장음표시 사용
231쪽
c A p v T V. esse causa actus, & ita dicetur antece .dens; & simul potest esse voluntaria,& ita dicetur consequens,quia stilicet sequitur consensum voluntatis. Vnde triplex potest sumi distrimen in ter has
tres ignorantias. 1. quia antecedens est inuoluntaria; consequens, Voluntaria ; in quo disserunt inter se. Σ. quia antecedens & consequens sunt causa actus ignoranter facti , in quo disse-xunt a concomitante , quae non est . Causa actus. 3. quia actus, qui sit, recti, dicitur fieri ex ignorantia, quando ignorantia est causa actus; quando autem non est causa, non dicitur fieri ex ignorantia , sed ignoranter. Nos hic disputamus de ignorant antecedente, quae est Causa actus ignoranter facti , & est inuoluntari , inuincibilis & inculpabilis. Est et go quaestio , an is qui facit aliquid
ex ignorantia , quod alias non esset iacturus , censeatur id facere voluntarie dc libere λ D. Thomas q. 6. artis. respendet, censeri facere simpliciter inuoluntarie. Et probatur i. quia
232쪽
sensum voluntatis, est simpliciter inuoluntaria: Ergo actus, qui ex illa sequitur, tanquam ex sua causa, est simpliciter inuoluntarius. a. quia est cau-
sa adhus ignoranter facti. Ergo qui ex tali ignorantia operatus est, non fuiLset operaturus, si sciuisser Ergo inuoluntarie operatus est. Haec responsio
. explicanda est, iuxta eam distinctionem, quam hactenus secuti sumui. Sit ergo fPrima Conclusio. Ignorantia an- itecedens, quae est causa actus ignoranter facti, impedit ac minui t voluntarium, sicut & metus: Ratio est, quia sicut ea, quae facimus eX metu, non facimus)omnino sponte & volunta rie s non enim faceremus , si abesset metus in sic etiam ea, quae facimus ex ignorantia, no facimus omnino sponte & voluntario, quia non faceremUS, si abesset ignorantia. Hinc patet , ea quae fiunt ex metu & ignorantia, partim Voluntarie, partim inuoluntariε fieri. Voluntarie , quia voluntas,
233쪽
.m C se V TI. I v. praesente metu & ignorantia , vult Cere, quae facit. Inuoluntarie , quia non vellet , si abesset metus &ignorantia.Est tamen magnum discrimen, quia quae fiunt ex metu , fiunt simpliciter voluntarie ; & secundum quid , inuoluntarie. Quae autem
fiunt ex ignorantia, contrario modo
se habent, quia fiunt simpliciter i
uoluntario , & secundum quid, VO Iuntarie. Quod sic ostendo. Quando aliquid est, quod ex una parte VO Iumus, & eX altera non volumus, tunc censemur illud simpliciter velle, quando consderatis omnibus cir cunstantiis, volumus: tunc simplici ter non velle , quando considerati omnibus circunstantiis , non volummus. At, qui facit aliquid ex metu, ille consideratis omnibus circunsta tiis , Vult ; licet non vellet, absent: metu: Ergo simpliciter vult. Qui ain tem facit ex ignorantia, ille consideratis omnibus circunstantiis, quas anmtea ignorabat, non vult: Ergo simpliciter non vult. Quod autem quis sim
234쪽
DE L 1sΕRO A RBIT. I 'pliciter vult, hoc simpliciter volunta- ὶ rium est, dc quod simpliciter non vult, simpliciter inuoluntarium est Ergo
Secunda Conclusio. Ignorantia 4 antecedens , de qua agimus, partim
minuit, partim non minuit libertatem voluntatis. Minuit, quatenus ea, quae facimus ex ignorantia, non facimus ex plena cognitione & deliberatione. Non minuit, quatenUS ea, quae facimus ex ignorantia, possemus non
facere, si vellemus. Nam ignorantia non obstat, quominus possimus facere dc non facere, quod facimus. Quod tali exemplo declarari potest. Petrus cogitat de Maria in uxorem ducenda. Videt esse speciosam, sed ignorat pau- , Perem'Corruptam esse: si sciret,nolutet consentire in matrimonium , consentit autem, quia ignorat. Posita dc durante hac ignorantia , liberum est Petro consentire & non comsentire : Ergo talis ignorantia non necessitat illum ad alterutrum , sed
relinquit indifferentem. Et confir-
235쪽
tuo, C A PV Τ V. matur, quia posita tali ignorantia, per inde se habet Petrus, ac si putaret Mariam esse spcciosam, diuitem & C stam: At si hoc putaret, non necessario consentiret in matrimonium,quia posset velle manere in cadibatu , prompter molestias, quae Qc currunt in matrimonio: aut si omnino vellet inir* matrimonium, posset aliam qu- rere
quae magis illi et cerct. X. QUAE STIO
CAEpe dixi, ad usum liberi arbitrii
duo spect re. I. ut voluntario seu sponte agas, non coacte. Σ. 't libero agas, ita ut possis non agere. Igitur
'sus liberi arbitrii impeditur per vim
236쪽
DE LIBERO ARBIT. 2Ο & coactionem , quoad priorem partem, non quoad posteriorem. Quod enim vi aut coacte facis, non omnino sponte & voluntarie facis. Libere tamen facis,quia potes non facere. Pro maiori explicatione notandum
est, quod supra dixi, duplices esse actus liberi arbitrii seu voluntatiS , nempe C- .licitos & imperatos. De utrisq uo intelligi potest, quod dictum est. Nam vir, que vocari possunt violenti aut Coacti. Hoc tamen duplici sensu intelligi potest. Primo, ut dicantur violenti aut coacti, a violentia seu coactione, tamquam a principio activo. E. Vt dican-xur violenti aut coacti , a violentia seu Coactione, tanquam amotivo. Hoc
posteriori modo intelligenda esst doctrina tradita.Nam quando CXterna Vis-aut coactio mouet me,ut aliquid velim facere, vel reipsa faciam, tunc censeor id aliquo modo vi aut coacte 'facere, quia non facio omnino sponte dc volutario, tametsi libere. Simile est,quod dixi, de metu. Nam sicut metus potest me mouere. aut impellere , ut aliquid
237쪽
r . . De priori sensu potest esse quaestio gn voluntas possit cogi seu violentiam
pati, quoad virosque actus, tam elici-ROS, quam imperatos 3 id est, an actus Voluntatis, tam eliciti,quam impera ta, possint esse a vi seu coactione, tanquam a principio activo3 DiuusThomas q. 6. art. ψ. negat de elicitis, assirmat de imperatis : quod explicandum est per di
s conclusiones,4 Prima Conclusio. Voluntas non potest cogi seu violentiam pati quoad actus elicitos, id est,actus a voluntate inliciti , non possimi dici coacti aut violenti , ex parte principii activi. Ratio cst euides, quia si actus voluntatis sunt eliciti ab ipsa voluntate,taquam a primcipio activo, cum voluntas sit principium internum; non positant esse a primcipio extrinseco violento. Et cofirmatur ex definitione violenti. Nam id diicitur violentum , quod fit ab extrinseco priscipio, passo non conferente vim , Vel ,
238쪽
ra esse remente, o nusiam vim activam
conserente: sed actus, qui a Voluntate liciuntur, non sunt taleS,quia voluntas cosert aliqua vim activam ad illos producendos: Ergo non sunt violenti, eX
parte principii activi ; licet possint esse
violenti,cX parte motiui,ut dictum est. Quaeres, An lam: Conclusio sit omni no certa λ Respondeo. Apud eos certa eri , qui docent actus voluntatis & intellect' essentialiter esse vitales, ac pro' inde necessario debere produci ab interno principio vitali, nempe a voluntate & intellectu ; nec posse produci a soloDeo.Apud alios Vero,qui putanta solo Deo produci posse, dissicultas est. Nam aliqui docent, voluntate duplici ter cogi aut violentia pati posse.I.SiD us immitteret illi aliquem astum,mere passive se habenti. a. Si immitteret illi actum,resistenti & nolenti illum habere. Hoc posterius concedi potest,no Llud prius,Ratio est,quia duo requirumtur, Vt actus proprie dicatur violentus aut coactus. I. Ut fiat ab agente eXtrimieco,passo non conferente vim. 2. Vt
239쪽
mediante phantasia & appetitu sen itiuo , subito apprehedit aliquod bonum delectabile ; quo appeti rus assicitur, dc hoc proponit voluntati sub ratio boni tantum delectabilis, & nullo moldo sub ratione mali. Tunc enim v luntas determinatur ad hoc appetem dum, & non est in illius potestate, ar ipetere & respuere, uui lectus ae terminate proponit illati γῆ,m , quod appetat ,& non simul proponit illi matalum, quod respuat. Secundo,ex praesula deliberatione seu usu rationis , quod tunc fit, quando intellectus non solum apprehendit aliquod obiectum, sed simul in eo videt rationem boni&. . mali,& praeterea iudicat & discurrit de
toto negotio. Tunc enim voluntas ina'
differenter potest, vel appetere illud propter rationem boni, vel respuere propter rationem mali , vel denique cessare ab omni actu ; quia nec bonum malo comixtum potest illam necess-tare ad appetendum es, nec malum bono commixtum potest illam necessita. re ad respuendum.
240쪽
Ds Lin ERO ARA T. 3,3Hinc sumi possunt hae duae regulae. rima Ouidquid proponitur Voluntati sub ratione boni & mali , hoc potest
Voluntas vel appetere propter ratione boni, vel respuere propter rationem mali: vel nec appetere nec respuere, Wopter mixtionem boni & mali. Gre. Quidquid proponitur voluntati . b ratione boni tantum , ad hoc ne stario assicitur voluntas 3 quia nec btest illud odisse, cum non appareat da ratio mali ; nec potest suspenderectum, quia naturale est, Vt Vnaquaeqyotentia feratur in situm obiectum leterminatum. In hoc autem casu, quado proponitur Voluntati bonum, subratione boni tantum, habet obteiactum determinatum: Ergo naturalia Iter in illud fertur. Iuxta has regulas
intelligendi sunt Theologi , cum dicunt voluntatem dupliciter spectari osse. L Vt natura quaedam est. 2. Vt li- itera est. Tunc enim censetur spectari, Vt natura est, quando ad unum obiectum, & ad unum astum determi natur. Tunc autem spectatur, ut tib