Elementa chemiae universae et medicae ... : Ex lingua germanica in latinam versa

81쪽

pes cubicus atmosphaerae in media tempera, . tura possit, facit duodecim grana.

f. III.

Cum per respirationem animalium perpetuo gas acidum carbonicum generetur, in. que atmosphaeram distandatur, facile intelligitur, gas illud in omnibus locis, ubi animalia habitant, partem' atmosphaerae esse debere. At non minus etiam in locis illis , ubi nulla vivunt animalia, semper illius copia saltem aliqua, licet minor , in atmospitaera anVenta fuit. Interea cum sit ejus portio in aere atmosphaerico tantilla, dumtaxat circitero, o 1, non potest principiis atmosphaerae per petuis adnumerari.

Cum aer atmosphaericus tot tantisque Corporum mutationibus, in telluris superficie contingentibus, continuo in Principia sua re fulva su , ct succedenti bus aliis denuo componati , credi posset, proportionem gaS OXy- ςHV g S adolici diverss temporibus &multiplici sub conditio no esse valde diversam Oporte C. Sed experientia evicit, nihilom

82쪽

mis discrimen proportionis duorum horum gas in atmosphaerae massa nunquam ultra tres, Vel ad suminum ultra quatuor centesimas parte, adscendere ; ct esse concatenatam naturam undique tam sapienter ordinatam , ut poli omnes suas vicissitudines aer atmosphaericus tamen semper maneat in illo statu , qui ad sustentanda animalia & ignem aptissimus sit.

S. II 3.

Ut proportio gas oxygenii & gas Azotici

facile cito que aestimetur , in Istrumenta varia fuerunt excogitata , Eudio metra nuncΗpata ;quae omnia nituntur resolutione aeriS commu nis ope corporis, cui clam O genio gas oxygenii major essi amnitas. De his suo loc o sermo siet.

VI. DE AQUA .

Aqua est fluidum pellucidum. decolor , parum elasticum, odoris & saporis eXpers , quod compositionem plerorumque corporum in tribus naturae regnis ingreditur non tantum, sed Qtiam per se solum . in magnis massistam

83쪽

am solidis quam guttantibus , partem physicam telluris nostrae facit. Specifica ejus gravitas est mensura gravitatum omniUm reliquo-Tum corporum , Poniturque uti 1. Gradus temperaturae , ad quos aqua ex statu solido in fluidum guttatas ct ex hoc in aeriforme transit, sunt etiam Puncta comparativa temperaturarum Omnium corPorum. S. III.

Quamvis aqua sub triplici forma in natura occurrere pos it, sintque tunc dotes ejus physicae diversae, discrimen tamen hocce ra tione Chemiae nullum alium effectum edit quam illum, quem calori cum copulatione sua

producit in omnibus corporibuS naturae. S. 116.

Aqua , qualem in natura reperimus, Vel pluvia purior ipsa, non pura est , sed partes heterogeneas solutas teneti Prius itaque ab his inquinamentis purganda est, quam illam examini nostro subjicimus; quod simplice de-llillatione perficitur, ubi partes fixae in vase continente remanent, Volatiles pleraeque dis spantur aeriformes, ct aqua pura in excipu3

84쪽

lum depluit:. nec ex hac operatione mutationem ullam aqua patitur. Aqua sic depurata vocatur Aqua desiitilata implex. S. It 7. Aqua ait nostra fere usque tempora a physicis credebatur corpus simplex , ct pro elemento habebatur. A paucis ciemum annis modi 'nventi fuere resolvendi illam in principia sua, ct ex his iterum componendi; atque abhinc, cum analysi, tum synthesi, demon- lirari potest , aquam esse corpuS comPositum, conflatum ex duobus principiis. S. II 8. In apparatu praeumatico assundatur ferro subtiliter limato aqua pura, ct detur quieti. Elapso aliquo tempore ferrum incipiet perdere nativum suumὶ nitorem, S transire in pulverem iubtilem atrum. Eodem qHoque tempore ex missura multum fluidum gas formo evolvetur Tandem posteaquam sic omne ferrum in pulverem abivit, Observabimus: I. Farri pondus ut crevisse.

85쪽

2. Aquae copiam esse immisitata'.

3. Summam ponderum obtenti fluidi gasformis ct augmenti ferri sequare pondus aquae deporditae.

S. I 19. Jubus ferreus loricatus horizonraliter po . natur, frmeturque in furno an emio. Alteri illius extremitati committatur retorta vitrea cum aquae cognita copia: alteri applicetur apparatus hygropneumaticus. Nunc igniatur tu-hus , eodemque tempore aqua in retorta Contenta incalescat ad ebullitionem, sic cogentur vapores aquosi transire per tubum ignitum , ct in excipulis obtinebuntur aqua ct copia gas

Posteaquam sic binnis aqua forma Vapo rum Per tubum ferreum pulsa est, frigefacto .pparatu, Videbimus: I. Internam tubi ferrei superficiem esse C datam sive calcinatam, totumque tubum sic pondere esse auctum.

86쪽

2. Aquae, in excipulo nunc haerentis , minus esse, quam fuerat antea in retorta. s. Summam ponderum gas obtenti &atigmenti ferri praecise esse aequalem pondera aquae delicientis.

In utroque eXperimento aqua resolvitur Ferrum copulatur cum altero ejus principio in Oxydum sive calcem, & alterum ejus princi'

Pium se jungit cum calorico in fluidum gas- forme. Cum mutatio , quam ferrum in his eXperimentis subit , vera sit oxydatio , jam unum aquae principium determinare post: mus , scilicol esse Oxygenium. Proprietates illius acquisiti fluidi aerisor mis sunt sequenteS. 1. Multo levius est aere atmosphaerico ;est enim specifica ejus gravitas ad atmosphae- Tam za Iooor I 5OO, & pollex cubicus pendit

87쪽

Zι a. odorem proprium S ingratum habet; ad animalium respirationem alendariique flammam omnino nihil valet. q. Est tamen inflammabile ipsum , ct in contactu cum gas O genio in flammam accendi potest.

S. I 23.

Cum hoc gas proprietate sua inflammabi ii a reliquis omnibus se distinguat, dictum fuit Gas inflammabile , Aer in ammabilis. Basis autem hujus Gas, quae in illo cum calori coconnectitur , de quae praecise alterum aquae: principium facit, ob hoc ipsum a Chemicis hodiernis drogenium nuncupata fuit.

Uti sic aqua per allata pluraque alia eX-pesimenta ita ambo haec sua principia resolvi, sic etiam victissim per chemicam synthesin ex iisdem restitui potest; quotiescunque enim gas inflammabile in gas odiygenio accenditur, CX utriusque basibus copulatis aqua pura enascitur, ct si fiat haec accensio in vasis clausis ,

88쪽

praecise enascitur eo pondere , quod erat uti usque gas adhibiti simul sumpti. S. I 25. Ergo aqua constat ex duobus principiis , ex oxygenio sive basi gas oxygenii, & ex hydrogenio sive basii gas inflammabilis , vera

Haemica compositione connexis. Secundum experimenta huc usque cognita, tam analyti

ea quam senthetica, oxygenium in aqua est ad hydrogenium α 6 : 1, sive m 85,663 : 14,33Z hoc eli; Ioo grana aquae continent 86 grana Oxygenii & 14 grana hydrogenii. Ration rvoluminis exigunt duae partes gas inflammabilis unam gas oxygenii, ut comburantur, &hinc orta aqua dumtaxat 5 5 5 hujus Voluminis circiter occupat. S. 126. Si jam ante inflammationem gas insta mabile cum gas O genio commisium est , eodem momento simul tota aeris massa in ceneditur; unde propter insignem voluminis diminutionem puncto temporis vacuum eXOritur , in quod atmosphaera ambiens uno impetu irruit,

89쪽

ruit, quo sonitus ille excitatur, quem Erπο- rem dicimus. Hic eo est violentior, quo ga OXvgenium est purius, ct quo accuratius observata fuit proportio utriusque necessaria.

S. I 27.

Cum accensio gas inflammabilis in aer . Atmospitaerico solummodo locum habeat in ratione gas o genii in hoc contenti, pro Oudio metro adhibitum fuit. In hunc scopum ParteS aequales aeris atmosphaerici & gas inflammabilis immittuntur in tubum vitreum , scala graduum inlli iactum, qui clauditur epi-sromio. Tunc hoc gas misium per scintillam electricam incenditur, ct dein epistomium tu-bi , aquae immersum, aperitur. Aqua in tu-bum sic intrans indicabit volumen vacui ct hinc proportionatam eopiam gas o genii.

Ex hac cognitione principiorum aquae explicare possumuS: I. Quare in combustione corporum , QUAE m principiis suis multum hydrogeniuin conti-

nent, qualia sunt axungia, oleum, spiritus

90쪽

vini, st alia, semper aqua gignatur; ct 'iura

possit pacto pondus aquae enatae saepe superstate ipsum pondus corporis combusti. u. Quare inspersa hisce accens s corporibus parca aqua combustionem promoVeat. 3. Quomodo , in superficie tΘrrue frequentissima , aquae resolutio gas oxygenium per atmosphaeram diffundat. . Qui fiat, ut in quibusdam casibus rarioribus per ipsam eandem hanc aquae resolutionem gas inflammabile generetur, uti manifeste videre est in paludibus & aquis stagnantibus; unde fatui & errantes ignes &c. q. Quo possit pacto gas hoc inflammabile propter levitatem suam specificam attolli

in regiones atmosphaerae altiores , ibidem A. redacto in aequilibrium fluido electrico incendi, iterumque in aquam converti. Quae qui ldem res phaenomenis fulguris, fulminis, toni