam divinam humanamque opem non adhibuit, inquis sit omni sacrificiorum remediorumque genere. Inter adversa temporum et delatores mandatoresque erant ex lioentia veteri Hos assidue in soro flagellis odistibus caesos ac novissime traductos per amphitheatri ar

350쪽

240 C. SUETON TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. VIII. nam partim subici a Venire imperavit, partim in aspere, mas insularum avehi. Utque etiam similia quandoque ausuros perpetu coerceret, Vetuit inter cetera de eadem re pluribus legibus agi, quaeriue de uiusquam desunctorum statu

ultra certos annos. Is Pontifieatum maximum ideo se professus accipere ut puras servaret manus, fidem praestitit, nec auctor posthac cuiusquam necis nec conscius, quamvis interdum ulciscendi causa non deesset, sed periturum se potius quam perdim-rum adiurans. Duos patricii generis convictos in adfectatione io

imperii, nihil amplius quam ut desisterent monuit, docens principatum fato dari, si quid praeterea desiderarent, promittens se tributurum et confestim quidem ad alterius matrem, quae procul aberat, cursores suos misit, qui anxiae salvum filium nuntiarent, ceterum ipsos non solum familiari 1scaenae adhibuit, sed et insequenti die gladiatorum spectaculo circa se ex industria conlocalis oblata sibi ferramenta pugnantium inspicienda porrexit. Dicitur etiam, cognita utriusque genitura, imminers ambobus periculiun adfirmasse, verum quandoqus e ab alios sicut evenit. 26 Fratrem insidiari sibi non desinentem, sed paene ex professo sollicitantem exercitus, meditantem fugam, neque C-cidere neque seponere ac ne in minore quidem honore habere sustinuit, sed, ut a primo imperii die, consortem successoremque testari perseverarit, nonnumquam secreto re scibus et lacrimis orans, ut an m murus rega se animo 10 vellet esse. Inter haec morte praeventus est, maiore homi- . num damno quam suo.

Spectaculis absolutis, in quorum fine populo coram ube tim fleverat, Sabinos petit aliquanto tristior, quod sacrificanti as hostia aufugerat quodque tempestate serena tonuerat. Deinde ad primam statim mansionem febrim nanetus, cum inde lectica transferretur, suspexisse dicitur dimotis pallulis caelum, multumque conquestus eripi tibi vitam inmerenti; ne- qu enim emtars ullum suum morum paenitendum, foempto asdum tarat uno. Id quale fuerit, neque ipse tunc prodidit neque cuiquam facile succurrat. Quidam opinantur consuetudinem recordatum, quam cum fratris uxore habuerit sed