장음표시 사용
351쪽
dieis obtulit ot privignus mulieri potionem. quam diceret salutarem: noverca accepit. Altera die eadem se medico credere professa ali venenum esse: privignus hausit et periit. llea in facit maritus mulierem veneficii. II te non est quidem antica tegoria. quia Se non invicem accusant, qui in iudicio consistunt: ex anticalegoriae tamen specie duplex coniectura esl 5 pari modo et in anticategoriis solet fieri . t ater iste et novercam aecusat et filium suum defendit, in quem crimen retorquetur quodammodo: sed quaestiones singulas persequi non necesse est. nationem enim divisionis huius ost pndimus in simili supra rausa, quae est inter raptivam et noveream, in qua docuimus per singulos locos ei accusationem et de sensionem 30 esse Iiermixtam. Ilic quidem plenior causa est, quoniam a summo ad imum set a celeris locis habet quaestionem, cessante. ut diximus, primo illo, qui . est probationis expetitio. Scire deheinuq etiam illas causas duplici coniectura n te esse esse tractare. quae talos incident, quales de adullerio esse po sunt: ubi nonnum- i, quam arguineuta intum est duplici coniectura. quae in utrumque adulterum spectat per singulos locos causae: non solum an ille voluerit, sed etiam an illa: nequi ςolum anne facultatem corrumpendi habuerit ille, sed etiam an illa peccandi. Et deinceps ex ceteris locis argumenta in utrumque pru- menda sunt: in quo facile est intellegere quid velim. ut scilicet accusator is non separatim per singulos locos in adulterum causam ordia lui . sed ut ex singulis locis in utrumque pariter argumenta colligat. Si qui requirat . quid putemus ex altera parte faciendum . molius erit fortasse. ut isti de adulterio separatim defendantur: itisi eos conitingat defensio. quos etiam conscientia iunxisse videatur. 2537. Haec sere sunt de duplicibus Coniecturis. Venim coniecturam esse diximus. rum quaereretur an factum quid esset: necessario addendum est interdum accidere ut sit coniectura. lamel si tonstet aliquid esse factum. Si non voluntate factum l robelur, necesse erit lege defendere, qualis est illa controversia. Quae per furorem acta suerint, irrita sint. Noverca cum msurere videretur, arrepto gladio privignum suum occidit: rea est caedis. Hic non abnuit mulier esse occisum privignum: tamen est coniectura. quia quaeritur, id quod fecerit voluntari uui facimis . an potius fortuito instinctu furoris admissum. Ergo ili visio est per coniecturae locos. Sane etiam illud scire debemus . huiusmodi causas habere miliorem ex scripti et volun- 35tatis locis quaestionem. Nani cum illa lege uitatur. qua dicat ream se eMenosa Dportere, cum lex irrita esse praecipiat, quae saeta sint per furorem. prima erit quaestio ex scripto es interpretatione scripti. quia contenditi mulieris B 2 si1 medico B: se alii medico PC: fort. so suo medico a ueneficio D, fori. de Delielleio 4 ni ilicategoriea n b anticategoricae δε η et inlan atque in ' anticategoricis B T quodammodo nos: hoc iam modo B, hoc modore 9 supra ostendimus in simili causa PC l0 in qua B: in quo PC I4 tri etari malim 20 saetio sit Bo 22 eollidat B si quis re 30 aeta fuerit, irrita ait B 32 aunuit B quia quaeritur nos: quia B, an Ire 35 mitiorem B: inixtimi DC scriptis Λ in pi u.M. P
352쪽
accusator legem illam pertinere ait leviora delicta aut nec delicta. Fortasse i poterit esse firmamentum etiam ex verbis ipsius logis, quilius signi- licetur eam non ad crimina pertinere, quando non impunita esse praecipiat quae saeta sint per furorem, sed irrita. Post haec discessus coniecturae 5 est. Et sane nos fugere non debet, quod cessat in liuiusminii causa loeus primus. qui est probationum expetitio, quoniam de laeto nulla dubitatio est. Erunt ergo argumenta ex loco voluntatis. an noverca privignum occiderit et ob eam rem furorem simulaverit. cum spem defensionis haberet ex lege. A facultate quaeretur, non an potuerit occidere sabsurdum enimio quaerere. au Iiotuerit sacere quod fecerit . sed an potuerit imitari et mentiri surorem. A summo ad imum: quod non alium potius Occiderit. quod neminem omnino praeterea alligerit. et quod occiso privigno statim finem simulatae amentiae secerit. Quae Omnia argumenta sunt non casu occisi privigni, sed occisi voluntate atque tonsilio. Et superior controversia ostenis dit aliquando in coissecturam incidere, ut diximus. et a legalibus statibus quaestiones. Alio modo idem accidit, sive per illum locum coniecturae, qui est ah soluti iuris, sive per derivationem, quale est illud exemplum: 'Εxulem intra sines peremit . qui se dicebat tyrannidem indicaturum. Exorta dominatione et i eademque sinita rotis postulatur conscientiae. Ilic cum descensum fuerit ad signa criminis, quae sunt ex loco a summo ad imum, utetur reus itare absoluto vel derivatione, ut dicat legi satis lactum, cum exul intra lines fuerit occisus: set Occurretur ab accusatoris parte interpretatione scripti. ut scilicet dicatur lex non ad omnes exules perliuere, et minime ad eum. 25 qui bono publico intra sines fuerit, ut tantum mali in publicum proderet: Sic tamen, ut acrum tor revertatur ad causam coniectiiralem. quare hic legi lnon satis secerit, sed si hi caverit interficiendo eum, qui erat non solum tyrannum, sed etiam tyranni conscios indicaturus. 38. Circumscriptionum actiones sunt qui putant finitivas esse.
1 accusatoi P: ac causatur II aut nec delicii sortasse poterii aut nec de-lieta tortasse. Poterit C; malis tamen aui ne delicta quidem. 3 praeeipipt om. QT nouerca pri ilignum oeciderii et B: Om. PU s quaeritur em. Stavernon add. C l0 quod reeit malim i 2 omnino nos: lino B. unum PC et quid n 15 in eoniectura Bo oecidere B in quaestionis B IT aecidet PC qui est nos: id est Bo 18 absoliui iurisi 'simum intelligit qualitatis absolutum, ubi quia aliquid a re faetin fui e leguine contendi , et merus addit sive per derivationem; tune enim reus cra ae defendit: ideo exulem illum oecidi, ut legi de exulibus intra patriae linea reperiis satia faterem, non vero ut eum qui tyranni conscios indieaturus esset de medio tollerem. Ubi videa ius absolutum, sive priuam ex ipsa lege defensionem. eum derivatione. quum Graeci rhetores μετάθεσιν τος αἰτιας vocant. permisceri'. Capp. Exules intra finem perem ii quis dicebat B 20 Postulatur nos: imperator B, impetitur DC, possis etiam instituitur 2l ut detur B 23 set mar ei Es24 ad eum qui bono publico C: ad eos qui bono P. B, fori. ad eos, qui b. P. I. lines fuerint, ut . . proderetur 25 fuerit Pr merii oecisus N perderet B26 accusator B : om. PG: aisaudiendum esae putabat Capy. in adnot., editione Basil. non cognita ' ad quaestionem coniecturalem avetor alias dicit is finitivas esset t. e. pertinere ad eum quaestionis oratoriae Mutum, qui definitivus appellari Eolet, quia
353쪽
ut quaeratur quid sit cu cuniscriptio, sed videntur errare. Non enim sere accidit, ut definiendo quaerendum sit, quid sit circumsci'ibere: sed magis erit fortasse coniecturalis quaestio, an illud quod factum est, circumscribendi voluntate sit factum: ut in eum reum non solum ex celeris locis, sed etiam a summo ad imum, ex hiS quae erunt sacta, probationes et argu-r, menta ducantur, illi are Voluntate circumscribendi secimo videatur. Sed ut
non Rit coniectura, magis erit iam absolutae qualitatis status quam finitivus. Inspiciamus hanc causam: Liceat ex ancilla filios suscipere legitimos. Qui habebat ex legitimis nuptiis filium, alterum ex ancilla suscepit. Lex erat . ut patrimonium commune divideret qui esset maior ex fratribus, iueligeret minor. Posuit maior natu ex altera parte matrem fratris, ex altera patrimonium. I legit ille matrem et reum facit fratrem, circumscriptionis. IIic non utique quaeritur quid sit circumscribere, sed aut ex his, quae facta sunt, argumentum trali itur circumscribendi voluntate secisse, in quo erit coniectura: aut erit iuris absoluti, ubi de iusto et aequo et bono quaeri- is, tiar: vel compensatio, ut causam querellae non habere dicatur, qui et libertatem habeat et civis sit et matris suae libertatem laurit consecutus. Ι'lerique sic habent, tamquam sit commune coniectui ae cum ceteris statibus, quod dicatur propria eius esse negatio, quoniam et ille, qui sinitiva quaestione defenditur . quia rem profanam de loco sacrato sustulerit, neget se Sacrilegum esse, et rursum ille, qui accusatur laesisse rem publicam quod naves incenderit, neget a se rem publicani laesam. Sed multum interest, quod in coniecturalibus quidem causis negat se reus omnino secisse, quod arguitur: at iii illis causis non illa negat secisse se, quae crimini
dantur, i sed alter negat id ad sacrilegii crimina pertinere, alter negat ad ri
39. Fitiis est, cum quaeritur, quid sit illud quod in controversia inveniat, aut quo noinhie appellandum sit, cum ali mid ex parte sic factum . est, ut tamen non omnino sit factum: iluare Graeci fieri hunc statuni dia aucunt ἐκ του λελοιποτος καὶ γεγονoτος. Hoc quale Sit, ex subiectis facile intellegemus. Loci liuius status: sinis, contraria definitio, legislatoris voluntas, voluntatis coniectura, itualitas conelusiva. Horum locorum vim ui3 quod factum sit m n in eani rem Bo; em Glis nostra necessaria videtur ob illud quod sequitur 'secisse videatur . b probatione et argumenta ducuntur BG ut non Iliavius sin ed. Capp.): ut magis non B T in sinitiuos inspiciamus, hae causa B ll ex altera matrem fratris, ex situra parte patrimonium B, em. C in adnot. . 13 quaeretur et paulo post trahetiir PC tb iuris absoluti se. quaestio Stangere uerius absolutum R, uerius absoluti iuris PC I 8 commune - quod dicatur B: communis - quae dieatur I C is negatioJ status ille vocatur aliquando insitialis. v. Ouinιil. 3, 6, I5 et 32'. Capp. 23 negat serius B. 24 ai P: an u
354쪽
intellegere possimus per aliquam controversiam, accipienda videtur illa ex Graecis: V oinoediam edere in aliquem sub nomine ne liceat. Quidam edidit comoediam non addito nomine. Cum ageretur, succlamavit populus: in illum dixisti: reus est quod sub nomine comoediam ediderit. Iains primum hic id, quod initio diximus, animadverti potest, sinem fieri, cum ex parte aliquid est factum, ex parte non factum. Nam si in comoedia addidisset nomen, sublata esset quaestio nec relicta desensio: Sed quoniam edidit comoediam descriptis moribus, non lamen addidit nomen. finitiva quaestio est, an hoc istud quod lex prohibuerit, nec quicquam intersit, io utrum addiderit nomen an cohibuerit, cum intellexerit populus et subiecerit
40. Lucos autem singulos sic persequemur, ut sil sinis: an sit sub nomine comoediam sacere nomen hominis comoediae inserere. t Contraria desinitio: an hoc plane sit comoediam sub nomine edere, sic mores 15 hominis insectari, ut notum sit nomen, quod nihil interSit, utrum ipse pronuntiarit an populus. Tertius locus est ex voluntate legislatoris, nec immerito: neque enim sere sitnitivus status non aliquam habet societatem cum legalibus. Et hic accusator enim dicit illam voluntatem suisse legislatoris, ne quis omnino civium laederetur. Reus vero contendit legislato-2orem hoc voluisse, ne quis facile nominaretur, sed unus quisque moribus suis intellegeretur. Maius in eo est, ut si iste dicatur vel acerbius etiam operatus suisse, quam lex prohibuerit, cum sic in mores hominis fuerit invectus, ut de nomine nemo dubitaret. Voluntatis coniectura est, an per omnem comoediam ex omnibus omnino personis malitiose et voliinus late laedendi sic vitam hominis fuerit persecutus, ut nihil esset quod deesse nomini comoediae videretur, atque ut nihilo minus populus intellegeret quem diceret, et ea voluntate succlamaverit populus, ut fraudem eius arriperet et constitueret illum contra legem secisse quod fecerat. Nam qualitas conclusiva vel exaggerationem habet laeti ex parte acclisa lo- 'o ris, vel ex altera parte commiserationem, in qua plerumque ex pragmati-
eae qualitatis locis multa dicentur, et quid iustum sit pro qualitate facti et quid utile exemplo et quid honestum ad famam, quare id de quo piaeritii r quam gravissime debeat vindicari: ex quibus iisdem locis et reus in contrariam partem poterit disputare.
t accipi euda ac si II 2 eoinoediana edere in uliquem nos: aedere in aliqua alienam edere IV 4 suo nomine B 6 sic in e. addidisse B T sublatu esset, quaestione relicta B, soluta esset ii uaestio, relicta re S finita B9 istud nos: isti B, secerit PC lo ei dii inierit nos: prohibuerit prodiderit I C 12 sit nil Om. P. post sacere ad i. C lli volu no': non Γv l8 legalibus et hie. Accusntor legalibus, ut hic. Accusator PC l9 immo contendet 2l mutim ut iste 23 est an per omnem comoediam scripsi: est et per omnem causam Γ, est ut Per omnem causam ex omnibus omnino personis) an malitiose etc. C 27 quam diceret B, quam si nomen reddidisset re et om. B 28 constituere B Iori. Iam 30 ex grammaticae B; Graece τῆς πραγματικῆς, e. negotialis, quae adfuturum pertinet, ad aliquid vendum refer fur: v. Hermisenem de statuum divisione .
355쪽
4 l. Finis est aut simplex aut duplex. Simplex, quo de una re quaerimus, duplex aut ex personis aut ex rebus: ex rehus, cum duo sunt crimina, alterum maius, alterum minus. Quare hoc proprium sinitivi status. quod sere semper accusator minus excludit et maius inducit, reus maius
excludit, inducit minus, ut in illa controversia: Quidam de templo sustu-5lit vasa privata et profana. Petitus ad poenam tamquam sacrilegus offert quadruplum quasi sur.' Ex personis autem duplex sinis fit, ut in illa: Quidam in tyrannide arcem conscendit, tyrannum perempturus: tyrannus sugiens ab obvio occisus est. Competunt praemium, ille qui tyrannum ex arce deiecit et ille qui obvium occidit. Verum quoniam diximus, cum ex rebus duplex esset sinis, accusatorem minus excludere, maius inducere. videtur illud addendum, quod aliquando evenit in huiusmodi causa, ut aclcusator non excludat minus, sed ipSum reticeat et maius inducat, qualis est illa causa: Qui virginem vitiaverit, det decem milia: qui depositum viola verit, capite puniatur. Quidam iturus ad bellum Hryinem fluam apud is amicum stoposuit: virginem sibi depositam vitiavit.' Accusator non dicit virginem esse vitiatam, sed hoc reticet et dat alterum crimini: dicit enim
Est finis et ille, quem Graeci ἐγκρινομενον vocant, ut aliud quidem in quaestionem veniat et aliud iudicetur, ut si reus sit sepulchri violati, qui rotumulum inanem resciderit. IIic enim non hoc quaeritur, an ille sepulchrum violaverit, sed an illud Sepulchrum fuerit. Venim tamen necesse est pronuntient iudices, non an illud sepulchrum sit, sed an sepulchrum ille violaverit. Fit plerumque ex uno scripto duplex quaestio definitiva, ut si hare ricausa sit posita: 'Sacerdos purus sit et e puriS: patrem suum reum proditionis secit et optinuit: petiit sacerdotium. Ilic enim separatiin quaeritur, quid sit c puris, et Separatim quid sit purum. Hoc etsi apud Zenonem positum est, mihi tamen thema huius controversiae non placet. DE TRANSLΛTIONE. 3042. Metalepsis, sive illa translatio sive illa praescriptio est nam de utraque dicemus), alium locum sorsitan tenere debeat. Nam qualitas prior est, sed, quoniam illa multuariam in alios status spargitur ac plus disputationis desiderat, disseratur. Metalepsis, uno nomine apud Graecos, disparem apud quosdam rationem habet; nam hanc Zeno translatio-35nem facit, nonnulli praescriptionem. Non alienum sit ergo, ut dixi, utram-l quo do C: quod de P 4 uere B semper B: Om. PC 6 poenam tam sacrilegus, assert B T iit, ut in illa: Quidam nos: sit, ut ubi quidam Bo s compeiunt B: petunt PC Il uideretur nu I3 retineat BP lli virginem - deposuit supplevis Christ In nou addidimus 17 retinet B dat alterum crimini
nos: dat alteriana crimen B, Bddit alterum crimen PC enim nos: enim etiam BClu ἐνκρινομενον Γ, κρινόμενον C, coli. Utrintil. 3. II, IS. 26 perditionis B28 sit e puris P: est patris D Hoc sic apud Z. depositum est B, em. C 33 multi- stiria n, multifaria sest I C ab disparem P: dispar est B 36 praescriptionemJ Graeci quoque rhetores παραγραφήν dicunt'. Cny P. utrumque No
356쪽
lue cognoscere. Zeno praescriptivas ait causas scripti et voluntatis esse,naetalepsin autem translationem lacit. duae qui lem translatio ex iisdem rebus sit, e quibus praescriptio. Nam praescribimus vel ex persona, utu gemus eum esse adversarium, qui contra nos agere possit, vel ex tem -bpore. ut n g muR illo fet wre. vel eae loco, ut noeemitis illo loco, vel eae modo, ut noeemus illo modo. l Ilidem fit translatio. cum facinus in aliquem et crimen constituimus transferendo: ut, cum ille dicat id factum. quod fieri licuisse contendat, transferamus a persona et negemus illi licuisse: aut a tempore, ut negemus illo lenaliore: a loco, ut negemus illo loro: alo modo, ut negemus illo modo. Ceterum haec magis exemplis patebunt. A persona transfertur, ut in illa causa: 0uidam inimicum suum reum capitis a se saetum et damnatum ipse Decidit, cum pretium eius rei dedisset carnifici decem milia: reus est caedis'. Hic a persona transfertur: concedimus enim lieuisse occidi, sed negamus liuic occidere licuisse. is A loco aptem simul et a tempore transfertur. ut in illa controversia: Adulteros d prehensos liceat occidere. Quidam adulteros deprehendit. alterum occidit, alteri pepercit. Ileus factus est, quod non et illam occidisset: sic se defundit . ut diceret per amorem occidere non potuisse. Ah solutus eandem postea invenit apud tumulum adulteri nentem: occidit: reus os est caedis.' Manifestum est translationem esse et a tempore et a loco. Quippe accusator occidi illam oportuisse non abnuit, sed neque illo loco neque illo tempore occidi licuisse contendii. Loci iii translatione lii: prae- Scriptivum praecedens, ipsa translatio, par, maius, a Summo ad imum, alia translatio. aliquando et ex parte accusatoris a summo ad imum. Secliu is dum hos locos inspiciamus vel hanc causam. quae Supremo Posita PSt. 43. Do adullera occisa praescriptivum praecedens est . ut si hic praescribat ei actioni. eo quod neget se reum lieri posse, cum ea mulier fuerit occisa, quam constat occidi sex lege debuisse. Huic oppositus locus proximiis, id est. ipsa iranslatio: immo vero reus fiet, quoniam deas liuerit illa quidem occidi, sed alio in loco, alio in tempore. et occisa sit eo loco et eo tempore, quo non licui Met Occidere. Sequitur par, in quo dicit reus nihil interesse quo tempore vel quo loco fuerit occisa: aeque ait illam meritas poenas dedisse. l Deinde est maius: iii quo loco ostendit reus magis etiam sibi constare rationem et mullo iustius illam poron ira pinna. Bene adiectus locus a summo ad imum. l ersequenmr enim singula . quare vel magis recte et tunc et in illo loco fuerit occisa, cum su
li illi, tempore - modo tu negem iis Om. n. mypletum in P vel e modo PCn irati statioJ haec est μεtαληηνες ea parte actoria. nisue per αντ ταραστασιν. tiam invenes in opusc. de Etatibus'. capp. 7 traiisseremtoJ i. e. tilendo translatione.
τy-capp. Η n persona P: perso tin in B et C: ut B v n ter Din. B, a G. C 20 esse eo a tempore B 21 sed ne pie illo loro add. P 24 quando P. em. C aliquando, quod ipsum est in B alia translatio aliquando. et ex parte in-ιerpunxiι ς; at v. p. a se, 2-5 27 ei actioni nox: et uetionem B, ne ii oui freposse fit oportere PC 2s imo itero reus fiet P: an uero reus flet B, fort. an reetereus liai 30 illas B
357쪽
perstitem adulteri retineret libidinem, eum illum desideraret et mortuum, cum apud tumulum eius lamentaretur et fleret. Hic alia translatio a merito: transfert enim accusator, si vindicanda faciebat, accusari illam debuisse. Et hic transfert a persona illius ad personam iudicum, per quosia in opus fuerit vindieari, cum ille potestatem ex lege sibi datam perdi- sdisset. Diximus ex accusatoris parte aliquando locum esse a summo ad imum,
quale est in superiori illa causa. Α summo enim ad linum argumentum est, non licuisse illi inimicum suum occidere, quod hoc emendum illi fuerit et tanta pecunia emendum. A modo, quemadmodum sit factum, trans- 10 lutio non sero in siclis causis invenitur. Facile est tamen ex his quae supra scripta sunt perspicere, quid in hac parte intellegi debeat: ut si reus sit aliquis, quod alio modo quid fecerit, quam sacere ei licuerit. 44. Iam liceat ad illam aliam metalepsin transeamus, quam praescriptionem a quibusdam diximus fieri. Diximus autem etiam quernad- is modum fieret: sed hoc interest, quod translatio est de praeterito, cum aliquid est factum aut ab eo qui non debuerit id facere, aut eo tempore vel eo loco vel eo modo quo sacere non debuerit: praescriptio spectat ad tempus futurum, si quis agere postulet, qui agere non debeat, aut illo tem pore vel illo loco vel modo, quo agi non poterit. 20 Loci praescriptionis: propositio scripti, liomonymia vel AInonymia, deductio generis ad speciem, suis incidens, aliquando a summo ad imum, translativa qualitas, communis qualitas, coniectura. Per hos locos tractemus. Si placet, controversiam illam: Pauper, qui duos divites habebat inimicos, peregre prosectus. Interea filius eius occisus et inspoliatus inventus etsest. Accusaverunt se invicem divites caedis: absoluti sunt. Redit pauperet instituit divites reos. illi praescribunt: lex enim est: de eadem re bis agi non liceat.' l45. Propositio scripti est: an, cum lege scriptum sit ut bis de
eadem re non agatur, non oporteat hanc causam bis induci, cum iam ac-a0ctigali sint et absoluti. II Omonymia est, quid vocet lex actionem: utrum poenam et animadversionem eamque nolit iterari, an ipsam accusationem et de sensionem. Nam utrumque horum nomine actionis significatum potest videri, magis etiam, si Graece controversia explicetur, qui δίκην iam poenam quam actionem vocant. Sed nos quoque Latino Sermone aliquam a multa invenimus liuiusmodi, quae universa referre non est neceSse, cumiain res ipsa ad intellectum declarata sit. Deductio generis ad speciem est: an cum bis agi lex prolithuerit, non de omnibus rebus id prae-
358쪽
scripserit, sed de peculuariis causis aut de his, in quibus minora sunt erimina. Finis est incidens: an actio illud fuerit, an vero conclusio. Summo ad imum est: an, cum absente patre de filio eius arta res sue ril. aequum sit iam admitti patrem regressum. cuius dolor est: au. cuius hic pater sit, qui nihil in fortunis praeter filium habuerit: an, cum non ipsius culpa acciderit, quod non statim accusaverit. sed peregrinationis et ignorantiae. Translativa qualitas est: an ne sic quidem iterari iudicium debeat, licet accusatoris persona mulata sit. licet paler postulet. Denique locus omnis translativae qualitatis nihil aliud est quam rescissio locili, superioris, ut ille pro accusatore, hic pro reo nitatur. Communis est qualitas: an aequum Sit eos ex integro causam dicere, cum, si innocentes sint. absolvi possint, si nocentes. damnari debeant: e contrario, num haec molestia accusationis declinanda sit, et sit iniusluna saepius eosdem homines ad conlentionem iudicii devocare. Coniectura: an adfines huici, crimini sint, quod intenditur. id est an commiserint caedem. Qui quidem locus in omni causa dissundendus est, sed non aperte, verum oblique, in meminerimus nondum hoc agere nos posse, ne denius adversario Potestatem. ut manum nobis iniciat et nos in cursu aclionis relineat, cum dicet de hoc ipso quaeri, an caedis agere possinius. Sed non deurunt occasio-πnes. quibus, ut dixi, idem faciamus quasi aliud agentes. ostendendo facile nos crimen probaturos, si impetraverimus ut liceat reos sacere. Id ipsum et rei satient, verum pari modo. ut non iam se defendant. Sed innocentiam obliqua actione suam praeserentes molestiam actionis tantum se declinare dicant, et quia iudices quoque ratas velle debeant leges et res iura dicatas. luaec, quae ad praeScriptionem pertinent, quamquam ab institulo Ze- nouis remola, non tamen alienum fuit persequi ex his quae tradidit Marcomannus, ex cuius commentariis haec prope ad verbum translata Sunt. Iam sequitur ut videamus quae attinent ad statum qitalitatis et ut ad Ze-
DE NEGOTIALI. 46. Haec supra de translations vol praescriptione fortasse alieno loco. ut iam dixi. inseruisse videamur, quoniam translationis flatum noviqsimum inter rationales quattuor status seceramus: verum non ex nostro institulo. 35 sed ab aliis factum est, ex ea causa quam supra locutus sum, quoniami alit B: an PC 3 est an eum Pr lanium est B 4 iam nos: an B, PC amitti B cuius hie dolor est B an, eum hie pater sit, qui nihil in sor- iunis praeter filium liabuerit; an scripsisniis: tantum hie pater est, qui uihil importu nitia praeter filium habuerit: an B, an hic nihil importunius habuerit ad agendum Caecundum lectionem interpolatam in P 5 non eum H 6 fort. accusaret Red peregrinationis et ignorantiae B: Om. PC s reseisio Bo 10 hic pro reo nitatur P: illo pro eo nititur B li malim an non aequum sit 14 an ad siues - sint P: nn finis - sit B 17 nondum hoe agere non posse n 18 dicet P: scilieetn, fort. scilicet dicet, u. p. 346, 2 is an caedis nos: ali caede B. an reos eliedis PC 26 tanquam B 27 Mareomanus ti P
359쪽
ili' qualitat , qtiae me ita est, pluribus erat disputandum et plura tradenda. Nos videamus talia de statibus ilia alitatis . cuius primus ex omnibus est, sicut supra docuimus, negotialis. Ille aut legalis est aut rationalis: rationalis, cum sine ullo seriplo de aequitate rerum disceptatur, legalis vero . cum aut rogatio sertur aut lex aut praemium delinitum petitur. De- Sliberativae quoipie causae in eundem statum cadunt. Dividitur negotialis legalis legitimo. iusto, utili, possibili. honesto, ita ut et in contrarium ex parte diversa per singulos locos disputetur. 0uod enim alter legitimum esse contendit . alter ex eodem loco. Si poterit. contendet contrarium legibus. si, aut lex aliqua ex diverso repugnahit aut istrogatio aut pactum aut foedus aut naturale ius aut mores: contra quae litemur aut negatione aut opposito, Negalio est, ut dicamus non rem Pontrarium legibus neque naturae neque pacto neque moribus: oppositum est. si lateamur quidem alicui scripto esse contrarium. sed opponamus utilitatem eamque diramus potissimam esse debere. Aliquando etiam ibin loco legitimo aliqua erit coniecturalis quaestio, fortasse etiam sinitiva. 47. Secundus locus negotialis est, quo quaeritur quid sit iustiam. In eo loco est disputatio in legibus simplex, cum quaeritur an iustum sit, ut adulteros deprehensos liceat occidere. In rogationibus vero et praemiorum petitionibus et in deliberativis per eum locum, qui est a Rummo ad imum. Noportebit ire per singula et ex singulis lotis i ostendere, quare iustum sit litodcumque dicetur iure tali faciendum esse. Hic incidet status, ex quo defensio erit eius, adversum quem aliquid seretur. Qualis apud Graecos controversia est: Deliberant Athenienses an Eleis inserant bellum. cum illi Alcibiaden flagellis verberaverint.' Incidit enim quaestio. an licuerit illis rasacere certaminis sui iure. Tertius est locus in negotiali utilitatis. Hic omnem serme dispulalionem habet circa rationein suturi temporis: quaeritur enim quid in futurum sit utile. Aliquando in hunc locum incidit coniecturalis quaestio, quale est illud apud Vergilium: Deliberat Diomedes, an Latinis auxilium peten- 0libus serat . quia Aeneas, si Latinos ulcerit, in ipsum sua arma versurus sit'. ' Possibile ex liersonis et ex rebus ipsis habet disputationem et occasionem. Locus honesti bene conclusionis et epilogi loco positus est. Cum enim cetera excussa sunt, tunc Superest ut de honesti partibus disseramus. Hi sunt loci negotialis status . in quibus satis erit plerumque docere M legitimum quidem esse et utile et possibile et honestum. sed aliquando, ut
I media sit no 2 nos B: fort. nunc citius C sin adnot. J r qui B, cui P4 reseripio B eum P: Tum n 8 disputentur BP II paetum ni plebiscitum
ed. mpp. II potissimum B etiam P: esse B I 6 eoniecturalis P: legalis B23 qualis illa apud Stanger coli. p. 343, s 24 Eleis P: illi, B ra illisi hic quoque malim Eleis 26 sui n: om. PC 29 Aliquando P: quoil n 30 Virgilium P a I sit ora. R. ante xva habent PC 32 et Oeecisionem n . om. Ire ad loeus Om. B; et locus ada. IV' 34 excussa P: ex eausa D 36 an quiddam
360쪽
lNSTlTUTIONES ORATORIAE. 46-49. 343
sit lionestius. Prius resutablinus adversariorum, dein nostra inducemus. IIoc ita est, ut doceamus primum non esse contrarium legibus, deinde addamus Separatim, immo congruere legibus: ileimpie dicamus non esse iniustum et addamus potius esse iustissimum: demonstremus non esse inutile,
b deinde utilissimum esse doceamus: pari modo et de honestatis partibus disputemus: quod similiter licebit sacere ex parte contraria. Haec sere sunt, quae attinent ad negotialem illum, quem diximus legalem vocari. 48. nationalis autem negotialis est, ut supra propοSuin US, cum sine ullo scripto inter se aliqui de aequo bonoque disceptant, qualis est illato controversia: Civitas in tyrannide Omne quod liberorum natum fuerat exposuit: vicina civitas collegit et educavit: sinita lyrannide petunt patres filios et osserunt alimetitia: illi contra dicunt . Loci huius status: naturalis iusti, per quem utrimque in hac causa disputari potest: ex parte eorum qui retinent, an naturale sit iustum, ut
is qui semel filios exposuerunt, ret,etere non possint; ex parte Patrum, an potius naturale sit iustum, ut patres quolibet tempore recipiant filios suos et naturale ius repetant. Secundus locus est a summo ad imum, per quem per singula quae praecesserunt quaeritur, iustumne sit ut lietant filios, qui necessitate mi-20 sera coacti sint exponere.
Tertius erit locus aliquando, non semper, suturi tempori S ratio, in quo quaeritur et in futurum an utile sit fieri, de illio quaestio sil. lDeinde sunt loci voluntatis et qualitatis.
49. In causis reddendis voluntariae mortis putatur osse negotialis Stata tus rationalis: verum an recte, paulo post viderimus: interim sic putemus. ut quidam volunt. Primae erunt quasi praescripti vae quaestiones, an is qui reddet causas voluntariae mortis, sit sui iuris: an possit ex arbitrio suo mortem impetrare contra dicente patre. Ponunt quidem nonnulli etiam generalem quaestionem huiusmodi: an sola sit causa moriendi debilitasas corporis: et rursum, an sati S sit ad causam moriendi, cum nemo mori, niSi
causa sit, velit. Cetera sere per ipsum locum, qui est a summo ad imum, considerantur: an ex his quae acciderant, iusta sit causa mortis. Bene ilixta hoc quod tradidit ius. Superest suturi temporis cogitatio, cum scilicet quaeritur, an illi miserum sit vivere. Spectandam autem maxime voluntatem:
l adversarioruml aut addendum aut subaudiendum τδ argumenta: nisi Sulpitius ad Graecorum imitationem scripserit: Graeci enim dicerent: προτερον ἐλέγξομεν τατων ἀντιδίκων, ελα τὰ 4μέτερα εἰσαξομεν '. Capp. 3 congrue B, congruum PC
s sine illo B l0 nata suerit B l2 ut offeraut B alimentaJ t. e. τὰ τρο- τεμ 13 utrumque Bu 16 reciperent B l8 per quem per scripsi: per quae B, per C Is peterent Bu 21 non semper ur Om. PC 22 fort. quaestio est
23 voluntatis et C: uoluntariae N 24 putantur esse negocialis status, uertim si rationales an recte B, em. C 27 redderet B sit sui iuris nos: erit filius BD
28 quidam nonnulli B, quidam PC 29 quaestionem tu huiusmodi B 30 satis ea
sit re moriendi nos: morum B, mortis PC mori nisi causa sit nos: sine causa sit B, sine causa mori PC 3l mori add. P serre B est P: et B 32 eousideratur DP acciderant malim 34 voluntatem J subaudio docent, ni unt rhetores, vel aliquid
simile . capp.; immo quaedam videntur deesse, nisi corr19aS: Spectanda B. m. volitutas