장음표시 사용
261쪽
ac sormosam, adornatam , ac longe conspicuam Spartam quandam disterpta pulcherrima veste tiarpiter ad modum denudarunt. Ex reliquis tamen veluti ex ungui bus leo,totu. his structurae maonitudo facile cognoscitur, de quanta cjusam ac pulchritudo fuerit ordinum enim unum quemq; p Tietis exuerioris LXXII. polias, Vel arcus , wtidemque coli innas la abii ille,docet ipla circvlaris proportio,d architectica dimentio. Tertium aulcm operis Corinthiaci CXLIV. statatius collos Icis inter arcus es columnas redimitum s uitii:, lo culi & vestistia demonstrant. Stupet Princeps Carulias tantati aedificii molem ac formam videns. Atque introd tactus in x
porticus triplices interiores concameratas totam machinam circumambientes, vehementer admiratur Viarum lac gradim
um labyrinthos se invicem occurrentium undequa que ouibus populus scandere in porticus stiperiores, de in ipsa cavete interioris sedilia vel descendcre & exire sine tui b a obvi antis impedimento quam commodii lime poterat. Ingressus arenam mediam, gaudcbat videre planiciem ovaia spe cie extensam in longum decempedas XXXVIIII. in latum vero decempedas XXII. cum dimidia; circumseptam undique sedili lim ordinibus quadraginta duobus, suadatim, d clivis tecti in modum stipra porticus interiores adsecndentibus in altum: Quae tantae sunt capacitatis, ut supra viginti tria hominum mitra per circuitum in iis commode sedere potuerint. Spoliata quidem jam olim fuit a barbaris interior haec amphitheatri cavea marmoreis sitis Libselliis, si d
nunc equester ordo nobilitasq;Veronensis eandem 1liis ima pensis restaurare, maria oribtisque vestire coeperat, Quae
festivis quibusdam dicbus populo venationes , ludos equestres; ac pedestria certamine publice in eadem arena, maj rum more, solet edere. Quis autem hujus tam egregiae & Hrq si immensis machinae fuerit auctor , apud veteres auctores mentionem nullam invenimus. Obscitras dumtaxat quo ρη rundam reperio conjecturas esse. Leander Albertus in Ita ustr. liae descriptione colligit ex marmoris cujusdam Lucensis antiqua inscriptione apud D. Fidi ianum reperti, L. Flaminium, Romanum consulem, ac univcrs e Graeciae domi torem, amphitheatrum Ueronae propriis sumptibus erexicse, anno ab urbe condita DIII. Cetcium liminscriptio mihi plane sit ecta, immo fictilia ac talia videtur, quandoquidem ab μ
262쪽
dem ab historica veritate multis parasangis aberrat. Not1 enim L. Flaminiam ullum consulcm Romanum sitisse, aut Graeciam domuisse invenio,sed unum dumtaxat C Flaminium bis constulem, qui in primo considam Gallos ac Ligi res vicit, non Gra cos: S in secundo ab Annibale ad Trasimenum laeum ipse victus & occi ius est. At vero L. Quin etiaum Flamininum consulem , illic reperimus, ceterum ciam Graecis ille ii: hil rei gestir fiater quidem rius T. Quinctius, Flamininus itum cons it Graecos non tam domuit, quar Philippo Macedonum rege devicto Graeciam onniversam ab ejus dominatione vindicavit,&libertate donavir, anno post urbem conditam I LViSI. Itaque nec dicta marmoris inscriptio tempore congruit cum vera historia Romana. Palam etenim est, Flaminiorum aut Flamininoriam nem inem fuisse constulem ante urbis annum D XXX. Quomodo igitur Flaminius quispiam consul Romanus anno ab urbe condita DIU. 1icut in marmore legitur,amphitheatrum V ronae erigere potuiti Nec Vero Videtur esie Verisimile eo sae
culo Romanos conlides ibi suis ii imptibus tam immenia exstruisse aedificia, quo Transpadanis nondum societatis jus aliquod cum Romanis erat, quo nec dum Verona Roma norum colonia facta; sed bellΘ vristi Insubres, & Carnomanani lembus parere, ut subacti cogebantur. Testatur autem Asconius Paedianus in commentario Pi nianae Ciceronis, Cn.Pompeium Strabonem,Pompeii Magni partem Traii padanas colonias primum deduxisse, atque jure Latii do nasse. Inter quas Veronam fuisse constar, quam Tacitus libro XIX. Coloniam Rom. appellat, quam in panegyrico quodam Constantini Aug.le inus Pompeium deduxi L se,& Pompeianum everti sie. Deducta igitur primum Vero napost bellum sociale,post Romacondita anno DCLXIV. quo Cn. Pompeius Strabo consul fuit,quo etiam anno Cicpadanae Galliae civitas data est. Non itaq; videtur inquam verisimile, Romanos centum sexagmta annis antequam colonia fierct, aut quid Romani juris participaret, Ueronae amphitheatra condidisse. Citius in sententiam To relli Sarainae Veronensis, doctissimi viri, pedibus irem, qui Ausiusti Caesaris auspiciis tam amphitheatrum , quam theatrum Veronae conditum esse, variis conjecturis & ar oumentis probare conatur. Constat enim, teste Suetonio, Augum
263쪽
PRODICIUS. αε Augustum plurimas per Italiam colonias vel deduxisse, MI Opcribus ac vectigalibus publicis plurifariam inmurisiu.
Suffragantur intuper, ut Torcitus affirmat, quaedam chr nica: an quibus legitur, Amphitheatrum , quam Arenam vulgo vocant,anno quadragesimo secundo Augusti extruetum fili fle. Adstipulatur item Cyrtaciis Anconitanus, qui in Itinerario Illyrici plures urbium antiquitates collegit scribens,existimari Ueronae constructii in Labyrinthum sic Nnim appellat amphitheatrum qilod Arena nunc dicitur,aim no Imperii Octaviani Augusti trigesimo nono. Ceterum de tanti operis auctore cuilibet suinii sit judicium. Moles, ac magnificentia insignis ejus aedifici nec non artificum &a chitemirae perfectio nobis facile persuadent; non rudi lic in
polito,sed ad Romani nominis aeternitate florentissimo simculo Imperii, cujus potentiam repraesentat,tantam machina excitatam futile. Ducunt inde Carulis principem, rerum findarum voluptate dcliniium, circum alias etiam urbis antiquitates visia dignas. Monstrant theatri veteris ruinas pontes lapideos, in Athesi, qtu fluxu tortuoso. mediam scicat urbem;item porticus partim combustas,partim dejectas nec non Janos quadrisontes, & arcus marmoreos sculptim ris pulcherrimis elaboratos, atque titulis eorum, quorum, ob merita publice fuerunt erecti , inscriptos. Quos hielatius describere supersedeo, studiosum ejus counitionis lectorem remittens ad di inim Taurelium Sarai nam ; qui
eos non minus accurate quam ingeniose inter ceteras suae
patriae antiquitates expressit in dialogis quos de origine &antiquitate civitatis Veronae in luccin libris quatuor edidit. ψnterea Gimnicus aulae praefectus declinante iam sole profectionem maturandam elle Videns;nc redeundo in me diam urbem ad hospitium Principi tempus perderetur, mittit, qui curarent quadrigas ac currus ad iter parari, juberentque illas cum reliqua familia infra horam extra mi ros Mantuana via in procinctu principem expectare. Perit stratis autem antiquitatibus , demum pergunt ad videndum novas munitionum urbis mucturas,quibus Veneti maximis operibus,& sumptibus, continuoq, studio,pro h ius seculi ambitione contendunt urbemillam inexpugnabilem reddere. Ostendunt Carulo principi immanes aggeres, spississimos muros, turro, ac propugnacula tormentis
264쪽
bellicis armata, fossas profundas atq; latas,quas Athesis in omissus redimplet; item portas urbis novas, non tantunartificio & operibus admodum munitas,sed etiam sculptiris, Ita tuis dc marmoreis columnis adornatas. Sub vespirum vero tempus, abiturientem Carulum proiequunti Rectores urbis reliquusque nobilium comitatus erit a moe- Ubi cum his gratias egisset, singulisque valedixistet;
relictis equis, quadrigas cum sitis adscendens, tubicine &duetoribus Venetorum praeviis, Uillam Francam properavit, ad hospitium lautum, paratissimamque camam , ac pro loci conditione splendidam. Pridie Kal. Novcmbris, qui dies dominicus erat, mane Carulum principem a iacior deuntem accessit legatus Mantuani Ducis Guilhelmi, & ei congratulatur adventum sclicem Principis siti nomine: Ad versa, dicens, valetudine ipshm jam diu conflictari,ideoque Marmiroli in secessu ex medicorum arbitratu vitam ducere.
Idipsium obstaculo fuisse, quod charissimo affini non prius
viso sua sponte vel Venetias usque occurrere in complexum inon potuerit. Valde: tamen laetum aegratum irii jus advenatus nuncium illi suisse. Flagitare igitur ut venire properet, quo sua praesentia nonnihil valctudinem acteiam recreate possit. Si non adeo quam vellet, hospitem jucundum achilarem assiduumve comitem; benevolum tamen Ec benignum temper habiturum. Carillus nuncio inopinato va letudinis affecta siti astinis non parum perculsus, ejus visi tandi desiiderio magis flagrabat. Jubet igitur silos quamprimum iter apparare, di omnia in procinctu habere. Cum que Veronensium curatorcs, qui reipublicae nomine per provinciam eum deduxerant, &tractivant, ibidem diram e re ciiperet, prorsu ossicii stipplendi caussa principem comi tari ad fines ditionis Venetae voluerunt. Tum ibi gratias his egit, ac senatui populoque Veneto, magiitratibus, ac te gatis eorum, suo, parcntum, suorumque omnium nominena posterum Omnia amicitiae ossicia, ct quascunque graitudinis vices praesciatavit. Posthaec Marmi rotanum aLrum in pesib consobrinus ejus N. Mantuani ducis Guilhelmi fi lius unicus duodecim circiter annorum adolescentulus cum comitatu nobilium & carpentis aliquot,ad secundum usque lapidem properat obviam,congratulatusque felicem adventum tam sito, quam parentum nomine, cum Carulo revehia
265쪽
revehitur Marmirotum. Dux pater valetudine licet imbecillis admodum, excepit advenientem affinem ad portas Palatii stans m talari trabea : culpatque velicinenter importunum morbum, cujus obstaculo non postet pro allectus ac desiderii sui magnitudine , jucundum ac promptum holpi tem se exhibere,cari simuloq; affinem pro sua dignitate tractare. Adfuturum tamen ad omnia obicquia cum aulico c
mitatu suum filium, vicesque patris iuppleturum quam pol sit diligentissime. Ducitur interea Castalias ad cubiculum, ubi pater filio mandat, ut te praebeat ac pra:i ct consobrino benevolum & amicum ubique comitoria. Ipie iam farizatus , accepta licentia ad solitam valetudinis curam seccii l. Principes juvenes pransi sint simul admodum comiter atq; hilariter: &omnis Caruli comitatus ina mi ico convivio, dapsiliq; siumptu excipitur. A prandio perlut irarunt Palatii aedificia, picturas, dc ornamenta pulcherrima, totumque vilic Marini rotanae situm amoenit limum. Quae quidem nobilis atque praeclara est a Friderico primo Marchione maenis imperatis aedificata, exim ioqite architellorum artificio. Nam praetorium villae, quod Palatium nunc appellant,
tantam habet copiam , atque oportunitatem conclavium;
hi vel rege quovis excipiendo ivlliciat. Exornant mirifi villam circumcincti peramoeni & nihentes horti fructifer ruiti arborum omnis generis, cum vitium pergulis pulchem rimis, item silvae & luci elegantes. Ostenduntur hospitibus piicinae,vivaria, &fontium iraturigi nes artificiosissimi: ubi per multiplices syringas & secretas fistulas undiq; proruta pentium aquarum copia stabito pectundere, & aifantes ip
ctatores irrigare postunt. His visis, accinguntur ad ira nanes. Constitutum enim erat ad quartum inde lapidcmeodem die Mantuam pergere atque ibi biduo.triduovc quia escere; cum propter inllantcs dies festos, tum quo Cariatus mateleterae charissimae aliquandiu fluerctur conldrrio, Umbemq; praeclarissimam & pulchcrrimam viderct. Nequi ligitur honestae recreationis in via deesset juvcmbus principibus, dux senior sitis curam imposilit, uti vcnationem obiter instruerent, & in silvis viae propinquis plagas copande
rent. Carulus princeps,comitante consbbcino cum lius aic
dens in cubiculum affinis c proti,Immensa illi egit pio nim-ma sua humanitate gratias: & accepta discedinci licentia , o cum Diax Gu-
266쪽
cum consobrino principe, nobiliumq; magna cohorte, quadriois ad venationem proficiscitur. Occisus est eodem die in principum conspectu vasti magnitudinis aper; qui jucundo
tempus teretes exercitio, praecipitante in occasum sole Mantuam perveniunt. Excipitur Carulus hospitio cum sito comitatu in pulcher imo Ducis Palat:o,in quo non diu antea Galliarum ac Poloniae rex Henricus sit crat exceptus; cum CPolonia per Pannonias, Illyricum, & Italiam, fratre Carulo rege in ortuo, proficisceretur in Gallios. Visitavit eodem ve- sinere Carulus princeps materteram suam, Mantuani ducis uxorem, N. Imp. Caecaris Ferdinandi filiam; quae illum humanitate , di benevolentia singulari complexa est. Multa de parentum, Imperatoris Maximiliani totiusque domus Austriacae valetudine, ac bono statu rogavit. Atque tandem dumissus,cum principe filio cama siumpta, ad quietem se reduaxit. Totus ejus comitatus, quam diu Mantuae suit, separata 1nensa reetio sumptu in Palatio tractatur opipare, & perhumaniter. Kalendis Novembribus, quo die solemni festivitate Pantheia Divis omnibus celebratur, principes ambo m ne in templo novo Palatino,quod a fundamentis Dux Mamilianus sumptuosis limum erexit, semivo sacro interfuerituc uti ante Carulus cum suis templi turrim ascendisset, atque urbis, circumjacent: s re regionis situm perlustrasset. Sacro autem finito, jussiti materterae ostenduntur illi in eodem te plo Divorum rarae reliquiae,& preciosus ornamentorum ecia elesiae thesauriis. A prandio viderunt Palatii ornamenta pulcherrima, per atria, porticus, & cubicula,veluti pictui as,a
laea, sculptilia, & statuas, dc quicquid ubique vii dignum,
erat, atque inter alia musaeum Ducis, ac per' bilem illam ciγptam, exquisitis antiquitatum monumentis, rerumque nobilium, ac precii i naestimabilis ci meliis reserta quarum maetnam copiam collegerat I abella,summi ingenii ac rarae virtutis heroina, Francisci Marchionis postremi conjunx. Multa cernebantur summi artificii vetusta signa,& deorum imagines ex r armore, & aere. Inter cetera eximius ille Cu pido aereus leonis exuvio indormiens seposita facula, sine arcu, ac pharetra a tergo rejecta, quod opus Praxitelis esse ferunt. Quo pulcherrimo quidem symbolo insignis artifex nobis sium mam atque secretam amoris vim & potem
tiam declarare videtur: qui facillime, dc quasi nihil agens
267쪽
per quietem ac semnii sibi subjicit ac domat animos etiam leoninos &serocissimos. Magnus ibidem erat vaserum ex auro argetoq; preciosissimorum thesaurus, item cornu mo nocerotis ingens ac mirae proceritatis. Organa musica ex alabastine o. tendebantur singulari artificio fabrefacta, quibus cani aptissime suavissimeque poterat. Quid refera nummorum & annulorum antiquorum vim ingentem, go n- mea pocula, sig:lla, dc variam ex corallo, cir flatio, diversiaq; nobili materia supellectilem Longum esset percensere sim gula. His visis, principes ambo perlustrant hortos sublimes ac pensiles Palatio contiguos, qui sane pulcherrimi topiariis, ac sontibus, exornatique picturis ac statuis, amoenitatem & elestantiam summam I epraesentant; ut non inepte testantur versiculi, literis aureis per hortorum parietes descripti. Me leniso U- lisee,' Mandos 5ce st cere so infra smeunda obli inin ista , Et canis a os radισι --res. ι ωmbra. Transeunt hinc ad visendas povi Palatii structuras, quod peramplum & valde sumptuosum tunc aedificabatur. Habiurationum etenim omnium interiores parietes, testudines, atque fornices opere tectorio marmorato, denticulis atque
figuris magna ex parte inauratis; nec non artificiosissimis pietiiris ad antiquorum imitationem & magnificentiam exornabantur. Dum haec admirantur hospites, visium junioribus principibus, cum esset aeris commoda temperies, di serena tranquillitas, vcctari naviculis per Mincii fluminis stagna, quae urbem penE totam circumfluunt, dc quas peninsulam reddunt inexpugnabilem. Huic itaque ludicro dum horam impendissent, telis aquatica volatilia, quorum semper in stagnis illis magna copia est, persequendo: demum e naviculis ad quadrigas, & carpenta redierunt, atq; omni nobilitate comitante, simul per urbem vecti sunt, ejus visundae caussa. Dum per insignes, & latas civitatis nuti dissimae plateas spaciantur, inlustrium sceminarum,ac noebilium matronarum pompa pulcherrima procedit obviam,quae habitu ornatissimo, & precioso mundo vestiis, fui
sentes auro, gemis que longo ordine semet ostentabant. Big O a plusquan
268쪽
cum consobrino principe,nobiliumque magna cohorte, quam Iio. drigis ad venationem proficiscitur. Occisiis est eodem die in principum conspectu vasti magnitudinis aper; qui jucundo tempus teretes exercitio, praecipitante in occasum Iole Mantuam perveniunt. Excipitur Carulus hospitio cum suo comitatu in pulcherrimo Ducis Palat: o,in quo non diu antea Galliarum ac Poloniae rex Hemicus sucrat cxceptus; cum e Polonia per Pannonias, Illyricum, & Italiam, fratre Carulo rese mortuo,proficisceretur in Gallias. Visitavit eodem v spere Carulus princeps materteram suam, Mantuani ducis uxorem, N. Imp. Caesaris Ferdinandi filiam; quae illum humanitate, dc bcneVolentia singulari complexa est. Multa de parentum, Imperatoris Maximiliani, totiusque domus Austriacae valetudine, ac bono stata rogavit. Atque tandem di mistus,cum principe filio cama sumpta, ad quietem se reduxit. Totus ejus comitatus, quam diu Mantuae fuit, separata mensa regio sumptu in Palatio tractatur opipare, & perhumaniter. Kalendis Novembribus, quo die solemni festivitarintheia. te Pantheia Divis omnibus celebratur, principes ambo mane in templo novo Palatino,quod a fundamentis Dux Mamtuanus sumptuosissimum erexit, sium mo sacro interfueriit, clim ante Carulus cum suis templi turrim ascendisset, atque urbis, circumjacent f ie regionis situm perlustrasset. Sacro autem finito, jussiti materterae ostenduntur illi in eodem te plo Divorum rarae reliquiae,& preciosiis ornamentorum ecclesiae thesaurus. Α prandio vi clerunt Palatii ornamenta pulcherrima, per atria, porticus, & cubicula,veluti pietitias,aulaea, sculptilia, & statuas, & quicquid ubique visit dignum,
erat, atque inter alia musaeum Ducis, ac per bilem illam cryptam, exquisitis antiquitatum monumentis, rerumque nobilium, ac precii i naestimabilis ci meliis refertam:quarum magnam copiam collegerat Isabella,summi ingenii ac rarae virtutis heroina, Francisii Marchionis postremi conjunx. Multa cernebantur sum in i artificii vetusta signa,& deorum imagines ex resarmore, & aere. Inter cetera eximius ille Cimpido aereus leonis exuvio indormiens seposita facula, sine arcu, ac pharetra a tergo rejecta, quod opus Praxitelis esse ferunt. Quo pulcherrimo quidem symbolo insignis artifex nobis summam atque secretam amoris vim dc potentiam declarare videtur: qui facillime, &quasi nihil agens Per pido in
269쪽
per quietem ac nanu sibi sitbjicit ac domat animos etiam leoninos &fcrocissimos. Magnus ibidem erat vasorum ex auro argetoq; preciosissimorum thesaurus, item cornu m nocerotis ingens ac miriae proceritatis. organa musica ex alabastrite o. tendebantur singulari artificio fabrefacta, quiabus cani aptissime suavissimeq; poterat. Quid refera nummorum & annulorum antiquorum Vim Ingentem, g-Π- mea pocula, sigilla, & variam ex corallo, crystallo, diversaq; nobili materia supellessitem Z Longum esset percensere singula. His visis, principes ambo perlustnant hortos seblimes ac pensiles Palatio contiguos, qui sane pulcherrimi topiariis, ac fontibus, exornatique picturis ac statuis, amoenitatem & elegantiam summam repraesentant; ut non ineapte testantur versiculi, literis aureis per hortorum parietes descripti. Sanu
Τranseunt hinc ad vi sendas Oovi Palatii structuras, quod peramplum & valde sumptuosum tunc aedificabatur. Habutationum etenim omnium interiores parietes, testudines, atque fornices opere tectoi io marmorato, denticulis atque figuris magna ex parte inauratis; nec non artificiosissimis picturis ad antiquorum imitationem & magnificentiam exornabantur. Dum haec admirantur hospites, visium junioribus principibus, cuin esset aeris commoda temperies, serena tranquillitas, vemri naviculis per Mincii fluminis si igna, quae urbem pene totam circumfluunt, di quasi peninsistam reddunt inexpugnabilem. Huic itaque ludicro dum horam impendissent, telis aquatica volatilia, quorum semper in stagnis illis magna copia est, persequendo: demum e naviculis ad quadrigas, & carpenta redierunt, atq; omni nobilitate comitante,lunul per urbem vecti sunt, eius vis indae caussa. Dum per insignes, dc latas civitatis nitidissimae plateas spadiantur, inlustrium so In malum,ac noebilium matronarum pompa pulcherrima procedit obvi
Pompam intronarum Diuiti eo by Cooste
270쪽
plusquam triginta versicolores & stragulis sericis auro amgentoq; textili virgatis teme pompam ducebant. Sua sponte videbantur occurrere,quo Carillum adVenam principem, ej usq: comitatum dc velut e transenna raderent, dc e via r vcrenter salutarent: aut quia lubenter more sito Spectatum sensunt compta ,ssectentur ur 's.
Atqui valde iucundum iuventuti nobili,principibusque sp ctaculum id fuit. Verum Corona Pighius contra tantum luxum legis Oppiae veteris de muliebri mundo frugalitatem olim laudatissimam flagitabat, & M. Catonis censoria illa fulmina, facundamque adversus ejusmodi luxus velim
mentiam reVocabat In memoriam. Hanc vero transvectionis muliebris consuetudinem in florentissimis urbibus Italiae nothro saeculo inolevisse, postea Placentiae, Parmae, Bononiae, Ferrariae, aliisq; in locis compertum suit; in quibus similes peregrino principi vehiculorum pompae Occurrerunt. Ceterum, ut a diverticulo redeamus, Mantuam costat antiquitate cum quavis Italarum urbium certare posse. Amte Romam etenim non solum, sed etiam ante Troiae caecidi una 'uod Romae natalcm, ut Eusebius, D. Hieronymus aliiq; testantur, annis plusqu.am CD XXX. praecessitὶ condutam fluse probat Leander Albertus '. & ante Christumna tum annis CG CLXXXIII. Quemadmodum igitur antiqui late praecellit aliis, sic extra controversiam nobilissima est ejus origo: quam probatiss: mi quiq; auctores ab Ocno Bianoro, Em seorum antiquissimo rege conditam fuisse consentiunt, conflatamq; civitatem ab initio fuisse ex tribus nobilissimis populis, nempe Tuscis Thebanis eYternis, & UGnetis vicinis. Ocnus enim condiror Tiberini Tusci regis, aliaque Mantus Thebanae filius,eam a nomine matris sue Mantuam appellavit; ut inter alios poetarum princeps Maro Mantuanus ipse 2Encid. lib.x. testatur; qui nobilitatem laepatriae cclebrans, Mantuam avis divitem, gentem illi triplicem,ac populos' sub stente quaternos, ipsim caput, & populis Tusco de saguine vires ab origine sui sic canit: magis eam illustrans ingenio carminibusque suis, quam vel longa TINscorum regum series, vel ipsius urbis aedificiorum magnitudo nobilitarc unquam potuit. Qucmadmodum Julius Scaliger aevi nostri poeta perdoctus & ingeniosus Maronem imitando de eadem cleganter scribit: Maximis