Henrici Rantzovii ... de conservanda valetudine liber .... editus à Dethlevo Sylvio Holsato.

51쪽

3 DE CONfERVAN. kvirtute utimini calidis, aestate vero stigidis. Sed nunc ad potum transeamus.

PO non minus , quam cibus necesiarius est, ut corpus humectet, &quod humidum e corpore disio luitur, restauret, crassiores b cibos loca re inutiora depellat. Moderata vini potio viros rescit, calorem naturalem corroborat, humore tem- Perat, purgat luet per sudorem, urinam, corpori alimcntum exhibet, appetitum coctriceni acultatem it: uat, S animul'ra sertim eorum , quit cmperatae sunt com- Plexio; ais, laetum hilarem reddit Immoderata vero potio vini, omnes humani corporis sensus laedit, ingenii vires oppri-nait, an inaique vi orem eneruat, ac lic be-tem reddit, cerebro ac neruis plurimum Cincit, tremorem membrorum, spasmlita, a poplexiam , paralysinis moricia repentinam adducit. Vinum p rtem praeca teris illud eligatur, quod pr aeditum e fit bono odore, colore, nitor, sapore. Vinum clus calidum cst in tertio tradu recens in Primo

52쪽

a , t a se VALETUDINE

Sed quo est generosius eo calidius, quo

dulcius eo minus validum. Vinum des oecatum receiiti, siue musto salubritatis palmam praeripit. Hoc enim inflatione, calculos in renibus generat, aegreque concoquitur, a sum tamen citona ouet, illud a boni saltem praestat. Inter caetera vini genera praestans est vinum, quod cum Heleni herbae radice decoctum est Asthmaticis enim salubre est , ad concoctionem inprimis conducir, purgates nonnihil. Ideo p hoc vini genere ego delector Vinum etiam saccaro decoetu ra senibus frigidis, S debilibus conuenit, 'uibus humor natiuusa calor naturalis imminuuntur. Nutrit enim . lnguinem generat, o replet paric principa-Jcs spiritibuS. R s C. Vini optimi libras tres. Saccari albissimi libram i coquatur ad lentum ignem more syrupi tertia istere cum duabus partibus aqua de coinae,ut supra, ct aliter prout vis postulabit. Hoc vinum siue potius ex vino syrurum Rabi Moses in libro de vi situs ratione senumac

conualescentium approbat. Probo ctiam

potum Hippocratic tam , qui valde his iii gidis in locis conducit hyberno praesertina

53쪽

DE CONSERVAN

Cereuisia sit ex bono frumento, probe cocta sit clara, non nimi re Cens, nec adeo vetus, ut saporem contraxerit acetosum Cere uisia alit neruos, bonum efficit colorem,e stomacho intestinis facile e fluit, tempore calido confert hirimum, sitim sedat, corporibus nostris non multo minus salubris est, quam vinum. Obtinet cere uisia praesertim Hamburgensis praeter nutriendi .calefacta ad facultatem, quam ex tritico aut hordeo nanciscitur, quandam etiam medicandi vim ex lupulo salietario acceptam. Quodque sit potus saluberrimus incolarum in his regionib. septentrionalibus, floridus color, forma elegans Mintegra corporis constitutio indicant. Nam raro nostrates podagra vel arthritico morbo afficiuntur: Dili arro tamen vel asthmate, vel renum morbo nonnunqua in infestantur. Quod si vero quis cereuisam usq; ad ebrietatem ingurgitauerit, plurimum ex hac dere, menti percipiet. Nam capitis dolorem, inflationes c morbos frigidos inde gigni experietur. Ita ut peior sit crapula, quae iceretrisia, quam quae a vino oritur, his praesertim in locis ubi phlegma catharri in corporibus abundant. Alioqui graui Drest ex vino quam ex cere uisi crapula.

54쪽

ia r V ΑΕ ΕΤ VDINE. 37Sed cum Ccreuisiarum diuersa ac plurima sint genera, num quem P naturae suae rationem habere decet,ut cere uisia, quae maxime sibi conueniat, Vtatur.

Aquam de coetionis hordei, quae ad re frigerandum tam sanis quam aegris confert plurimum , quaque ego uti coni iacui, quemadmodu coniicere Oportet, hoc loco sabhciam. RE C. Hordei libram dimidiam. Aquae mensiaras . Glycyrrhiza semiunciam. Seminis violarum drachmas ij. Seminis petroselini drachma ij. Rosarum rubearum uncias iij.

'pi,' una sesqui unciam.

Saluiae,

Ficuum, '

Vuarum passarum . naincias iij. nucleatarum, Haec omnia in vase fictili decoquantur tam diu, donec ad latitudinem duorum transuersorum digitorum decrescant. Vas fictile in aquam frigidam collocetur, cdeinde per linteolum excoletur. Hyeme calidum, astate frigidum bibatur, nec unquam ante sumptum cibum, nec pacto inter prandium S coenam in terposito,

55쪽

terposito, nisi aliquis cholerae valde sit ob noxius, vel puer, vel in teneris annis inueterato quodam more sit assuefactus. Quae tamen consuetudo mala est, de paulatim tractu temporis in melius mutanda. Ex aureis argenteisque poculi: bibere, ad sanitatem non parum emolumenti habet, quemadmodum etiam aurum vela gentum candens in potione extinguere prodest Pocula vestra sint opertad tecta, ne quid detrimento si illabatur, vel venenti a muscis aut alijs animalculis inferatur. Potum autem niue imposita aut nitro resoluto refrigerare vos nolo, ait hoc vivem corporibus vestris noxiam prohibeo. Nam cum potus nive aut nitro refrigeratur, violenter cogitur. Cum acetum etiam cum potu cognationem quandam habeat, pauca de hoc monere, ab instituto meo haud alienum

cst duxi. Est autem frigidum in primo

gradu, dc siccum in secundo proportione: secundum eius aciditatem Melancholicis obest cholericis cro prodest. Unde calido stomacho pariter ωhumido eius usus permisi is est. Nam appetitum excitat, concoctionem iuuat, sistitis compescit su-rentem bilena, phlegmati attenuatione siccitate baduersiatur,pulmoni tamen obcst. Meminet is illis

adtenti cincitati

56쪽

Memineritis etiam omnia alimenta fui mine tacta noxial perniciosa es e. In est enim illis vis pestifera , ex qua spiritus venenatus in cotaetu diffunditur. Quare ne quaquam potu conuenit uti, qui fulmine tactus degenerarit, siue sit immutatus. Labor autem cibum antecedere debet, cibus potum, teri somnum rati in his Omnibus modum seruare optimum est. Peior vero cibi, quam potionis est rc pleti, pessima cibi totionis coniunci ina, nisi per vomitum curetur. Et haec de potu dixisse sufficiat. Iam ad motum quietem progrediamur.

citationibus corporiS. si magna pars conseruanda sanitatis in oportuna corpori exercitatione consistit, motus quoc ratio, quo corpus valetudinis conseruandae Matia agitatur, diligens est habenda. Motus autem tanqua genus continet in se omncs exercitationes, corporibus nostris necessarius est, tam continuu S, tam tempzratiis, tam varius motus, quam coelestium aeris j ignis x aquae, seruata tamen con D la coctio-

57쪽

coetionis S somni necessitate defati a-tione vero jesolutione destillationeque

vitata.

Omnis autem exercitatio corpori leuitatem praebet, insitum calorem auget, membrorum i duritiem efficit. Perlaborem vires corporis magis accrescunt, membrat omnia redduntur solidiora robustiora, sed ex contrario membra perocium tabescunt. Exercitatio acuta corpus tenuat, contraria crassius reddit multa corpus siccat, mediocris obesum prastat. Vernum e urcitium sit maius aestiuo. Varias autem exercitationum species quaerite, moderata amate, loco P opo tuno de commodo instituite, ut modo ruri, modo in urbe versemini, interdum nauigio re hamini, nonnunquam vehiculo ultro citroq; feramini, quando p placeat

venatio.

Sua ui S iucunda ambulatione adhibita cibus in ventriculi fundum descendit, longior concitatiore etiam frigoris vis dissoluitur. Vt plurimum autem in locis apricis ambulationem instituetis. Sub dio enim nati sumus, cumque in locis apricis ambulamus, adiri venti nos circumdant, Sol caetenu planetae ex sicliae radios libere 4n nos

tota

58쪽

innos proiiciunt, vis siderum obambulantibus nobis e directo magis incidit, nos i aerem haurimus, attrahimus recentem, quo spiritus cordis egregie rei

citur.

Melior itam est ambulatio sub dio caeteris paribus, qua in porticu, melior in sole, tiam in umbra. Si caput patitur, melior ara quam viridaria sticiunt, quam Mane circa montes, vesperi vero ad amoeni sitiminis ripas pactari conuenit. Laudo etiam frequentem aquae nitidae aspectum , viri desin rubro S colores, homtorum nemorum G usum, quemadmodun ictiam leuem nauigationem valde probo,& varietatem inprimis, faciles t occupationes de diuersa negotia, non moleita, assiduam hominum gratiosorum felici-cium consuetudmem. Laudantur a Medicis eae potissimum exercitationes, in quibus brachia exercentur,in thorax panditur, ut superfluitates in peetore i ulmone discutiantur, materia ad inferiora trahantur. Ascensus Vescensus cum quadam varietate etiam mouet corpus, nisi tanaen id sit perquam imbecillum Equitationis exercitium quoque non est insalubre. Haec

D. 3 enim

59쪽

coctionis S somni necessitate defatigatione veron resolutione destillationeque

vitata.

Omnis autem exercitatio corpori leuitatem praebet, insitum calorem auget, membrorum Uduritiem efficit. Perlaborem vires corporis magis accrescunt, membra i omnia redduntur solidi a vi obustiora, sed ex contrario memio cium tabescunt. Exercitatio acuta corpus tenuat, contraria crassius reddit multa corpus siccat, mediocris obesum prastat. Vernum e urcitium sit maius aestiuo. Varias autem exercitationum species quaerite, moderata amate, loco P opo tuno S commodo instituite, ut modo ruri, modo in urbe versemini, inter lunai uigio etiam ini, nonnunquam vehiculo ultro citroq; feramini, quando P placeat

venatio.

Suavia iucunda ambulatione adhibita cibiis in ventriculi tilia dum descendit, longi' concitatiore etiam frigoris vis dissoluitur. Vt hirimum autem in locis apricis ambulationem instituetis. Sub dio enim nati sumus, cumque in locis apricis ambulamus, aer venti nos circumdant, Sol caeteri u planetae e sicliae radios liberecin nos

di tibi

60쪽

innos proiiciunt, vis siderum obambulantibus nobis e directo magis incidit, nos iu aerem haurimus, attrahimus recentem, quo spiritus cordis egregie re

citur.

Melior itam est ambulatio sub dio caeteris paribus, qua in porticu, melior in sole, quam in umbra. Si caput patitur, melior in iis bra quam viridaria sticiunt, quam

quae tecta.

Mane circa montes, vesperi vero ad amoeni fluminis ripas pactari conuenit. Laudo etiam frequentem aquae nitidae aspectum, viride si rubros colore Silio torum nemorum s sum, que in ad moduni ctiam leuem nauigationem valde probo,& varietatem in prunis, facilesq; occupatione 5 diuersa negotia, non moleita, assiduam hominum gratiosorum felici-cium consuetudinem. Laudantur a Medicis eae potissimum exercitationes, in quibus brachia exercentur,i thorax panditur, ut supersulta tes in pectore i ulmone discutiantur, materis ad inferiora trahantur. Ascensus Vescensus cum quadam varietate etiam mouet corpus, nisi tamen id sit perquam imbecillum Equitationi ex ercitium quoque non es insalubre. Haec