Tractatus scholasticus De libero arbitrio. Authore R.P. Martino Becano Societatis Iesu, S.S. theologiae doctore et professore ordinario

241쪽

- C A P V T v. lo ra, quando indifferenter se habet aa . plura obiecta, vel saltem ad plures rationes formales unius obiecti, Circa quas varios actus potest CXercere. Haec autem determinatio vel indisserentia pondet ab intellectui, qui aliquando voluntati proponit determinatC v. num obiectum, & sub una ratione . liquando plura indisserenter, aut v num sub pluribus rationibus , quta singulae per se mouere possunt. .

IX. QUAESTIO.

An usus liberi arbitri j imp

i T Gnorantia variis inodis diuidi solet

J in materia morali. i. in anteceden- tem, consequentem & comitantem. Σ. in ignorantia iuris & facti.3. in vinciabile & inuincibile ε.in voluntaria& Iim uol -

242쪽

uoluntariam. I. in culpabilem &i culpabilem. Hae tres posteriores diia' uisiones vix differunt. Nam ignora tia vincibilis, voluntaria & culpabilis, iape idem sunt. Et similiter inui cibilis , inuoluntaria & inculpabilis Secunda diuisio nota est. Primam sic explico . Ignorantia comparari potest, vel ad actum, qui ignoranterni, vel ad Voluntatem ignorantis. Si

conferatur Cum actu , tunc omnis

ignorantia , vel est antecedens , quia scilicet est cauti actus, vel est comi Ens, quia scilicet non est causa actus. sed irarum concomitanter se habet

ad actum. Si autem conferatur cunivoluntate, tunc omnis ignorantia, vel δest antecedens, quia scilicet antece dit consensum voluntatis, & ideo est lauoluntaria ue vel est consequens,quia nilicet sequitur consensum Volunt his, &ideo ela voluntaria. Hinc patet, eandem ignorantia posse esse antecedentem & consequentem, diuerso respectu. Potest enim eadem ignorantia

O i esse

243쪽

esse causeactas, dc ita dicetur antece dens; dc simul potest esse voluntaria,& ita dicetur consequens,quia scilicet sequitur consensum voluntatis. Vnde triplex potest sumi discrimen inter has

tres ignorantias. i. quia antecedens est inuoluntaria; consequenS, Volumtaria ; in quo differunt inter se. i. quia antecedens & consequens stant causa actus ignoranter secti , in quo diu

runt a concomitante , quae non est .

Causa actus. 3. quia actus, qui fit, recte dicitur fieri ex ignorantia, quando ignorantia est causiaactus; quando attem non est causa, non dicitur heri ex ignorantia , sed ignoranter. x Nos hic disputamus de ignorantia antecedente, quae est Causa actus gnoranter facti; & est inuoluntaria, uiuincibilis 6c inculp bilis. rat erreto quaestio , an is, qui facit aliquid A ignorantia , quod alias non esset facturus , censeatur id facere Voluntarie dc libere λ D. Thomas q. 6. arx s. resipendet, censeri facere simpliciter inuoluntarie. Et probatur i, qui

244쪽

sensum voluntatis, est simpliciter inuoluntaria: Ergo actus, qui ex illa sequitur, tanquam ex sua causa, est simpliciter inuoluntarius. a. quia est ca sa actus ignoranter facti. Ergo qui ex tali ignorantia operatus est, non fuiLset operaturus, si sciuisier; Ergo inuoluntarie operatus est. Haec responsio. explicanda est, iuxta eam distinctionem, quam hactenus secuti sumus.

Sit ergo

Prima Conclusio. Ignorantia an- itecedens, quae est causa actus ignoranter facti,impedit ac minuit volun tarium, sicut & metus. Ratio est, quia sicut ea, quae facimus eX metu, non facimus omnino sponte & voluntarie s non enim faceremus , si abesset metus in sic etiam ea, quae facimus ex ignorantia, no facimus omnino sponte & voluntarie, quia non faceremUS, si abesset ignorantia. Hinc patet , ea quae fiunt ex metu & ignorantia , pa tim Voluntarie, partim inuoluntarie fieri. Voluntarie , quia voluntas,

245쪽

o a or C A P v T V. praesente metu dc ignorantiaJ vult mcere, quae facit. Inuoluntarie, quiae non vellet, si abesset metus &ignorantia.Est tamen magnum discrimen, quia qine fiunt ex metu , fiunt simpliciter voluntarie secundum quid , inuoluntarie. Qine autem

fiunt ex ignorantia, contrario modo

se habent, quia fiunt simpliciter i uoluntario ; & secundum quid, VO' Iuntaries Quod sic ostendo. Quando aliquid est, quod ex una parte VO Iumus, & in altera non volumus , tunc censemur illud simpliciter velle, quando consideratis omnibus cir Cunstantiis, volumus: tunc simplici ter non velle , quando considerati Romnibus circunstantiis , non volumus. At, qui facit aliquid ex metu, ille consideratis omnibus circHnta tiis , Vult , licet non vellox, absentumetu : Ergo simpliciter vult. Qui a tem facit ex ignorantia, ille consid ratis omnibus circunstantiis, quas anmtea ignorabat, non vult: Ergo simplis citer non ussit. Ouod autem quissim

246쪽

DE L 1sΕRO ARBIT. I 'pliciter vult, hoc simpliciter volunta ὶ ' rium est, & quod simpliciternon vult, simpliciter inuoluntarium est: Ergo

Secunda Concluso. Ignorantia 4 antecedens , de qua agimus, partim minuit, partim non minuit libertatem voluntatis. Minuit, quatenUS ea, quae facimus ex ignorantia, non facimus ex plena cognitione & deliber tione. Non minuit, quatenUS ea, quae facimus ex ignorantia, possemus non facere, si vellemus. Nam ignorantia non obstat, quominus possimus facere di non facere, quod facimus.Quod tali exemplo declarari potest. Petrus cogitat de Maria in uxorem ducenda. Videt esse speciosam, sed ignorat pau- , verem & corruptam esse: si sciret,noviet consentire in matrimonium i consentit autem, quia ignorat. Posita dc durante hac ignorantia , liberum est Petro consentire & non consentire : Ergo talis ignorantia non necessitat illum ad alterutrum , sed relinquit indifferentem, Et consi

247쪽

matur, quia posita tali ignorantia,per inde se habet Petrus, ac si putaret Mamriam esse speciosam, diuitem & C stam : At si hoc putaret, non necessario consentiret in matrimonium,quia posset velle manere in caelibatu , prompter molestias, quae occurrunt in matrimonio: aut si omnino vellet intro matrimonium, posset aliam quaerero,

quae magis illi placeret.

X. QUAESTIO

inus liberi arbitri imp

diatur per vim es coactionem Z

C Epe dixi, ad usum liberi arbitrii

duo spectare. I. ut voluntario seu sponte agas, non coacte. E. Vt libere agas, ita Vt possis non agere. Igitur

xsus liberi arbitrii impeditur rex vim

248쪽

DE LIBERO ARBIT *ta coactionem , quoad priorem partem , non quoad posteriorem. Quod enim vi aut coacte facis, non omnino sponte & voluntarie facis. Libere t men facis,quia potes non iacere. Pro maiori explicatione notandum est, quod supra dixi, duplices esse adius liberi arbitrii seu voluntatiS , nempe C- . licitos & imperatos. De utrisque intelligi potest, quod dictum est. Nam virbique vocari possunt violenti aut Coaehi. Hoc tamen duplici sensu intelligi potest. Primo, ut dicantur violenti aut coacti, R. violentia seu coactione, tamquam a principio activo. E. Vt dican-xur violenti aut coacti, a violentia seu Coactione, tanquam amotivo. Hoc

posteriori modo intelligenda est doctrina tradita.Nam quando CXterna Vis aut coactio mouet mc,ut aliquid volt in facere, vel reipsa faciam, tunc censeor id aliquo modo vi aut coacto 'facere, quia non facio omnino dponte & vo- lutario, tametsi libere. Simile est,quod dixi, de metu. Nam sicut metus potest me mouere. aut impellere , ut aliquid

o i ia

249쪽

conferente: sed actus, qui a voluntate Gliciuntur, non sunt tales, quia voluntas cosert aliqua vini activam ad illos producendos: Ergo non sunt violenti, eX

parte principii activi ; licet possint esse

violenti,CX parte motiui,ut dichum est. Quaeres, An haec conclusio sit omni- 1no certa ξ Respondeo. Apud eos certa ea, qui docent actus voluntatis&intellect' essentialiter esse vitales, ac pro- inde necessario debere produci ab interno principio vitali, nempe a voluntate dc intellectu , nec posse produci a soloDeo. Apud alios vero,qui putant a

solo Deo produci posse, dissicultas est.

Nam aliqui docent, voluntate duplicibter cogi aut violentia pati posse.I.SiD us immitteret illi aliquem actum,mere passive se habenti. a. Si immitteret illi actum,resistenti & nolenti illum habere. Hoc posterius concedi potest,no ii lud prius,Ratio est,quia duo requirumtur, Vt actus proprie dicatur violentus aut Coactus. I. Ut fiat ab agente extrimseco,pasio non conferente vim. 2. Vt

250쪽

fiat, passo resistente. Vtrumq ue patet ex definitione violenti, paulo ante as signata. Si ergo Deus inunit teret voluntati actum,mere passivo se habenti, tunc quidem actus ille fieret ab agente

extrinseco, non tamen fieret,resistente passo, quia ponimus Voluntatem merepassivo se habere: Ergo non esset actus proprie violentus : Esset autem, sivo- luntas resisteret. si Secunda conclusio. Voluntas potest cogi sca violentia pati, quoad actus imperatos, qui ab aliis potetiis eliciuntur. Hoc tripliciter intelligi potest Primo, ut voluntas dicatur cogi ad imperandos actus aliarum potentiarum. Sic falsum est. Nam voluntas non potest imperare actus aliarum potentiarum, nisi peractum a se elicitum : alnon potest cogi adactum a se elicitum, ut dictum est: Ergo non potest, cogi , ut imperet

actus iliarum potcntiarum. Secumdo , Ut alia potentiae, praesertim membra eKteriora , per Violentiam agentis extrinseci recipiant aliquem motum, recitente voluntate. Sic . rum est,