장음표시 사용
81쪽
qui Dei e semiplenam , & eonsessio facta absenteparte, citiae facit aliam semiplenam, simul iuncta plene probant. Casius est in c. Cum dilectus,
de sueees . ab intest. de notat Bard ubi supra . Item unus ultas, & fama publica eo casu , quota ret semiplenam, ut in c. I. de Appellae. Adnotatur in l. i. g. Iisdem quoque principijs, ff. Detessib. de per Bart. Ioc cit. Et idem patet in imi ma , de scriptura priuata re eognita Per comparationem, quae tanquam singula non faciunt nisi
. semiplenam , & tamen coniuncta factu in unam plenam , Ut per Alex. conLIo 3. Insti Pereo, nu. .
- vers. Tertio praesuppono, lib. . de in aliis pluribus exemplis, quae cumulat Antonius Gabriel 126 commvn. conclus i. per tot. Plena enim proba-
tio conficitur ex diuersis probationibus imper
sectis, cum tendunt ad eumdem finem et nam iunguntur scripturae plures , testes, tama, consessio di alia adminicula ad unum Persectum, ut notat Bald. cons. 39 .Punctus talis, nil. a. vers. Praedire7 eor sultationi , lib. . Sed N ex pluribus praesumptionibus tendentibus ad idem consurgit plena probatio, l. Excipiuntur. E. Ad sillan . cum
concordantibus, ut per Ludovie. Roman. cons. 7. Visis necessarios, nu. . a Crauet. cons. 138. n. I I.
Quinimo plena probatio resultat etiam ex pluribus adminiculis quando unum alteri adminiculatur , Socin. cons. 98. col. s. lib. i. Et quod ex
pluribus vehementibus adminiculis tu ex reddatur certus, ita vi possit eausam decidere . Est textus in d. c. Cum dilectus, de sueeeil. ab intest. ψη Nam ut formaliter ait Bald. in d. c. Cum cau
sam , nu. i. & a. de probat. Iudex inquititor voratatis debet cuncta rimari nee adit ringere animum sutriri ad unam speciem probationis quia. una species coadiuuat alteram, de contirmat, ut I. g. g. r. si De testib. Sicut in corpore humano ex
membris multis sibi inuicem eo haerentibus styersectum corpus , uti Rerum mi iura, is Deis usu cap. di in melodiis ex multis consonanti a constat harmonia. Vnde in probationibus su git eertitudo ex diuersis coniecturis, quia eedunt ad eamdem conclusionem linalem, re habent causas , & similatudines. & eon sonantias contextas, & inuicem colligatas, i. Qui sententia ua.
C. De pcen. in illas verbis . con pirantes, coneor
dant sim in istim rei fuem tendunt . Quamo, re ira sicut in iudicios plures probationes semiplenae, S impersectae pr Esu iiiptiones, S adminicula disiunctim considerata , At tanqua in sin sula plenam probationem non faciunt, ncque ex illis ludex informat eum certitudine animum suum , sed dubius remanet; nam , ut ait Bald . . ' in l. In bonae fidei. nuui. is C. De reb. cred. dubius est qui applicat auimum suum ad semiplenam probationem t & tamen ex illis simul iun-e ctis consurgit plena probatio, & certitudo iudi-
cialis lassiciens ad eausa in sine ulla trepidatione. ecidendam iuxta textum in d. c. Cum dilectus: ita ἐχ in moralibus plii res coniecturae. & argu menta probabilia , quamuis per se singula non , generent in i cibis aueni iam omnino certum, sed
soles ni cum formidine cnntraris: tamen ex omnibus simul iunctis consurgit certitudo morali , quae licet non sit demonstrativa, nihilominus excedit limites probabilitatis est extra Omnem formidinem. Et hoe sensu verissima est propositio, quod in moralibus stificiat certitudo ex probabilibus , idest ortitudo illa , quae resul tat, generatur, Ze in esse producitur ex pluribus coniecturis impersectis . A argumentis probahi libus , quae per se sola, di tanquam singula non
sunt moraliter certa nee suffieiunt ad honendoperandum . Atque hese sententiam ex receniatioribus amplectitur Antonius Merenda in suo opere de consitio, ubi innumeris sere Sacra seripturae locis itiaca s-Horum patrum interpretationem accurato sudio impugnat, di prorsus damnat usum probabilitatum eo modo, quo admittitur θ modernis, & concordant Carena doome. sanct. Inquis par. a. tir. s. Iulius Me corus in tractatu postscripta nostra impresso de Probabilitate opinionum par. i. ubi facili, reclara methodo erudite , ac strenue pro eadem, sententia pugnat. est Superest nunc, ut respondeamus ad argumen ἀta contraria, pro quorum solutione primum ona nium aduertere oportet duobus modis post contingere, ut ex opinionibus oppositis aliquis iudicet una in tantum esse probabilem . Primo, se ilicet cum examinatis accurate motiuis utriusque partis, agnoscit rationes suasibiles, & auctora tales mouentes stare pro illa tantum opinione , qua mat actum esse licitum, contra riam vero est e rationibus , R authoritatibus destitutam. Et hoc primo casu admittimus licere opinionem illam sequi quamuis opposita sit tutior. Ratio est tum quia opinio illa proprie non debet diei probabilis, sed magis opinio ver ν, de qua loquitur Philosophus in a. de Anima ,
texti is a. Non enim potest esse cum sermidine , ne pars opposita vera sit , cum intellectus e
gnoscat oppositam esse dei litutam rationibus, &authoritatibus; di ideo illi non eonvenit dissinitio opinionis, quae est aeceptio unius partis
cum sormidine alterius , ut per D. Bona lacnturam in 3. sent. dista . qu. a . vers. Item opinio, ante nu. 3 3 Tum quia eum in moralibus non requiratur certitudo euidens, seu mathematica ,
imo vitiosum si illam quaerere, tesse philosopho in 1. Ethie. plenius dictum est sup .nu. 3 o. M st. Is , qui determinat se ad unum sine ulla
Armidine contrario , utique moralem habet ce titudinem requis tam ad recte operandum , ut per D. Tho m. in 3. senti dist. 23. qu. a. ait. a. qu I.
Tum quia alioquin nihil agere possemus de Deus requireret a nobis impossibilia r etenim omnino impossibile est omnium esse demonstrati nem , ut legitur in Metaph. c. a. post princTum quia cum ex duabus opinionibus de eodem
oporteat unam' esse veram , alteram salsam , ut
per D. Thomam quodlib. 8. art. I 3. Is , qui iudicat unam partem esse salsam eo quod non habeat pro se ullas rationes suas biles, vel aut horitates
alicuius momentit in necessariam consequemtiam iudicat esse Veram illius contradictorian , .lio, Tum denique quia si licitum est sequi opinionem protiabiliorem , cuius opposta est proba bilis , ut patebit insta in. a. quaest. principali, multo sortius licitum est sequi proba nitem , C ius opposita est improbabilis : nam respectu imis
probabilis opimo probabilis dici potest prob
bilior . Clem. vnie. g. 5 n. vers opinionem se cundam , de Sum. Trinit. de s de Cainta. e. C
pellanus, vers. Sed posteris sententia de seriis, cum conccndantibus , de quibus instanum. aro.
82쪽
s 4 Pros . Fagii. in 1. par t. primi Decreta l.
eis Decimum iistia una sundamentum . Et hoe primo casu qui sequitur opinionem speciscantem actum pio liciIo. non est imprudens, pecexponit se discrimini, neque ex contrarietate opinionum in aliquam dubitationcm adducitur, sed est certus moraliter, x sine omni formidine. unde non intrant doctrinae S. Thomae , scoti, de aliorum, quos superius citauimus pro opinione negatiua , nec vendicant shi iocitui ratibnes iae a ponderatae . Et quamuis opinio opposita se tutior , tamen non tenetur aliquis eam sequi quando est salsa , seu improbabilis , imo si eam sequeretur , esset ridiculus tanqtiam vir modi es iudicio, & trepidans, ubi non est timor. Vnde
idem S. Antoninus in I. pati. tit. 3. c. Io. curans
serupuloses, it non obligare ita Dei , & Ecci sae praecepta, ut eorum Ohseruantia quis sit ridiculosas, saltem apud discretos, Fe honos. Et s. Ambrosius in psilm. 1 8. Non sit ergo inquit irrationabilis timor, iace est sapientia sine timore Dei, ita timor sine sapientia esse non debet. J Huc etiam spectat illud Ecclesiast. 7. Noli insitis intidium . Et in terminis huius
primi casus non rciuri quamquam contradi rem ex antiquis , aut modernis scriptoribus . Secundo modo potes una tantum opinio iudicari probabilis,quando intellectus sectitur ad unam partem dumtaxat propter rationes . quas habet suasibiles, vel authotitates mouciates, nec conis uertit se ad part cm oppositam . di utiendo , &e, a minando illius motiva, sed dicit, Suffcit mihi, ut opinio, quam sequor, probabilis sit ad hoe ut reci ἡ , ae prudenter agam , vel saltem aut errorem decliuem e de opposita nihil euro, nec volo indagare an illa, etiam sit pro habilis , vel probabilior. Et hic quidem assutarat probabilitatem pro rine , At regula suarum Opcrati num , quod minime dicet. Et in hoc secundo casu procidit qtiastio supcrius discussa, X conclusiones in ea ti: mara . Quibus ita constitutis, non
I x Ad primum namque respondetur negando apsumptum; imo enim qui in actibus humanis ad mores pertinentibus eligit quod probabi e est . imprudenter agit, quia tenetur pro regula se rum actuum eligere verum , quod est obazctum Prudentiet , A tamen eligit probabile, quod i habet ad verum , de salsum . Item tenetur eligere quod est perpetuo verum , δὲ stabile r K nihilominus e lihil opinionem probabilcm , quae hodie videtur vera, ct aliquando poterit detegi salsa Item ut prudenter agat tenetur iudicare de re fccundum quod est 1 re tamen iudicat secui dum quod putatur e se probabiliter S secundum apparentiam . Item debet este certus saltem in raliter de rectitudine Lae operationis ; quam tammen certitudinem non habet iudicium probabi- IIale , sed suctuat, de vacillat cum trepidatione, &scrupulo . Item debet uti principio insallibili; &utitur opinione probabili, quam mentiri, N sallere saepe contingit, & falli. Item ex prudentia tenctur eligere certum, de dimittere incertum i& tamen eligit iudicium probabile , quod ea obnoxium formidini, R ideo est timidum. Beincertum . Item tenetur agere cum virtuter lei uitur opinionem , quae ratione virtutis excluditur. Item utitur iudicio probabili, seu opitiativo, quod tanquam incertum, de indicticas ad verum , A salsum non poteste se obiectum .
prudentiae . Item tenetur eligere honum, de re
sum a di tamen eligit probabile , quod se habet in diaerenter ad rectum, & obliquum. Item nest imprudens tenetur eavere periculum: & niis
hilominus eligendo quod probabile est exponit se discrimini: prout haec omnia, de alia plura aliis similia patent per viginti x tandamenta suis perius allata. Igitur haee propositio. Qui in actibus humanis eripit quod probabile es , non alittς mcto, sed prudenter, est omnino salsa. It ad
ut a ciuilia, de canonica', quae decidunt causas . Ee quasiones ex argumentis 'probabilibus, responsi in es supra in ultimo sundamento, nu. IOD. vers Et ecdem modo dum te es , de canones. Ad secundum re*ondetur negando minorem quia iudicium probabile moralem certitudinem non habct, ut plene probatum est supra in s. 3e 74sundamento, A in sto. cum quatuor sequentibus. Ad id vero quod sibi ungitur in moralibus sessi-eere certitudinc ira ex probabilibus , latissime re sponsum est supra in ultimo fundamento, a tr. 8.vsque ad nu. I ii. ubi euidenter ostenditur requis uocatio , quae irrcpsit in intelligentia huius propositionis , de illi. Io o. explicatur loeus Aristote lis in I. Et hic. e. 3. Distri inen igitur est inter iudicium certum moraliter, de Opinionem I quaa iudicium ceti qm moraliter nullam sormidinem habet de salso . Vnde si errat, hoc est Omnino per accidens, & praeter intentionem . At opibnans ratione formidinis , quam habet, quod rcs possit aliter se habere, quam appareat, aliquomodo priuidet errorem , qui etiamsi raro acci dat , non potes dici per accidens, & praeter in t lationem euenire . Ita tutius Mercorus postscii pia noma visus in ira etatu de probabilitate opis
nionum par. r. art. q. vers verum. Ad tertium respondetur negando minorem .
Nam qui opinatur probabiliter unam patiem contradieti nis , ad illam se non determinat s m. pliciter, re absolute prout requiritur ad hoc, verius os cratio sit recta, sed solum illi assentitur eum formidine, A fluctuatione quae moralem eertitudinem tollit, Pt in stiperioribus probatum est,& praesertim in . de et .sundamento . Ad quartum respondetur negando anteccdens, imo enim etiam in has, quae ad mores non spe etant, in ea ute, & imprudenter agit qui pro rcgula suorum actuum utitur iudicio probabili . quod sud sallit, de sallitur. Deinde respond turnegando consequentiam , quia ab aliis acribus humanis non recte infertur ad aetus morales, in quibus vertitur periculum salutis aeternae . Ad hoc bonias textus in d. c significasti. it a. de ii ni ic. ibi: O pro eo, quod in altero nullum, in reli quo vero magnum peraculum timeatur. 3Ad quintum, de sextum respondetur negando est supra humanam facultatem habere moralem certitudinem de omnibus eligibilibus. Primum enim hoc est contra Diuinam seripturam , quae
Eccles. Σ. requirit, vi ante omnia opera verbum verax praecedat Dos . & ante omncs actus cons
lium stabile , ut susὐ explieatum in supra in Iasendamcnto nu. 6o. Quare si Deus non requirit Inobis imposibilia, ut dicitur in argumento con trario , de tamen requirit, ut ante omnia operata ad veritatem perueniamus, consequens es ut ad veritatem per uenare in actibus humanis. nequa quam
83쪽
quam sit impossibile , seu supra humanam saeuI
tatem . Atque ita argumentum aduersati rum
in Oppositum retorquetur . Deinde hoc est contra Cyprianum in sermone de Baptismo, ubi ait rr Neque lex tua seritia i lege naturali in aliquo aiscrepat, sed rc probatio mali, I electio boni
sic animae rationali infixae sitiit diuinitus , ut dohoc nemo recte causetur, quia nulli ad harum rerum prosequutionem deest scientia , sue po
tentia : quia& quod agendum est scimus,& quod hia stimus sacere possumus. 3 Haec Cyprianus. Praeterea hoc est contra scholassicos primae Classs, quos supra retulimus in I . & in sequentibus
sundamentis , qui uno ore assirmant, veritatem in omnibus quaerendam esse, ae eertum esse &nendum ad hoc , ut actus nostri sint recti, de ha heant bonitatem moralem . Quibus addimus
D. Thomam in Opust. 3. de Uiuris post prine. ubi sic alti s inoniam vero in dubijs, quorum
veritas agnita salutaris est, & in coenita periculum ingerit humanae salutis , admodum utile est veritatem inuestigare di de temporibus nostris audivimux multas controuersias inter Doctores , non solum in naturalibus, verum etiam in miralibus , in quibus periculum est diuersa sentire, ει opinari, & praeeipuer in illa parte Iustitiae, quae commutatiua dicitur a Philosophis. J Hae ibi. Rursus hoc est contra Philosophorum traditi nes , ut quid enim dissinirent prudentiam es
habitum cum ratione vera circa bona hutnana
activum Millius obiectum esse verum si esset sua a 4 pra vites humanas verum attingere Quippe ad
veritatem nari homines, S ut plurimum veritatem consequuntur , ut inquit Adist. lib. I. Rhetorieor. cap. L Faciat ergo unusqiusque quod in Gest, ut vetum assequatur, idest,.utatur rationi. per quam potest comprehendere verum , de inuOras cet adiutorium Dei prout hale verba exponit Alex de Ales in a. par. sum. qu. 29. nuna. 8. g. IDemum imaginariam hane tui possibilitatem assequendi veritatem tanditus euertunt aurea verba S. Thoma in princ. Opust. q. de usuris, quae sic se trahent . Umnis homo natura non degenerans veritatem amat . de eam scire super omnia
desiderat, quam si quis cone piscit vero corde . di eam quaesiverit in s plicitate cordis , ipsa se ipsam manifestabit: Et Deus , qui hoc prO- milit, verax est, & eam praebet diligentibus si, sicut scriptum est Sap. 6. Praeo ceu pat eos, qui se neu pis eunt, ut illis se prior osendat. Eecles i. Fis tone Uisens ps/ntiam aer/ῶ ad ιEum, is Dominus pr.elebis illum lita. Inuoco ipsam, ne me errare permittat in periculum animae meae, de in laqueum aliorum , sed illuminare dignetur oculos caliginosos ipso suo lumine, siae quo nemo
valet ad lumen veritatis usquequaque pertingere. Amen . 9 Haetenus verba S. Thomae . Confundantur ergo . Re erubescant sequaces probabilitatum qui afferunt esse supra facultatem humanam habere eertitudinem de eligibilibus . Jead vcritatem peruenire , 3: ideo Deum ad hoc non Obligare , ne requirat d nobis impossibilia. Imo enim ex praedictis conuincitur id non modo esse possibile , sed etiam facile , ut plurimum contingens, de secundum naturam . It hJe iunge quae dicentur infra in 3. quast. in re ponsione 116 ad O. argumentum nu. 3ς N seqq. Neque ob sat quod prudentia fiet de nen necessari;s , &
versetur ebea obiectum eontingens aliter se hMbere . 3e ei rea partieularia, quae non sunt stibi
sa Quoniami, ut inquit S. Tho m. in I. 2 qu.47.
arti s. ad Agibilia sunt materia prudentiae se- eundum quod sent obiectum rationis , stilicit sub ratione veri. Praeterea etsi Mihilia sint eon.
tingentia, . tamen , ut inquit seriola Salmanti eensis superius relata in I s. fundamento niam. 83.
virtus intellis practici in eo sita est, ut res , seu actiones ex se contingentes , formae infallibili , per quam intellectus practicus in eas influit, adaequentur. Nahet igitur prudentia aliquod tuis diein m eertum Ee infallibile , quo etiam in obiecta saltibilia in fallibiliter tendat. Atque ita Ohie.
ctum prudentiae esse eertum tenent eommuniter Doctores ,& in specie Caieti in a. a. qu. s. art. I. Nedina in I. a. qu. Is. alis. AZOr. insit. morat. par. I. lib. I. cap. 23. qu. a. post Alexandrum do Ales in Sum. par. I qu. I s.
Iret, Ad septimum respondetur distinguendo antecedens. Nam aut quaerimuque Lectoribus, de
Magistris, qui habent onus docendi in scholis: de
tales si pro regula eorum doctrinae speculatiuae assumerent, di docerent opiniones prohahiles. quae se habent ad verum , δὲ salsum, & multoties saliuntur. & sallunt, vix posent a deceptionis periculo exea sari ex his, quae scripsit S. Bonauem tura stipraeit. in 16. sundamento . Aut quaritur
de aliis, qui onus. docendi non habent: Et hi nil mirum . si potant amplecti quascumqtie opini nes probabiles, quia in speetilati uis, ubi de nullius praeiudicio agitur , licitum est elistere opiniones ne dum probabiles, sed etiam falsas a vi
est text. in c. In quibus, et a. qu. a. & scripsi plenius in c. Firmiter, Inu. 3 3. su p. de Sum. Trinit.& tide Cathol. Quae distinctio in effectu est S.Thomae m quodlib. 3. art. IO. Deinde respondetur asseculatiuis non posse inferri ad moralia, in quihus agitur de peccati periculo, ut dictum est sup
Ad octavum patet te sponsio ex dictis supra in
responsione ad s. S 6. . vers Neque obstat, quod prudentia. 1 h8 Ad nonum respondetur negando maiorem , quia ex praeepto Sacrorum. Canonum tenetur eligere partem tutiorem non solum is , qui dubius est, ut in iuribus in contrarium a legatis , sed etiam is qui habet formidinem ex credulitate leui, ut sunt textus clari in et Per tuas, it et de
Simon. R in c. inquisitioni, de sentent. exeom.
ponderando si s ut dixi supra in a . sundamento num. ς 3. 8 . ratio est, quia etiam sic sormidans , & fluctuans exponit se diserim Ini, ut ibi dixi vers. Et ratio de eis is est , di constat ex dictis in A.& . sundamento de in hoc casu etiam loquitur S. Thomas quodlib. g. art. Ig. ut plenEostensum est in sundamento a s. nu T ii; Ad ultimum respondetur doctrinam hane dolibera electione opinionis probabili esse nouam
in Ecclesia , & nostro iaculo introductam , ut sit Idio pra diximus nu. 2 3. Nam veteres scholastici o positum docuerunt tradentes Theoricas.. quae,sui probabilitatum omnino aduersantur,. Hemissat ex dictis su p. in i . fundamento cum pluribus sequentibus. Quocirca non positamus doctibnam recentiorum aneologorum approbare,quin redarguamus, & improbemus doctrina ui Antia quorum Sapientum consuetudine Ecclesiae pet tot
84쪽
ior oscula roboratam , qui contrarias regilla tradiderunt. Consultius alitem est a Moderni ree edere, & veteribiis numero pluribus ad likrere secundum illud Iob ira i 1. 13. In antiquison fui nita . di fusi' parebit infra nu 3 ηρ. Atque ita regula , quod a pIutibus ouaeritis r sapientibus, facilius innenitur, di aliae in argumento contiario adductae in o positum retorquentur. Et ex his expedita sit haec prima quaestio. Iri venio nunc ad secundam quaestioncm principalem , videlicet. An ex duabus Opinionibus dis postis aeque probabilibus, vel quasi liberum sit cuilibet sequi utramque vel alteram, quam maluerit. 1 a pro sententia asstinatiua , quam sequuntur recentiores Theologi sipracitati per discursim a nu. 23. N praeserti in nu. 3 o. & i. supponendum est non implicare duas contradiciorias opiniones csse probabiles; nam probabilem esse nihil ret est aliud , quam veram apparere ex aliquo sundamento non leui. potest autem utraque contradictoria per diuersa motina, siue media cognoscendi apparere vera, & se a potentia rationabili iudicati probabili . Et quamuis Vas
Ν c. I . qu.7. dicant non possi eumdein intellectum per propria , R intrinseca rei principi αν , id est per causas rei, aut essectus illius, aut a sitida , & impossibilia inde deducenda , iudicare utramque opinionem probabilcm , quia id esυt intellectum duobus contradiciorijs assenti ri, sed bene posse per extrinseca ri incaria, id est Doctorum alit horitatem iudicare contrariam, IasOpinionem cile probabilem : iamcn eos resellit sanchea in Decal. lib. I. c s. mina. ia. ubi asseri tetiam ex principi s intrinsecas posse intellectum utramque partem contradidi ionis opinari , seu idis illi assentiri, quia non repugnat ex eisdem prin-eipi s diuersimocle intellectis, seu applicatis contrarias opiniones oriri. Iarre posito hoc fundamento probatur haec sententia ex omnibus argumentis superius addueiis in praecedenti quaestione pro parte allirmativa n nu que . usque adnu. o. Nam unumquodque i Diorum. videlicet qui eligit probabile , prudenter asit, non exponit se discrimini, hahct certi tu dinem in moralibus requisitam ad honest e op randum , & reliqua omnia vcndicant sibi locum, etiamsi utraque opinio sit aeque probabilis ; sta quidem qui eligit alteram, vel utramque, adhuc eligit quod probabile est. Non enim una desnit esse probabilis cκ eo , quod contraria similiter probabilis sit, c 1 in nran implicet utram qne padite ira contradietionis esse probabilem , ut dictum est sup . proxime in sus posto. ιr 13 Vertim his non obitantibus , contrarium videtur tenendum, videlicet ex duabus opinioni- Hsbus oppositas aque probabilibus, vel quasi, nequaquam est e liberum sequi alterutram , A: Ionge minus utramque Probatur autem hae sententia dis. fundamentis superius adductis in a. q. pro parte negativa d nu. 39. usque ad num. II . cum enim singula probent non esse lieitum sequi opinionem specificantem alium pro licito,quando illa sola quoscitur esse probabilis, eo quod intellectus non resectat ad contrariam, Nec con-sderet , an pro illa extent rationes , vel antho
ritates monentes: d sortiori probant non es Flueitum sequi opinionem probabilem,quando opaposta agnos iii r esse aequρ probabilis. vii des supposita veritate conclusionis firmatae in I. calchaec et . quae moest de indubitabili. e in. ISed nihilominus quatenus etiam eii s testim relaocamur in dubium , adhuc tamen ex illa non liceret in serre ad casum praesentem . Ratio di uersitatis est . quia cum una tantum opinio iudicatur e re probabilis iuxta terminos quaestionis Draecedentis, intille his non est propriὲ dubius . tr ised illi as titur sieet opinatiue , At eum formiis dine partis alterius . At vero elim utraque critinio eu pro habilis iuxta terminos huius quaena O-rus, intellis iis propter diqiii librium rationum manζt si spensus , de dubius, oc neutri assentit aut ni x probabitur latissime a nu. ras. usque ad
Primum igitur, At principale sundamentum pro hac sententia constituitur in tribus conclu/tionibus instasiriptis . Prima Concluso est: Qui iudieat duas opianiones oppostas esse aequaliter probabiles , vel quasi ae lualiter, non est certus moraliter de illarum veritate , sed dubius . Secunda Concluso Qui dubius est, in morali materia, in qua vettitur saltatis periculum , tenetur ex praecepto sequi opinionem tutiorem . Tertia Concluso : Si minime appareat quae. nam opinio sit tutior, tenetur sequi regulas illure praescriptas. Hae tres conclusiones, in qui- . bus eons stit vis tota praesentis disputationis, sunt singillatim probandae. Prima Concluso, id est, qui iudieat duas optinniones oppositas esse aqualiter probabiles , vesquasi aequaliter, non eis moraliter certus, sed dubius . probatur primo , Quia vi idem intellectus si- .mul opinetur duas opiniones eontrarias aeque probabiles, non tantum moraliter , sed etiam naturaliter, N phy sice est impossibile . Quod sic ostendi rur . nam opinari nihil aliud est, quam ex probabilibus coniectoris credete , seu iudicare rem veram ese , illique assentiri, non quidem cum omnimoda certitudine , sed cum sormidine partis oppostae, id est formidando , ne pars opis posta vera sit. Quod satis clare adnotauit Balis in l. Cum in antiquioribus , in I. qu. nu. 6. C. Detur. deliber. dicens: Opinio es quando quis exprobabilibus coniectutis eredit id, quod est verum , licet certitudinarie non nouerit, & docui es. Bernardus lib.1. de confideratione cap. a. ibi τl Caterum opinio certi nihil habens, verum p everis milia quaerit potius, quum apprehendit. IEt apertius ibi i s Opinio est quasi pro vero b bere aliquid, quod falsum esse nescias . 3 nde in efeeiu opinio aliud non est , quam iudicium
pro habile de veritate alicuius rei. Et prohatue in c. Ego solis , s. dis . ponderando ill a verba , ias Non ideo verum putem , quia ipsi ita sens runt , scd quia mihi per probabiles rationes quod a vero non abhorreat, persuadere potu runt. 3 Nam verbum .pusem, designat iudicium. quod fit de propostionibus scriptorum , & s quentia verba i peis prosubitis rationes, persu dere pomertine. denotant hoc iudicium non esse scientis eum et sed opinatiuum S probabili . cum iutatur rationibus probabilibus, quae nomi
85쪽
eomiincunt omnino , sed permadent qumtaxat.
Demum verbum illud, C rtim, nec non verba , quod a C ro non ausνHat , demonserant tale iudieium este de veritate rei, quia intellesus credit quod est verum, seu putat esse verum, qua illa certo non noli erit; sicut enim propolitio ne-eessaria generat assensum necessarium de veritate
illitis, ita probabilis propositio generat assem, dis su Di probabilem de eiusdem veritate . Idqile noti obseure innuit Arist. in et . de Anima, text. Is dum ait: Copinari non in nobis est, necesse enim salsum, aut verum dicere . a 'Quae ratio inepta esset, nisi iudicium opinatiuum penderet a verbir go rate obiecti. Atque hinc notabiliter deducitur, ut aliud fit propositionem iudicare probabilem, di aliud eam opinari, seu iudicare probabilitere severam . Inter haec enim quatuor mut differentiae . ad quas oportet diligenter aduertere , . quia illarnm confusio multos traxit in errorem
Prima disserentia est , qtita cum iudicamus propositionem esse probabilem , hoc iudicium non cadit super illius veritate , sed super probabilitate ; non enim iudieamus eam esse veram , sed rantum esse probabilem . At contra, cum pro-
postionem opinamur, iudicium nostrum est de illius veritate, quamquam cum formidine paditis oppositae, qilia opinando quis credit quod
verum est, seu Putat est verum , qtiam uis, ut cum Baldo loquar, certitudinarie non nouerit.
Secunda differentia est, quia propositionem iudicare probabirem, non est illi praebere assensum opinatiuum, seu probabiliter ei assentiri tat quam verae, cum hoc iudicium , ut praedixi, non sit de veritate propositiorus , scd tantum de il-3ius probabilitate t ideoqite nullias opiniones probabiles iudicamus, ct tamen eas non stqH-mur, ut docet experientia, A: patet in exemplo P. Suareet, de quo supra nu. . Sed e conuerso , propositionem opinati, seu iudicare probabili ter veram esse , utique est illi assensum prabere,
licet ncin eum omnimoda eertitudine , cum Opi'nio fit assensus pro una parte eontradictionis cum formidine alterius, ut dissiniunt philoso- a phi. Tertia differentia, quia cum iudieamus propositionem probabilem esse . huiusmodi iudicium est euidens, de scientificum, non opinatiuum : eerto enim cognostimus rationes illius esse sitas biles , & non conuincentes; unde non opinamur esse probabiles , sed scimus; nequeo enim opinari simul idem , At scire eontingit, edicitur in I. Poseri cap. 26. Idque fatentur Vel ipsi desen 'res probabilitatuni, ut apud Sancher
in Decal. lib. t. e. s. nu. 18. in fine, dum asserunt
ad hoe vi liceat sequi opinionem probabilem a
necessario requiri ut omnino certum sit eam
probabilem esse a & alioquin si sumetret iudicium opinatiuum de probabilitate illius, daretur opinio opinionis, At probabilitas probabilitatis , de fieret processiis in infinitum . Contra
vero, cum propositionem opinamur, seu veram esse credimus, eique Mentimur eum formidine partis alterius, certum est hoc iudicium non esse
scientificum , quia opinio contradistinguitur a scientia, & alias virtutibus intellectualibus, ut
in α Ethie. c. 3. in princ. de in x. Dosterior. c. 26.
ει susus probatum est sup . num. 69. At 83. & 87. a 3r Quarta demum disserentia consurgens ex Praediciis, est quia cum unam partem iudicamus esse Troesp. Fagm in I. Decreta.
probabilem, possumus smiliter probabilem in-rsa dicare illius contradictoriam. Hatio est, quia eium so e iudieium non sit de veritate propositionis, sed de illius probahilitate, ut dictum est in mima differentia , di probabilitas aeque eo,
uenite possit utrique parti contradictior Is e conis stoliens est ut nihil repugnet quominus' intel-
Iecius iudicare possit duas ecia tradictorias simu esse probabiles et quamquam enim impo biseus si ve id m sntillectiis se determinet ad contravi dictoria , putans aliquid esse verum , At salsum is, licitum , di illicitum d tamen hae duae propositiones , Probahile est hoe e se ierum , vel licitum, ,
di, probabile est hoe esse salsum, vet illicitum , non sint contradictoriae , quia virumque fimul potest esse probabile , cilin probabilitas, ut praedixi. aeque comi eniat vero, Ac falso ; ae proinde non implicat, si ii in intellectus possit utramque spartem contradictionis solui iudicare prohabblem ; idque admittunt authores utriusque sententiae. Α t e conuerso cum opinamur unam pa tem contradictionis, eiqiae assentimur opinatiue, & probabiliter, minime posthmus inius contradictoriam simul opinari, & in praxi sequi, quia clam iudicium opinatiuum eaciat super veritate propositioivis , ut diximus in prima disserentia, se ut est ire postibile ut duae contradictoriae sint vera; ita impossibile est ut illas simul opinemur, seu veras esse iudicemus, etiam probabiliter, B: cum formidine: idqne elare fluocuit Aristoteles io 4. Metaph. e. r. circa med ubi
se ait: s Impossibile: namque est quempiam idem putare esse , At non esse. 3 Loquitur ergo ibi Philosophus de iudicio opinatiuo, At cum formidine, ponderando illud verbum , putar nam quod Opinamur putamus, quod putamus incertum est, inquit Donatus apud Ioannem smininum in ver. Opinari. Igitur secundum Arbsoletem non est possibile ut idem intellectus simul opinetur, seu iudieet cum formidine utram
que partem contradietionis esse veram . Et pro
se finem , idem docuit apertissime his praecisis verbis r s Impossibile est simul euindem idem
arbitrari esse, Si sicin esse a simul etenim haberct oniniones contrarias qiii de ea re haberetur mendax . J Patet ergo euidenter in sententricis
Aricto telis esse impostabile vi quis simul habeat
duas contrarias opiniones, & opinetur , seu iudicet etiam cum formidine duo contradictoriaeue vera. Praeterea impossibile est ut iudicemus sue cum sormidine, siue sine formidine aliquid esse , quod certo scimus non se esse , vi patet in q. Metaph. eap. s. sed certo scinans utramquo
contradictoriam non esse veram, ut in eodem cap. s. Ergo siue cum sormidine, sue non ,utramque veram iudicare non possiimus; di consequc n. ter si eum sormidine iudieamus unam determinate veram, necesse est ut cum formidine iudicemus alteram determinald salsam. Quod adeo verum est, ut nec per diuersa media possinus
utrique simul assentiri. Ratio est , quia utraque per diuersa media vera esse non potem nam ut ratiocinatur Gregor. Ariminen . qu 2. prolog. in princ. spropostiones eontradictoriae non ponssint umquam uerificari,etiam respectu duarum causarum, quia alioquin tu, de ego possemus f cere, ut duo contradictoria essent vera, quod
nec Deua facere potest cum totia mundo. j v ade
86쪽
sent utraque etiam per diuersa media vera e non potest, ita neque per diuersa media utraque
credi potest, quia id quod non potest esse, neque
potes verum iudicari. ut in A. Metaph. d. c.6.134 Ideoque Durandus in prolog. qu. . nu. 2I. ait rapstimate contradictoria simul esse vera, non
potest esse in mente hominis, etiam si voce proferatur. J & Anselus in cons 8 . incipit n. Hic pun-vius, circa fin Nee legislator inquit) nee Deus ipse potest actum repugnantem in esse producere. 3 cuius dictum liquitur Decius in s. Vbi re
I 3 s pugnantia ,ss. De regii l. iur. Atque ita non posse intellectum phy sice , & naturaliter loquendo
utramque partem contradictionis opinari, neque ex principijs intrinsecis rationum , neque ex principijs extrinsecis aut horitatum . Tradiderunt idem Gregor. de Arimino in prolon art. I. u. I. & Durandus loco eitato, qui ad hoc citat etiam Aristotelem,& S. Thomana, S in hoc aequiis
uocarunt vasquea in I. a. qii. I s. art. 6. disp. 62. c. 3. num. io. & ex illo Aror. Insidi morat. lib. a. C. I f. qu. a. & 3.& c. I . quae a. v. qui scripserunt duos contrarios probabiles assensus circa eamdem pro postionem moralem haberi d nobis posse , alterum scilicet ex principijs extrinsecis
rationum, alterum vero ex principijs extrinse eis aut horitatum . Et SancheZ in Decal. lib. I. c. s. nu. ra. qui consutando va' ver amplius affirma
uit etiam per intrinseca principia pose intelle cuim utramque partem contradictionis opinari,
di virique assentiri, quia non repugnat ex eisdem
principiis diuersimode intelleciis, seu applicatis
contrarias opiniones oriri. In hoc, inquam , atqui uocarunt, quia pro eodem accepcrunt posise intellectum praebere opinatiuum a sensum ,
virique parti contradictionis , di posse utramque partem contradictionis iudicare probabilem , cum tamen hac duo multum d serant, ut in suis perioribus monstratum est. Nam primum intellectus nullo modo potest, etiam naturaliter &physice; potest autem secundum , quia ut praedi dii mus praehere assensum opinatiuum vni parti contradictionis , seu unam partem opinari, est iudieare illam esse veram , licet cum tarmidino partis alterius : nam assensus opinatiuus es iudicium probabile dictans rem ita esse . Non potest a autem qui, simul iudieare rem probabiliter esse, di probabiliter non esse , sed eum unam partem iudicat probabiliter esse veram , necesse est vi eius contradictoriam iudicet proba hi liter es falsam a Quia sicut duae contradici oriae vera: si mul esse non possunt , ita nee potest intellectus iudicare siue per assensum probabilem , sue perassensum necessarium illas veras esse; sed s uniassentitur tamquam verat, oportet vi alteri incntiatur tamquam salsae. At vero iudicare propositionem probabilem , noli est praebere illi a sensum opinatiuum , quia hoe iudicium non est de veritate piopositionis , sed de illius probabilitate ; quae tamen confundunt Vasque Σ, & Saneher, non constituentes inter haec duo aliquam differentiam , ad quod si aduertissent, in prat nominatam aequivocationem non incidissent. Vnde iure optimo illorum errorem redarguit, R late consutat Andreas Blancus ex eadem Societate sIesu, sub nomine Candidi Philalethi,in libeso, seu
tractatu de . opi Hionum praxi, quaest. 3. per i
tam , & praecipuc pag. 48 vers. Dicendum , α
qua's, pag. 7. vers. Λduerte primo, & pag. 8 vers. Confirmatur, re vers Secundo, R in 3. Corollario , pag. 37 I. vers Nam quoad illud . Cnili bello praeter ipsi in Andream subseripserunt. eiusque doctrinam probarunt alii octo non Otasturi nominis sacriae Theologiae Prosessores, &Magistri, ut patet in trinc. libelli: & ante eum id ipsum aduertit Castro Dalao par. I. disp. a. s. a. num. q. ubi impugnando Sancher . ait: s Neque ab intrinse eis, neque ab extrinsecis motiuis in cedcre possunt in eo dein intellectu duo assensus probabilς contrarii , quia intellectus non habet libertatem . proposita veritate obiecti, nisi ut asisentiatur parti, quam veram existimat, qualis est una tantum pars, & haec sola probabilior: Et Sancher a qui uocati it dum set4t trans tum a probabili obiecto ad pro habile iudici iam; nam istat quidem de obiecto contrario . seu in contra rium mouente formari posse iudicium , quod tale obiectum sit ex utraque parte probabile: scuhoe est iudicium euidens de probabilitate hone- satis. quod est in sum ciens aia honeste agendum.1 non est illud iudicium probabile de veritate honestatis, quod tanquam necessarium ad hone- se agendum requiritur ab omnibus; quod cum habcri non possit, nis de una parte contradicti nis, mani sium est nondum inuenisse Saneherquomodo utramque possit quis opinari, di in praxi sequi. Maec ille. 3 & concordant Lumansibit. Theor. morat. traci 1. eap. 3. Breuerus lati 3. de conscientia , ct nouissim Iulius Mercoriis intractatu de probabilitate opinionum par. z. o. r.
v bi pluribus ostendit repugnare rationi, ut idem intellectus simul possit assentiri assensu opinati-DO utrique parti contradictionis . Et pro haesententia allegat etiam D. Cardinalem de Lugo
disput. 1 o. de hde , feci. t. num. I . amrmantem
sat qui uocationem pati qui confundit haec duo . credere conclusionem illam esse probabilem, dicre dcre probabiliter illam, quae sunt va Ide diuersa ; nam qui tenent aliquam proposito nenia, probabilem , concedunt simul contrariam eme
probabilem , non tamen credunt veram ctiam
assensu probabili ι alioquin haberent ait enses duos probabiles de obiectis contradictoriis . JHaec ibi. Nec admittenda est cons deratio vas-quea , quod licet intellectus speculatiuus opin tur ex intrinsecis principiis unam opinionem esse veram , tamen inteIlectus practicus hie . & nure potest assentiri opinioni opposita, di in praxi illam sequi ex principio extrinseco . eo quod pro
hali Authores eam sequantur. Quoniam , ut in quit S. Thomas in I. par. qu. s. art. II. Intellectus practicus, & speculatiuus non sunt diuersae potentiae, quia, ut dicitur in a. de Anima . 1ntelia lectus speculativus per extensonem fit practicus: una autem potentia non mutatur in aliam. 1 infra . Secundum antem hoc differunt antellectus speculativus, di practicus , nam anteli
ctus speculatiuus est qui quod apprehendit, non ordinat ad opus, sed ad solam veritatis considerationem e Practicus vero intellectus dicitur qui hoc quod apprehendit, ordinat ad opus t di hoc est, qnod dicit Philosophus ubi supra , quod spe-eu latiuus differt a practico sne, unde a fine denominatur uterque, hic quidem speculativus, ille vero practicus. 3 Hactenus verba D Thomae Cum ergo intellectus speculatiuus ex sola verit
87쪽
De Con1tit. c. Ne innitaris. yy
meons deratione se eundum propria. εd intrin-stea rei principia apprehendit unam opinionem probabiliter e te veram , non potest intellectus facticus smus apprehendere probabiliter esse , eram illius contradi lariam , eamque ad opus ordinare ex principio extrinseco , eo quod eam
tequantur probati Authores, ut putat Vasqueet ;Tum quia hoc modo eadem potentia intellactus speculativi, di practici apprehenderet, Sopinaretur duo eonthadictoria esse simul vera, quod ree Deus etiam per diuersa media facere potest , v t inquiunt Durandus, de Gregorius de Arimino supracitati nu i 33. Tum quia intellestus practieus hoc modo non ordinaret ad opus opini .
nem , quam intellectus speculatinus apprehendit probabiliter esse veram, sed potius illam destru ret opinando, Je ad praxim orda nando illius contradictoriam ; nee illo modo practicus intellectus esset exter sto intellectus speculativi, sed magis esset issius destructio, fle una potentia in aliam trans ret, contra doctrinam Aristotelia, Be
Fateor quidem intellectum posse successivis temporibus nune adhaerere uni opinioni, & paulo post . religa illa , adhaerere oppositae , e.Certae, Q. qu. t. c. Beatus, Ia. quaest ., 3e hac etur ,3 3. qu. s. per tot. c. I. de sequestr. possessi de fruct. c. Non dehpe, de consang. de affuit. ' tradit
Anchar. cons Mo. Inter contraria num. a. quia
propter diuersa phantasmata quotidie generan- ur in uobis opius es diuersat, se eundum Philos 3. de Anima , euius authorit te se excusati Quintilianus Mandosius, quod a priora sententia
de iuerit, inreg. a. de impetr. benes. vac Pellobi t. samil. Card qu. ar nn m. s. Qui uim ut S cinus ait cons is α. nu. i. lib. I. Vatiabilis est opinio spe eulativa, &- ideo quas impos, ibile est doctorem non esse sibi contrarium aliquando. Verum ut simul . Ae semel iciem intellectua opinnetur, & in piaxi sequatur duas contrarias opi Nionas aeque prQbabiles, non tantiam moraliter, sed etiam naturaliter, de physee est imposithile. ut ex praedictis constat: 3e eonsequenter in aequa, altate contrariarum opinionum intellectus est in pendenti& manet suspensus, ae dubius , l. Duo indices dati, iuncta glos i. ss: De re iudic. l. II a ambiguo, s . De reb. b. t. sin. C. De condit. in deh. glos. I. R Bal. 1 v. 1 in L De statu, e . De te nam. Bart. in l. Adinonendi , nu. h. De iure-aur. s. Thom. in sent. dist. 17. qii. I. ait. 4. Du'rand. ibi dein qu . x. ad x. s. Antonin. in a p. tit. 3. c. ro. g s. Solus im dist. x . qu. . art A. Nauar. in c. Si quis autem, num retia de poenis.' dist. 7.
33s Probatur secundo his prima concitisio, quia secundum Philosophum opinari non est liberum: necesse est enim ut potentia rationabilis moueta, tur ab obiecto , unde s motiua intellectum mo-Φentia persuadent aliquid esse verum, non potest
intelleyus existimate . tiu opinati illud elicini,
sum , neque e conuerso s 3e eum ex dualius opi, nionibus oppostis oporteat unam esse ueta ab teram, falsam , ut inquit s. Thomas quodlib. s. arca 3. naturaliter impossibile esti: t intellectus smul Opinetur.utramque ut euidenteri moestia cum est in praecedenti argumento. It sinuliter Empossibile est , ut opinetur eurum alteram, ruam maluerit, quia cum rationes utrisque
at aeqv is ponderis, intellectua instar
habentis ab utraque parte pondera aequalia, fiat in pendenti, ut dicta l. Duo iudices. bi : viris m-que in peninta se . si De re iudie nec potest fecit, S inclinari magis in unam pia e ii, quam in alteram , quia non habet sum cientiae in otica iudaudicandum probabiliter veram magis hanc, quam illam , quod est opinari. Vnde oportet intellectum quiescere , qui d cuidentius monilia-hitur infra in i q. argumentsi primae cooelusi nis a nin is . Hoc posito . hi quis, reluctante rationabili potentia , adhuc vutiet opinari,
sequi utramque opinionem ae ..i e piobabit ma a aut earum alec rarae hic sinu proditor csset per-
spieariae sui intellectus , nec putaret sc comporinendo se veru in dicere, ideoque non pinaletur, sed fingeret, quia ncin moueretur ab obtacto . sed a voruntate, ut paetet exemplo staterae exi'
sentis in aequilibrio , quae si paulispcr a manu
moueretur . iam non libraret aequa ancc , nec
verum diceret. sta magis fingeret. Quippe tam in statera , qud in in intellectu pondeta sint index ' pendenter a libertate i Nam imaginari quidem potamus vi volumus, non autem opinari, quia imaginari est fingere pro libito voluntatis, &componere ad ipsius imperium, sed opinari est non pro arbitrio fingere , sed examinare. & sequirati num monumenta , a quibus intellectus determinatur ad hoc, vel illud opinandum , ita ut non sit in voluntatis arbitrio. Idque apς ne dO te Aristoteles a. de Anima, text. I 3. nam se ineundum eum s Non est eadem imaginatio . de opinio, haec passio in nobis est eum volumus ; licet namque cum libet fingeri quidquid
volumus , sciat qui in memoratiuis versantur, &smulacra faciunt, opinari autem non in nobis est , necesse enim est aut saltan, aut verum dira
εδ eere. 3 . Porro intellectus in intelligendo est veluti picior, qui estormat reruin imagines : Et quidem late tuum est pictor finge qua libitum , secundum illud Horati,
fingit, ut libet: ideoque nee dicetur fata imago.
Chimerae, seu Hippocentauri, interdum vero in pictor imitando puta hominis, vel leoni imaginem exprimendo & tune dicitur sempue fetura , ves falsum exemplar, secundum quoqconsor matur, vel non consor matur prototypo ,
R in hoe secundo ea sit non est liber, sed omit inqsiqisi debet prototypum ; quod si non si quatur,
sed ad libitum volui satis pingat, iam non imitatur, nee exprimit verum, sed fingit. NUM. xemplatum quatenus diserepat ah originari. est ad uerum, di salsum , ut in Ruthen. de Tabestioli. g Illud qnoque, iuncta glos in ver. Ad ut re in . S notant Bald. cqus 4os. Puncti quaestioni , circa . vers. Ex his apparet, lib. q.&eonrso . Proponitur quid, in fin. lib. I. Angeluscias. 347. Pater seipulatus, nu. i. Ergo similiter
cum motiua ad iudicandum utrinque sunt aequa
ua, si intellectus non vult fingere, sed verum di
cere , de iudicium suum Miscto cosa*rψ3aro xima necessario dubitat. a a PIObatur tertio eadem concluso authoritara Aristotelis r. Topie. e. m in princ. ubi sic disseritis. sunt autem pro hiemara , & de quibus contra
88쪽
6o Prosp. Fagn. in 1. par t. primi Decreta l.
trum se se habeant, an non . eo quod de viri sique sunt rationes suasibiles Haec ibi. Ecce , igitur textus clarus, a defensoribus probabili talum i quod sciana, adhuc non ponderatus, tria quo propositio dicitur dubitationem habere , , cum pro viraque parte sunt rationes probabiles, seu quod idem est, suasibiles. Nee obstat si Auia thores contrariae sententiae dicant hunc lis cum Aristotelis non procedere quando intelleetias prae. betasse usum opinatiuum propositioni problema tica, de ex probabilibus rationibus se determi nat ad viramque partem , vel ad alteram qtra in maluerit, quasi tunc, quamuis propositio sit in 1 e dubia , tamen intellectus in illius apprehensione, & intest gentia non sit dubius, sed motaliter eertus. Id, inquam , non obstat, tum quia naturaliter est impossibile, ut intellectus praebeat assensum opinatiuum duabus propositionibus
contradictoriis, vel earum alteii, quando rationes utrinque sunt pares , ut eludenter monseratum ess in duobus argumentis praecedentibus.
Tum quia cum propositio propter aequilibrium rationum sit in se dubia secuudum Theoricam Aristotelis, oportet S intellectum in illius intel-1 3 ligentia esse dubium . Ratio est euidens , quia cum intellectus non habeat libertatem opinandi viqibet, sed cogatur Obiecto se conformare , ut e Y Philosopho ostensum est in praecedenti argu mento , di doe et S. Thomas in I. sent. dist. 8.art. 3. ad I. utique pro postioni in se dubiae initinime porcii auctitiit, nec eam iudicare probabiliter veram cile , quod en opinari , sed violenter conitur eam iudicare sicut in se est ; alioquin iudicaret e se quod non est , nee opinaretur, sed fingeret. Si igitur vult obiecto se consor mare, di non fingere , necesse est ut dubitet, quia in re a
diib a non potest esse moraliter certus. Et hoc est quod Canones ait: stantur , in re dubia sententiam certam ferri non pose, c. Habuiste , 3 a.dist. c. Graue , O . . . glos in c. Ad audientiam Lin ver. In dubi s , de homici de in c. Licet causam,
1 ue in ver. Vti possidetis, de probat. Vel die melius.
Problemata dubitationem non habent intrinsece , & secundum rei veritatem, sed secundum , apprehensionem .& intelligentiam humanam , c. Intelligentia, de ver b. signific. unde cum dicimus res esse dubias , ut in titulo T. De reb. dub.
hoe non ideo dicimus , quo ere.& intrinsece ita sit, sed improprie loquimur, & secundia nostrum modum intelligendi: nam veritas cuiusque rei in se certa est . δὲ insalsi bis is et sed intellectus humanus est dubius , quia propter eius imbecillitatem non intuetur rem sicut in se ess , de ideo contraria ratiocinatur, 32 dubitat: S hoc
est quod ait Philosophus loco citato dum dixit: sint autem problemata, de quibus contrarii sunt si liopismi. id est de quibus intellectus contrarios format stilogismos: nam syllogi rare, de r tiocinari est operatio intellectus humani. Quoefit, ut in Deo, cui nihil est absconditum, ted
omnia sunt plana,A: aperta c. Deus omnipotens, i. qu. I. c. Nouit de Iudiciis, non sint problemata , neque probabilia . neque syllogisni, quia intellectus diuinus eognoscit per intellectum simplieis quidditatis , non autem componendo, de
ratiocinando, ut docet S Thomas in I. p. q. 83.
artis. A se ut legitur in c. Λ nobis , it a. de sent. I 6 edi conti Iudicium Dei sempe et inuititur veritati,
qtiae nunquam sallit, nec sallituri.Iudaeium τι- ro Ecclesiae nonnunquam opinionem sequitur. quam fallere si pe eontingit, de salli. Et patent exempla in c. Lator , di in c. Consanguinei, de re iudie. oe in e. Fraternitatis, de frigid. I in alis di in c. si quis non recto, et . quast. 3. Dum e Igo Aristoteles dixit, Noblemata dubitationem habere propter rationes utrinque suasibiles, nihil aliud sensit, quam intellectum in apprehensone, di intelligentia problematum esse dubium propter rationes, quas cognoscit esse ex utraquiparte probabiles, Et de quibus contrarios se mat Hllogismos. Quare ibi est textus inelii ta-hilis, quod is, qui litiscat duas opiniones oppostas esse aequaliter probabiles . non est morat: tercertus , sed dubius. Idque disertis verbis docuit
S. Tho m. de Veritate quaest. I . art. I. ait enim .s Intellectus noster respectu partium contradi cito uis se habet diuersimode : quandoque enim non magis inclinatur in una in , situm in aliam . vel propter desectu in mouentium sicuti in problematibus , de quibus rationes non habemus , vel propter apcrtam aequalitatem earum , quae nouent ad utramque partem; & ita est dubitantis di spositio, quae nuctuat inter duas partes conia a r tradictionis . 3 Haec S. Doctor. sed re sylvellerin Sum. in ver. Dubium , in princi inquit Primo dubitat de aliquo , vci circa ali lii Od quando habet rationes ad utramque partem aequali. ter, aut quasi aqualiter mouentes, ita quod non inclinatur ad hoc magis , quam ad illud notabiliter. 3 de Caes. Descottus de sacr. Consuor. consulta. par. 4. qu. q. postquam declarauit quid sit scientia, suspicio, de scrupulus . in vers. Et tamen ; sic ait: s Aliquando rationes utrinque ,
α quales sese offerunt, ita ut animus non magis in una ira, quam in alteram inclinet partem : de
tune oritur proprie dubitatio. J A: Osra: s P test dubitario eae ipsismet rationibus oriri, quae
utrinque probabiles occurrunt; persaepe eniti , accidit, ut parem vim habere , ideantur, distra hiturque animus in deliberando utrum hanc, an
illam patiem amplecti debeat. 31 a Probatur quarto his prima conelusio in c. Nerui. 13. dict. ubi pluribus exemplis ostenditur , eum qui aritatur contrariis opinionibus . di per rationes ruasibiles impellitur in utramque partem . proprie habere conscientiam dubiam . atque perplexam. Quem rex inm ad propositum nos tum ponderat Petrus de Ane harano
consato. incipien. Inter communia
i 4o . Probatur quinto in et Fraternitatis, de stigiis
di malefie. ubi lata fuerat sententia separatio uis thori ex errore probabili, ut patet ibi: Sentestiam diuo ιν per errorem lie/e probasilem, nstibmus esse probatum . Et tamen Innoc. Ill. diciere in tunc temporis fuisse dubiam, ut constat ex illis verbis : ysanditi aritentus Hie tabiflabiis /μutcQuem textum ad hoc similitcr ponderat Oidiad cons et 86. Incipien. Ine lactionas, nu. s. versi beaqui admittunt. Probatur sexto in e. Illud, de praesumpt. ubi in articulo , An inter liberam , & seruum fuisset
contractum malaimonium nec ne, ponderantur
rationes pro utraque parte probabiles; θ: tamentes dubJa aestimatur, ut patet ibi, in hiam ovi
Petobatur septimo issicaciter in e. Inquisitoni,
89쪽
de sent. exeom. inducendo illud. vi patebit in fra iis seeundo sundamento principali pro haesententia. Probatur octauo in e. Illud , de cler. exeom. minisse. R in e. Per venerabilem , T Rati nibus, qui fit. sint legat. nee non in c. V niens, de Prishyt. non baptizat. quos Canones itidem expendimus infra in 3. 4. de 3. fundamento. Probatur nono iv c. Litteras, de restitui. fp liat. ubi Papa quamuis habeat Omnia iura in serinio pectoris,. c. I. hoc titulo, lib. 6.& l. Omianiam , C. De tectam. tamen ubi videt opiniones Doctoiu in probabiles , reputat illam materiam
dubiam, nee libenter illis detrahit. Atque ita illum tetitum ad hoc allegat Petrus Episcopus
Brixie n. in Repere. in ver. opinio. asci Probatur decimo , quia ut ex Aristotele dedu-aat Bald. in l. De statu uti. r. f. De testam. Dubitatio est aequalitas contrariarum ratiocinationum: nam, ut ait Sylvester in vera opinio, nu. I. dubitata o tion habet rationem probabilem ad alteram partem tantum, sest ad utramque aequaliter , vel quasi . & secundum D. Thom .in 3. sent. dist. II. qu. I. art q. fgnat motum rationis super utraque parte contradictionis eum formidine ,
determinandi alterum . Sed qui iudicat dique probabiles esse opiniones. inter se oppositas ,
aequaliter ratiocinatur contraria, eum pro vir
que parte formet argumenta .& syllogismos, secundum Philosophum. supraestatum I. Topici C. s. in princ. vel Grid utrinque habet rationes aequales cum sotmidine se determinandi ad alte xum, secundum S. Thomam: ergo dubitationem: habet. I si Probatur undecimo , quia dubiuin est cum ii,
tellectus inter duas partes constitutus, quarum altera affirmat, altera negat, remanet suspensus, di neutri asiantitur, quia non habet stimulentia motiva pro. una parte magis , quam pro altera quae inclinent, S moueant ad assensum , e. In canonicis, vers. si autem, . t dis . l. In ambiguo,s . De re h. duh & notat glos in Rubrica E. DOtur. S lae . ignorano Bart. in I Admonendi, Is 2 nu. ro. & Eo. E. De iureiuran. Ideoque , ut inquit Aristoteles 3. Metaph. e. i. quatenus dubitat, . eatenus simile quiddam ligatis patitur , viroque
enim modo impossibile est ad ulteriora proced te. ubi s. Thoauia Dubitatio inquit de aliqua re hoc modo se habet ad mentem , sicut viniaculum corporale ad corpus ia& eumdem essectum demonstrat I in quantum enini aliquis dubitat,
in tantum patitur aliquid. smile his, qui sunt stricte is alii scut enim ille, qui habet pedestigatos non potest in anteriora procedere secum dum viam corpora Iemi, ita ille, qui dubitat, quasidiabens mentem ligatam, non potest ad anteriosa procedere secundum viam spemilationis. 3Maec B. Thomas. Sed inter duas opiniones op- volitas aeque probabiles intellectus non habet suffetentia motiua cur magis fleetatur ad unam, in ad alteram propter aequilibrium ratiorum Ergo dubitat, S lina ite quiddam ligatis patitur. Prohatur duodecimo quia,ex communi The logorum cntentia, in actibus humanis ad hoc in quis honese operetur necesse est, ut habeat certitudinem saltem moralam de honestate operationis , e. Si quis positus, di c. Si quis autem,
in fin. de preniti dist. . A eon sat ex dictis suprae in praecedinti quaestione in s. fundamento , nil. c. de nu. fg Talis autem certitudo haberi non potest de utraque eontradictoria , in qua ex una parte amrmatur honestas operationis , ex altera negatur , quando utraque est aeque probat illa,
quia de neutra potest haberi, & intellectus suctuat inter utramque, ut inquit Boetius decis. II. nu. 28. Ergo remanet conscientia aequilibris, veloquitur Ioannes Gerson. apud Cabrael. dist. 33. qu. 8. art. a. dub. a. vel ut Sylvester loquitur in ver.
Dubium, di in ver. opinio, tune sumus in dubio probabili proni hcie distinguitur ah dubio seruispuloso. Ad hoe honus text. in c. Inquisitioni,
vers. In secundo autem casu, de sent. exc m. Probatur decim otertio, quia ubi est contrari
ras opinionum non potest quis vitique ascntiri, cum impossibile sit . ut de se determinet ad opposita etiam probabiliter, di cum formidine, ut sepius tepetitum est , & probatur in A. Mctaph. e. s. S in l. In ambiguo, E. De reb. diib. in s. Inter me , di te, K. De excepi. rei iudieatae , in l. Pomponius, g. si is, in fin. de Pro eurato. R in I. i. Ν ibi glosvit. c. De surtis . Vnde eum. non possit esse certus, ' determinatus ad pugnantia , necessario sequitur, ut si dubius , l.Siquidem , C. De except. & hoc est quod voluit Bald. in rubric. C. De probat. dum dixit, dubia rationem nihil aliud esse , quam passionem animi cum praeelsa ignorantia extremorum . Vercenim qui agnoscit motiua ab utraque parto
esse aequaliter mouentia, agitatur inter duo extrema, S praecise ignorat utrumque eum nemos ossit intelligere contradictoria esse s mul veri ,1ecundum Arist. in η. Metaph. c. I. circa in ed.
et prope sn di d.cap. s. Facit textus in l. Vbi reia pugnantia, & ibi Decius, ilia m. q. TDe riges.
Probatur decimoquarto haee prima conci so quia in paritate contrariorum momum Oporistet quiescere ; ideoque empus in vacuo nunquam mouebit iit, ut dicitur Physicor. quoniam non est cur magis determinetur ad hanc partem spatii, quam ad alteram : & eorpus si esset ex aequo graue,& leue, neque ascenderet, neque discem. cieret. si quidem non esset potior ratio eur deletaminaretur ad ascensum, quam ad descensum . . Et ob eamdem rationem fi hrum esurienti pro ponerent ut duo pabula in aequali distantia, .ita ut omnia essent paria , brutu in ad nullum pabulum moueretur . & same periret . Quod et ardetieuit Aristoteles assignans rationem quietis terrae in medio lib. a. de caelo text. 3. in haec ver
ba Quemadmodum de eapillo est sermo valia de qnidem , sed similiter , nuique extenso, quod non disrumpetur , di de estiriente, ac fitiente vehementer quidem, smiliter autem, & ab e scise lentis , ct poeulentis aequaliter di si ante r etenim hunc quiescere nece flatium est. 3ΗΣe ibi. Quod
euidenti etiam experient a comprobarituri si, ut dicitur in Asino Auridani .. Et Battholomaeus Medana in I. a. qu. 3. art. a. in solutione primi, tu satur se nouisse hominem quemdamst de Beniatem , qui propostis duobus pomis in aequali diastantia , eruciabatur ut comederet, N non p terat nisi ab alio applicaretur potius. ad unum , .
quim ad aliud. Ergo similiter necessariuni est intellectum quiescere, ubi ratione x utrinque sit ni
90쪽
6 a Prosp. Fagn. in a. pari. primi Decreta l.
quales ἰ eilm non sit potior ratio quare sectatur in unam, quam in aliam partem et intellectus enim ita mouetur ah obiecto viri, scut appetitus senstiuus bruti ab obiecto delectabili. S. Thomas in I. a. quast. a. an. . ih corp. N ad a. Et quemadmodum brutum non agit liberE, sed n turaliter , cum sit determinatum ad unum particulare secundum ordinem naturae, ut ibi dicitur : smiliter de intellectus ; quoniam patitur ah intelligibili, ut sensus a sensibili, ut patet in 3. de Anima text.3. Vnde sicut sensum iactum in actu per speciem sens hileni neeesse est sentire , , ita & intellectum sacium in actu per speciem ii telligibilem ne eese est intelligere , ut inqui pS. Thomas contra Centiles lib. I. c. 46. in a. no
I 6 tab. Et quamuis voluntas propositis duobus h nis per intellectum possit mim eligere , di alterum refutare , cum habeat si bertatem contrarietatis , l. Lihertas, s. De stati honiin. & docet S. Tho m. in I. p. qu. 83. aret. a. tamen secus est in intellectu , quia non agit libere, seu cogitur ab intelligibist. licet voluntas non cogar ut ab appetibili , ut idem docuit in I. sent. dist. 48. art. 3. ad i. ait enim r sDesectus intellectus non est in potestate nostra , scut desectus voluntatis , quia
intellectus violenter cogitur quandoque rationibbus, ut in s. Metaph. noo autem voluntas . 3Quamobrem se ut brutum eum chiectum desectabile utrinque est aequale, neces , o quic scat, vidictum est, ita & intellectum piae manio quiescere oportet, cum obiectum veri ex utraque
parte est aequale : nam dubitatio ligat rationem , ne posit procedere , ut habetur an g. Metaph. text. I. ' tradit idem S. Tho m. in 3. senti dis.17. qu. s. art. 4. Quod enim in appetitu est perlae tio , de fuga , in Ut euectu est amrmatio , vel negatio , ut d et Aristoteles lib. 6. Moras. c. a Vinde scut appetitus in obiectorum sensibiliunti. aequalitate nec persequitur, nec fugit, sed quie instit, ita S intellectus in aequalitate obiectorum in te sitibilium nec affrmat, nec negat, sed ne, cessario haeret .as et Probatur decimoquinto , quia certitudo nihil est aliud quam determinatio intellectus ad unum, ut dissinit s.Tho m. alias eitatu in . sent dist. 23. qu. I. art. a. qu. 3. Non potest autem intellectus ad unum se determinare eum motiva hinc inde ssunt aequalia , quia non est ratio cur se determinet ad unam partem magis, quam ad alteram ἔS ideo cogitur quiescere, ut supra proxime pro hatum est . Ergo eertitudinem non habet, sed dubitat: nam , ut ait glos prima in s. De satu, si De testam . dubitans applicat animum suum,
ad plura & nes it quid eligat, & Bart. in l. Atia monendi, K. De iureiuran. s Dubius inquit dicitur qui non certitudine scit, sed applieat an bmum suum ad semiplenam probationem Q &eum sequitur Bald. in L In hona fidei, nil. 3. C.
Probatur decimo sexto, quia iudicare utra que partem contradictionis esse aequaliter probabilem, est iudieare utramque non minus arparere veram, quam salsam nam quaelibet ex proprio motiuo apparet vera , At ex motivo suae oppostae apparet falsa; unumquodque enim nactivum quanto magis stam partem facit apparere veram, tanto magis suam oppositam facit a*parete salsam, cap. Hospitiolum, in s a. dist. l. r. F. De his qui sunt sui, vel alien . tur
ci docet Card. Caietan. supra cit. nu.8g. Cuna igiatur ex utraque parte motiva sint aequalia , vir
que pars aqualiter apparebit vera , ' aequaliter apparebit falsa : Seu nullus potis opinari de propositione , quae sibi aequaliter apparet vera . de aequaliter sibi apparet falsa, eum opinari sit iudicare propositionem veram cum sola inimia dine quod sit salsa, ut ostensum ess sup. num. I a T. Ergo eum intellectus iudicat utramque partem contradictionis esse aequaliter probabilem, de neutra potest opinari, sed necessario dubitat. Probatur decimoseptimo , di ultimo eadem Concius o , quia ut Isidorus scripse in lib. Et mol. Dubium est motus in disserens in utramque partem contradictionis , vel, ut ait Bald. in V. LDe satu . nu I. s. De testam. Dubitatio est aequalitas contrariorum motuum mentis, di tenet me dium inter errare, At scire. Quamuis autem .
aliqua opinio per se solii m eo fiderata videatur probabiliter vera, eo quod habeat pro se rationes congruas , S suasibiles; tamen cum primum apparet oppositam quoque esse probabilem. rationes illius confunduntur per rationes alterius , S se aequalitas contrariorum motuum mentis δει se duhitatio , quae nihil cs aliud, quam aequilibrium intellectus inter duo extrema. Text. est 36o clarus in l. Si pater , s. De haered. instit. Quemadmodum probationes etiam certae, ct liquidaepcr contrarias similes conquassantur, secundum glos communiter approbatam in c. Licet cai iam , in ver. Uti possidetis, de probation. Felin. α Dec. in c. In prs sentia, sub num. 1. eod tit 26I Seraph. dccn.sis. num. q. R o Exemplum desumi potest cx suasio i. e sacra in L Si ita fuerit I satum, s. De reb. Gub. Si legatum Semprorio amico suci ii telictum , & duo snt Semproni , aqua ci iaritate coniuncii, quaeritur cui legatum debeati r 3 unus Sempronius deducit a duam
cum Asia cie familiaritatem , mutua obsequia,
Δ hixei.cia id o a plura his similia . Habete go hic Scit pic las rationes probabiles, ob quas ei lcgati ni autumeati debeat: Sed di alter Semini rori ius probat amicitiam pluribus argumentia ei uidem tonoeris; unde de hie habet pro se rationes suas biles,s seorsim expendantur. Verum s conferantur inuicem rationes utriusque res prorsis dubia est. Vis cognoscere quim dubia ptigatum prae omnimoda ambiguitate , & ince titudine vitiatur , re neutri debetur, vi ibi de e ditur .& concordat te, t. in L 3. g. si duobus , sti
detis, de in c. Tuae staternitatis, de pr ben siccum duo Iudices dati contrarias antentias de derunt, Modestinus ait utramque sententiam,
in pendenti esse , L Diio Iudires dati, iuncta glos. I. K. De re iudica. At scripturae diuerse fide l ibi inuicem derogantes ab una, eademque pardie prolatae nihil firmitatis habere poterunt, diciἔte, t. in L Scripturae. C. De M. instrum. .
Qiis madmodum autem fit aequilibrium intela lactus. R dubitatio ex principijs intrinsteis i tionum utrimque parium , ut plene ostensum est pra, ita & ex principis extrinsecis authorlta.
tum , si ex utraque parte snt aquales . e. In Cis. I 63 nonicis, vers. Si autem, I s. dist. Accipe exemis pla ; Tenet aliquam opinionem Innocentius P