장음표시 사용
51쪽
i , Iurisprudentiaest diuinarum atque humamrum rerum notitia , iusti atque iniusti scientia. a s His igitur generaliter . cognitis, de increteriis tibus nobis exponere iura populi Romani: ita videntur posse tradi commodissime , si primb leui ac simplici via, post deinde diligentissima atque exactissima interpretatione singula tradantur : alioqrii si statim ab initio rudem adhuc & infirmum animum studiosi . multitudine ac varietate rerum oneraueri--st duorum alterum, aut desertorem studiorum efmetemus,aut cam magno labore , saepe enim cum dissi dentia quae plerumque iuuenes auertit) serius ad id perducemus, ad quod, leuiore via ductus. sine magno labore, & sine vita dissidentia , maturius perduci Iuris praecepta sint. haec et honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere.
Huius studii duae sunt positiones, publicum& priuatum. Publicum ius est, qaod ad statum
52쪽
rei Romanae spectat. Pri tum, quod ad singulor imutilitatem. Dicendum est igitur de iure priuato, quod tripertitum est collectum est enim ex natuIalibus praeceptis aut gentium , aut ciuilibus. Priusquam de legitimae scientiat subiecto pertractet , de
ipsa iuris arte verba facit. . Et Primo in principio tituli declarat elus finem, id est .iustitiam, quae definitur,constans & perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi, hoc est, habitus animi, per quem volumus iuste agere,& suum cuique tribuere,ac re ipsa tribuimus,nisi impediamur ; nam voluntatem cum potestate coniunctam effectus sequitur. Huic dc finitioni non obstat,qubd septies in die cadit iustus. Pνμιεν b.Σ . et e cl6. de nihil eii perpetuum in
rebus humanis. Nov. 7 με. I cr.
Conselati illo: loco ; Nihil in rebus humanis perpetuo firmum eiusdemque naturae optare licet:quia mutatio non fit iniustiti x essentia &quidditate, quae per desilitionem explicatur , sed in subiecto, id est,in homine. , qui modo iustitiam, modo iniustitiam recipit. Secundo in b. iurist rudentia, ipsam artem definit, inquiens, b. I.
esse diuinarum atque humanarum rerum notitiam,iusti atque iniusti scientiam in qua definitione,notitia&scientia sumuntur A et ρλinis, nec distinguuntur ab arte nam hare sese tia vocatur ars. 1s iar tit.I. I. in ρνinc. non qu bd si effectiva, ut artes, quas appellamus mechanicas, ted quia est practica, quandoquidem eius finis non es nanis contemplatio , sed actio,quae in usu SI praxi forensi maxime cernitur propriE au tem nominatur Iurisprudentia. d. A. I.ω θ εο ι. iustitia I P..f.
mlt. Res diuinae Se humanae sunt huius artis subiectum vescholastici loquuntur ) materiale : iustum atque iniustum, sunt subiectum formale, quia res diuina & humanae eatenus in iurisprudentia considerantur, quatenus ad ius & iniuriam
Tertio in b. his trisuν , post dictas iustitiae & iurispruden' s. a.
tiae definitiones generaliter traditas quia non sunt iuris Romani Fropriae: ed omnium gentium iu ibus communes ex λο nit methodum,qua haec ars tradi debet, nimirum a simplici ribus & facilioribus, quam methodum probat etiam ansa des u Une. Quandoque tamen adhibentur aliae me
53쪽
thodi, ut a dignioribusans a tis reximο,6. e. vel a vetus Ioiaribus in fia de re um .iuisione , f. singuloνum. vel a genere ad species. Τde rib.cred. L 1 .vel a toto ad partes Τ. si pars ha νεαρε . i.I. ωρ ine. vel ab uniuersitate ad res singulares. g. de μοι τλου l. I.in pν.ve; a singuli, rebus ad uniuersitates infρὸν inc nobis acquiritur Ut o F. -d Treb. I. I. in ρν. vel ab eo
quod eli insolidum ad id quod non est insolidum an da pecu
3. - Qinrto in Saaris praevia recenset praeepta iuris,non par ticularia, ae sunt pene infinita,& suis locis tradi debent decluniuersalia,quae tria sum: Honeste vivere,Alteruta non laede te;Suum cuique tribuere.nandi per se honinas requiritur,& e ga alios sic nos Vrere debemus,ut non soldm vitemus quod malum est,sed etitim agamus quod est bonum, PI, I. v. 3.vit. Quintis in pias duas constituit huius artis positi nes id essiduo principia,videsicet utilitatem publicam,&vti, litatem eriuatam.vnde oriuntur duae iuris species; quia uti litas est iust prole mater & aequi,ut ait Horat.lib. Dθ0ν. se Ius est τῆ μνη θυμφέραν, quod -ι χέων qu/ti ea , testet At st.3. pare. eap. 8. nem, tu publieum,quod Respubl. utili
tatem per se & princitaliter Octat,& ius priuatu, quod per
se principaliter utilitatem lingulorum ciuium respicit.eaeterum necenario consequitur , ut quod Reip. prodest, etiana singulis profit: Se retro quod stigesis est utile,etiam ReipubLsit utile.Hine dictum est.rei p. interesis, nequis resila malo utaturo his qui μ ἰ.alio.iurifunt,f s. hoc tempore, υHin. anui . item dotra mulieribus conseruaria iuri n. I. x, sol. maiinna. r. rimis cum ius publicum bifariam capiatunaue' enim est publicam utilitate, quia spectat ad statum reipubli- Seri veluti quae de legibus, & magistratibus sunt constituat raut publicum auctoritate, quod cum singulis utile sit nihilo minus a publica auctoritate pendet,ut de tutela. λfde excusῆα pri & detestamenti factione. squi testor. ρε. l. 3. Verba ostendunt hic agi de iur. public. utilitate. Addit Ι . dicendum esse deinceps de iure prruato, cuius tres facit partes, res natural ius gentiam,& ius ciuile, seu praecepta iuris nisturalis semium, & ciuilis. Nota primo,non traiiari de hoc priuato in totosequenti opere cum quia post seq. tit.non ira latur de anteded de obie)tis iuris, eum etia1n quia vitim uetitulus erit de publicis iudiciis, 1edusque ad finem tituli tequentis, ubi explicis tractatu, de ipso iure. Nota secundo Praecopta
54쪽
yrichpta iuris naturalis, praecepta iuris gentium, II praecepta iuris ciuilis no aeque spectari in itire publico, propterea quod
salus populi suprema lex est. Nota tertio haec tria iura natura te,gentium ,&ciuile esse quidem species tutis generaliter accepti,non tamen esse species , sed partes iuris priuatiquo Romani utuntur, ut hic traditur. Nota quari d particulam atit, hoc loco accipi pro coniunctionemquod in iure non est nouum. e verb.signispo, i 3. Nota quirito, cludium praeceptoruin appellatione hoc loco intelligi praecepta iuris Romani, quod aist vocatur ius ciuile in r. fit. rox g. sed ius qui em, Nota sexto, Romanos aliter accepisse iura a Graecis. se origaur. LI. S. postea ne dimiAs, ut an Atheniensibus & a Lacedaemoniis infν. tit prox. g. ct non inelegan er.de 1 Rhodiis 1 de leg. Rhod. aliter accepisse naturalia praecepta a natura,& iuris gentium praecepta a naturali ratione quoniam illa non per se,& quatenus Graecis probata, apud Romanos. Valent,sed quatenus sunt ab ipsis Romanis recepta & comprobata. ideoque ciuilia & Romanorum propria facta sunt. haec autem, quae natura & naturalis ratio dictat, per i e obtinent, non a Romanorum auctoritate vim accipiunt: idcirco naturalia ad gentium iura pertinent. nec ideo ciuilia fiunt, quia Romani eis utuntur.
r A facilioribus & simplicioribus est inchoandum. 6.1 Dissidentia saepe iuuenes a studio auocat. d.S. . 3 Honeste vivendum, M. 3. Neminem laedere oportet. eod. s.s suum cuique tribuendum .nia.
De ture naturiat, g ntium es ciuit, T i T. II. IV. naturale est, quod natura omnia antiralia docuit. nam ius istud non humani generis proprium est : sed omnium animalium , b quae in cGlo, J quae in
55쪽
in terra, quae in mari nascuntur. Hinc descendit marIaatque foeminae coniunctio , quam nos matrimonium appellamus: hinc liberorum procreatio,hinc educatio. Videmus etenim caetera quoque animalia istius iuris peritia censeri. t Ius autem ciuile taure gentium distIngititur: quod omnes populi . qui legibus Ec moribus reguntur, paltim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utuntur. nam quod quisque populus ipse sibi ius constituit, id ipsius proprium ciuitatis cst : vocaturque itis citille , quasi ius propitum ipsius ciuitatis. quod vercinaturalis ratio inter omnes homines confiitu it, id apud omnes peraeque custoditur: vocaturque ius gentium , quali pro iure omnes gentes viantur. Et populus itaque Ronionias partim suo proprio, partim comant i omnitim hominum iure utitur quae lingula qualia sint, suis locis
α Sed ius quidem ciuile ex unaquaque ciDItare appellatur , veluti Atheniensitim. nam si quila velit Solonia , vel Diaconis leges appellare ius ciuile Atheniensium, i,on errauerit. sic enim & ius , quo Romanus populus' utitor , ius ciuile Romanorum
appellamus; vel ius Quiritum, quo Quirites utuntur. Romani enim a s Romulo , J iniit ites a
Quirino applieantur. Sed quotiens non addimus nomen, cuius sit ciuitatis : nostriam ius significamus. scuti eum Ponetam dicimus, nec addimus nomen, subauditur apud Graecos egRegius Homerus , apud nos Virgilius. Ius autem gentium omni humano 'generi commune est. nam usu exigente, Mhumanis necessitatibus , gentes humanae iitra Jquaedam sibi constituerunt. Bella etenim, orta sunt.
56쪽
De sine naturali, gentium o eluiti. 298c captiuitates sequutae , dc seruitutes , quae sunt naturali iuri contrariae. Iure enim naturali omnes homines ab initio liberi nascebantur. Et ex hoc iure gentium omnes pene contraistiis introducti
suistio societas , depositum , mutuum , & alij innumerabiles. 3 Constat autem Ius nostrum , quo utimur, aut scripto . aut sine scripto : ut apud Graecos Q φι μυ-, οἱ θ ακοποι est , alia L f., Jscripta , alia non scriptae. Scriptum autem ius est lex, pietascitum , Senatusconsultum , Principum placita, magistratuum edicta , responsi PriIdentum. Lex est , quod populus Romanus senatorio magistratu interrogante veluti Consule ) constituebat. Plebiscitum est , quod plebeio magistr tu interrogante veluti Tribuno in constituebat. Plebs autem a populo eo d fieri , quo species age- nere . nam appellatione populi , uniuersi ciues significantur, connumeratis etiam patriciis & senatoribus. Plebis autem appellatione , sine patriciis & senatoribus caeteri ciues significantiir r sed & Plebiscita , lege Hortensia lata , non minus valere, quam
leges ceperunr.s Senatusconsultum est , quo J Senatus iubet.
atque constituit.Nam cum auctus essct populus Romanus in eum modum . ut difficile esset in unum eum conuocari legis sinciendae causa:aequum visum est,Senatum vice populi consuli.
6 Sed de quod principi placuit , legis habet
vigorem: quum lege Regia, quae de eius imperiolata est , populus et , di in eum omne imperium suum dc potestatem concedar. Quodcumque ergo
57쪽
Imper tor per Epistolam constituit : vel cognos cc ns decreuit, vel edi sto praecepit , legem esse cori- si a t. haec sunt , quae Conititutiones appellantur. Plane ex his quaedam sunt personales, quae nec ad exemplum trahamur, i quoniam non hoc priΠ-'ceps vult. J nam quod alicui ob meritum indulsit, vel si quam poenam itTogauit, vel si cui sine exςm- 'plo subuenit : personam non transgreditur. Aliae autem , quum generales sint , omnes proculdubio de
I g Praetorum quoquc edicta non π escam obtinent iuris auctoritatem. Hoc enim .ius honorariana
solemus appellare, quod qui honoses gerunt, id est , magi liratus, auctoritatem h*ic t iri dederiant Proponebant & bEdiles Curules edictum de quibusdam causis, quod Nipsum iuris honorari portio est.
8 Responsa prudentium sunt sententia: & opia
niones eorum quibus permissum erat de iure res pondere. nam antiquitus constitutum erat, ut ellent,
qui iura publice interpretarentur , quibus 4 Cηsare ius respondendi datum est, qui Iurisconsulti appel-
.la: aritur , quorum ' omnium sententiae & opiniones eam auctori a tem tenebant ut iudici recedere os Ic sponso eorurn non liceret , ut 'est copstituis
s 3 Sine scripto ius venit , quod usus approbauit. nam diuturni mores consensu 'tentium comprobati, legem imitantur.
io Et non ineleganter in du s species ius ciuile distributum esse videt . n m origo eius ab institutis duarum ciditatum , Athenarum stiliset,& Lacedamoniorum, st illo videt. . In his enim ciuitas
58쪽
De iure naturali genitum o eluili 3 ;
tiuitatibus ita agi solitum erat,vt Lacedemonij quidem magis ea , quae pro legibus obseruab*nt , memoriae mandarent : Athenienses vero quae in legibus stripta comprehendissent , eustodirent.
ii Sed naturalia quidem iura , quae apud
omnes gentes peraeque obseruantur et diuina quadam prouidentia constituta , semper firma atque
immutabilia permanent. Ea verb , quae Ipsa tibi quaeque ciuitas constituit , saepe mutari solent , velit cito consensu populi , vel alia postea lego
It Omne autem ius,quo ut ur, vel ad per nas pertinet, vel ad actiones. Et prius de personis videamus. nam paCum est ius nosse , si personae, quarum
causa constitutum est, ignorentur. Huius tituli partes quatuor sunt. In prima parte Imperator exponit ius naturale, gentiκm , ω ciuilo , ut rubrica pollicetur,quia in calce superioris titd i dixerat,ex histribus constare ius Romanum priuatum. ut enim omnes alii populi, ita populus Romanus utitur tam iure omnibus communi , quod est naturale, vel gentium, quam proprio,quod vocatur ciuile. Ius naturale ortum habet a natura , quae Omnibus animalibus communis: ius gentium p oficiscitura naturali ratione hominum propria: ius ciuile manata ciu li ratione, quae a forma Reipubl. sumitur. ut enim Aristotel.
ges ad rempub. aptari debent, non respubl. ad leges accommodari Ius naturale conuenit omni 4 hominibus, non solis: ira ciuile re is,non omnib eius gentium, omnibus Sesolis. Primo igitur Imperator ius naturale declarat definitioηe, R exemplis. Definitio est , sutia natura omnia animalia do euit. Nota primo, naturae vocabulo non significari rationem naturalem quae est hominum propria.sed indistinctum naturalem omnibus animalibus communem. Nota secundo,non re,
59쪽
sedea tant lim,quae in vitae communione spectantur, ut ex se icetis exemplis apparetinam maris & foeminae coniunctio, liberorum procreatio,& eorundem educatio in communione quadam vitae cernuntur: ac Foprietas imis est, ut in vitae com
tertio improprie dici ius, quod brutis
animalibus tribuitur.vt enlim vitae communio maxime propria est hominum in quibus soliS ratio S sermotiis communicatio reperiuntur. I.Polii. . 2.ita ius proprie dictum, hominum, proprium eli.quod argumen O a contrario confirmatur: quia iniuria, quae iuri contraria eli, ius . de M. Aquia.6.iniuria. π de in-ιών.ωρr proprie loquendo, in bruta non cadit. insia si quadripav.' Alc.veq.neι 1.eod.D. 6.ait prator, vertim tamen quasi iniuria iudicatur, ita ut dominus animalis quod alterum prouocauit .eique nocuit, iure Obligetur d. arietes. Haec de definitione i uris naturalis clicta sint. Sequuntur exempla eorum , quae ex hoc iure descendunt: haec autem lunt tria , mari S toeminae coniunctio , quam nos matr1monium appellamus , liberorum procreatio, deliberorum educatio. Nota primo,matrimonii vocabulum non fribui coniuncti otii brutorum , sed naturali hominum coniunctioni. nam matrimonium , quod homineS Inter te contrahunt , respectu naturaliS conrunci onis proficiscitur alui e naturali. Nota secundo, Conuinctionem matrimonialem non else coniunctionem corporum , sed animorum
de diuer. νet. ιur. l. n pti f. 3O. atque hanc animorum coniunctionem quodammodo reperiri etiam in brutis sicut enim bruta dicuntur habere animum reuertendi, quamdiu Ieu Cr-ti solen . infra cererum diuis. 6. Iauonum , ita dici potiunt animum reuertendi habere, quam diu reuerti solent . infoeoa . nonum , ita dici postulat habere animum simul vi-iundi, quarn diu simul vivunt, ut mas,& foemina,& eorum
foetus. Nota te. tio b. uia mimias a si u is peritia censeri
quia non ulterius rogrediuntur, ut homines, qui etiam iuris a ratione manantis capaces sunt. ideoque in altiori, ut ita dicam ) classe celisentur. Nam censendi verbum pertranslationem hic accipitur: quia, ut apud Romanos diuer-s erant ciuium cellius pro diuersitate patrimoniorum , sic etiam alannalium sunt diuersi gradus pro diueisitate iurium, quorum cognitione praedita sunt. Phrasis eis elegans a multis' torious vi urpata,quorum pauca Proserre suis ciet. Papiniam,
60쪽
De iure naturali, tentiam eiulli. 3 3
. nianus ἰn I. vlt. 1s de sinu is tuis. priuatorum cautionem te
gum auctoritate non censeri. Tacitus in illa Hs N o. , una
adhuc victoria Carus Metius censebatur. Auctor dialogi de oratoribi , Eiusmodi libri extant, ut ipsi quoque qui egerunt non aliis magis orationibus centeantur. Val. Max. ιι b. 6.s ς p. I. prin. Te custode matronalis ii Ola centetur.
Secundo sex distinctiones ponit inter ius sentium . 8r i iis ciuile,quarum tres continentur in g i. i. Dillinctio sumitura personis iure utentibus .cum enim omnes populi, qui legibus & moribus, id est, vel scripto, vel non rempto . vel viroque iure reguntur, alij namque utuntur iure scripto , ut Athenienses:alij non scripto, ut Lacedaemonii: alii Vtroque, ut Romani.infra eod. f. congat. v non ineleranter , ideoque coniunctio hic vim habet etiam disiunctionis , quemadmodum Q contrario in L . C. de veνbse n.disiunctio vim habet etiam coniunctionis partim proprio , partim communi iure viantur,ius quidem ciuile est proprium ciuitatis, a qua eonis ditum est: ius vero gentium est commune omnium hominum,& apud omnes populos peraeque culto ditur. id est, serὰ apud omnes populos: haec enim partic. fere , di t. i. t ast. isu, recte suppletur,propter prauos mores populorum, quibusdam eraeceptis iuris gentium non utemium e ut clim
Lacedaemonii & kgyptii probarunt furtum quod est natura,
id est,iure gentium probrosum. 1. .e l. ρνυbrum. 4. 2. Eodem modo accipere oportet,quod ait Imperator tu Lpen. Isso DI .Rhod. se esse mundi dominum sic in ra da dona .i s. Iustinianus ait mortis causa donationes ad exemplum legatorum redactas esse per omnia:& mox addita parti c.is Q, inquit, per omnia fere te 'tis contumerari. II. Distinctios sumitur a definitionibus nam quae diuersis modis definiuntur, diuersa esse necesse est, ut ait Porphyrius 'p. . parti
Ilt. Ius enim chille definitur, quod quisque populus ipse
Iibi ius constituit;ius autem gentium definitur, qDod natura lis ratio omnes homines constituit. III. Dillinctio sumitur ab etymologia r quia ius ciuile dicitur, quasi ciuitatis prQ-Prium : ius autem gentium dicitur,quasi suo iure omnes gen
I . Dillinctio in I. sedim quid/m , sumitur a numero , &n Omine: quia multa sunt iura ciuilia , sicut multae sunt ciuitates ea condentes, ut Athenient se Lacedaemonium , Rhodium, Ronianum ius autem gentium unum est omnibus C homuli