Initia disciplinae pathologicae auditorum in usum edita

41쪽

DE MORBIS DYNAMICIS. 2903. In animo etiam aequo bilis Virium ratio eaque Cum Corpore Societa S, ut corpuS animo Ob-

Sequatur, animus corpori Suo prospiciat, requiritur ; quod si corpus animo imperet, hic ei Serviat, integra esse hominis valetudo nequit. 94. Quoniam vero vita non tantum interna, Se dexterna quoque Caussu existit, certa esse debet organismi mundique externi ratio, ad illius incolumitatem vindicandam apta. 94. Atque harum virium perpetuo conflictu pe

pertuoque concentu Vitae aequabilita S con Stat, earumque si pervertatur legitima actio, ut in vitae communi S tutelam con Spirare cessent, morbum fieri neCeSSe CSt, quem, utpote a Viribus proxime oriundum , dynamiCum V ΟCδmIS.

96. Huius, quo melius perspiciatur lorigo, indagandum , quibus maxime rebus vitae actio Suscitetur.

97. Earum ingens multitudo, unum stimuli no men, quo omneS illae potentiae Comprehendantur, quae vitam inertem Stimulare Valeant. 98. Sunt illae generis varii varioque de fonte manant: physicae, organicae, psychicae, intus, e XtUS ad molae, quae Vitae actionem concitant quidem , nec sol Ae desiniunt tamen; id quod eiusdem stimuli essicacitate varia vitae cotiditione Varia , in

parteS mortua S nulla, manis Statur.

99. Stimulum igitur recipiant ac percipiunt parm

42쪽

30 DE M0RBIS DYNAMICIS. tes oportet, ut stimulo moveantur: illud sensum P0uit, hoc motum, utut organicum Saepenumero atque obscurum, utrumque ab arbitrio et conscientia remotum.100. Quare stimulus, siquidem essicax futurus est, sui postulat admotionem et perceptionem, quam sequitur incitatio vitalis, ea promptitudine, ut plerumque tres illae conditiones confluant, non nisi

mente discernendae.101. Licitatio vitalis perceptione Sen Suque potius, quam stimuli magnitudine desinitur. Huius vero eiusque perceptionis dispar ratio est, pio utinatura stimuli disserat, aut disserant, quibus ui

movetur, Parte8.102 empe non tantum Perceptione Sensuque discrepant partes, Sed Suis etiam singulae Stimulis movetitur. blec nainor liOIniI1 una reSpeCtu aetatIS,SeXu8, temperamenti, vitae generis Conclitionisque, id iosyncruSiae, consuetudini S hac Stimulos percipiendi dote notatur divergitu S. 103. Ante omnia vero tenendum est, Vitδm Se suo in singulis partibuS modo manifeStare, aliter in cellulosa quaeque ex ea struuntur, ut iter in musculis, aliter in nervi S. In Cellus )Su quaeque eiusdem naturae participeS Sunt, Seu Sum in CSSe ObSCurum et Obscuram quo que contrahendi facultatem , quae dotum vitalium rudimenta anulla particula vita praedita absunt, quibuSque

43쪽

BB MORBIS DYNAMICIS. 33 maxima pars Vitae organicae moderatur. Hisco in musculis accedere Vim peculiarem, insitam, tr. ritabilem, in nervis sensum, qui, si ad cerebrum pertineat, conscientiae jungitur. Musculorum irritabilitas, si brae musculari indita, per multa internae externaeque Vitae organa distributa , in corde aliisque vitae Organicae partibus maxima, in musculis voluntati parentibus cum vi nervoa arctissimo vinculo copulata est. Nervi denique

re tot tamque diversis elementis structo, faciunt simplex duntaxat et unum, cuius Symmetria atque harmonia homo inpriiniS eiusque vita animalis praecellunt.104. Itaque quot elementis orgunt is singulae partes constant, tot gaudent vitae dotibus, tot morbis dynamicis patent, quos ut genere distinctos ipsaque natura Separatos religiose discernere oportet. 105. Patet inde, quid de eorum ratione Cen Sendum sit, qui neglecta hac distinctione, de partium in genere, Sive corporis universi hypersthenia, asthenia, incitabilitate, debilitate, disserunt.106. Facit tamen mira in tanta Varietate partium elementorum organicorum paucitas naturaeque simplicitas, ut ad pauca genera Summa POS'

sint redigi, quod magnum profecto huius analy-

44쪽

32 DE MORBIS DYNAMICIS.

107. Quod nihilominus incitatio vitalis latius

se extendat, nec partis incitatae sinibus contineatur, communes esticiunt Vitae leges: con8ensu S,antagoniSmi, a Ssociationis partium universalium, singularum.

108. Consensus communis ille, aut proprius, partes eo modo jungit, Ut in societatem veniant actionis et perpessionis quodque unam illarum allicit, irritat, movet, aliarum etiam SenSum

concitet et motum. Est praeter communem Singularis partium consensu S, quo arctiori cognationis vinculo inter Se Continentur. VBSOTUm, nervorum, elementorum organicorum Communio eiusmodi consensu partes vincit: nec tamen adeo con

Stanti , quin mutata morbo Vita , mutetur et ipSeo 109. Antagonismus, oppositio dynamica , ea Pa tium nece8Situdo e8t, qua unius affectione altera , sed contrario plane modo asscitur, ut illius vitae incitatione, huius Vita torpeat, hac Vici88im aucta, illa decrescat, id quod vel in partibus structura, munere, Vita paribus, Vol in disparibus ob-Venit.

110. Associatio, potius Consuetudo, e8t nisus in orgoni Smo actioneS motu Sque, USu Coordinato S, eadem Semper lege r dintegrandi, renovandi. in hanc cum uSUS muXimis Vi8 Sit, nulla vero assinitatis ornanicae, desuetudine liae a 38ociationum t oes

45쪽

DE MORBIS DYNAMICIS. 33 abrogantur, quas conSuetudo 8anciverat. . 111. Neo negligenda est Summa animae in cor

pus, corporis in animam potestas, Utriusque Vitam incitans, deprimens, perVertens' a quo Consortio deque principatu certamine plures nervorum

turbae na Scuntur.

112. Haec reputanti, a dotibus vitalibus summum et Sanitatem et morbos interpretandi principium petendum esse, liquet. Hisce nimirum consensus, antagonismi et a88ociationis quaeque aliae sunt vitae legibus et morbi fiunt et morbi tolluntur, iisdemque et Spontanea nititur et, quam ars naturae imitatrix perscit, morborum Sanatio. Ab his optima quoque ducitur virtutum medicina lium interpretatio et medicamentorum in singulis casibus adhibendorum delectus, Compositio, administratio legitima. 113. Hoc Βορμιιγν Hippocraticis dictum quicum que a mente repetunt, haud satis apte explicant,

cur eius actio a Con Scientia remota, arbitrio non

regatur, quinimmo in partibus, a Corpore Vivo S paratis, aliquamdiu perstet. l ectius idcirco cor pori tribuas, tametsi mentis imperio quadantenus

subditum esse, actione8 Voluntariae te Stantur.

114; Humoribus etiam Vitam ines8e, probant genesis embryonis, nutritionis, reproductionis phaenomena, ipsorum propria cra Si S Vitalis, sive Compositio dynamica, vis plastica. Excipiantur tu-

46쪽

34 DE MORBIS DIN AMICIS. men humores excernendi, quorum, utpote heterogeneorum, in corpore retentio manifeSto Vitae sa

nitatisque nocumento eSt.

115. Hae vires, licet materiae organicae propriae, minus recte huius assectus dici haberique possunt, quia nulli bi sub legum Physicarum, chemicarum imperio illa materies creatur, neque ex Corporis mechanismo legibusque mechanicis commodam habent intelligentiam. 116. An ex subtilioribus naturae viribus, ele trica, magnetica 3 Dubitare licet, posse ex his obscuris ipsis rei obscurae lucem astandi eoque magis, cogitanti, quantopere distet hominis corpus

immortalis a machina electrica, aut Columna gal Vanica, quam multiplIc1 neXu Implicati nervorum funes, quam subtilis ramul0rum divisio, quam diversa singulis tributa munera, quae Summo Ordine sine ulla turba exsequuntur, quam artificio Sus Virium conflictus, quam mirus consensus mille modis ludens, quot plantarum animaliumque ne Vis et musculis Carentium, aut partium OSSearum ullarumVe cum utrisque minime convenientium Phaenomena vitalia hanc hypothesin recusent, parum aptam illam ad organismi SpontaneoA motus in unum sinem Conspirantes, ad totius denique

concentum Vitae explanandum.

Vis physicis, mechanicis, chemicis viribus distin-

47쪽

DE MORBIS DYNAMICIS.

33gitimus, tanquaIn principium sui generis, quod peculiares propriasque sibi leges sequitur, Sola observatione detegenda S. 118. Ex quibus esscitur, eas dignis Simas eSSe, quae tam a physiologis, quam a patiaologis animadvertantur, et Suas pati posse alienationes , quae et Crebrae Sunt, et, Sive Solae, Sive Cum aliis vitiis complicatae, Varia S functionum turba S provocantes, suum Sibi locum inter morborum elementa vindicant.119. Incitatio vitalis vel excessu peccare, Vel desectu dicitur: excedens Sthenia, Sive hyperSillenia, desiciens a Silaenia audit. In priori motus vitalis auctus, aucta Stimulorum perceptio, Sanguinis aucta vis pla Stica ponitur eiusque Caussae habe

tur: iuventus, animi corporisque habitus mobilis, vitae genus lautum ; inclinare denique fertur in acutum morbi genus, quod hac Sthenica corporis conditione nititur omnis; in posteriori fastheniam Vocant, alii adynamiam, torporem) ad sti

mulos Surdae parteS, languente8 Vitae motus, humorum tenuita S, dyScrasia, ni Sus in dissolutionem e88e perhibentur, propriaque senibus phlegmaticis, corpore animoque torpentibu8 Victuque parum roborante usis diathe8is censetur, ad chronicum proclivis Valdeque refractarium genu S morborum; quibus tertia adjungitur incitationis vitalis conditio: vitae nimirum stimulorum vi oppreSctae,5 Α

48쪽

36 DE MORBIS DYNAMICIS. Five Sanguinis mole, sive alimentis, Sive vino. 81Ve gravi mentis commotione, Seu doloris Summusaevitia. 120 In hac incitationis doctrina vitae Cala Scta CX- terna Sola spectatur eiusque ad StimuloS ratio,

quibus tota vita estici credebatur. Augetur incitatio vel stimulorum copia , quod Sthenia, Vel ad aucta incitabilitato, quod hyper8thenia Vocatur. Contra minuitur, aut propter Stimulorum inopiam, aut propter incitabilitatem stimuli8 exhau Stam ,

unde asilaenia directa et indirecta naSCuntur.

121. Haec dogmata ab aliis aliter proposita,m Utata, aueta, emendata, id vitium Commune habent, ut Vitae partem, nec totam Contemplentur et communia nimis intueantur inque iis subsistant. Primo accidit, ut medendi scientia ad lusum arithmeticum reciderit, altero, ut negligeretur prorsus accurata partium aegrotantium diStinctio, et obscura menti obversarentur morborum phanta Smata.

122. Nec probe tamen hae otiam dynamicae asia sectiones perspiciuntur, nisi ad propriam partium

organicarum Compositionem, dotes Vital CS ac munia descendatur, sicque organismus in sua principia resolvatur et decomponatur, ut quid singula, quid cuncta in morbis patiantur et quomodo ex junctis hisce morbi, quales cernuntur compoSiti, existant, appareat. Est haec analytica morborum perquisitio synthesi etiam comprobanda, res dis

49쪽

scultatis quidem plenissima, at utilissima et path0Jοgo inprimis pernecessaria ad Veram a CCurninm 'que, quam sibi optat, morborum Scientiam. Quo circa operae pretium est, huius Scientiae analyticae, hucusque fere negleotae, prima S lineas ducere. 123. Itaque Vitae exces Sus vitaeque defectus jam in ipsis observandi elementis organici 3 primum, tum in organi3 organorumve SyStematibus, denique in utraque vita, tam organica, quam animali, quo accurata magis sit haec morborum dy Damicorum cognitio. 24 Tria elementa organica summa: Cellulo Sa, fibra muscularis, medulla nervea, ratione Virtutis Vitalis, qua singulae prae reliquiS eminent, tres praebent generales aegrotandi formas, ad vitampla Sticam, motum, Sensum pertinentes. Quae eo Ordine junguntur, ut Sen8u3 primum, dein motus,

tandem vis consorinatrix mutetur, quique a neu

rosi inceperat morbus dynamicus, in phlogo sintranseat, et Vitio organico terminetur. Haec dynamicorum in organicos permutatio; in quibus pei petua est ab assecta vita ad mutatam formam par

tium progressio. Idem est acutorum Vitae Cur SUS: Sen Su mutato Suscitatur Vi S motriX Va Sorum,

unde febris, inflammatio, reactio, quam termina ut CriSes, quarum Sedes, origo, sons in vita plastica.125. Sequuntur membranae: muCOSae, Ses octae, sibi osae. In illis cellulosa nerveis et vascul OSis Stu-

50쪽

38 DE MORBIS DYNAMICIS. minibus intexta unum essicit organi3mum muCOSum, late patentem, cuius parteS et Secum inVicem,

et cum cute arcto Vinculo neCtuntur. Haec Communia Vitae vegetativae morborumque atria SenSu gau dent exquisito et cum pluribus partibus ConsenSus , cum aliis antagonismi lege Vinciuntur. Haec muci profluviorum, liaemorrhagiarum, Catarrhorum fedeS, Organa Secernentia omneque glandularum genus Sub se comprehendunt. Haec gustus, Olfactus, digestionis, respirationis, Secretioni S, generatIODIS ossicinarum fundamenta sunt ; ut ingenS numerus

morborum idiopathicorum, sympathicorum, diversissimorum ab uno hoc fonte profluat.126. Serosarum par dominium, dispar energeta Vitalis, quae exhalatione, absorbilone, nutritione desinitur, quarumque morbi dynamici ad phlogo fies ea Sque adhaesiVas, Vel plasticas, quae di cuntur, et hydropes fere redeunt.127. Minor quoque fibrosis Vita est, nec fere,

nisi mechanica extensione distorsioneque Vehemenisti inflammanda et ad SenSum animalem evocanda.

Inflammatae semel, ut in rheumatismo, arthritide, acute dolent et prompta doloris ab una ad alteram

sedem migratio eSt.

128. Vasorum generi, tum absorbentium, lym' Phaticorum, tum sanguinem Vehentium, illis irritatis absorbilo augetur, torpentibus minuitur ; his increscit, decrescit exhalatio, nutritio, nec non