장음표시 사용
131쪽
had, domus iudicii Septuaginta unius, vel 'ma mosynhedrs hedola Synhedrion magnum, in quo causae grauissimae, quae pertinebant ad summam Reip. tractari solebant. Nam sic eodem capite scriptum est,m, Pan is
: In Nam' τ' Iram a. Id est, Non pronunciant iudicitide Tribu nec de pseudopropheta, nec de summo sacerdote, nisi de sententia curiae Septuagintaunius, vel Nam hae causae omnes, nempe totius tribus, pseudoprophetae,summique sacerdotis, magnae sunt,qusque ad Reip. statum ac dignitatem spectant. Caeterum Septuagintaunus illi Iudices siue Synhedri, quorsi Synhedrion Ierosolymis tantum ius dicere poterat, ali a parua Synhedria vigintitrium, vel triumuirum in aliis Tribubus constituebant bella decernebant, urbe diruta reficienda locabat, resque omnes publicas administrabat. Quod Iosephus in Antiquitatib. aperte docet, lib. IA. Cap. I . Cum enim Herodes caedis postulatus esset, quod EZechia praedonum duce occidisset, cum Galilaeae praefectus esset, personamque publicam sustineret, Ierosolyma accitus est, ut in Synhedri causam diceret. Nam maior erat, quam quae a priuato iudicio diiudicari posset. Ipse porro Herodes rerum potitus, Synhedro Onan eis, praeter unum Sameam,interficiendos curauit. Ex hoc loco perspicue cognosci potest, quid sit Ma-mona. Nam omnia, quae ad rem pecuniarum pertinet, hoc nomine censentur. Cui ctim Graecum nullum apte aespondeat, Syriacum vocabulum efficaciae causa relictum est ut facile dispiciamus, cur Christus dixerit, Parate vobis amicos de Mammona iniquitatis. e. ii.
132쪽
Sed ad id unde digressi sumus, redeundum est. Clim
sciret Christus ordinem hunc esse Iudiciorum,& veteres Iudaeorum ritus cum Christianis moribus oferret, ait, Audi istis, quod dictum est antiquis, Non occides: qui vero occiderit, obnoxius erit Iudicio tintelligens secundam iudicum classem qui iudicia capitalia exercebant. Verum maiorem in Christianis perfectionem cupiens, non modo de grauibus iniuriis taedibus, sed de conuiciis etiam S tacita ira iudicium fore ostendit de diui no iudicio humano more¶bolice loque S. At ego, inquit, dico vobis, quόd omnis qui irascitur fratri suo temere, reus est iudicio, triumuirtim scis cet. Et quicunque dixerit fratri suo Raca, reus erit concilio, quod est Synhedrion paruum vigintitrium. Qui autem dixerit ei Fatue, reus erit gehennae ignis, id est summo Synhedrio
Septuagintavnius, quo diuinum iudiciu intelligimus. Nunc explicandum quid sit Audistis, quid Raca. Dixerit quispiam, Audistis, propterea a Christo dictu, quod filii a parentibus S sacerdotibus legis praecepta audire selebant. Quod nec ipsi negamus. Sed alium subesse sensum credimus huiusmodi Apud priscos Iudaeos triplex
fuit ratio diuinas literas interpretandi, ut in Thalnaud saepe obseruare licet. Prima dicitur Smyci discemaata, quod est ἀκρήαm vel auditio, cri historicti sensi exponimus, que audisse satis est. Altera vocatur Nnna Aggadia, siue extensio, cum historicam sententiam mystica expositione dilatamus. Tertia est i nn Mithle, hoc est parabolica, cum parabolis utimur quod passim in Evangeliis Christus facit. Porro Rabbini populo historiam tantum hoc est auditionem, explicabant, qui propterea dicebatur audire.
133쪽
Hinc ergo patet,cur dixerit Audistis,quasi dicat verba tatum intelligitis, mysterium non item, quod ipse postea Christus explanat. Iam superest, ut dicamus de Raca,
quod D. Hieronymus optime reddit nanem:vsum tamen ac vim non aperit, quod e veterum Hebraeorum sermone cognosci debet. Nam in Massech et Beracliothaliquoties hoc verbia legitur, quod scribiturnpra Rica. Est autem conuicium non acre, sed familiare, ut cum maior minorem pro aut horitate familiariter castigat, vel leniter obiurgat. Cum enim Rabbinus quidam plebeium nescio quem orare in loco periculoso animaduerteret, increpat eum dicens,npra Rica. Vt cum vulgo errantem vocamu pauperem stultum, non quemlibet tamen , sed inferiorem tantummodo Caeterum μιαρὸς, vel fatuus, acrius est conuicium, Syriace OP Sote, quod
in lingua Gallica defluxit:inde verbia)φφs asti infatuare, frequens in Thalnaud. Raca itaque est, que ob inanitate,
folle vocitat. FatuuS,Vel potius excorS,Sole, hoc est, cuius mens a ratione abalienata est:vt verbum Syriacit sonat. Clim igitur nec Graeca lingua nec Latina nomen vllum habeant quo indignationis lenis significatio exprimatur, relictii est ob efficaciam, verbii Syriacum Raca.
Cur vero Raca non rica in Evangelio scribatur, ratio supra exposita est, cum docebamus Syriace per a pronunciari, quae Hebraice peri proferrentur,ut Miriam, Mariam, Migdal, Magdal:sic Rica Raca. De Publicanis.
CRebra fit in Euageliis Publicanorum mentio, quorum ordo Romae honestissimus erat, nempe equestris dignitatis,ut multis locis ostendit M. Cicero: Ieroe. iii.
134쪽
solymis, S in tota Iudaea infamis sere habebatur, ut illud indicat, Es o tibi sicut Ethnicus Iublicanus.
Eius itaque rei ratio ex Hebraeorum iure petenda est: idque explanandum , qui potuerit Matthaeus Euangelista de idem Levita esse Publicanus, ctum Romani latum publica vectigalia licitarentur atque conducerent. Iudaei igitur Publicanos Syriaco Verbo vocant Naagabba1n, quod est exactores Porro in Thalnaud Masse-ch et Synhedrin, Pere caeli borer, ubi agitur de Iudicum
reiectione, in hunc modum scriptum est, P azzn Ina br: POzazna Naan rurin, Hoc est, Hi reiiciuntur in iudicio, Pastores, Publicani,& Dioecetae Hos enim una cum H ribus& foeneratoribus, aliisque infamia notatis personis legitime reiici posse docent Thalmudici doci ores. Nam isti omnes ures atque impostores a Iudaeis habebatur. Caeterum quidam erat princeps Publicanorum, qui dicebatur Naa V res Gabbae: is vero Romanus vel ciuitate Romana donatus erat. Caeteri simpliciter nominabanturr Naa gabba in Publicani, qui Romani necessario non erant,sed ex ea prouincia Vel Vrbe a principibus Publicanorum eligebantur, in qua vectigalia exacturi erant. Nam si de pubi & vect S co m. l. I. I hic. Omnes qui quid acisco conducunt, reci e appellatur Publicani. In eo autem titulo alii Vocantur domini, nempe
principes Publicanorum: alii socii, id est, simpliciter Publicani. v l. 9. Socii vectigalium, si separatim parte is administrent, alter ab altero minus idoneo in se portionetrasserre iure desiderat. Cuigitur Iudaei decimas tantum suis sacerdotibus pendere quotanis soleret, inuiti Romanorii Publicanos eortimque socios Iudaeos videbant: atq; ob ea causa quasi publica notatos infamia aversabatur,
135쪽
39 NOVI TESTAM. De Camelo perforamen acus.
Xtat apud Matthaeum cap. 19. Christi dictum m&ι-
ωῶδες, Facillius es Camelum transire per foramen
acus quam diuitem ingredi in regnu caelorum Idadagium cum a consuetudine nostri sermonis abhorreat, fecit ut quidam portam nescioquam Ierosolymis e suo somnio fabricaretur, quae acus diceretur ob angustiam, per quam Camelus animal tam vastum ingredi non posset cumulto ciuilius fuisset, ingenue dicere, Nescio. Alii nonnulli, qui Graecas literas sic mirantur, ut alias omnes fastidiant, nauseantes siquis aliquid se inuenissedi cat quod Graeci illi inanissimi ignorauerint: metamorphosin monstrosam commenti sunt, atque ex immani bellua senem nobis necopinantibus architectati sunt. Aiunt enim .mλν, si cum iota scribatur, esse crassum funem , quo anchorae religantur: atque, Ut sententiam suam communiant, locum hunc Euangelii proferunt. Sed quod controuersum est, pro certissimo testimonio
citant. Nos constanter negamus vllum extare bonum Graecum authorem, qui κώ λι Is Vel omni pro rudete,
aut quouis fune Usurpet. Nam Athenaeus omni quod ad vocabulorum usum attinet, scriptor atque obseruator diligentissimus, cum nauium vel minutissimas sco bes tenuissimas rimas describat, atque partes omnes&ferramenta enumeret, nusquam Camelicam illiue facit mentionem . Quin etiam Iulius Pollux in suo nomastico, in quo nomina omnia sitata persequitur, a metum fune ignorat Producant igitur vel unu testem, S causam per me obtineat. Sed qui poterunt, cum senis Graece κάλως, Ves χινίον vocetur, est λ; bestia latum sit
136쪽
Itaque ut Graecorum prouerbiorum ratio in Graecis scriptoribus quaerenda est sic Hebraicorum dictorum origo ex Iudaeorum petenda est comentariis. Multae enim sunt paroemiae Iudaeis familiarcs,quae in aliis linguis absurdae vel obscurae videri possent. Quod quo melius perspiciatur, non fuerit ab re adagia aliquot priscis Hebraeis usitata, quae in lectione Thalnaudica obseruaui mus, afferre in medium. , pU Npn Np mp In urbem oleribus abundantem olera venalia importa .Huius dicti authore faciunt Mosen, cum in AEgypto Magos Pharaonis prouocaret. Ii Mosen deridebant ut ineptum, qui in AEgyptum magicarum artium peritissimam, noua prodigia magicis, ut ipsi putabat, praesti giis importare Vellet. Quibus respondit Moses hoc pro uerbio, In urbem olerum abundantem importada esse venalia oler . Saepe enim feri videmus,ut carissima sit in singulis urbibus earum rerum annona, qua maXime abundant, omnibus ad alia loca exportantibus, atque urbem ipsam fere relinquentibus inanem. . 2 N 22 Nn2 n Nn 3 am n Nan Meliusest grania piperisacre, quam cista plena caryotarit. Huius prouerbii plana sententia est,quae pluris esse sapientem nil,quam stultos multos ostendit. acerrimum enim est piper, ut contra fatui palmarum dactyli.
Si fuerint duo ligna arida, S: unum viride arida viride illud exurunt. Hoc est, Plures mali pauciores bonos facile superant.: pun*hi Upmni a Nnur Adulteriit domi est sicut eruca Sesamo Vt enim Sesamus
137쪽
fimum eruca depascitur,sac domu adulteria labefactat. Pro Camelo sarcina. Quod es ,Versate diu, quid ferre laborent,quid valeae lium eri .Vt pro Cameli magnitudine & viribus sarcina imponenda est.
Tobias deliquit & Zigod plectitur Zigia quidam Iudaeus cum Tobiam in flagitio aliquo deprehendisset, te- si moniti in eum dixit sed cum solus testis esset, verberibus undequadraginta probe mulctatus est. Ea enim in causis capitalibus leuissima poena erat. Cum ergo noce te absolutitur,&punititur insontes,hoc dictit usurpant. Quadra fossori,&quadra ocioso. Quod ii Hesiodi sententia facit, qui pane villici vult Hoc adagio indicat naturae paruo coletae aequabilitate. Alia permulta afferre potuisse, sed ad rem redesidia est. Christus itaque sim rem ἀλωατον paroemiace significare vellet, usus est verbo priscis Iudaeis familiarissimo. Nam in Thalmud Pere charoeli legitur,
pollicebatur, ut est vastissimam belluam per angustissimum acus foramen intrudere velle.Quod vulgari prouerbio facere dicuntur Phomboditani, nempe homisi.
138쪽
nes vani iactatores Christus tamen pro elephanto, quem pauci viderunt, bestiam Syriae notissimam Ca-
melli dixit, quo res planius ab omnibus posset intelligi. De Galba.
Postulat nunc ratio, ut locutiones quasdam Euangelistis familiares ac linguae Syriacae proprias, quae in
alia nulla reperiuntur, exponamus, earumque sum do
ceamus. Ac primum se offert verbum illud, quo Christus oculos caeco restituens utitur, εφφαθά, essetha, quod Euangelista Mar optime interpretatur διανο ors, adaperire Iubebat enim Christus, ut caecus ille oculorum
usum reciperet, quod Graeci dicunt αἰαcλέπιιν,ut in suo Pluto ostendit Aristophanes. Hic docendum cur aperiri Syriace id significet, quod nulla alia lingua usurpat Nasi Graece dixeris δανοςγῶ , Iatine aperiri, nemo Vnquam intellecturus est, oculorum acie restitui. Id ebuit,
quod peculiares sunt in sangulis dialectis locutiones,praecipue tralatitiae. Quod enim Latini in vitibus gemam
vocant, Graeci nominant ος αλ ι oculiimue, Galli a trudendo boutonem appellant, Itali thecam. Sic Graeci motis imam partem pedum nomine fagnificat, ut Galli& Itali, Homerus ποδας et λυπι G etin ait Latini radices nominant. Multae ac propemodum innumerabiles sunt Latinae tralationes,quas Graeci ignorant:vt plurimae apud Graecos Latinis incognitae Graeci itaque eum, qui oculorii usum habet, appellant βλε αντα, Chaldaei inaphelsa, hoc est, apertum, tralatione apta, nec longe petitae Latini, quod ego sciam , nullum unum vocabulum eiusmodi habet. Si igitur caecus aliquis oculoru acie recipiat, Graece dicetur αἰαcλέψαι Syriace Nnnginiisethalia,
139쪽
id est, aperiri. Oculos enim omnes habemus, sed caeci clausos atque obstructos, qui Syriaca phrasi elegantissime dicuntur aperiri,cum tegmenta illa recluduntur. De orthographia dictum est in Grammatica, hic tantum ostendendum, cur cum literam thau deciduam indicet daghes, ph non mutetur ini, sed geminetur. Id diserte D. Hieronymus in cometarii in Dan. cap. II docet, qui ait apud veteres Hebraeos, ut hodie quoq; apud Syros Arabes nuqua proniaciari', sedili vel simplex, vel si id Orthographiae ratio postulet, geminu optime ergo scriptum est ab Euangelista εφφοι τι,non εο ρελι. Id dictum voluimus propter sciolos quosdam, qui, quod ipsi non intelligunt, statim deprauatum esse clamant. Sed monstremus huius verbi usum. In Vati cra Rabba,vel magno Leuitico, cap. 18. qui liber Syriace scriptus est legamus historiam de duobus viatoribus,e quibuS Vnu caecu verat, alter apertus,vel oculorum acie praeditus. Quam, cum mirifice eam locutionem exprimat, huc transcribere non piguit Verba haec Syriaca sunt, I aa I na nan Ialyn vina n)na 3n rana n)na In P In N a*j 'iad
: Nninam n Id est, res gesta narratur de duobus viris, qui ascendebant in Tiberiadem, e quibus Vnu Serat caecus, alter n)na phathia apertus, sideridebat ille apertus
eum, nempe caecum. Consederui, ut reficerent se in via,&lectam herbam comederunt: ille qui erat apertus excaecatus est, Mis qui erat caecus isti tha, apertus est, hoc est, oculorum aciem recepit. Nec abierunt illinc quod ille quisuerat caecus, derideret eum, qui fuerat apertus. Hoc afferre volui, ut usum huius verbi atque origine
140쪽
oste de rem , quod hactenus neminem fecisse videbam. Porro an herba ulla extet Vel chelidonium, vel alia, quae hac vi praedita sit, medici viderint: mihi narrasse satis est. De clamona, b aliis.
CAEtera, quae in Evangeliis leguntur, haec sunt.
hoc supra egimus in Raca. Barbona, Matth. 16. 3ς ωα v na, filius Iona, quod columbam sagnificat. Golgottha, Matth. 27. quaquam corrupte a Graecis detracto altero lscribitur πλDN, cranium, Vel calua, mortui praesertim. erat enim cippus Iudaeorum. Geth se mans, Matth. 26. γεθα-ρε . Non est vallis pinguium gelli enim Hebraicum non es: nec prelu Olei,
ut quidam somniat. Sed sunt duo vocabula Syriaca y2M na, pecuaria butyri. naseth enim respodet Hebraicae voci pass2, 42 et sema est Nun butyrum. Penim locus a copia butyri id nomen nactus est. Et et lama sabachthani, Matth. 27. quod scribitur Syriace, ty N* N, Vel, ut Marcus habet elotii, in s. Deus mi Deus mi , cur destituisti me Quae verba He braice leguntur in principio sal. 22. analy , IJ N 'N, Elielsiama agabiani Sed Christus, qui vernacula Syrorulingua utebatur, ut ab omnibus intelligi posset, versiculum Psalmi Hebraici Syriace proniiciauit. Vox enim EL N, Deus, tam Syris, quam Hebraeis familiaris est. Elo- hi autem, Syriacum est in N, quod Hebraice dicendum erat in Melohai Suspicor tame Christum Eli protulisse, quod propius accedit ad nomen Eliae, ut indocti homines Christum Eli clamante, Elia inclamare existimaret.