장음표시 사용
221쪽
AiVNT mirae fleescacis aduersius inueteratas Amearis, dysenterias e caresiastigida prouenientes. Eius experi- ' δ'
mentum fefecisse a seruit Lusitanus quidam senex insiliasua, qtratu integro anno dysenteria laborasset,
nec ei qui quam reliqua medicamenta profuissent, sumpto huius plantae cortice trito et in aqua oratae macerato in ptisana modum nata est. Hanc arbuscula trifolium oleresserunt.
TAMET si j ructus qui apud Indos nastutur, longesint excellentiores ij qui in Europa proueniunt, veluti aurea mala, citria cus, visae,persca unica, O smiles: omnibus tamen praestatfructin quidam apud eos nocens quem ipsi angas vocant . Tanta est e M u vim eius siuauitas P ckm inforo prostat, Ornruet incola,apud quos requens est cum aliis fructibus iam enumeratis,reliquis neglectis,hunc bi emant. COLLI GENDI tempus est in regionibus ca-Mangas a lidioribus,m est April. alijs regionibusserotinis, Maio se Iunio Linterdum tamen Octobri quem j PRO-Rodocia.dollio vocant O Nouembri. Cia E R V M pro regionum natura diues tale,raria etiamsaporis bonitate hicfructis. PR1MAs igitur tenetis qui in Ormuet nasii'Minti, M.tur. Secundum locum obtinet qui in Gu arate proue lactus. nit,praesertim is qui per excellentia Gu arateus nuncupatur,magnitudine quidem reliquis cedens, saporis ramest odoris gratia ijs superior, exiguo intus Hostf-ue nucleo Ter bonitatisgradum obtinet quem Ba
222쪽
2I PLANTARUM NIsτ igate giguris,maior in pniuerseumsupradictis. Memnia enim duos vidisse, qui quatuor hbra cum dimidia penderent. Sed inter eossuavior mihi visus est quem proferunt Chacanna, uuindor, Mad netero Duutabad primaria urbes Regis Ni amoxa Bonisunt item i,fructus qui in Beriata, Peguo Malaca pro-
H Amram in meo radio quod e in Bombaim cuius in priori huius Historiaparte meminio arbore huiusemodifructus proferentem, qua bifera est. Nam Maio mensesructum fert saporis quidem larim
gratia excestentiorem , sutumni verosubfnem,alium superiori magis commendabilem,quoniam praeter tempussolitum nascatur. COLOR E estis ructus ex viridi rubescente, O
odoregrati fimo. Exempto cortice,editur aut aerino. aut generosio aliquo vino maceratus, elati persca duracina Conditur etiamsaccharo interdum vero
aceto, ct oleo, O sale, in ster Lin eius meditullio gin-gibere, se alijs. Interdum editur cum sale, ct nonnunquam elixus. Frigidus vero esto humi , quemadmodumper ca. Eius o culis assatu,alui profluuia stiaiunt quod verum esse deprehendi. Nuclei vero recentes lumbricoso ventris tineas necare dicuntur, quod rationi consonum esse puto ob eorum amarorem.' Hic fructus in memoriam mihi reuocat Ialama viedi,quem septimo suae Historiar libro cap. 1 3 describit, tametsi plus similitudinis habere videatur cum eius Anon, de quo lib. 8. cap. 8. Vtriusque igitur historiam hic adscribam,ut trahuic fructui magis quadret, lectori dijudicandum relinquamus. Aruo igitur arbor est tutus fructus magnam cum
223쪽
anabano similitudinem habet, cum sorma, tum earne semine. Sed cipsa Anonis arbor Guanabant arbori similima elicum magnitudine tum forma sciatio. Du bus ver,in rebus disterunt;primum qu bd huius fructus nor sit Guanabano, cortici color luteus, cui in Gua nabano vitidis est;deinde, quod meo quidem iudicio gratior sit palato Aoon, quam uanabanus,utpote firmiore carne . Vtrumque magno in precio habent Indi Americi, de diligenter in suis praedijs collit. Haec Ouaedus de Anone: Nunc ad Iaiama historiam accedamus.
NAsci Tu in Hispaniolia, reliquisque vicinis insulis fructus quidam, quem nostri a Strobili liue Pineae nu Ialamiscis similitudine Pinas appellant, non lubdeiusmodi lignotas siquamas habeat,sed quod eius cortex simili modo distinctus videatur, tametsi non squamatim, sed peponis
modo cultello integer auferatur, Vt autem succi bonitate&suauitate reliquos fructus hic antecellit cita color illi pulaherrimus ex luteo vires ens, paulatir per maturitatem virore evanescente . Odor iucundissimus qualis fere in eo Persicorum genere quod a malis totoneis nomen
apud Italos misipanos inuenit, magnitudo illi vulgaris elonis Naseuntur verbsinguli frudius ex Cardui genere aspero spino B, oblongis praedito lijs, equorum medio prosilit caulis rotundus unicum Dies fructum, qui
post io aut i a mensem demum maturescit. Eo sublato, nullus praeterea in planta nascitur seu Ctias, ideoq; eau lut inutilis abijcitur. In extremo fructii, interdum vero tiam in extremo caule sub fruetu enas cuntur veluti germina&turiones quidam qui fructui magnum addunt oris namentum. Hi sunt tanquam semen: panguntur enim tribus sub terra digitis, sic ut media turionum pars extra solum extet, atque radiceSagunt, fructum lue suo tempore perficiunt Varia sunt eius genera, quae pro linguarum Varietate diuersis nominibus nuncupantur tres vero distinctie species notantur, prior Iaiama ab incolis appellata, altera Boniama, tertia latagua. Posterior haec carne est candida, gustu vinoso sed acido &acerbo.BMiama corne es candida, gustu dulci quodammodo fatuo Ialam reliquis oblongior est in bonitate illis praestat, carne lues cente,
chila, suauisus v. Per omimum tamen carnem sparsae lane
224쪽
sunt veluti fibrae quaedam tenuissimae, quae tametri pati. tum inter edendum non fl endant, gingiuas tamenta, duritia crebrius quis eis vescatur Quibusdam locis nascitiatur etiam haec genera sponte in agris abundanter atquibus cultura accessit, longe sunt iIlis siuauiores, cultoris beneflarum abunde compensant. Huius fructus abundaratia auctoritatem eius minuit Sed tamen ruis insularibus cum bonitate,tum magnitudine praestant qui in continenti nascuntur . Maturus fruestus quindecim tantu aue
viginti diebus conseruari potest. Hactenus Oviedus. Huve Theuetus lib. Singularium Americae eap. 6. Nania Brasilianis vocari tradit, eoque plurimum in suis aegritudinibus vesci Alium item huic uualle describit nomine B tim cap. 3 3 eius dem libri.
Muta hi Hac planta non nisisemel'itur. Namsime sata, ex trunci pede multos stolones producit, qui in Arbusiculas evadunt. Truncus ex quamosofoliorucortice constat Jolijs ampli fimis binorum cubitorum velamplius langitudine, cubiti latitudine, excurrente per medium lata crassassi costa. Nulli constat ramis, sed egermineflores quosdam coniunctim profert ubrufos,ini ethie, ct palmi longitudine, e quibus circumeminent pediculi,centum interdum ducentos aut plures cussustinentes. A si Iasi in Canara, Decam, Guorate, o Bengala: vocaturo illis Quelli Nascitur etiam in alauar, ubi Palan ct in Malso, bi Picandicitur. Prouenit etiam plerisi alijs locis, ct in ea Africa parte quam Guineam appellant, ubi Bananas nuncupantur Arabes eumfructum Musa,aut Amu
225쪽
ri boefructu pecusari capitescripsierunt. Scripserunt fruo alij quos mihi videre non coisti t.
COMMENDANT v jfructus qui in Ma raban prolieniunt primum enim e Bengala eo delati sunt,deinde atiit gratiores euaderet: vocatur nuc ij,
sim Martabanis. Ali, adhuc inuemsitur meo palato T.' Π' gratiores ct odorati Cenorins appellant sunt ij&Mei aui, plerii. In Malauarsunt Chincapalo em Pu nes dicti fuaueso palatograti plerit, colore virescentes. Laudantur etia in Sosaga nati Aethiopibus lium iming ga dicti Inuenitur etiani in Bacaim alijs1 prouincij genus quoddam amplum, plenum,palmi longitudine. Idassatum et vino deinde maceratum in stes Caneiati, multis meliussapit quam malum ydonium assarsi. Idemfructus per me tumsectus, ct inserta ne cuni
saccharoprobesi ictis, insterso postea cinnamomograissimus est cibus.
S Avicennalibr. r. cap. 49r paucum Muis praebere alimentum, bilem generare pituitam:pro- de is tamen aduersus pectoriso pulmonum incendia, stomachum autem offendere. Idcirco biliosis, ab huius Uu, Oximelcumsimiiuibus propinandum esse pitui- tofis vero mei. Vtilis est renibus trinam ciet. Si PT Rhasis lib. de re med. 3 ad Almans cap. 2o noxium e se omacho, appetentiam dejcere; subducere tamen aluum , O gutturis exasterationes
lenire. para autem lib. in . cap. 84. ex aliorum
auctoritate Musam in sine primi calfacientium iumectantium ordinis esse asserit, ctitilem esse aduer-
226쪽
suspectoriso pulmonum ardores, eis1 qui liberaliis
hac scuntur stomachum praegrauari augere tamen foetum in Ptero,renibus opitulari, prinas ciere, ,enerem exstimulane.
PRAE CRiBVNT medici Indi huncfructu insebribus alijs1 morbis. RIDICVLVM autem est quo scripsit quida Francisianus Appellatur, inquit, hie laudabili fructus Musa, quod dignus t Mos aut quὸdearumst cibus Addit praterea eum e se ructum que degustauerit Adam in Parady o terrestro
Iam aliquot annis in ea opinione fui ut existimarens Multam Arabum eam elie plantam cuius Plinius lib. Q. cap. 6. meminit his verbis Maior alia pomo,&suauitate praecellentior quo sapientes Indorum vivunt. Folium alas auium imitatur, longitudine trium cubitorum, latitudine duum . Fruchum cortice emittit, admirabilem succidulcedine, vi uno quaternos fati et Albori nomen Pale, pomo Arienae Plurima est in Sydracis, expeditionum Alexandri term mo,&e. Nam fere omnia pulcherrime ad usae deseriptionern quadrant. Huc accedit quod in Prouineia Malauar, quaesita pra1ndum sumen est, intra verbGangem, Palan nomen adhuc retineat, a quo Latini suum Pala mutuati videntur. Vlyti pone ubi aliquot plantas vidi, minime tame fructiferas, nomen hoc retinet vocant enim etiamnia r Figuera Banana, id est, ficum Bananas ferentem Eius icona satis affabre pictam inuenies apud Matthiolum commentarijs in lib. primum Dioscoridis cap. de Palma. A T cui meminit huius fruetus Liad Rom. libr.
nauigationum suarum. s.cap. ac tria eius genera con
stituit Meminit item F. Brocardus qui terram sanctam descripsit, sub nomine Pomorum paradysi, quem per omnia sequutus est Cardan. lib.de subtilitatib. Sed c Theuetus lib. Singularium Aisericae cap. 3. eundem describit,
atque Pacona, arborem vero Pagnouere Americi vocari tradu Otaedus verbiomine irri proprio Platanum appellathba
227쪽
lib. Historiae Indicae 8.eap. i cuius descriptionem tanqua pleniorem omissis ceteris ne toties repetita Lectori faiii-dium pariant hic subiungemus. INVEN1 Tvis, inquit, hic fructus Platani nomine, ta Platan .metsi neque arbor dici possit, neque vera sit Platanus:sed
planta quaedam huic Indiae haudquaquam peculiaris, aliunde transsata sub Platani nomine. Interdum autem haec improprie dicha Platanus in arboris celsitudinem ex crestit, hominis crassitiem intumescita alias verbcOXae humanae crassitie conlpicitur, pro soli natura dc ubertate augestens. Ab infimo ad summum folia fert amplissima, interdum duodecimum palmos longa, ternos aut quaternos lata, plerunque minora. Haec ventorum flatibus facile multifariam dissecantur. ex costa illa per iij longitudinem excurrente pendere spectantur eum in modii dissecta. Tota planta veluti germen est aut surculus, in cuius summo nascitur pediculus aut malleolus brachiali crassitudine, qui vitam producit,viginti triginta, interducentenos plures fructus palmari longitudine brachia- iique crassitudine sustinentem, nonnunquam minores, quandoque etiam ampliores pro plantae ipsius solife tilitate. Cortex huic fatis crassus, sed qui facile eximatur, continens pulpam siue carnem bubulae medullae persimilem. Integra uua ante maturitatem colligenda est, crisi
delicet aliquis fruictus flauescere incipit, deinde in aedibus suspendenda, illic enim plenam maturitatem cosequitur. Hic fruetus in duas partes per longitudinem apertus d utrinque incisus,deinde insolatus,gratissimi est saporis, et caricas succi bonitate superat Tegula item impositus, dc in clibano coctus cor reficit, Tuauisiimus est. Sunt qui
cum carnibus elixent, cortice exempto ollae imponentes clim carnes fere coctae sunt,diutinam enim coctionem n5 ferti. sed neque maturus nimium, neque omnino acerbus
deligendus est. Sunt qui crudum edant, at maturum, sine pane alioue aliquo condimento, gratissimi etenim est saporis, nec minus falubris facilis concoctionis Caudex qui uuam profert annuus est semel diitaxat in vita fructus gigniti. verum ad radices consurgunt quinque,sex, aut plures iurculi qui parentem renouant, subsequente anno fructum perficiunt. Exempta uua abhcitur plantas Pote
228쪽
rdo. pote inutilis. Adeo ver, ecunda est haec planta, ut nun quam intercidat, sed subinde nouas proles gignat, ut fructus toto anno uberrime legere liceat.Formscae huic plantae admodum infestae sunt, ideoque plurimae hic initio pexierunt, antequam aduersus eas inuenta essent remedia. Peregrina enim, ut initio diximus, est haec planta, huc ex magna Canaria anno Domini P a 6.primum transtata. Haec ex prolixa Ouiedi descriptione desumpta. De Doriones CAP. XI.
INTER celeberrimos Indiasinctus, recensentura pleri Doriones in Malaca vocitatiIractus Melopeponi magnitudine denso cortice rostratisi iubem si plurimis obductus, veluti is quem Iaca Goa πο- cant, quo cap. quarto diximus, foris virescens, intus ver concameratus seminari exigui oui gallinacei magnitudine inflingulis cameris continens, coloris saporis eius condimenti quod ex amygdalis contustis, i
cte farina, qua rosacea saccharost, angerblanc Galli vocant, non tamen ita mollescentia aut glutinosa: in nonnulla vero non candi sunt,sed parulidi coloris Osculum haec in se continent mali persiciossculis per mile errotundum. Folia huius plantae medium palmum obloga, acuta albo gustu colore viridi dilutioreparte auersa, interna perὸ parte admodum virescentiae flos e candido auescens Arborem Iuglandu modo praegrandem esse aiunt, folijs aurinis. Su N alij qui hunc in modum describunt. Fructus est Strobili ue cupineae magnitudine, inter
dum multo maior; ct eius infereforma nisi uber
cula insue aculeos must tenuiores acutioresq)haberet, Erinacesinissere miles. Intus quat orion-
229쪽
camerationibus siue cauitatibus costat ne ullam sue pulpam continet pinguedini illi lactis milem qua Histant Nata, Gallic me, Itali capidi lati potacant. Folio est,irente,cqstidis lancea erute, ductoperlongitudinem duplici neruo, e quo deinde alia penula perfoli latitudinem euagantur arborem ipsam ingentemferunt, nec ni si post quadragesimum annum fructum edere , alij vero post quartum annumstuctifera se Fructus maturus viridis est quidem coloris,sed du
Cum hoc fructu plane conuenit Guanabanus oui di, quem libr. vitiae Historiae cap. 7 describit, quemque per uniuersam fere Americam siue nouum orbem nasci
Gu AN AB AN v igitur procera arbor est, formo cuinabant sa, folio eius edicae mali quam Limoneram appellant, virente: fructu pulcherrimo, mediani elonis magnitudine , qui tamen interdum in capitis pueri crassitudinem excrescat Cortex huic fructui viridis, ct qui certis quibusdam squamis distinctus videatur, ut Strobilus, leni ribus tamen neque ita tumentibus, quandoquidem totus cortex tenuis sit neque crassior quam in piris Caro canis didissima saporisque delicatissimi, quae facile pinguedinis lactis instar, in ore resoluitur. Per eius carnem sparsa sunt semina magnas Cucurbitasum seminibus aliquanto maiora nigricantia. Frigidus est hic fruetus, per aestus utilis. Nam tametsi quis integrum Guanabanu deuoret, nullum inde sentiet nocumeritum. Infirma est ligni
Cκτs Ru hic Guantabanus diuersus est ab eo euius Caesar Scaliger lib.de Subtilitat aduersus Cardanum exercitatione a Di partic. 6. meminit in hunc modum. Gu Au ΑκΑuus arbores Pini stipite, procera, soli Guanabanuia magno oblongoque, fructus Melonis magnitudine: cortici color viridis,splendor Cydoni , digitalis crassitudo. Caro intus candida, dulcedine lactis coacti, semina continet phasiolacea. Hunc enim esse puto qui superioribus annis
230쪽
annis ex Aethiopia Mogambique Antuerpia allatus ea
fruetus crassius, sesquipedali longitudine, cui densus durusque cortex tenui mollique ut in cydonijs, sed viridi lanugine obductus, aliquot per longitudine excurrentibus venis, siue potius sulcis ut in elonibus. Extrema pariste in m ronem desinit: Superiori verb,qua videlicet e ramis depede pediculo inhaeret sirmo duro 3 fibro . Cotinet hic fructus pulpam candicantem qua Aethiopes in febrium ardoribus utuntur sitis sedandae gratia, iucunda etenim aciditate praedita est.Haec siccata friabilis est, sic ut digitis trita in pollinem relbluatur, remanete tamen perpetuo aciditate. Per hanc sparsa sunt semina renibus, aut Anagydidis legitimae fructui similima, nigro tame colore nitentia, ac ex umbilico fibris quibusdam suspensa ut in eius icone conlpicere est. Haec terrae commissa , plantulas
folio Laurinis simili protulerunt, sed quae subsequente
hyeme perierint. Hi 1 c etiam similimum foliis tamen ab hoc diuersis destribit Theuetus cap. i .lib. Singularium Americae his verbis. Tres sunt Hesperidii insul ad Aethiops promontortu Caput viride vulgo appellant. In harum una arbor inuenitur, folio nostratis fici fructu duorum fere pedum longitudine, crasi , magnis oblongisque Cyprijs cucurbitis haud absimili. Nonnulli eo fructu vescuntur ut nos Melonibus:continet verti semina fabae magnitudine leporinis renibus limilia. His quidam simias alunt.Alij monilia ex his collo aptanda conficiunt siccata enim hene matura, aspeetu pulcherrima sunt S go alium fructum apud Canibales Theuetus&alij tradunt, cuius historia non male nostro fructui quadrare videtur, praesertim si interiora, quae a nemine describuntur, demas: idcirco num semina contineat phasiolacea incertum.Talis autem est detcriptio. Inter reliquas arbores quas apud Canibale inuenire est, fructus quida coninspicitur Cucurbitae minori, aut Peponi quem Citrullum vocant haud ablimilis, oblonga siue ouali forma, quali scilicet Struthionum oua sunt. In cibos haudquaquam admittitur essed eius aspectus oculis gratissimus, praesertim onusta arbore Canibales ex eo vascula conficiunt: sed tamen e& eum ad superstitionis quodda genus seruant Iiquidone