Initia disciplinae pathologicae auditorum in usum edita

51쪽

DE MORBIS DYNAMICIS. 39 inflammatio inducitur, quae in capillarium systemate sedem laabet; aut opposita ei atonia, gangrae 1ia, Spha Celus. 129. Vitae excessus in Systemate circulationis acutos inseret morbos, febres nimirum et inflammationes : febres ab aucta CordiS Va Soruuique majorum irritabilitate et contractione, inflammationes ab aucta irritabilitate atque actione Systematis capillaris, in quocunque corporis loco; huius prirnus gradus est congestio activa et plethora topica, irritamento inducta. Ubi stimulus, ibi fluxus. Stimulo excitatur Sensus organicia S, eXcitantur nervi, VaSorum Comites, et Vacta ipsa, nervorumque conSensu doloris aut aegritudinis in cerobro perceptio nascitur. Haec Sen Su8 organici in animalem mutatio. Nec dissicilis phaenomenorum inflammationis et febris sociae, hisce intellectis, interpretatio CSt. 130. Inflammationum alia in aliis partibus ratio et in iisdem pro elementorum inflammatorum diversitate, quae partium compositioni exacte ro- Spondet. Exemplo sint canalis cibarius, spirandi

organa, Cerebrum. 131. Verum ut ex generali hocce Vitae vasorum excessu, qui tam late patet, quam Vasorum domi- 11ium, organa quaevis eorumque partes aegrotare

possunt, ita Singulis organorum partibus sui sunt proprii morbi dynamici, quibus legitimus functionum tenor interrumpitur. Hoc pacto explicatur,

52쪽

4θDE MORBIS DYNAMICIS. ciar in canali cibario, Systemate uropoletico, geni tuli, spirandique instrumentis dotes vitales pluri mae vel seorsum, Vel Simul eXCedere queant: Sen Sus organicus, Contractilitas, irritabilitas, ipseque, licet non ubivis, Sensus animalis; Cur Secretio moΓ-bΟ8a, Cur nimia Contractio, Cur Spa SmUS , COHVul fio Variaque nervorum assectio in iis eveniant.132. Similiter vitae defectus vel in VaSorum Systemate, vel in cellulosa, Vel in musculi8 , aut nervis aliisque compositis organorum 83 Stematibus obtingens, SCOrbutum provocabit, gangraenam,utoniam, paraly8e8, nutritioniS, Secretionum, e Cretionum turbas, quae in memoratis digestionis, respirationis, aut Sen Suum motuumve ossicinis a Varia assectione dynamica variarum partium Subnasci variosque effectus inferre et diversas praeterea complicationes inducere poterunt. Quamobrem nec simili assectiones istae insigniendae sunt nomine, neque eadem methodo tractandae: unde huius quoque doctrinae analyticae in praxi usus tu culenter adparet. 133. Nequaquam vero in communibus hisce subsistendum, Sed ad propria magi S descendendum, quo pleniorem nobis efficiamuS hanc cognitionem. Quocirca utramque Vitam et internam organieam et eXternam animalem atque utriusque praecipuas functiones contemplabimur, ad ipsarum morbos dynamicos rite interpretandos.

53쪽

134. Digestionis praecipua ossicina canalis ciba

rius , quemadmodum triplici sormatur membranarum genere, Sic triplici quoque obnoxia est speciei inflammationis: Serosae, TheumatiCae, quae gastritis Veterum, mucosae, quae ga StΓΟ-Cnteri tis recentiorum. Eiu S musculus cavu8, ut quivis alius, spasmis , ConVulsionibus assici, aut torpore,atonia, paralysi potest, Propter nervOS DCuroSibus, propter cryptas mucipara S blennorrho is patet: unde vomitus, di arrhoea, cholera, Cardialgia, Coli ca, dyspepsia, alvi ObstruCtio, morbus mucosus aliaque ex con Sen Su quoque et antagoni Sino moris horum dynamicorum genera jugiter ena Scuntur. 135. In spirandi instrumentis pariter multiplex inflammatio, Vera, Spulia, tractieae, bronchiorum, purenchymatis pulmonalis , Pleurae, muSCulorum, tum acuta, tum ChroniCa: Unde Catarrhus,

bronchitis, peripneumonia, pleuritis, phthigis tra-Chealis, tuberculo Sa, ulcerosa, et multipleX neu rosis: Spasmus, Convulsio, paralySis, a Sthma, dySpnoea, apnoea, opoplexia pulmonalis, et hydropes externi, interni, et morbi sympathici, an tagonistici, allectis vel aliis Systemati 3 mucobi, Se

54쪽

42 DE MORBIS DYNAMICIS VITAE VEGETAJUVAE. OSi, musculoSi, partibus, Vel Systemate culaneo Oroanis suo alteriuS Vitae.

136. Nec dispar fabrica est et aegrotandi facultas ac ratio Sy8tematis uropoletici et genitalis, qu0rum alia sede, loco, gradu inflammatorum, SpaS-mo Con Strictorum, aut torpore, paralysi tactorum, alia est doloris Caeterorumque Symplomatum Significatio , uti deinceps in Symptomatologia expone tui . Exinde d38uriae, stranguriae, i Schuriae, Calculorum renalium, vesicalium, hiennorrhagiae , blennorrhopae Variae interpretatio petenda et in Sustemato uterino multiplex partu S anomalu S, ute-Ti rheumati8mu8, 8pasmus, a tonia , peritonitis puerperarum et numero Sa assectionum Sympathioa-TUm, metuStaticarum, antagoni Sta Tum CohorS. Praecipue vero ad fundi et Sphinoteris uterini parem, ut in alii S organis musculo Sis, antagoni Smulmadvertendus animuS CSt. 137. Quae, praeter dicta, ad vitam plasticam pertinent organa, in unum sinem Conspirant universa, nutriendi alendique Sive natum hominem, si ve in matris gremio dormientem foetum atque ma nifesta praebent generalis antagoni Smi documen-lci. Veluti penoris Vasorum et nervorum in beno

valentibus aequilibrium, in aegrotis discrepantia, neu roSium in nutritionem, nutritioni8 in neuroSeSpoteStaS, IVacilentia nerV0sis hominibus propria , polysarcia pillegmaticoriun. Par antagoni8mus

55쪽

DE MORBIS DYNAMICIS VITAE VEGETATIVAE. 43 est nervorum et mUSculorum Utri IS J Ie Syst 'matis nervet, tum arteriarum et Venarum, ni Si in sanitate, in morbis saltem toties con8picuus, eX quo plurima phaenomena : febrium ac con ut Sionum Vicissitudines, Hippocrati jam notatae, intermittentium

Stadia, mania corum Ventri Culu8, 3lvUS, ad fortissima emetica, dra Stica, Surd IS, Conge3tio es arteriosae, VenO8ae aliaque id generis explicanda.

138. Λdtendendum Vero praesertim ad proprietates vitales , in singulis a norma deflectentes, in morbis d amicis interpretandis. Vita organica roo itur Sensu motuque organici S, qui, Si a norma ac lege recedant, ipsius functione8 turbari necesse est. Ab utraque dote, in capillaribus mutatu, congestio, iussammatio, haemorrhBgia, Secretio, eXhalatio, nutritio morbo Sa, in genere lymphatiCΟ, maras mus, atrophiae, hydropes, prae Sertim cellulosae; ab irritabilitate, in corde febri8, in Ventriculo vomitus, in reliquo intestino diarrhoea, in utroque cholera, aut desiciente eadem, alvi torpor; al, as secto sensu manis e Sto dolore8, neuralgiae variae, cardialgia, colica et multiplex assectio sympathica, ad suas singula dotes Vitales revocanda. Quibus rite intellectis, non tantum morbi dynamici probabili ratione exponi, verum etiam eorum remedia ac rem disrum virtutes inve8tigari molius poterunt, quibus dotes illae, a Sanitatis norma uberrunios, ad Thanc ipsam reducuntur. OPlandum sane, ut hoc

56쪽

44 DE MORBIS DYNAMICIS VITAE VEGETATIVAE. modo culta, haec quoque disciplinae medicae pars suum in serie disciplinarum physiologicarum locum vindicet omnisque medendi scientia, ad unam praeclaram illam Vitae theoriam consormata, reliqquarum Scientiarum physicarum aemuletur dignis

tatem.

139. Vitam animalem efficiunt motus Volunt Iius et Sensus Cum conScientia. Utrique sua instrumenta, horumque sui morbi dynamici, jam paucis indagandi. 140. Motus instrumenta: 088a, musculi, altera activa, altera passiva dicta, ut vita, ita morbis disierunt. Ossium Vita Chronica et Chronicae aegritudines. Testatur inflammatio eiu8que exitu S: carie8, neerosis, Caet. Eorum tamen tegumenium, quam ipsa Substantia, Saepiu8 aegrotat. Nec nisi adgre inflammantur ossa, ab inflammatis vero acutu8 Saepe dolor, aut nervorum sibrillis irritatis, aut mutato eX mutata Vita harum partium sensu, aut periostio ipSO, magis, quam osse, do Iente, aut affecta medullari parte. 141. Musculorum et alacri S Vita et acutae vale

iudines: rheumata, inflammati0nes, sive ipsius

57쪽

DL MORBIS DYNAMICIS VITAE ANIMALIS. 45niusculi, sive ambientis cellulosae; Spasmi, convulsiones; sed tardae etiam: at0nia, torpor, Para-Iysis , ac crebra pariter Societas et antagoni8mus. Huius notissimum in flexoribus atque extensoribus trunci artuumque exemplum, nec desunt alia, quamVis minus cognita. Neque reputanti tantam musculorum in Corpore Varietatem: nexus,

compositionis, insertioniS, conjunctionis rurSu8que oppositionis, mirus erit tam variabilis in epilepticis, hystericis, conVul Si8, motuum Celeriter Se8e excipientium, alternantium lusus, quem, in PaS-sione hysterica, Proteo mille formis ludenti candidus comparavit SydentiamuS.

142. Maior adhuc in nervorum genere et pa tium Varietas et assectionum tum multitudo, tum mutabilitas est. Cerebrum trium meningum in voluero obductum, et medulla spinalis et utriusque nervi, numero insignes et muneribus, a morbis dynamicis non fore immunes, facile praeSentitur, nec tam facile adamussim explanatur. Et hic inflammatio vel meninges e Xque iis creberrime Sero Sam , arachnoideam, occupabit, Vel cerebrum, aut

Spinae medullam; hinc arachnitis sphrenitis) tencephalitis haecque vel corticalis cerebri, vel medullaris substantiae. Utriusque par, a C Pleu'ritidis et peris neumoniae, Symplomatum Vitaeque Sive incitatae, Sive oppressae significatio. Hinc varius eventus in hydrocephalum acutum, hydr0-

58쪽

46 DE M0RBlS DYNAMICIS V ΙΤΑΕ ANIMALIS.pem Ventriculorum Cerebri, ab Sce88um, emolliti nem. Hinc delirium feroX, mite, typhomania, SO-

Spasmi, convul Siones UniverSaleS, Particulares, intelliguntur: hae, Ut et particulares paralyctes, Crebro a medulla, alio alioque loco aegrotante. 143. In nervis Vel inflammatio e St, vel, sine

tae versatiles, Vel lentae typhoideae. Nervis, vel ipsorum involucro, neurilemate, inflammatis, irritatis, fieri dolores atrocissimo S in carcinomate, phthisi, ulcere, Vulnere, neuralgiis, odontalgia,

prosopalgia Fothergillii, ischiade nervos a Cotunianii, tenendum.144. Caeterum crebra eSt in Valetudine prospera, crebrior in adver8a, Utriusque Vitae Sympathia, quae quidem, partim Consentientibus nervis, Vasi que multa ana StomOSi copulatis, partim communibus elementis organicis iisque conspirantibus adscribenda. Quo posito principio, morborum dynamicorum incrementum, propagatio, SucceSSio, ab una ad alteram sedem migratio, intelligitur. Ita inflammatio muco Sae, SiVe catarrhus a Schnoideriana initio facto, plures percurrere systematis mucosi provincias et coryZam eSCipi angina, tussi, diari hoeu; Sero Sae abdomen, pectus, caput

petere, peritonitide, Pleuritide, arachnitide sese

59쪽

DE MORBIS DYNAMICIS VITAE ANIMALIS. 47 subsequentibi is , cutis phlogo Si inteStinorum mucosa inflammari , saepe observatur. Ita ex blennorrhagiis biennorrito eisve Sy8temati S uropoletici, genitalis, uterini, blennorrhoea8 sympathicas sub nasci systematis bronchialis, ex morbo gastrico cutis efflorescentias, ex hi8Ce aphtha S aliosque cutis internae assectus , t CStantur annaleS medicorum. Nec desunt ab altera parte antagonismi exempla in morbis capitis et pectoris praecipue, altera Vita languente, Vigere et florere alteram. Ipsius ventriculi cum pulmonibus, Cerebro, at que univerSo ferme Corpore con Sen Sus ab ingenti illius nervorum apparatu potissimum repetendus

145. Morbi dynamici humorum, parum hucu8que noti, quemadmodum UniVeΓSe Solidorum vi tam sequi Solent, ita jam eos pervestigare, jubet analyticu, qua eundum e8t via. A Sanguine incipiendum , communi ip8orum sonte. 146. Sanguis , humor Vere VitaliS, UniverSum

corpus permeans , cuncti S partibus . alimentum largiens et pabulum vitae, Secretionum materiem subminiStrans, elementa OrganiCa : Cruorem,

librinam , album en complectitur, quem ea ProptPr

60쪽

48 DE MORBIS DYNAMICIS HUMORUM. liaud inepte corporis epitomen et organismi speciem suidam nuncupaverunt. Is VaritS obnoxius Valetudinum generibus, Vel abundat, Vel desicit, vel

crasi mutatur.

147. Sanguinis abundantia plethora dicitur,

quae, SIve ad molem, aucta nimium Sanguinis boni copia: aetate florente, habitu corpori S molliori, vi tae genere lauto, Otioso, Securo; Sive ad spatium, imminuta Systematis circulatorii capacitate: ut inmutilatis; sive ad vires, hasce gravans et liberam impediens Vitae munerum exercitationem, robustis minus, quam debilibus , praesertimcx sanguinis mittendi consuetudine naturali, ar tisiciali; seu denique spuria, quae etiam ad Volumen dicitur, a SanguiniS OrgaSmo, Calore , mo tu, aere, ingeStis, admotis; vel Venosa etiam, Corpore Stricto, CholeriCO, Senili, Systematis cir Culationis, nerVorum aliarumque partium Vitam ol)primit, incitat, turbat diversimode, conge Stiones, haemorrhagias , pii logoses, febres concitans et activum morbi genus. In hoc Simul eius vis plastica aucta e St et copia fibrinae, quod habitussan uinis de Venu mi SSUS, Crusta Pleuritica,

Pseri domembranae demon Strant.

148. Inopia sanguinis, αναιμιοι, in chronico morborum genere, ex desectu alimenti, inanitione, aegritudine animi corpori8Ve, Solidorum oloniae respondet, atque Vitae Organicae languorem comi-