장음표시 사용
101쪽
vIm eonsuetudinis . Gemin. cons. 48. Pro examinatione , nu. s. vers. Item quia maior numerus Doctorum . Dec. post alios, in d. c. r. num. 93.
p. eod. Alioquin facit litem suam secundum
Angei. Areta in cons. p. videtur primo, num. I P. vers. Et clarum est in Iure. Decian. cons. m. num II. lib. T. Felin. in d. e. r. nu. sq. vers. Et ubi
DD. discrepant, & dicitur per imperitiam iudi,
eare . Bald. in I. Propterea per illum textum ,
E. De Senat. & Alex. cons. 9s Vitis processibus , nu F. lib.i. Rursus in dubiis praeferendum quod benignius est , quod verisimilius . quod plerumque fieri solet: L Semper in dubiis . I. In obscuris , & l. Quoties idem, T. De reg. iur. Se quam-Plures aliae his consimiles . quae compendiosuxecensentur a Matth. Matthesil. in d. opust. et ctionis verioris opinionis inter tractatus commu
Sed huiusni odi regulae funditus euerterentiar, ct frustra Iegislatores in iis praescribendis tant pere laboratiunt , si pro cuiusque arbitratu lic rei sequi quamcumque opinionem probabilem . , Is Ll et en ut Ambros ait in c. Iudicet , 3. qu.7 s Bonus Iudex nihil ex arbitrio suo saeit, & dimes ter proposito voluntatis, sed iuxta leges, di iura pronunciat. 3 Quod adeo verum est, ut
Natth. Matthcsil. ubi si p. num. Io. Si res prorsus ambigua se, censeat aut Principem esse cons iendum , aut omnino abstinendum a consilio. de
iudicio: sed si omnino, inquit, sint penitus p via , quod raro accidit, dimittas consulere eum fgillo in tali dubio, S ssis iudex, neutram opinionem senuaris . Idem sensit picis an e Lieetuas causim . in vet. Uti possidetis, de probat. Et in
his eatibus cum veritas & opinio inuicem se confundunt. ptis a iudicem diuidere differentiam propter eonfictum argumentorum; declarat Iulianus in l. Si Pater, si De haered. instit. ubi Bald. mol. 5 alia, quemadmodum Tiberius Impera tot iaci me dicit ut in I. Et hoc Tiberius, C eod. ει ubi probationes hinc inde satae se obscurant, ει confundunt , transigi debere scripsit Bald.
cons. 3 a. in s n. lib. q. late Boeet decis a. ni f. Qithesino partes esse reducendas absolute ad concordiam, ct clivisima tan . eum utrinque sunt opiniones probabiles , si materia sit diuisibilis, exsacto interminis nostris responderunt Ant. do
Lutr. & Petr. de Anchar. cons. aio. inter conciniichar. Incipien. Inter contraria , per totum a. 5 equitur Felin. In c. r. nu.3 s. vers. Secundo nota, sip. eod. S Boen decis as I. nu .a . vers. Ideo in
tanto diserimine opinionum . post Bald. quemacitat in cons. 16 Quaedam nomine Catharinae a. ante finem exordia, lib. 3. Idque exemplo Salomonis , qui dubius cuius esset illius , qui peteba. tiar, dixit, mite dimiaiam p tem Uni . ct dimi diam aheri, ut in c. Asserte, de praesumpi Quam.
Dis enim ut aduertunt Butri de Anchar. l . cit. nu. 3. Salomon respectu diuisi nas pueri hoc ten .eando dixerit, tamen respectit iustitiae sententiae suae hoe sensit, quod ubi cubia sunt iura partium propter eon siletum opinionum , per medium di, uidere aequitatem habet . Ex quibus constat quam varie loquantur moderni Theologi a Iuri-iiisi illi enim censent posie iudicem indistinctu. et Vere quamcumque opinionem modo sit pro habilis . quin etiam hodie iudieate secundum uuam , de cras secundum aliam, ut dinum est;
su p. nu. 31. Hi vero contra assirmant eilm omnia utrinque sunt paria, neutram sequi licere . sed
potius esse consulendum principem . aut contro. uersam transietione citrimendam . Neque ob
stat , quod in quam pluribus e si hiis iura decet nant esse locum iudicis arbitrio, e. De eausis , r. I. de Oss deles. l. a. g. i si De iur. deliberi cum 138 multis smilibus . moniam eis in absoluto , delibero arbitrio nullam regulam , nullam nor mam, nullam legem, saltem positivam obserua re necesse se, secundum Bartol. in Extrauag. Ad reprimen. in ver. Videbis, num. 2.& Dec. in L .nu. I . ff. De iuri Q. Onan. iud. Ita ut qui plenum habet arbitrium . potestatem habeat praeserendi iniquum a quo, iuxta l. Fideicommissa, g. am quam , de leg. 3. ac proinde non habeat hic ne cesse sequi iuris, rationis , & aequitatis canones. ut inquit Ias in l. Si se legatum . num. 22. & as de leg. a. Aliud tamen dicendum est in arbitrio
boni viri, quod non absolutum , sed regulatum dicitur . ut per Iac & alios supracit. Unde Bald.
in c. I. g. Iudices, nu. s. de pace iuram. firma .
scriptum reliquit iudicem hunc arbitrari deberet
secundum mentem legis , iuris, ae rationis , aca 39 demum secundum aequitatem . Non ergo sequi
tur; Iudex in articulis a lege non disinitis ii h et arbitrium t ergo potest ad libitum sequi hanc, vel illain opinionem et Etenim arbitri verbum , viri boni arbitrium , & iure regula tum significat. Aret. in s. Videamus,si. De Ire , nu. I. si. De in litem, iur. Ias post multos ind. s. si se legatum , nu. sci. de leg. i. Fella. in c. I. cos.7. circa med. sup . eod. semperque bonum sci aequum significat, se eundum Barduni in cinisi
cum pridem , col. vlt. de i eminc. Et quoties cui que committatur per clausulas. y dentia tua, Hic Is tua, E. Perisse tuae . quod frequentiam
muria est apud acros Canones . boni viti arbia trium intelligitur esse collatum,ut pluribus exem plis comprobat Menoch. de arbitr. Iudic. lib. I. qu. 8. pei totam . Et in dubio censeti concessu in arbitrium a iure regulatum, non autem liberum, scii plenum, crebrior tentia est , vi multis relatis testatur idem Menoch. qu.9. num. I. Eat o propterea cum a Signatura committitur causa cum clausula, arbitrio Rotis, seruatur, ut arbitrium huiusmodi debeat esse iuri, S legibus con sonum , ut in terminis huius clausulae sui tres lutum in causa Hispalen . pensionis coram et et Crassis , q. Nouemb. I 373. in impress. deeis ioo. alias I. de senti di re iudi c. & coram Card. Ser phim decisici . nu i. Stat iditur pto hac sente
tia primum , di principale sundamentum videlicet . Qui iudicat duas opiniones esse aequalitet
probabiles, vel quasi, non certus moraliter, sed dubius est, ut probatum est in prima cooclusio De a nu. I 23. usque ad nu 171. Qui autem dubiua est, tenetur ex praecepto sequi opinionem tuti rem , ut otiensium est in. lacunda conclusione anu. r. I. usque ad uv. Quod si non appareat quae tutior sit in opinione desigenda, tenetur struare tegulas a tute praescriptas , ut constat ex dilictis in tertia conclusone a nu. 2 29. α i secundo principaliter pro hac sententia pomderandus est textus in c. Inquisitioni . destra. e com . qui aperte probat omnes tres concluso nexsuperius firmatas. Ibi enim p ponitur quaestio
Anc tua qui habetς ccescunt iam Impedimen
102쪽
74 Prosp. Fagn. in L parti primi Decreta l.
ii e trimentis possit exigere, ae reddere debitum coniugale: di disinsuuntur tres casus . Primus est eum pro certo scit impedimentum ..Secundus est eum de impedimento habet credulitatem lauem, de temerariam. Tettius est eum de illo habet credulitatem probabilem, di discretam . .
Prima igitur conclusio, id est , Qui versatur inter eontrarias opiniones probabiles , non es certus, sed dubius, probatur ciare in ea Deere tali, tum quia certitudo impedimenti quae ponitur in primo casu contradictinguitur a credulitate . seu opinione probabili, quae pouitur in tertio casurtum quia coniux, qui habet conscientiam impe dimenti ex credulitate probabili, in hae suci coim animi. An matrimonium sit validum , vel nullum, potest reddere debitum , lieet postulare non debeat, ut ibi est de ei luna in ultimo casu. Ergo non est moraliter certus, sed dubius. Consequentia patet . quia si certus esset de impediis mento dirimente, nec posset debitum exigere a. nee reddere siue mortali peecato, ut ibi deciditur in prine. de in e. Litteras , de restiti spolliat. Seeunda itidem conclusio , quod in concursu opinionum probabilium eligenda sit tutior, pr hatur ibidem , quia coniux, qui pro una parte probabiliter putabat matrimonium die legitime
contractum esse validum. de pro alia habebat conscientiam impedimenti dari mentis ex credulitate probab4li, debitum exigere non potest , eum hoc proculdubio sit tutius . ne . ut ibi dic, tur . contra legeni conscientiae committat osten- a sam . Tertia demum conclusio , quod ubi nos constat quae opinio sit tutior, in eligenda opinione seruanda fiat tegulae inris, in eo textu Pt batur , quia coniux in constetu pro habilium opinionum nulla talis, At validitatis coniugii, de bitum coniugale reddere potest , ne eontra legem coniugi; committat ostensian . Ergo quamisius peccatum est e posset tam in reddendo, quam in denegando debitum coniugale , quia si maia trimonium erat validum , non licebat denegare, si matrimonium erae nullum . non licebat res dere e tamen cum utrinque e sica probabilis opinio validitatis. R nussitatis coniugia , in eo dubio Pontifex dedidit esse eligendum quod sau
rabilius est matrimonio, ; iuxta re g. c. ta. de re iudic. ideoque debitum esse reddendum, ne con tra.legem coniugii committatur offenci .fAuidem est reditus I ti eis Iu in c. Dominus , destis cun d. nuptiis . ibi: C Si vero aliquis, vel aliqua
de morte prioris coniugis adhue.1ibi exiit imat dubitandum , et , qui sibi nupsit, debitum non deneget postulami ,' quod. se tamen nouerit nullatenus eris dum . J Amrmare etiam pos
sumus eo casu tutiorem partem esc . ut redda
tur debitum secundum ea, qur dicia sum se prata
Tertio principaliter pro eadem 2ntentia est
dixi. In praealtcg. e. Illud, de cier. exeom. ministri
bi Epist opus credidit st non filiae rigatum ex communicatione Delegati Apostolici. eo quod sententia lata fiterat non pret inissa monitione, dc ad eius notitiam non peruenerat nis per saluam ,
ac propterea probabiliter opinatus fuit sibi liacere diuina ossicia etiam solemniter e elebrare. Et tamen textiis de eidit eum de rigore iuris e
deponendum . sinis inquit eum in dubiis ria tutior sit eligena , di si citata tu eum stilatentia dubitaret, ce hirerat tamen potius se abst,nere , quam Sacramenta Ecclesiastea pertraci re, licet cum apso tanquam non omnino culpa
bili propter huiusnodi probabilitatem miseriis
a 3 corditer dispensetur. 3 patet igitur ex ea De cretali credulitatem, seu opinionem probabilem non excusare a mortati peccato eum , qui tutiorem partem non eligiti poena enim depos. tionis infigi non potes , nisi pio culpa mortali, ut notat glos. I. iv c. Sicut nostris, di ibi Hostieu.nu. I.& DD. anfra de iureiuran. τηε Quarto principaliter a seruntur verba Deute ronomii I . 8. relata in c. Per venerabilem ,
S. Rationibus, qui fit. sint legit. Si diu ei Id. Θambutitim aptid te iusicium se perl xeris, ct im
ad Saeerdotes ad Itii cens, qui fuerit illa ι--pore , cte. Oscies quaeramque dixerint, sequeri qm eorum sententiam. Ea prioribus enim verbis apparit rem ambiguam censeri, cum iudicium . seu intellectus ut varios sensus, seu opinione, disrahitur , iuxta texta in c. merui, I 3. dist. Et exposterioribus conuat in hac.opinionum varieta te non esse liberum amplecti quamcumque. Sed opus esse ad sedem Apostolicam recurrere, ut ibi exponitur , S illius sententiam sequi. Quo loco in hae ipsa materia opinionum viatir S. Tho. mas quod l. q. art. t q. de quo tamen die ut te ripsi in c. Cum venissent nu. 42. de si . intia de iuua c. ει adde quod dictum est iup. nu. a 3 s. Quinto principaliter adducitur textus in c. V e. niens, de presbyter. non baptis. vhi in articulo, An ordinatus ante Baptismum reeeperit ordinis characterem , pro parte negatiua affertur ratio, quod cum Baptismus sit fundamentum omnium Sacramentorum , ante illius susceptionem de iaciente fundamento non suseipiat ut aliud Sacta mentum .,Et haec ratio procul dubio est proba bilis; imo et ita. cum sit fundamentum illius decisionis. Contra vero adducitur, quod no
solum per sacramentum fidei, sed per fidem
etiam Saeta menti effetatur quis membrum Chrisi . de respondetur argumento Opposito,
tum quia qui Christum habet per fidem'. etiamsi
Baptismum non habeat, habet utique fundamentum, quod est Christus Iesus : tum quia aeontraria ratio non e se generaliter vera , cum de sacramentum coningia inde Eucharisiae recipa possit a non Baptietatis , scilicet Baptismate it minis, sed tamen Baptistro flaminis bapti ratis ,
ut ibi exponit glos. Et haec ratio itidem negari non potest quin sit probabilis. quia.per eam a
soluitur ar mentum contrarium , de nisi esset probabilis . quamo propter primam rationem eset indubitabilis i Ee tamen Pontifex responis
dat. s in lube dubitabili ea su quod tutius est se.
quentes, mandamus quatenus ipsum per sing los Ordines usque ad Saecidotium promouere . procures. J Constat ergo euidenter ex eo textu articulum issici dubium ex contrarietate proba
bilium rationum, di in eo dubio non utramlibet opimonem probabilem, sed tutiorem tantumaeci eligendam. Sexto, de ultimo emeaei ter probatur eadem sententia, quia qui indieat probabiliter aliquid esla lieitum; tamen si h beat etiam scrupulum de opposito , agit contra dictamen consti eutiae. φὶ peccati, nili deponat scrupulum, de conscien tiam
103쪽
247 lixen errensam. Irgo multo magis peccat . si de opposito non solum habeat scrupulum . sed 4s etiam opipionem diqite probabilem. Consequens est manifestum , quia plus est habere opinionem
Quam serupulum , ut patet aperte in d. c. I iustioni, de sene. excom. nam in scrupulo quis habet conseientiam ex credulitate leui, de temera etiar in opinione vero conscientia pulsat animum i
ex credulitate probabili, di disereta ut ibi deciditur , & declarat Sylvester in ver. Opinio. in ,
tatis habet, quam dubitatio , & minus quam opinio , eum sit credulitas ex leuibus coniectu
ris , qua idem est quod suspicio,3 seu , ut idem ait in ver. Scrupulus'. in princ. pusillanimitas spiritus, & sequuntur I egiuae in l. Admonendi, s. De iureiuran. fit ibi in specie Bart. nu. ai. Ubi ait : e Post dubitationem autem potest incipere t iudex inclinare animum suum ad aliquam partium i & tune si hoc facit ex aliquo leni indicio, vel ex aliquo levi argumento , icta appellatur si spicio , quae aliqualiter mouet animum iudicis.
Non tamen in totum remouet dubietatem, &hic est primus gradus probationis , seu creduli ratis, quia iam incipit animus iudicis adlirrere sunt parti, licet remaneat dubius. Post istam au
, teni suspieionem eum iudiei apparenε argumen ta sortiora, tune iudex incipit opinari, cum Iadhue dubitat ne sit e trarium ἰ modicum t men dubium remanet. R isa voeatur opinio . 3Hactenus verba praecisa Bartou. cum quo transtieunt communiter I D. ut ii testatur . lac in a.
ectu. nu. εε. Ergo si non potest quis operari se- eundum opinionem suam probabilem, si in conerarium habeat serupulum ex credulitate leui, Artemeratia , quod minus est, longe minus poterit operari se eundum eamdem probabilem opini nem si in eontrarium habeat alia in opinionem , seu eonseientiam ex creduli ea te probabili, di discreta, quod magis est, c. Cum illorum, veti:
Cum maiora, de sent. excom cum concordan.
- de quibus ibi in glos in ver. Minota. Antece dens probatur per textum singularem in e . Per tuas, it a. de Simon. ubi de Monacho ordinato ab Episcopo, quem credidit simoniacum . di propterea formidabat ab eodem ad superiores ordines promoueri, deciditur . vi s contra conscientiam ad superiores ordines non ascendat,ue sorte aedificet ad gehennam, Eest ex eo,quod conscientiam habuerat nimis scrupulosam , in difficultatem huiusmodi sit collapsus, quam utique non euadet nisi deponat errorem. 3ibi. Ad idem. textus in d. e. Inquisitiora, dos et occim. ubi coniux qui suspicatur adesso impedimentum dirimens ex credulitate leui, et temeraria. ad sui pastoras eonsilium, conseientia
huiusmodi explosa, potest redde te exigero
debitum coniugala . Requirit ergo textus , ut
ante copulam ex prodat . seu expellat, & ibi explicat glos. conseientiam scrupulosam , id est credulam , & de facili prurientem, secundum
Io. Andr. Atque ita non licere operari cum eo
scientias ipulosa, uis prius deponatur strupuaso lus, quidquid contra scripserit Sylvester in ves
scrupuIus, nu. . esare sentit Innoe. in c. Tua nos,nαr. de homic. dum determinat, Medicum pec care non solum cum adhiber medicinam dubi
tans an illa sit nocitura, vel profutura, sed etiam
eum vehc menter ei edit eam profuturam si aliquid duh,tationis habeat, vel habere debeat ne,
noceat, qtua semper in tutiorem partem intelligendiam est . Ita Innoe. eum quo concordat Io.
propinat se lenter medicinam nocituram . At etias dubitet ut non debeat proficere , vel noeero , aetiamsi magis eredat eam proficere debue, quia 4n dubiis, ede 3 Et sequuntur ibi Anehar. nu. 3.
Io. de Anan. num. 3. N alis ςommuniter. Et est sententia D. Thomae quid b. 9. arti tr. di quanMuis Io. Gerson in a. par. tracti deprae par. ad Missam , alphab a . littera vit inra, do erat salu Morimum rem qui iuri scrupulis vincendis essa sic
quenter contra illos operari. ramin per haec. oba sensit dumtaxat optimum remedium contra serupulos esse illos parui pendere sic deponere audacter operando contra illos, non au rem licere operari retenta conseientia serupulo a , qtita sie loqueretur contra d. c. Inquisitioni. re contra detcrini nationem praediatae Decretalis Per tu an, secundum intes laetiti Innoc ibi in itu. contra communem Canonis armat sententianam contra naturalem raticinem quia serii purus est mors conscient in reste Card. Caici. superius re lato in I. qu. nu. 8s. x nitin. ς6. vers Et ratio deis cisionis e si . patet igitur apertisti me contra comstienti atra serupulosam . seu ex credulitate leui,& temeraria non esse Iieitum cperari absque, peceam , & conlaquenter mu Ito minus .sse Eci tum operari contra eonscientiam ex opinione ,
seu eredulitate probabili, atque discreta, ut superius est otiensum Demum pro hac sententia solit Arino teles .
cuius verba retulimus ..ti cxpendimus su p. in a. a. S I 3. sundamento nia. et q. muris. εἴ ii I a . dum enim docuit non esse liberum opinari. 1 in paritate contrariorum motuum oportere ad
tellectum quiescere aperte sentit in aequilibrio Opinionum noti esse in nobis hanc. vel illam oparnari. s.Tho m. in prae alleg. quod lib. 3. art. II. liuaperte sollim concedit in contrarietate opinionum esse licitum sequi illam tantum , quatit. , iudicatur vera . ut ab altera opposta nihil tutet
lectus moueatu e per atinis rationes, Mna Otiua .
Vnde si utraque est aeque probabilis, ex se utentia S. Doctoris nequaquam licet utramque eligcre. cum in altera est peccandi periculum,& quodl 3.art. IO. admittit in aliis , quat ad moret non pxrtinent eue liberum sequi, atque ila senuere viram. que opinionem r non autem in his, quae spectant ad mores , in quibus scilicet est periculum 1 cc eati. Aeolus infra citatus in qu et n. iii Io. fun 'damento pro sententia negativa post n.2sq. Cun enim uant uuae opiniones , quatum una est pro babilior altera, dicit non sine peceato aliquem se exponere dubio, sequendo scilicet minus probabilem . Fadem autem est ratio clubii, atque spericuli, cum ambae sunt aeque pro habiles, Mnon aeque tutae . IO. Gerson Cancellarius Paria sensis , cuius verba reserunt ir infra in a. quaest. in a. fundamento nu Di. Gabriel in.ή. dis .is:
Iog. Conradus de contract. qu. 1 o. v bi admittit posse quem in eo utrarietate opinionum alteram sequi, dummodo formet sbi honam e sciemtiam : R inox sibilit, bonam conseientia tu, quae formanda est, stare non posse eum aequilibri eorI.
104쪽
scientia dictante pariter,' quod sit peceatum st-ν cundum aliquas rationes , de secundum alias
quod non sit peccatum : quia in tali du o non potest formari hona, & non dubitatiua eonseientia, Ze conci I. ait: s Quando agens habet aequi librem conscientiam, quod peccet, & quod non peccet, peceat. 3 Sylucuet an ver. Disium . de in ver. opinio, ubi in hanc rem multa egregie colligit ea D. Thoma. At aliis Theologis, ait
enim : s Dubium probabila . quod diu inguita scrupulose , est quando rationes piotabiles ex utraque parte sunt quas aequales, Ae in tali dubio operando quis peccat. 3 Et iterum subditis si probabilitas hine inde ellet aequalis, tutior
est eligenda necessario. Iumio ex electione alte-tius imminet perieulum peccati mo italis. 3 SL militer ait ibidem secundum philosophum, dis. Thomam in 3. sint. dist. I7 Dubium es contraviriarum rationum aequalitas, de dist I 8.art. I .
ad a. s Dubitatio inquit eausatur quando ali.
quis rationem eius, quod quaerit, de de quo contraria apparent, videre non potes. ct de alibi idem s. Doctor: s D nbium est cum intellectus non habet stactentia motiua ad veritatem cognoscendam. J Vnde subdit sylvester: s Proprie
homo dubitat de aliquo, vel circa aliquid quanis do habet rationeε ad utramque partem aequaliter , vel quasi aequaliter mouentes. Opinio inquit est quae habet credulitatem fundatam in
humana ratione insuffcienti, ed non coneludenti necessario , sed probabiliter pro una parte, &non pio alia; nam si habet rationem ad utramque partem aequaliter . non opinio , sed dubitatio est, in qua non pote ii quis licite operari JCordubensis in suo Quaestioliario lib. a. quaest. 3.
Paulus Comitulus Respons morat. lib. s. qu. II Toletus in Sum. de septem peccat. mortal. c. IO.& alii complures. 43α Non obseat modo fundamentum,exaduerso
ponderatum supra nu. I aa. quia magnam conti,net a qui uocataonem ς quamuis enim non imisplicet duas eo ni radictorias opiniones esse proba hiles. & ab intelleciu probabiles iudicari, tamen bene implicat, ut idem intellectus praheat virique assenstim opinatiuum , di iudicet utramquo probabiliter esse veram, quod est opinata. Vnde licet in terminis primat quaestionis vera esset prima sententia, quae Mimat esse lieitum sequi opinionem , quae sola probabilis es, eo quod
contraria nullas habeat rationes , vel aut horitates mouentes : tamen inde non liceiet inserto ,
ut licitum esset sequi opinionem probabilem , , quando opposita est aeque probabilis . Inter hae enim magna est ratio ciuersitatis , quia in primo casu intellectus praebet asse nimia opinatiuum viri tantum parti contradictionis. in quo vulta est
repugnantia: at inscctindo praebet assensum opi. natiuum duobus contradictorios, di iudicat vitti- qtie probabiliter esse vetum , quod non tantum
morariter, sed citam physice, de naturaliter est impossibile, ut latiis ossi probatum est supra in prima conclusione vers. Probatur primo a n.114. Praeterea sententia ina qua assiimat est e liberum sequi opitiinneis specilicantem avium prolicato , quando ula sola agnoscitur esse probabilis , non est vera , eamque plenissime consutaubmus in I. quani. irrefragabilibus standa me tisa nam . q. usque adnum. II 1. Quaren non licet eam sequi quando it Ia sela ess nrobabilis . . . longe minus eam sequi lixet quando habet Oppmstam aeque probabilem , ut ostendimus Du. os. Gemplo fiat irae, qudi a pordere facillime arci ianainr . si ab alia parte nihil Ohilet; at ucu nati uetur si a parte contraria obsiet tantundem ponderis . Hactenus de secunda quaesione . 23 3 Progredior nunc ad tertiam quasionem primcipalem , videlicet, Cum in aliquo articulo, seu controuersia morali duae sunt opiniones opposita , quarum una est probabilis, de minus tuta . quia affrmat actum esse licitum. Δ aue Osubest peccati periculo, altera vero est probabilior, ac tutior, qnia affimat, de speciti catactum pro itilitato a an si liberum unicuique amplecti opinionem minus probabilem , ct minus tutam . iti m probabiliori , ae tutiori . a 34 Asiemant septemdecim ex nandernis Thera gis . quos resert . di sequitur I homas Sanchea is
De al..t m. . lib. I. c. s. num. q. laque hoc tem pore receptum esse tessatur Petrus de Iolca in I. a. to a. de actib. human. disp. membr. I.
Imo Ha tenere Omnino fere omnes Scholasis affrmat Ludovicus a Cruce siper Bulla Cruci tae in trata de opinione probab. dubr. num α& Candidus Philale hiis in tract. de opinionum praxi quast. l. in princ. dicens: hanc lementiam .esse multorum Theologorum huius se seculit nam ex antiquioribus ait vix aliquem se legisse . aut citatum ab aliis reperisse . Et nouissinae I lius Mere rus in suo opere de Drobalaluato opinionum par. a. art. 26. recenset pro hac MDtentia catalogum Theologorum huius temporis plusquam sexaginta , inter quos tamen non pata ei numerantur infitioris notae. Quam vero ina. ge, Iateque de sensores probabilitatum hare materiam posea dilatauerint, plene scrips supra
Mouent ut primo quia in actibus humanis qnieligit quod probahile est, non agit temere, sed
prudenter, c. Ego selis, vers. Vel probabiles r tiones, R disi. cum concordantibus sumacitatis in I. quaest nu. 46. Sed qui sequatur probabilem opinionem , O nulla probabis ori , adhuc eligit
quod probabile in , ut per se patet . Ergo notu,
temere, sed prudenter agat. Et confirmatur quia Deus nobis constituit pro regula moriam dictamen rationis, ut homo id possit licite agere quodsbi probabiliter apparet honestum; ita ut formalis ratio certitudinis humandi operationi a constituatur in ipsa probabili apparentia honestatis, ut innuunt praecitata iura. Sed qui sequiatur minus probabilem in concursu probabili
ris . adhuc sequitur id , quod sibi apparet honestum . Ergo eonformatur regula diuinmixtraditae . de se non peccat, can. Qui peccat.
Mouentur secundo quia is , qui moralem habet certitudinem de rectitudine operationis . t , de cum virtute operatur, te in hoc conue niunt authores utriusque sententiae, ut constat ex
dictis supra in a. quast. nu. s. Sed is, qui sequitur opinionem probabilem , utique habet huius modi moralem certitudinem, licet opposita sit probabilior. Ergo sequendo opinionem illan
probabilem , recie, di cum virtute operarer .in
Ninor probatur, quia certitudo nihil est aliud, qu in dedit minatio intellectus ad unum , ut ex D. 1ho-
105쪽
D. Thonis dictum est Spra nu.s Iux autem, ille qui dubius est manet suspensias, de ad neutrum se determ nari ve ibidem diximus. Formido aueem . quae inest opinioni probabili propter
oppositam probabiliorem non est tantae virentis, vi exeludat assensum determinatum ad partem oppositam. sed ut alias diximus hoc tantum operatur, ut intellectus per aerim reflexum iudicet rationes illius partis . euius assensum habet, non esse conuine entes . seu infallibiles, sed pr habiles tantum Nouentur tertio. quia eum in moralibus haberi non posui omnimoda . & infallibilis certi. tudo me rei evidentiam, sumeti certitudo exprobabilibus, ut patet e2 Philosopho in I. Et hic. in . εe fusius olla resim est supra nu . Sed talis certitudo reperitur in opinione probabilivi misuis opposita sit probabilior, vi probatum est nu.3 r-seqq. Ergo sumit in moralibus ad recte
Mouentur quarto , quia in specillatinis licet absque periculo erroris.& deceptionis operari. Λ risendere quascumque Opiniones . modo illaes probabiles . quamuis oppositae sint probabi horas, ut constat ex clinis in x. qua' nu 3 3. EDgo di in moralibus idem licet ahsque periculo peccati, eum de s milibus idem sit iudicium , e. Inter corporatia. de translat. Epist. ass Mouentur quinto, quia quam nix sequi probabiliorem , ae tutiorem se malom perfectionis, tamen nemo tenetur ad id, quod persectius est , sed sumeti vi sequatur perlectum , ac tutum a c.
Asinu, II. qu. I. c. integritas. 32.q l. I. C. Quistit, & ibi glos in ver. Nolitis, 3 r. qu.s opera enim maioris perfectionis non sunt pracepti; sed consili j tantum, quod non est obligatorium , C. Qui iquis praeceptis , rq qu. I. R Clem. Exivi, g. cum igitur in primis, de veris. sinis. seeundum illud Matth I s. a r. si Dis perfectus os , viae, senis quis Babes, ΘΔ Μυοεμ, ι, & deci
Tat S. Tho m. in I. a. qu. 3 8. a . . sed qui sequiatur opinionem probahilem, relicta probabili ri, sequitur quod est persectum , ae tutum, iudicium enim probabile non desinit esse tale ex eo,
quod contrarium si probabilius, nee via per stperfecta , ac tuta dicitur e se imperfecta. & perieuloci ex eo, quod alia fit pIanior. ae securior, imo comparativum praesupponit positivum. l.
hi autem non oportet, E. De verti. OhIig. Io. Andri in c.Cum dilectus, ver. Digniores. de cleλει comparatini natura est relinquere formam apositivi in extremm I Cum hilus. F. Curri pater. E. De legat a Ergo licitum est sequi opinionem
probabilem , omissa probabiliori, ae tutiori . .,Nouentur sexto, quia intoleta hile onus esset . multis seinpulis obnoxium, si in omni materia tenerem ut inuestigare opiniones magis pro . habiles . Eeelesa autem , cum sit pia mater,non Ohet aliena laqneum inheere, c. De viduis. Il 2.
I. qu. t. nec quemquam oneribus importabili-hus alligare . e. Alligant, es. q. vlt & n tant Io. Andri di Anton. de Autri iii c. Dolentes, circa a
mandusta eias ama non sunt. Ioan . epist. I . e. s. xta eam re μν semitas aequitatis . quas eun is
ingressis fueris . non arctahuntia graeias sua Pro ut . . At si nobis hetessarium esset in nostris actibus remper adi enire probabiliores sente tias pro regula nostrarum operationum . iugum Christi nimis graue redderetur. N admodum disse ilia forent illius mandata. atque in via Euangelii multum amarentur gressus nomi. Praesertim vero quia lex christi uidetur esse sex libertatis. seeiuiduni illud Apris . ad Galatas i.
Upexiste in ἰσουπερε . di tis restis. Serii itus autem perquam dura e lea, si praecepto adstringeremur ad inuestigandum semper sententias inagis probabiles. vi opera nos ra essent recta Mouentri r septimo, quia fundamenta omnia quotquot ab impugnantibus usum probabilitatum afferuntur, ad hoc unum eandem reduci videntur tanqua in ad suum principium, nempe adsormidinem, quae probabilitari inseparabiliree annexa est. Ex hac enim formidine tanquam ex radice deducunt iudicium probabile, seu, quod
idem est, opinatiuum non habere certitudinem moralem secundum omnes requisitam ad recte operandum, quin potitis esse ineerimit, vati bile: expositum periculo ditiinat ostense t idemque noncise regulam operandi recid , de cum pitidentia . Quamobrem si uessiuatur hoc fundamentum formidinis, totum aedificium e ad uerso constri icium corruere nec si st . E. Cum , Paulus, i mu c eniens. dc Dre byr. nim ha-ptir. Conantur autem propugnatores pi obabi Liatum hoc se amentum euertere multis testa
Prima ratio in . quia Iob proeul dubio re tu fuit in suis operationibus . nam de ipso legitur
Ba tianti . Ergo potest quis habere formidinem de rectitii cline suae operationis, di simul operari
Secunda ratio, quia eatenus dubium D ti m. & sormale repugnat conscientiae rectae . quatenus agens eum tali dubio exponit se peri. culo diuinae offensae, c. Ad audientiam, ver rci eo . de homic. s. Tho m. quod lib. 8. avt. I 3. Sed qui operatur cum formidine, non expctit se hia iusmodi peticulo , ut patet ex dictis sit p. num .se Ergo formido non reptignat rectituditu conseia it
Tertia ratio, quia si intellectus non es mori.
liter dubias, est moraliter certus. Arg. e. Η
spitiolum . in fin. & ibi glos uni c. in princ. 3 2. diu: de l. i. F. De his qui sunt sui, vel alie n. tur sed quando intellectus habet iudicium probabi- Ie . seu opinatiuum de aliquo opere , quod sit lieitum , non e ii moraliter Quhius, vi notat Bart.
in l. Admonendi, num. I9. s. De iuriiurari: Ergo quando habet iudicium probabile , est morali ter terres, N eonsequenter iudicium opinatiuit. seu pro habile, de cuius estentia est formido, suia scit ad rectitudinem operationis.
Quarta ratio , quia is qui seq. itur die amem
rationis, tuta conscientia operatur ; cim enim
lex a terna, quae es prima tegula morum , igno ta nobis sit, suit datum nohis a Deo preceptum naturale secuendi dictamen rationis tanquam secundam regulam nobis notam , qua mediante
106쪽
78 Proj. Fagia. in i . par t. primi Decreta l.
eonsor marem pr legi a ternae . s. Tho m. in I. a. q. I9. ar . 4. S 3. conscientia enim dicitur spiratus, corrector, ex paedagogus animae, idest dicta mea rationis , ut ex Urigene inquit idem s.Thom. in p. I. q.79. art. I 3. sed siqnens dictamen probabile, eui inseparabiliter inest formi. do . sequitur dictamen rationis, quia formido de opposita non impedit, quin intellectus de te minate dictet hoe opus esse rectum, ut constat ex dictis silpra eod. i. sa. EGO sequens iudieium pro b bile .lormidine huiusmodi non obstanto .
Quinta ratio, quia si ab sumanis actibus
oporteret excludere omnem formidinem de , ipsorum rectitudine . vidi esset qui tuta consilemtia posset operari nam eogitationes hominum
sunt obnoxiae formidini, ut inquit glibis a Nicolai
de Lyra super cap. s. Sapientiae . Ergo formido non praeiudieat conscientiae recta. sexta. & postrema ratio sumitur ab exemplis ruam praeseditis militum multoties eum prudentia praelium tentat . quamuis formidet se posse ah hoste siperari , eo quod dubius sit belli eue tus , ut sistat Paris a puteo de re militat. lib. s.
Item Mercator saepe emit merces , N prudenter agit etiam eum sermidine damni ex tali eontra ctu . vi g. de perieulo, de eommodo rei venditae.& de nautico frenore quas per totum. Item Medicus praeber aegroto medicamentum, quamuis formidet non profuturum,ut notatur per In noeentium in cap Tua nos , n. I. de homic. im
N edici hoe saepius faciunt, ut de suis pharmacis experimentum eapiant. Item Aduoeatus rectὰ patrocinatur cliensi cum formidine sue eum ben. di eo quod ambigua sint sacta causarum. I. Asuocati. in prine. e. De Aduoeatis diuerso Iudicit. Quod debetur s. de pecul. Nee temere dicitur litigare . qui Armidinem habet de litis euentu , glosa. in s. Eum, quem temere. E. de Iudie. Item
Iudex iust8 eondemnat reum nec conuictum,nec eonfestum poena extraordinaria quando contra
ipsum urgent indicia violenta. Grammat. decis 1. Iulius Clariis in s. fin. quaest.2o .prope finem. Et tamen de delicto per talem reum patrato, tu dex non habet nisi eognitionem probabilem, de cuius ratione intrinseca es sormido . Ergo talis formido oon impedit quominus operatio stitista, di recta . Octauum , S ultimum sundamentum pro haesententia de ei potest ex cap. Literas de restitur. spoliat. vhi Innocentius IH. in articulo restitu rionis uxoris, quae a viro absque iudicio Ecele siue diuerterat propis occultum impedimentu . recenset diuersas sententias, & adductis pro unaquaque probabiIihus rationibus, eligit sententiana distinguentem tanouam veriorem ; & t meta decIarat pro hoe se unitam de praedictissent uiis reprobare, nee cuiquam iliarum ex sua responsione aliquod praeiudicium generare . Ex quo contextu eoli igitur in uno . At eodem aditicula posse concurrere plures opiniones . qua.
rum una sit probabilis , M asia sit probabilior , seu verior,& esse licitum sequi etiam minus pro- habilem , eum Pontifex ibi deelaret se illam non reprobare , nee ei praeiudiei iam aliquod geuerare ex electione probabilioris. Vnde sicut in illoeam Papa declarauit liberum esse unicuique amapte et i quam cinique ex opinionibus probabia-hus etiam pos habita veriori, stu probabili oti ita di in aliis ea si bus hoe debet similiter esse li. herum , quia declaratio Papae quamuis edita in
aliquo speciali casu , facit ius commune. Casus est in c. Ex multa. De volo. per quem textum se tradit glos in c. Ex tua..in ver. Consultationem defit Presbyter.& Felin. ine. i. n. 7. Constit.
Quibus tamen minime refragrantibus contrarium est dicendum, id est, minime licere amplecti opinionem minus probabilem , ac minus I tam, sed omnino eligendam esse probabiliorem,
Nititur autem haec sententia aut horitate Ariastotelis, S. Augustini. S.Io. Chrysos bimi s. Thoa
tum , quam Canoni starum prima: classis, ue, quibus infra in o a. sundamento a n. 3 o. sque ad ir.3 8. Nee est desititia Atithoribus modernis. ut patebit n. que g. v que ad nu. 394. Et probature Reae iter et s. funa amentis supra adductis in I.
quaest pro parte negat ii aan. I9. usque ad n . Di.
quibus larissime ostensum est non lieere ample ei opinionem specificantem alium pro lieito quando inteIlectus apprehendit illam solam esse probabilem . eo quod non reflectat ad opinionem eontrariam, nee disturiat an illius moti nasiat pro habilia nee ne . Huiusmodi enim sinda
menta Omma a sortiori conuineunt non esse .licitum sequi opinionem probabilem quando intes.
lectus agnoscit oppostam esse pro habiliorem ae nitorem iuxta terminos praesentis quassionis rQuandoquidem hoe casu qui eligit minus p hasilem , A minus tutam , proelis dubio malo rem habet incertitudinem de honestate sum ope rationis , S grauiori periculo se exponat, atque imprudentius agit , quam ille , qui. non distra hitur inter contrarias opiniones , sed flectitiid
ad unam tantum , lieet eum formidine par tis oppositae secundum terminos primae Guae
stionis . Quippe in eam illo. qui eligit opini
nem , quam solam putat esse probabilem .habet conscientiam de contrario ex cre dulitate leui oumtaxat propter formidinem, quam habet , ne pars opposita sit vera . Aein casu prassenti eligens minus probabilem , , S minus tuta ui habet eonscientiam de contrari ex eredulitate nedum probabili , sed probabia. Iiori. Vnde absque dubia magis peceat cum maiori discrimini se ediponat, ut est textus et rus in c. Inquisitioni. de senti exeam. N ius uxdieetur insta in as. fundamento Quare supposita vetitate conclusionis fit matae in I. quast. haec tertia quoesici indubi habilis est , ut dedi. quast dictum est supra
etiam sundamenta superius allata in m quae
pro parte negativa a n. Iaa. usque ad n. as 2.cum'
enim sngula plene probent inter duas opiniones que probabiles non esse liberum sequi alteram, vel utramque, seu omnino eligendam tale magia
tutam ; utique multo sortius probant Don esse ,
liberum sequi opinionem probabilem, quandinopposita est probabilior , ac tutior . Vnde posi ta illius veritate , prasens quaestio similater est de bitabitabili. Sed qilatenus aliquis per acia
107쪽
ter adhuc vellet illarum veritatem in dubium in uiae are . nihilominus haee sententia nititur suispeeuliaribus sundamentis.
Et quidem primum , di pranei pale sit ameniatum deducitur ex aut horitate Atis ottias alias ei
rati, quod tanquam desumptum ex intimis rei visceribus , aliarum quoque rationum in hae materia sundamentum est . Sie igittir liceat ratiocinari . Intellectus humanus non habet liber talem opinandi . quia ut legitur in h. de Anima text. 1 3. non est eadem phantas a. 8e opinio ;imaginari namque positimus cum libet, & fingere quidquid volumus i opinari autem sunt
praecisa verba Aristoteli non in nobis est . necesse enim est aut falsum, aut veruiti dicere. Ergo intelle et iis non habet libertatem opinanda partem minus probabilem, sed cogitur sequi plura,& sortiora motiua partis probabilioris. Nam se ut statera violenter inclinatur in eam partem, in qua grauius est pondus, ita intellectus dum aequa lance librat rationes vitiusque opinionis, violenter attrahitur in partem illam . in qua
pra ponderant grauiora motiua . Ad hoc C. t. dec. Abhare. g. Praefatus igitur, de senti ει te iudic
lib.6. Alioquin si flecteret se ad leuiora motiua opinionis minus probabitta. haberet libertatem opinandi pro libito voluntatis conita aut horita iatein Philosophi . nee veritati obiecti se eonis
maret, neque opinaretur. sed fingeret. Ob quam rationem in praecedenti quast in a. de i4. landamento pro parte negativa tr. s. et n. I s. frinmatum est in paritate eontrariorum motuum oportere intellectum quiescere', quia cum mo. tiua utrinque sint aequalia . non est ratio cur maiagis moueatur in partem Nain . quam in aliam .
vi l. Sed etsi lege. g. Adeo autem. 84 de petition.
haeredit. c. In carcinieis. vers. dii autem. 1 9. dist. Ll sn. C. de condit .indeti .Ergo vice versa in ira paritate contrariorum motuum neeeste est intellectunt moueri in eam partem. quae sortioribus, di validioribus rationibus est munita S. Item pretium vers. 1ed Proculi sententia . In fit. de empl. re vendit. c. Capellanus . vers. Posterior. de serus. c. Vides. et q.q.ε. & conserunt quae dicta sunt supra in a. argumento pro eadem parte negativa secundae quaestionis principalis .
Secundum sundamentum est . quia ut quis prudenter , & rectὰ operetur secundum-Autho res contrariae sentenatia debet habete saltem probabile iudicium pratae uiti . quod licitum sit Illud , quod Operatur , ut apud Nancher in Decal. di
t m. I. liti t. c. o. n. 18. Sed qui sequitur minus
probabilem, non potest sori te hoc probabile indicium praeti eum , quod actus sit licitus, quiaciam habeat sortiora motiva pro illicito. imp s- sibile et but habeat iudicitiam praeiteum de licito . cum optirari, seu iudieare aliquid probabitet esse verum in nobis non sit. leue philosopho proxime citato. sed oporteat sequi motiva for--ra . qualia non sunt in minus probabili, sedia opposita. Ergo qua minus probabilem sequutut , non agit recte . ac prudenter . Tertiunt fundamentum est, quia ad hoc. Vtacias nostri sint recti, fle habeant bonitatem moralem secundum veriorem sententiam . non suffieit in nuricio praetim .vr sequamur illud, quod
tu amus esie probabi e , sed necesse est vi
quamur quod opinamur verum , eum opinati nihil aliuti sit, quam iudicare propositionem probabiliter veram esse , vinia ostensum est simpra in a. quaest. a n. r. Sed non est possibilo ,
ut opinemur veram utramque, tum quia ex Phi. losopho proxime allegato non est nobis liberum opinari, sed violenter sectimur in eam parum . in qua sunt validiora motiva: tum quia ex dua-hus opinionibus oppositis oportet alteram esti sistam , alteram falsam . inquit S. I ho m. quod
lib. g. art. 3. N eum cogamur iudicare verati
esse opinionem , quae melioribus est rationibuet fulcita , ut ostensum est supra in a. fund. n. dis eonsequerier adstringitur ad iudicandum illius eontradictoria in esse salsam . paeit text. in l. Vbi repugnam i a. si' de regul. Iur. Et confirmatur , quia opinari pro postionem non est iudicare eam esse probabilem, sid est iu- care probabiliter esse viram , vi proxime die umest . Sed duas contradiatorias non potest quis iudiea es mul esse veras etiam probabiliter . deleum sormidine, quia cum utraque vera esle non. possit. ita nee potest aliquo modo vera iudicari. , t patet o Philosopho in g. Metaph. cap. 6. Levalide probatum est supra n. rat. de seqq. Similiti
ter non potest intellerius.ex unabus contradi Hrariis oplaari. Lu veram probabiliter iudicate alterutram quam mala erat . cum iusta philos .phum d. text. 13 p. non sit liberum opinari. NEa cesse est igitur , ut opinetur illam partcm , qnae nititur melioribus rationibus, d. e. Capellanus deserijs eum concordan. . de quihus infra in I .sundamento. artum sundamentum est, quia ille non licite agit , qui non sto iutur dictamen rationis , c. Consuetudo. r. diu c. Frustra. s. dist. c. Extera . vers. Cum tam iuris , quina rationis . eum ibi notatis per glos de eleel. lib. s. l. Quod non ratione . se. De legib. Nam, ut pald. inquit in l. r. S. In pitino. c. . C. De cadia c. tollen. quod ratio naturalis dictat . intactum , atque illissi
tum permiuo et alo diri debet. Sed qui sequitur minus probabilem , iclitia probabiliori, non sequitur dictamen rationis . Ergo non agit Ilia
Minor probatur, quia dictamen rationis nihil est aliud , quam inclinatio potentiae rationa hi Iis ad assensum ; nam illud dictat ratio faciei eum esse, ad citi is assensum intellectus sum cien . tet inclinarur ex motitiis rationa hilibus. e. Fgo solis. vers. Alios autem ita lego. s. dist A' patet ex D. Tho m. in p. I. q.7 O. art. r 3. Ratio enim est dux intellectu . vi inquit Bald. ini. Prineeps. ii ier. si de te ib. seu intelle6us fundamentum ut idem ait in c. s. n. et . de probat. N est motus ilitellectus praecedens per causas sensiti uas, ve I intellactinas seeundum subiectam materiam ad ali. uod ne eesario concludendum , vel disponeruum. ut idem Bald. disfinit in l. Non omnium . n. 3. F. de legib. Qui autem sequitur minus probabilem , posthabita probabiliori, minime qnitur inelinationem rationis i seu potentii ra. i ionabilis ad astrensum quod hoc sit taciendum, vel non satiendum et quand ii luem inclinatio ad assensum fit necessario ad illam partem eD tradictionis, in qua sunt plura, vel sortiora m4tiua quia intellectus nona et libertatem opi.
nandi ut libet, se eundum Philosophum supraculatum
108쪽
go Proj. Fagn. in a. par t. primi Decreta l.
ritum in primo sundamento; sed cogitur ab intelligibili , ut sensus a sensibili, ut habetur in a.
de Anima, text. g. R quamuis voluntas, propositis duobus honis , per illuni possit unum est gere , di alterum resutare eum habeat libertatem contrarietatis , l. Libertas , ff. De stat. homin.
tamen secus est in intellectu , quia non agit libere , sed cogitur ab intestigibili, licet voluntas
non cogatur ab appetibili. 1ta S. Thom. in a. sint. dis. 41. art. 3. ad a. di plenius dictum est sup . inu. qua se . num. I 3.& i s. Itaque intellectus hio
lenter rapitur in eam partem, in qua rationes gratii ores praeponderant. In opinione auten minus probabili si comparetur cum magis pr habili , non sunt plura, de sortiora motiua , nec praeponderant rationes grauiores , quin potius
illae praeponderant in magis probabili. Vnde qui seqititur minus probabilem, pos habita pro- habiliori , non sequitur inclinationem intelleiacius ad assensum, seu ad disseia sum ipsum , neces se est enim vi intellerius illi assentiatur in quod sortius inclinatur, eum liberum non sit opinari, ut Lepius repetitum est. Ergo d primo ad ultimum is . qui sequitur minus probabilem, relucta probabiliori, non sequitur dictamen rationis, de consequenter illicite agit: quod argu mentum in esectu est Henrici Gandauensis, Coia. radi, de Corduba, quorum verba referuntur in
2 o Quintum sundamentum est , quia is, qui saei tactum ex suo genere licitum , si conscientiam ha beat quod sit illi eitus. absque dubio peccat, siue talis conscientia st dubia , ut e. Nerui , it . dist.
dulitate leui, di scrupulosa, c. per tuas, is a. de Simon. e. Inquisitioni, vers. In se eundo, de senti excom. Ponderando hac iura, ut clixi supra n ys. R n. seqq. S uti. 2 6 siue sit ex credulitate , seu opinione probabili , ut in d. e. Inquisitioni, versverum. Lino mi lio magis peeeat si habeat mirustientiam quod aetus sit ilicitus ex credulitate, seu opinione magi, probabili . Quod sic ostenditur cuidenter. Conscientia , quod spectat ad rem praeserarem , nihil est aliud . quam credulitas , seu iudieiuni de bonitate, vel malitia actus
ut colligitur ex D. Ih ina in i par qu. ς. art. II. in corp. I ex D. Bonaiientura in a. sent. dist. 39. 6I nu. Io. Ad huitismodi autem credulitatem per
uenitur per quatuor gradus. vi optime declarat Barto I. in l. Admonendi, nu. o. cum tribus seq. E. De iureiuran. & ex illo Bald. iii l. In bonae si- dei , nu. Iq. C. De reb. cred. Primus gradus est cum quis incipit dubitare, an actus sit malus , seu illicitus , vel non , & isse nihil hahet credulia talis ; nam uti batale quis dicitur secundum Bar-tol. quando non applicat magis animum suum ad unam partem , quam ad aliam i ideoque talis
dubitatio non est pradus probationis , seu credulitatis, sed est illi,d, per quod peruenitur adiuvestigationem , quae ad credulitatem perducit. Secundus gradus, qui dicitur primus probati nis, est cum quis ex aliquo leui iudicio , vel ex aliquo leui argumento incipit inelinate animum sium in eam partem , quod actus sit malus: Stalis appelJatur suspieio , seu scrupulus , qui ni- saris est aliud , quani credulitas ex luuibus coniecturis i ideo plus habet credulitatis , quam
dubitatio, sed minus, quana opinio ; de haec di
citur conseientia ex credulitate leui, seu tem raria in d. e. Inquisitioni, de senti excom.& eon seientia serupulosa appellatur in c. Per tuas, it 2 de Simon. Tertius gradus , qui dicitur secundus probationis, est cum quis ex sortioribus argumentis eredit actum esse illicitum , non tamen est omnino ortus i ct hae est opinio, quae plus credulitatis habet . quam suspicio , & minus. quam plena credulitast x haec appellatur conscientia ex credulitate probabili, de discreta i ita d. c. Inquisitioni. Quartus , di vir inuis gradus . qui dicitur tertius probationis , es cum quis habet certam credulitatem quod actus sit illicitus r& hae appellatur tides, di plena credulitas, ut in d. e. Inquisitioni, in princi Constat autemia, apud omnes , eum, qui acium ex suo genere lici iatum credit esse peccatum mortale, ut leuare se su ea in de terra, mortaliter peccare contra comscientiam . quamuis non contra legem Dei, si saciat actum illum , quia secundum Apostoliani Omne, qnod non os ex is , pereatum es. c. o nia in Omne, de praescripti c. Litteras , de restit. spoliat. & omne , quod contra conscientiam fit. aedificat ad gehennam . qua sunt verba textus in S. Ex his , pose e. Omnes, 28. qu. a. di declarat s. Thom. quod lib. 8. art. I 3. de egregie S. Bona uentura in a. sent d. dist. 39. nu. 19. Qiro sat, ut quaarto proximius accedit aliquis ad certam sicem, seu plenam eredulitatem quod actiis sit
malus , tanto magis peccet contra conscientiamsi actum it Ium faciat, quia maiori periculo se , exponit, ct quantum sapit credulitatis , tantum sapit determinario uis ad peccatum . Quare si peccat is, qui agit cum conseientia dubia . nihil habens e redulitatis, utique magis peccat qui ait cum conscientia scrupulosa, cum habeat aliquid credulitatis quamquam leuis: & adhuc magis peccat cui agit cum conscientia ex et edulitate , seu opinione probabili, di discreta . cum talis plus habeat credulitatis de malitia actus , qua in ille . qui simplieem habet suspicionen . Ergo fateri oportUt longe magis peceare eum, qui de peccato habet eonscientiam . 1eu Dpini nem magis probabilem . quia talis absque dubio propius accedit ad Ortam fidem, seu plenam creaulitatem quod altus sit malus. S ideo se , exponit maiori discrimini. S graitius ostendit
Deum, cuius praeceptum magis contemnit, prout
hi gradus distinguuntur, di essicaciter probantur in pris allegata Decretali anquisitioni. Vbi eoniux si habet conscientiam impedimetiti diri, mentis ex credulitate leui, & temeraria , potest exigere .,& reddere debitum e iugale , dummodo tamen prius huiusnodi conscientiam ex-riodat, seu deponat. Sed si habeat talem comst ieimam ex credulitate probabili, & discreta , potest reddere, sed non exigere debitum, ne contra lege in conscientiae committat offensam , ut ibi patet in 1. & a. membro diuinctionis. At vero si habeat certam fidem , seu plenam crediis I iratem de impedimento non potest debitum exigere . nec reddere sine mortali peccato, ut ibi deciditur in prine. de concordat textus in c. Litteras , de restiti spoliat. Sextum sui amentum est . quia in agibilibus quicumque non adhibet moralem diligentiam , quam debet ad cognoscendum quod sit veruntis ,
vel falsum, absque dubio peccat, vi docet S.Thm
109쪽
. De Constit. c. Ne innitaris. 8 i
m is ih t. e. qu. 7s. art. a. talis enim ignorantia
eum sit eorum quae seire potest, de debet, diei tue vinei bilis, ae assectata , quae aequipacatur silentiae, ut e. vlt. n. dist. & ideo non excusat ape eeato omissionis , e. Cum inhibitio, de ela, dest. desponc e a. di ibi glos in ver. Affectata , , de tempori ordin. li, ε. 8e optime declarat idem S. Tho. ubi supra . Sed qui sequitur minus pro. babilem . relicta probabiliori, non adhibet moralem diligentiam quam debet, de potest ad
cognoseendum quod sit verum , vel salsiim. Etiago a peceato non exeusatur .
Minor probatur, quia minime dieitur adhibere mota lena diligentiam ad aliquod negotium recte peragendum is , qui sponti utitur mediis minus probabilibus & congruis)ad illud rectu
expediendum i hic enim ut plurimum a fine aber. rat, ad quem non peruenitur nisi per medium . ir. i. de orig. iur. cum similibus. Quis enim dixe iit illum diligentiam'adhibere , vd c noscat peceatum , seu errorem , aut sal statem, qui de
dita opera sequitur id quod magis apparer
peccatum, de error, de falsitas, quam contratium , Nam si magis probabilis apparet magis
vera , oportet ut illius contradicioria minus probabilis appareat magis talia , qtiam v cra , quia unam salsam esse ne eesse est,ut in 4. Metaph. e. s. Ideoque S. Tho m. quod lib. g. art. I 3. ait;
quem peccare s faciat'eontra legem, etiamsNon arbitretur sacere; quod intelligendum est si non adhibuerit debitam diligentiam , ut verita,
Septimum fundamentum est, quia in nullo M alio humano graui negotio. in quo agatur de sproprio cuiusque commodo, seu interesse . sequitur quis minus probabalem partem , aut minus veri , illa ad illius finem consequendum; des quis illa sequatur . negligentiae , seu culpae ipsus imputa hitur, 3. Igitur cura quis, in Ian. an, stiti de obligati quae ex quas contracta, l. Hae redes, g. Non tantum . F. Familiae erciscundI. q. In rebus, sp De tur, do t. l. si constante . s. Si maritus, is solui. matrim. Ergo multo minus id faciendum est in negotio animae , in quo agitur de os ensa Dei, R de vita aeterea a ae si id fiat. maiori negligentiae . A culpae erit imputandum , ud tradita per si os a. in s. a, K. De pact. A in Ruthent. Vt cum de appellat cognosc. s. Si quis de praedictis , in vet. Si enim, de in F. Saera, in ver . Exceptae. Instita cle re r. divis. Et consat ex D. Thoma d. quodlih. 8. in fin. atrei 3. ibi e Peri eulo se eommittit, de se procul dubio peccato ivtpote mHis amans beneficium temporaliud , quam propriam salutem . Constit text. in c. Vbi periculum , de elect. lib. s. 63 octauum fundamentum est , quia tu morali materia verum . vel salsum si meienter ostendi, rex iis, quae plerumque eueniunt, ut habetur
in I. Ethio. ep. prout enim communiter, A frequentet aecidit, ita existimatur veritas se habe-Ye , J. Euidens abest , si De aedit. edict. l. Eum ,
qui proba hilam , C. De E se . de Cier. L Ideo
quia .' ibi illos. i. De legib. c. i. 3d ibi notant Io. Caldor. Card. Io. de Imol. Abb.& DD. de , Cler. non resident. Sed frequentius, x plerumque euenit, ut opinio miti is probabilis sit falsa , . Ergo qui in materia morali sequitur minus prorbabilem , pos habita probabiliori , sequitur id
Presp. FGn. in I. Decretatquod ostenditur esse salsunia . . t a Minor ptopostio pater, quia eum ex duabus opinionibus oppositis oporteat altera in esse sat iam , ut in Metaph. c.ε. st per D. Thomam incipius citato quodlib. s. arr. I y. ne eesse ea lateri
gustatem potius inese illi opisioni, quae ininus habet rationis . tu pro Sabilitatis, quam Πs, qua rationabilior , di probabilior est , o. Capellanus,
de seriis. Ee eum in esistimatione,A: Opiuione , fieri possit ut mentiamur , ut dicitur in G Ethie e. a. in princ. R iudicium , quod innititur opinio ni sepe fallatur, de sanat, At habetur in c. A iam his, ii a. de senti excom. Quanto mahis sallit, Ee fallitur indietum, quod iunititur opinioni minus pro habili.'euius opposita validioribus, di probabilioribus fulcitur rationibus Notium fundamentum est . quia, ut inqtiles. Hom. quodlib. s. ari I s. omnis quoestio, in qua de peceato mortali quaeritur, nisi ea pressὰ veritas habeatur, perien lose determinatur. Sed qui eonsiuit opinionem minus probabilem, ncin habet expres,e vetitatem, quin potius consuli 3 id , quod plotumque contingit cile salsum , va ostensum est in praecedenti sundamento. Ergo qui eam consulit, quaestionem periculose determinae , de consequenter exponendo se periculo reeeati mortalis, mortaliter peccat, ut disertis verbis inquiunt S. Thomas, & scotus supracitati
Decimum fundamentum de dueitur ex verbis Seoth alias.relati in A. sent. dist. 1 . quaest. vitie.
videliceti s Vbi via est facilior, id est magis ici
potestate hominis, & tertior ad gratiam recuperandam , te tua quilibet ad illam viam . it , quod , omissa illa, non attenter aliam dissicili ren , 5: incertiorem , quia tu oc se exponeret perieulo salutia sua, & videretur esse contemptor
propria salutis. J Ira Scotus. sed absque dubio via in facilior, ad.magis in potestate hominis, de
ccretior ad peceatum vitandum sequi opinionem magis probabilem , S magis tutam , ad quam intelicet os magis fieti itur propter rationes valia diotes, quam ad contrariam minus p Iobahi lem , & minus tutam . Er Oo tenetur quis sequin agis probabilem . nee potest omissa Lla , attentare aliam in idus probati item , di minus tutam , quae e cul dubio incertior, ac dissiculos est , eum ad ea in dissicilius flectatur intelle eius, quem ad oppostam: alioqui ii ex suuieutia Seoisti exponit se periculo salutis suae, de videtur esse illius contemptor: Ad hoe cap. Si quis postus avi c. si quis autem , de prenit. dist. P. undecim iam standam eritim est, quia cum utrinque crat opiniones aeque probabiles, tenetur quis ex praecepto sequi partem tutiorem . . 1 Ergo multo magis tenetur quis ex praecepto tu
riorem partem amplecit quantio opposita est
minus probabilis. Vt autem cum euidentia per cipias vim huius argumenti. apprehende si a te in tam inteuectus, qui lancea appe adit aequo librMmine , ut dicitur in D. I. in c. Abbate . s. Ha- satus , de sent. de te iudie. lib. . & pone in lancet dextera opinionem pro bilem a mimantea L. actum este Illicitum, quae petieulo vacat, ac tu sim ess r ad 1u lanee sinistra pone alteram opinio nem aequaliter probabilem, quae assirmar acturuesie lieitum , de subess peceati periculo . Iam muta stat in aquilibrio, eum pondera uxtin quo
110쪽
snt aequalia , de intellecitis in neutram partum pote it dcclinareia, is a cum non iit ratios cur magia declinet in paxtem dea terram , qua tu in sinistrami in hac paritate contrariorum in tuum cogitur quiescerpi A ii:g Aspensus . ac dubi' s. ut 1exdecim solida sinus fundamentis monstrarum est in quasi . pracedenti tu I. eonesus a nu mero II 3. s. te adnu. iratis ideo in tali dubio tenetur ex praecepto s: qui partem assirmantvmaacium esse illicitum , qua tutior est, vi simili ter probatum est in eadem quast. tu . . cosci. ad. nu. III. usque ad nu. 79 I. Pone modo in lanince dextera staterae opinionem probabiliorem .ae tutiorem, di in lance sinistra opinionem mi nus probabilem , ae minus tutam. Certu lanx sinistra , quae propter leuiora motiva minus ha.det ponderis. n. inus etiam habet laclinatioris , quam habeat quando rationum pondera virin que sunt aequalia. Item quantum assensus , &applicatio intellictus augetur in lance dextera , in qua fiant grauiora motiua . tantum minuitur
in lance so iura , in qua motiua sunt leviora , Iac proinde re pectu partis sinistrae tutellectus
magis suctuat, di vacillat circa veritatem opInlotus inimi, probabilis .ae minus tutae, quam faciat quando rationes in utraque lance simpaequalis ponderisi S consequenter eum respeci upartis sinistrae plus habeat ductuationis. plus etiam habet in determinationis . 3 indebiti minui operandi uecundunt Caiet. aliis citatum uti, opusc rom. I. resp. 33. duh. vir. Ergo si intellectus
non potest inclinari in opinionem probabilem . N periculosem quando est in dii hic propter aquis librium rationum utrinque probabilium , multo ininus potet an eatu inelinari quando illa est mimis probabilis. . Et per coniaqueus cum inagia probabiliter opiretur inici tuni este inum . A i elat illum ccaua inclinationen autellcctus. de sic contra conissentiam, di xsistatuen ratioris, de ex peruersitate volu utaris , , iique matζis peccat,
quilia qui agit eum dubio Platet ea ii ita dubio non eis liberum , neque licitum opinari partem,
quae ron movet' ad assensum , qua udo propictaequilibrium neutra mouet , multo minus erit li hemim , aut licitum opinari unam partem non
in uentem quando mouet contraria, sicut coiistiugit in magis probabili: nam illa inuti in non
autem opposita mouere potest , , t patet in duo, bus trahetatibus pondua in e uarium, quorum unus se validior altero, quia validior solum inciliet. Ac demum qui agnostat unam opinionem esse proba huc in , de aliam probabilior em . ilia ordine ad sequendam licith minus probabilem , eii tu deteriori conditione , que in ii, qui est in ου bio, qvia dubitans non inclinatur in hane partem magis , qud ni in illam , L in ambiguo, ct De dissreb. dub. glosi in rubr. is De tur de fact ignor. II artol. in l. Admonendi, nimi. ao. E. De iureiur. ix constat ex diciis tu pilina quae ih a d. num. I s. usque aditu a I. Atqui agnoscit unam eisi probabilem , de aliam probabatiorem , magis iuesinatur ad assinsum probabilioris tanquam verat , S minus probabitas tanquam false fi Neque aliter , retius sic liantibus , inclinari potest, cum iacia habeat libet atem ad libatum opinaudi, sed violenter trahatur a fortioribus in ociui1. ut in a. de Anima, lex Li 33. & plenius ostensum in
sepia in a. sundamento pro hac sententia in a 37 I rgo qui salsam opiratam, is maculpata .
prohatum est septa in '. quast Bres multo si a gis est necestitius sum do dubiuiμ. latur, expaste illius opinionis , qua re licitum v ratro epimi quare thac opinio i a dubio aequilibet non potest eligi, in qu a habet )annexum periculum , t ibi de haonii apatii est . inuminus eligenda est, quando uiatu. habet petis lura. quod tune utique accidit , quaurito de ta
magis potest dubitari , quam de La eoartadia
Erotia. Certum autem est magis de ea duhitati quando jese minus probabali., sitam sua oppo uesta I s ergo quaedu pit atqηL pr babili 1 non pintest eligi, utique multo minus eliga poisii qua
do est mimas probabilis, li: Duodecimiis 1 iandamentum desumitur ex ilisio Ecc. es. 3. α γ. in amat panetium, M ia' paribit. Qnem locum euant in i. cfro casu plerique aheologis, ex quo se servia r arguntentim , in i no avitat quantum potest .periculum. pec candi materialiter, quoia qua um Potcst id c stachabita morali diligentia, vitare sne x, iphamat periculum , S petit tu illo peccat tori
resicia pro habiliorit, non vi t quantum pote periculum peccandi inateriali so . quod PM, tam potest seu tidhibita morali diligquain, .uutare tenetur. Ergo formaliter lecςM . Maior; est euidens , S est S. Thoms . ec Scqu , qtiotum prateisa verba io perius retuum με Mu-2QI 'R ceditur ab onpni. i. t o si omnes sate litur decihere fieri moralem diligentiam in agibiliotis verum , de rectum cognoscaturi hin., edobliquum vitetur , de uis: quis illaim adhibeat . non excusari xx ignorantia , vi hciuilis, di a sectata, quat nono cusat a peccato. , sap. de tempor. ot dii, tib 6. S, et hos v. in sati. a. di sitius distim eli sui . . in o. fm M. to pro hac sententia, Ad patet etiam
Ninor proposito si Me i patet. , qui
ex duabus, opinionibus oppostas olubrae sitam esse falsam , ut sapius repeti is est ea libilosopho in η. Me phys capλα di ψ .X is uias. quodlib. 8 art. 13. N. fallitas vJus ih ut, nu-nus probabili, quae debilioribus. Retia mentia et utique qui illam rc i9arrub his ori, non vitat quantum po estper hi tibim si gendi salsum . quod quantum potest... tu .Est a hibita morati diligentia , tenetur vitare. . Ei hic
iunge quae in proposito dicent ut infra ιμ-1uae
clamento . . ' is ab . itin imi a q
ditur Robo m. quod se Maus si epulilium de te. rius , non enim apparit hoc id sinerum suisse . quia consuum illi u aliquam .probabilit te non haberet 'idelicet populum ille tractandum dure, ne assuesceret sc libere loqui, .R suditio nem exci arx . Sed quia iuniorum couis dumis p tulit cons Eo iunioru in , non lia sania de cauana luit quia Nilius is c , civia n illud censendi