Opuscula philologica ad Ioannem Nicolaum Madvigium per quinquaginta annos Universitatis Hauniensis decus a discipulis missa

121쪽

Emendationes Quintilianeae.

metalepsin quoque cadit eadem ratio dictorum, ut Fabius Maximus incusans Augusti congiariorum, quae amiciS da bantur, eXiguitatem heminaria esse diXit; Dam congiarium commune liberalitatis atque mensurae, a men Sura ductu inminutio est rerum. Haec tam frigida quam est nominum fictio adiectis, detractis, mutatis litteris Sed in hac Scriptura UOX ἡrerum' mendi mauisestum e St; nam certe SingulariS numerUS ponendus erat, et Quintilianus, si genetivum addidisset, sine dubio si otiam liberalitatis' uel certe simunerum' dixisset. Accedit, quod desideratur particula, quae transitum ad sequentem sententiam significet. Quare, clam in cod. A prima manu Scriptum fuerit: si a menSurn ducta inminuti merum', non dubitauerim, quin scribendum Sit: sitiam congiarium commune liberalitatis atque menSurae, nmensura ducta inminutio. Uera in haec tam frigida cet. 8. Verbum substantivum Quintilianus, ut solet, omisit. Ceterum, cur hoc Fabii dictum frigidum dicat Quintilianus, n0n uideo; sed fortasse ideo factum est, quod hunc tropum

plano damnat VIII, 6, 37 Sqq.). VI, 3, 64 editur: sitertium adhuc illud, si quidem, ut

ne auctorem ponam, uerecundia ipsius facit', quod in uno cod. det. Halmius inuenit. Nouus plane particularum se Siquidem' usus et cuius apud Quintilianum quid0m nullum aliud eXemplum inueniri puto, ut eodem sensu quo interdum sinam' ponantur, hic mihi fingi uidetur; et in codd. AG scribitur: ἡ si quod'. Credo Quintilianum scripsisse: ἡtertium adhuc illud si, quod ut sine auctore snui: St, citiuS ne auctorem)sonam, uerecundia ipsius facit'. VI, 5, 4 rectius sic interpungetur oratio: si Sed ne de

hoc quidem praecepta in uniuersum eXpectanda Sunt nnmeX re Sumitur. Cuius locus ante actionem est frequenter: nam Cicero . . . incidere; et in ipsis stetiODibus cet. μ. -

122쪽

7 correctio, quae in cod. A facta est, necessario recipienda est, Ut Scribatur: semonstrauit pro semonstrat'; nam et praecedit se Suaderet' et sequitur si maluit'. VII, I, 9, modo recte interpungatur oratio UDUmque Verbum addatur, quod etiam in uulgari scripturadosidoratur et facile exuidere potuit, omnia recte habebunt, ut uiolentis correctionibus abstinere poterimus; nam Sic scripserat Quintilianus: si Si eXplorandum est, ubi contrO- uersia incipiat, et considerari debet, quae primam suel: prima) quaestionem facit, intentio scit. et diuersa eius forma ob oculos ponenda est). Est SimpleX cet. μ. VII, I, II scribitur: si At pro reo plerumque graUiS-Simum quidque primum mouendum est'. Haec Scripturauera esset aut certe defendi poterat, ut secit Spaldingius, si grauissimum illud, quod uocatur, defensionis instrumentum eSSet; Sed cum ea, quae sequuntur, Clare OStendRDt grauis Simum crimen signifieari, uix dubitauerim, quin Scribendum sit: si amolien him est'; cfr. 33. VII, 1, 22 scribendum est: si Haec iuris quaeStionum

disserentia est; in facti scit. quaestionibus; ch. I8; 00dd.

ἡfactis '' autem ad id0m tondentia sunt plura'. CD. Maduigii Advors. II p. 536. VII, I, 25 ad uerae scripturae uestigia, quae in codd.

AG Seruata Sunt, propius Recedemus sic Scribendo: se Non oportet igitur offerentibus se contentum eSSe Sed qUaerere aliquid ultra scis. 59): sed ne viduam quidem'; adhuc plus: sed nihil sex priuato'; ultimum retrorSum, quod idem a capite primum: sed nihil inicum' '. Eodem plane modo in simili enumeratione particula si sed' ponitur IV, 4, 6, ubi Halmius postremo loco eXΑ recipere d0buit: sesed nec ipsi debui'. VII, 1, 28: si Non dissimile huic est et illud praeceptum, Ut a communibus ad propria ueniamus; fere enim

123쪽

Emondationus Quintilianeae.

communia generalia sunt. Commune est tyrannum Oecidit'; proprium: patrem tyrannum occidit, mulier occidit, uxor occidit' '. Sic Halmius scripsit; sed cum necessario hoc loco ut in eo themate, quod 24 tractatur, de uno eodemque tyrannicidio quaeratur, aperte salSa eSthaec Scriptura; nam duo membra, quae Sunt hΡntrem tyrannum occidit' set se uxor occidit' inter se pugnant. Cod. G et Α m. sec. suam in primae manus Scripturn haec OmiSSa Sunt) istamen', non se patrem', Scriptum habent, eX

quo sine dubio faciundum est: si talem sid est, tam crudelem, tam potentem, uel aliud huius generis) tyrannum occidit', sicut g 24 haec quaestio proponitur: si an laturi sint Romani talem regem 3μ. VII, I, 41 sinu dubio scripsit Quintilianus: hunam deSChola controuersiam, non ita sano difflellem A difficillimam) aut nouam, proponam in eXemplum'. SuperlativuS, quem et particula hita' et sequens positivus mendi Conuincunt, sine dubio ex si difficilem aut conflatis ortus est. VII, I, 59, postquam Quintilianus in tractatioue eius controuer8iae, cuius thema 42 proposuit, eas quaeStioneSenumerauit, quae eX rustici et patris personis duci p08SUnt, et eX aduersarii persona nullam oriri posse dixit, nondum tamen curam deficere uult sed aliquid ultra spectari; nec ad proXimum decurrendum esse censet, Scilicet nrustico patrem eSse reStitutum, sed generalem quae8tionem inducendam. Quomodo hoc fieri possit, ostendit iis, quae 60 dicit: ἡFingamus ergo ab alio restitutum: ratiocinatiua seu collectiva quaestio orietur, an restitutio pro sublation0 iudicii sit . . . 3 ubi temptabit rusticus dicere, ne impetrare quidem aliter potuisse Se suorum restitutionem

uno praemio ni Si patre proinde, ac Si accuSntUS non eSSet, reuocnto . . . tum uenimuS ad id, quod primum occurrebat, a ruStico eSSe restitutum patrem'. Cum ergo prior

124쪽

quaestio generalis Sit, in qua fingitur patrem ab alio quolib0t rostitutum esse, facile adparet pronomen se Se', qUOd Halmius addidit, alii editores intellegendum esse dixerunt,

nificatur, sed de rustico in generali illa quaeStione prorsus non agitur. Scribendum igitur sine dubio est: ἡ De impetrari quidem scit. ab ullo alio restitutore) aliter potuisse

VII, 1, 62 necessario sic scribendum et interpungendum est: ἡ Reliqua iam aequitatis, utrius iustius sit desi- durium; id ipsum adhuc diuiditur: etiam si uterque totum sibi uindicaret' scit.: rustici desiderium iustius

eSSet), et: 'nunc utique, Cum alter Semi S Sem, niter uniuersa fratre excluso' scit.: sibi uindicet, priorisdusi durium iustius est)μ. VII, 2, 33: ἡSi nihil obicietur . . ., RCCUSntor . . . nil praeSentem quaeStionem, de qua sola iudicium Sit, cognitionem alligabit dicens, neminem non aliquando coepiSSepeccare nec pro encen in ducendum scelus primum'. Pro Corrupto uerbo heneenia' i. e. encaenia. ἐγκαίνια) Gestieris encomto' coniecit, quod Halmius merito Sprevit; neque omnino ueri simile est, Quintiliatium hic Graeco uocabulo usum esse. Mihi quidem nihil aliud latere uidetur quam hinn0centia' nam patronu8 eX eo, quod hoc SceluS primum reus commisisSe dicitur, cum uita eius ante acta innocens Sit, urgumentum eius innocentiae ducit, quod accusator faciendum eSSe negni. VII, 2, 34: si satius est omni se ante actae uitae abstinere conuiuio quam leuibus ac friuolis aut manifestolalsis roum incessere, quia fideS Ceteris detrahitur; et . . . qui uana congerit, confitetur uanum in ante actis argumentum, in quibus uinci quam tacere maluerit'. Sic codd. manifesto uitioSe. Pro siuatium ' Halmius sex Spalilingit

125쪽

Emendationes Quintilianeae.

coniectura hunum ' Scripsit, quod ualde languidum est; sine dubio scripserat Quintilianus sitialidum'. Scilicet eo, quod accusator etiam uanis criminibus uitam rei ante actam infamare studet, ostendit, quam ualidum sit illud argumentum, quod inde ad innocentiam aut nocentiam rei probaudam trahitur, quantamque ipse illi uim tribuat; sequitur ergo, ut, cum patronuS haec falsa crimina redargu0rit ostenderitque, reum ante hoc tempus innocentissime uixisse, et ipse confiteri cogatur magnum thoe eSSe argumentum rei innocentiae, quemadmodum patronus eSSe uult. VII, 2, 3b scripsit Halmius: ἡProXimn est eX cauSiSprobatio, in quibus haec maxime Spectantur: ira, Odium, metUS, UUΡiditnS, SpeS . . . quorum Si quid in reum Cou- ueniet, accuSatoriS est efficere, ut ad quidquid faciendum Caia Sae ualere uideantur, eaSque, qURS in argumentum sumet, augere'. Sed uerissime Bonnellus praef. LeX. Quint. p. XXXIII hanc scripturam impugnauit, in qua pronominis relativi usus plane peruertitur, cum se quidquid' pro siquiduis' positum accipiatur. Ipse abiecta particula hut' cetera retinuit dixitque sententiam relativam obiecti loco ad infinitiuum si efficere' referendam esse, quod uerbutia ita enarrat, tamquam Signifieet se dicendo eXpromere', adlato loc0 0X Cic. do orat. I I 20, quem plane non intellexisse eum adparet. Sed etiam si haec senarratio fori ip0SSet, quod non potest, tamen aliae scripturae difficultateS manerent; nam primum se causae' infinite dictum o fendit, nec multo melior res fieret, si pronomen siliae' adderetur, quoniam aecusator non hoc eXponere debet, quid omnes illae causae ualeant, sed tantum, quid enaut eae efficere possint, quas in reo suisso dicit; duindo in ii8, quae Sequuntur: heaSque, quas in nrgumentum Sumet, augere', ubi ea Sententia relativa ponitur, quae in antecedentibus desiderabatur, obscurius, quam debebat et

126쪽

solet, locutus e8t Quintilianus, Si se causas augere' pro eo diXit, quod est: ἡmaiores eaS in reo fuisse dicere, quam reuora fuerunt'; certe, Si nihil aliud, hapud reum augere' dicerti debuit. In cod. A fuisse uidetur: haccusatoris estosfico ad quidquid cet.'; G idem habet, nisi quod in eo

si officere' scriptum est. Scribendum esSe certo credo: haccusatoris est o mcii, ad quidquid faciendum causa se ualere uideantur eae, quas in argumentum Sumet, Rugere'. Obiectum uerbi si augere' pronomen demonstrutiuum eSt,

ad quod sententia relativa referri dubebat. Accusator illud augere debet et in maius extollere, quidquid est, ad qu0d

faetendum eae cauSae ualere uideantur, quaS in argumentum sumet et apud reum fuisse dicet, ut credi possit, si homines his causis impulsos etiam maiora lacinora committere potuerint, reum quoque id, quod ei obicitur, committere p0tutSSe. VII, 2, 46: si Quaestio fati fecerit' incipit a secundo temp0re, id est praesenti, deinde coniuncto, quorum Sutit SOLUS, Cinmor, gemituS'. Perversa h. l. est particula si deinde', cum id tempu8, quod coniunctum uocatur, a praesenti diuerSum non Sit, immo proprie praesens uocari po88it. Ulam scripturae emendandae locus ostendit, qui e8t V,

10, 46: si Secundum tempus sid est praesens vel instatis 42) subtilius quidam, quam nece88e erat, diuiSerunt, Ut

esset iuncti sonus auditus est', adhaerentis clamor Sublatus est' '. Inde h. l. scribendum credo: hincipit a Secundo temp0re, id est praesenti, adhaerenti et coniuncto, quorum Sunt SODUS, clamor, gemitus'. Et in Α e St: si praesunti ac deinde coniuncto quamquam hac' m. 2 in raS. scribitur); in G: si praesentia deinde coniuncto'; error inde ortuS eSSe uidetur, quod Scriptum fuit: si aderenti'. Quod Verba: h SOBUS, Clamor, gemitus' non eodem ordine proferuntur, quo illo loco, non magni momenti est, qu0niam

127쪽

Emendationes Quintilianeae.

in eiusmodi rebus saepiu8 Quintilianu8 parum accurate rem agit; praeterea illo loco duo praeSentiS genera nccurato diuidenda erant, hoc loco coniunguntur. Nam quod illic si iunctum' dicit, hic se coniunctum', ea nulla disserentia est; cfr. V, 10, 45; 94; I02. VII, 2, 48 Quintilianus exemplo probare uult, dubia

hne ControuerSia ponit. ἡ Interrogatus filius, ubi ess0t pater, dixit: ubicumque est, uiuit'; at ille in puteo mortuus est inuentus'. Quid in hoc filii responso ambiguitatis sit, aut quodnam argumentum eX eo contra filium parricidii reum duci possit, non uideo. Dicunt enarratores ambiguitatem in eo sitam esse, quod filius Se huiuit' dixisse cotitendat, accuSator autem sibibit' illum dixisso adfirm0t; sed hanc disserentiam litteris signaro Quintilianus non p0tuit, ideoque aut eiuSmodi exemplum omnino aptum non erat, quod adferretur, aut Certe eam enarrationum ipso Quintilianus addidisset, quod nostri temporis

enarratoreS addiderunt; praeterua haseo filii dolansio tam inepta est, cum Stulti8Simum Sic fiat reSponSum, ut, Si enuti uellet, paene eo ipso Se nocentem fateretur. Certum est scribendum eSSe correcto mendo uulgari: ἡUbi Umque est, Sic filius dicere potest se hoc significare uoluiSSe, patrem uinolentum certe aliquo loco potare; ReeuSntor Butem reSponsum eo trahet, ut dicat, filium eum in puteo esse sciuisse et ueri Simile eSSe, ipsum patrem eo deiecisse. - Etiam g 49 scripturam mendo Sam eSSe puto et Sio emendandam: si interrogatUS, CuiUS Uetieno moreret UT, respondit: non expedit tibi sciri' codd. : scire)'; nam sic demum ambiguitas Oritur, quae reo nocere poterit. Quippe, si is, cui hoc dictum est, ueneficii reus factus erit, accusator dicet mortuum hoc responso significaSSe, Se reum ueneficii auctorem esse putare, Sed id occultare

128쪽

uoluiSSe, De reo, quem nihilo minus amaret, noceret; reus uero responSum ita accipiendum esse negabit: mortuum hoc significare uoluisse, ueneficii auctorem esse aliquem hominem potentem, quem reus non modo non ulcisci posset, Sed qui etiam et reum et omnes, quibus narratum olus usenificium esset, interficere conaturuS OSSet. VII, 2, 55: ἡneque haec nego eSSe dicenda . . nam tit in foro aliqua, quando aduerSariuS probare non so-torit, d0siderabo'. Nimis infinitum est, quod dicitur haliqua', et obiectum uerbi si probare' desideratur. In codd. pro si aliqua quando' Scribitur si aliquando', unde faciendum esse credo: senum et in foro illa, quando aduersarius probare non poterit, desiderabo . VII, 2, 57 lacunam sic potius eXplendam e8Se urbitror: hordo quoque rerum aut adfert aut detrahit fidom; multo scilicet magis res probantur aut improbantur , prout Congruunt aut repugnant'. Nam ordinis boni aut mali natura in eo sita eSt, ut res ita ponuntur, Ut aut congruant inter se aut repugnent; sed eiu S rei ea utS est, ut aut probabiles aut improbabiles fiant, id est, ut aut iis adseratiar fides aut detrahatur. VII, 3, 1 scribendum esse: si non est hoc infitiatio, nonost hoc adulterium' dixi Stud. erit. ad Senecae dial. p. 9ln. Sud ut hic omnibus tribus, quae propOSita Sunt,

finitio redditur, sic infra quoque 2, ubi ha qualitate adfinitionum disceditur suam Sic scribendum uidetur, non si descenditur', et haec uerba Saepe inter Se permutantur,

bebat; ac miror, quod Halmius Regii coniecturam ne dignam quidem iudicauit, quam commemoraret: hNOD eSthos dementem eSSe, male tractare, rem publicam laedere'. Do uerbis dubitari potest, de Sententia certa reS eSt.

129쪽

Emoudationus Quintilianeae.

factum, quod obicitur, dicimus honeStum eSSe . . . . HRDC partem uocant Hermagorei κατ ἀντ λ ηνιν, ad intolluctum id nomen referentes; Latine ad uerbum translatam Don inuenio, absoluta appellatur. Sed hic de re sola qua08tio, iusta sit ea Deone'. POStrema Sententia Cum praecedentibus non cohaeret, et particula se Sed plane aliena

ab hoc loco est. In cod. A scribitur: si sed enim de re sola quaestio'; in G pro se enim' est compendium simillimum H litterae, quod et ipsum si enim' significat cfr. Wat-tenbach, Lat. Palaeograph. p. 24); -hic' Spalilingio d0b0tur. Facili correctione scribendum est: si ab soluta appellatur; est enim de re sola quaestio'. Scilicset ideo. quod de re sola quaestio est Deo adsumptis extrinsecus auxiliis factum tuemur, quod alterum defensionis genus est 7) haec defensio absoluta recte uocatur. Quod ad illa uerba adtin0t: si ad intellectum id nomen referentes', quae editoribus magnus molestias creaverunt, re uera hasee scripsisso Quintilianus mihi uidetur; scilicet Graecum uocabulum ἀντ Di pie et si uituperationem' et ἡ intellectum' significare pote8t, et cum priore significatione in hac re accipere deb0r0t Quintilianus scir. Hermogenis uerba apud Spen-g0lium in Rhotor. Graec. II p. 139, 20), posteriorem male secutus est set id hic agi putauit, uter litigantium eius rei,

de qua quaereretur. Vim et naturam melius perspectam et intollectam haberet, eum alter eam criminis loco. laudis alter poneret.

VII, 4, 18 necessario codicis A scriptura retinendae St: si in qua i. e. deprecatione) plurimum ualent su) ex ips0, qui reus est, haec tria: l) uita praecedens, si innocens, si bene meritus; 2) Spes in futurum innOCenteΓ. . . futuri; 3) praeterea, Si . . . uideatur Sutis poenarum de

130쪽

pinqui, amici'. Paulo ante, ni fallor, Scribendum est: hubicumque Sui codd. si Si', quod uulgo omittitur) iuris clementia est' nec legis uinculiS impeditur, quominus, quidquid uelit, faciat. De hoc loquendi genere cis. Senec. de breuit. uitae 5, 3; de benes III, 20, I VII, 4, 19 editur: hin eo tamen, qui cogno Scit, plurimum ponendum, si laus eum misericordis potius quam reprensio dissoluti consecutura est'. Nonnihil offendor particula

ἡSi' pro sinam' aut si si quidem' posita, et in c0dd. AG pr0

tura est' intransitive hoc positum esse credo). Paulo 90 Staut lacuna signanda est aut uox si diuisio' corrigenda, cum uerba Quintiliani nullam diuisionis speciem praebeant; Sed utrum Scribendum sit , defensio , an Scriptura Sic eX-plenda: setiam et diuisio frequens est: 'non etiamsi fecisset, ignoscendum fuisse' ', diiudicare non pOSSUm, 'Illam quam poSteriuS praetulerim; ch. cap. 2, I 2. VII, 5, 5, ut uerba recte inter Se reSpondeant, Una uoce addita, quae h. l. facile praetermitti potuit, Scribendum est: ἡ Porro lex omnis aut tribuit aut adimit, aut honorat aut punit, aut iubet aut uetat aut permittit' ; cis cap. 7, 7, qui locus correctionis ueritatem ostendit. VII, 6, 2-3 necessario omissa particula haut' inter

litteras u et ut errore orta scribendum est: se genUS UDUmeSt, in i suo et de scripto et de uoluntate quaeritur. Id tum accidit, l) cum est in lege aliqua obscuritas; tu ea uterque codd. in ea aut uterque) Suam interpretationem confirmat . . . defenditur; aut 2) cum de altero intellectu certum est, de altero dubium'. Particulam haut', quam

deleui, Spaldingius et, ut uidetur, Halmius quoque illi haut' respondere crediderunt, quod initio 3 130nitur: