Tractatus scholasticus De libero arbitrio. Authore R.P. Martino Becano Societatis Iesu, S.S. theologiae doctore et professore ordinario

221쪽

m C A , v et eo minis sponte ac voluntariE Acis, quod iacis. Hoc intellige, si sequaris ductum concupiscentiae. Namsi resi

Dices i. Concupistentia perturbes di minuit usum rationis : Ergo etiam minuit voluntarium, quia Vim rationis est principium voluntarii. Respis, deo. Duo spectari debent in volunta rio. Vnu est principale, nempe inclin tio seu impetus volciatis in obiectusta alioru minus principata, nempe co:

nitio obiecti.Ρrius augetur per Conc piscentiam, ut dictu est; posterius pamtim minuitur, partim augetur. Minu tur , quatenus iudicium rationis perturbatur , augetur, quat*nus agetur

apprehensio obiecti concupiti. Nam Concupiscentiam Vna parte facit, ut intellectus n5 perfecte Consideret o lectum esse turpe ac prohibitum; & sic minuit cognitionem: Ex altera, secit, . ut intellectus maiori vi consideret id, quod est delectabile in obiecto ac pro-- inde proponat voluntati sub ratione maioris boni, dc coinquenter volun-

222쪽

ias intensius illud appetat: & sic auget 3

cognitionem & voluntarium. Dices a. Concupiscetia minuit pec- catum: Ergo etiam minuit volunt rium , quia voluntarium est de ratione peccati,ac proinde Cum minuitur pe

Catum, minuitur etiam voluntarium. Antecedens patet ex comuni consen

su Theologorum,qui docent peccata, quae fiunt ex Concupiscentia aut simili passione animi, caeteris paribus, leuiora esse,quam quae fiunt omnino deliberatα Et ratio est,quam iam ante a

tigi , quia eiusmodi passiones pertur

bantvsum rationis. Respondeo. Sol tio pendet ex sequenti conclusione. i Secunda conclusio.Concupiscentia 1 minuit libertatem agendi. Ratio est , quia tunc censetur minui libertas in gendo, quado voluntas magis trahitur Tin unam partem,quam in alteram. Tucenim non est aeque indifferens ad vir que. At per concupiscentiam magistrahitur in unam,quam in alteram partem : Ergo per concupiscentiam misnuitur libertas. Dice '

223쪽

a: Dices. Etiam per metum magistra hitur in unam , quam in alteram partem: Ergo etiam per metum minuit libertas , quod tamen supra negatum est. Respondeo. Non sequitur. Nam metus trahit voluntatem in illam pastem, ad quam per se non assicitur voluntas ; ac proinde cum aflectus voluntatis propendeat in unam partem , tametus conetur illam trahere in altera ;fit, ut maior sit indifferentia in utram que partem At concupiscentia trahit voluntatem in illam eandem partem, ad quam per se asticitur voluntas 3 ac proinde, tam affectus voluntatis,quam Concupiscentia, incumbunt simul in unam partem. EX A uo efficitur,ut non maneat tanta indisserentia seu libertas in utramq; partem. Hinc patet; quare peccata, quae Sunt ex concupiscentia, sint leuiora,Cm teris parib is , Cum tamen sint magis voluntaria. Nam hoc ideo est, quia sunt minus libera. Nec obstat,quod voluntarium dicatur esse de ratione

peccati: ex quo videtur sequi,quod eo grauiora

224쪽

DE Lin ERO A AIT i frauiora sint peccata , quo magis sunt voluntaria.' Nam qui hoc dicunt, ac cipiunt voluntarium pro libero. Cum ergo peccata ex Concupiscentia sint sint minus libera, neceste est, Caeteris paribus,minus grauia esse. . Quaeres, an concupiscentia , quae ηminuit libertatem, ut dixi, possit aliquando eam tollere, & inferre volum rati necessitatem agendi 3 D. Thomas

quaest i O. art. 3. Videtur negare. Ratio

eius est, quia motus Concupiscentiae vel est tam vehemens, ut totaliter absorbeat usum rationis , vel tam mod ratus , Ut relinquat aliquid ratiotiis. Si totaliter absorbet usum rationis , non potest excitare voluntatem , multo minus necessitate illi inferre , quia V luntas non excitatur, nisi praevio iussi, cio rationis. At si usus rationis totaliter

absorptus est , non potest esse praeubum iudicium rationis: Si autem Concupiscentia tam moderata est, ut relim quat aliquid iudicii ac rationis,non potest etiam necessitare voluntatem,quia oluntas tamdiu manet libera , quam'

225쪽

diu ratio manet libera. Si ergo ratio n5 est subiecta concupiscentiae, nec VΟ-luntas erit subiecta.' Aliqui tamen putant, D. Thomam contrarium sentire , quia loco citato expresse dicit , eos, qui propter vehementem,iram Vel concupiscentiam furiosi aut amentes fiunt, ex neCessitate sequi impetum passionis, sicut bruta animalia: Ergo passio , secundum D.

Τhomam, potest esse tam vehemens, ut inferat voluntati necessitatem. Et sic D. Thomam explicant Medina quaest. Io. articul. 3. & Valentia disputat. 2- quaest. F. pari. 3. At Conradus aliter sentit. Aliud enim est , i quit , hominem necessitari a passio' ne , Aliud, voluntatem necessitati. Diuus Thomas asserit homines furiosos& amentes , in quibus totaliter ligatur rati o, necessario moueri a pas

sione , more bestiarum , non autem ait, Voluntatem eorum necessario moueri , quia Putat voluntatem eorum non habere vllum actum , eo quod intellectus nullum habeat.

226쪽

Ds Lag ERO A IT. I Sed quidquid sit de menteD. Thoma distinctiqne opus est. Na aliud est

quaerere, an concupistentia possitnecessitare voluntatem ad appetendum; Aliud, an possit necessitare ad consen sum. Prius potest, non posterius. Eo sic omnes debent sentire qui ex una. parte docent dari aliquos motus invo-iuntate primo primos, in quibus nulla sit libertas, ac oinde nullum pecca- itum: Et ex altera, in potestate volu tatis esse , consentire concupiscentiar, vel repugnare. IuXta priorem partem

intelligendum est illud Apostoli ad

Galatau. IT. . . Caro concupi cu aduersus ritum. Iuxta posteriorem,illud Roman.sexto, duodecimo. Non regnet Ze catum in ve o mortali corpore is obedia

iis concupiscent se eius. Et cap. septimo, octauo. Non concupises, id est, non consenties Cpncupiscentiae. Et ratio est,quia voluntas in modo agendi pendet ab intellectu. At intellectus duob' modis potest aliquid proponere voluntati. Primo, ex subita & simplici apprehensione quod tunc sit , quando

227쪽

c A p v T V mediante phantasia & appetitu seuo , subito apprehedit aliquod bonum delectabile ; quo appeti crus afficitur, dc hoc proponit voluntati sub ration boni tantum delectabilis, & nullo moldo sub ratione mali. Tunc enim voluntas determinatur ad hoc appete

dum, & non est in illius potestate, a petere dc respuere , qui ' ectus de terminate proponit illim in , quod appetat, & non simul proponit illi matalum, quod respuat. Secundo,ex praesula deliberatione seu usii rationis V quod tunc fit, quando intellectus non solum apprehendit aliquod obiectum, sed simul in eo videt rationem boni&. . mali,& praeterea iudicat & discurrit de

toto negotio. Tunc enim voluntas in '

differenter potest, vel appetere illud

propter rationem boni, vel respuere propter rationem mali , vel denique cessare ab omni actu ; quia nec bonum malo comixtum potest illam necessitare ad appetendum ; nec malum botano commixtum potest illam necessit, re ad respuendum.

228쪽

DE Lis ERO A RH T. ,3 Hinc semi possunt hae duae regulae. a.Quidquid proponitur voluntati sub ratione boni & mali, hoc potest

voluntas Vel appetere propter ratione boni, vel respuere propter rationem mali: vel nec appetere nec respuere,u opter mixtionem boni & mali. CAEL

, Quidquid proponitur voluntati .

ibratione boni tantum , ad hoc ne--rio assicitur voluntas , quia neeotest illud odisse, cum non appareat laratio mali ; nec potest suspenderectum, quia naturale est, Vt Vnaquaeq otentia feratur in suum obiectum leterminatum. In hoc autem casu, quado proponitur Voluntati bonum , sub ratione boni tantum, habet obierugum determinatum: Ergo naturali- ter in illud fertur. Iuxta has regulas

intelligendi sunt Theologi , cum dicunt voluntatem dupliciter spectaripos . . Vt natura quaedam est. 2. Vt li--era est. Tunc enim censetur spectari, ut natura est, quando ad unum obiectum, & ad unum actum determia natur. Tunc autem spectatur, ut libe-

229쪽

i' . C A P V T V. lxa , quando indifferenter se habet al

ptura obiecta, vel saltem ad plures rationes formales unius obiecti , circa quas varios actus potest exercere. Haec autem determinatio vel indisserentia pendet ab intellectui, qui aliquandovqluntati proponit determinate v- num obiectum, & sub una ratione; ariliquando plura indisserenter, aut Vmnum sub pluribus rationibus , quaa singulae per se mouere possunt. .

i T Gnorantia variis imodis diuidi soles

J in materia morali. I. in antecedentem, consequentem & comitantem. Σ. in ignorantia iuris & Dehi.3. in vincibile & inuincibile .in voluntaria& im uoluim

230쪽

uoluntariam. y in culpabilem &in culpabilem. Hae tres posteriores di Uisiones vix differunt. Nam ignora tia vincibilis, voluntaria & culpabilis, eidem sunt. Et similiter inui cibilis , inuoluntaria & inculpabilis Secunda diuisio nota est. Primam sic explico. . Ignorantia comparari potest, vel ad actum, qui ignoranterrit, Vel ad voluntatem ignorantis. Si

conferatur Cum actu , tunc omnis

ignorantia, vel est antecedens , quia scilicet est causa actus ; vel est domi quia scilicet non est caesa actus, sed irarum concomitanter se habet ad actum. Si autem conferatur cum voluntate, tunc omnis ignorantia, vel est antecedens , quia scilicet antece dit consensum voluntatis, & ideo est siuesuntaria ue vel est cbnsequens,quia cilicet sequitur consensum Volunta&ideo ea voluntaria. Hinc patet, eandem ignorantia posse esse antecedentem & consequentem, diuerso respectu. Potest enim eadem ignorantia A I Pii O . ςsso