장음표시 사용
61쪽
hcminibus comae une. In duas tamen speetes commode d uiditur , videlicet in primaevum , & secundarium : quorum illud diuina prouidentin est constitutum , proinde semper obtinuit, etiam ante lapsum Adami: veluti quod iubet Deum coli, patriae & parentibus obtemperari: hoc autem naturali ratione propter humanas necellitates , post peccatum primi est introductum , ideoque bella , captiuit tes , ter urtutes iuri naturali contrarias tolerat. V. Distinctio .in eodem. 6. sidim auidem , sumitur a nomine: quia ius ciuile multas speciales appellationes recipit, quibus singula inter te distinguuntur, ut Atheniense, Lacedaemoniam , Rhodium, Romanum , quod etiam vocatur ius Quiri
tium : quia Romani a Quirino id elt, a Romulo ap
pellati sit ni Quirites. Cur autem Romulus dictus sit Quirinus , varias causas affert Ouidius x. Fasorum , his versi.
Ius vero gentium non recipit aliquam specialem appellatio. nem , cdm unum & idem sit apud omnes gentes. Ex dictis oritur quaestio, quod ius ciuile intelligi debeat, cum iuris ci. uilis simpliciter mentio fit, non addito nomine alicuius ciuitatis 3 Resepondet Imperator in Vers. sed quoties , εξο elia', intelliri ius Romanum, sicut enim simplici poetae appellusione, ignificatur praeitantistimus poeta,id est, apud Graecos Homerus, apud Latinos Virgilius: ita simplici iuris appeta,tione intelligendum est ius praeliantissimum,id est, Roma trium. Consueuerunt enim homineS ut ait Galenus lib/ C, a . iis quae in quoque genere praestant, generis nomen ph prie tribuere. VI. Distinctio lumitur ab effectibus. Hic autem praetermittuntur effectus iuris ciuilis, & proponuntut Vari j ehctus proprii iuris gentium, nimirum bella, captiuitates, seruitutes re plerique con racius. Nota primo , serui. tutes probati iure gentium,etsi iuri naturali contrariae sunt: nec propterea ius gentium esse eontrarium iuri naturali quia noti Vobat seruitutem tanquam rem per se bonam , sed tole. tat tanquam minu. mδl m si deiid eiune GPtiui occidantur,
62쪽
De iure naturali,gentium se ciuili. 3 1
sed se uentur, Sc vendantur. infro is iure pers n. f. semἰ autem
Hinc Isiaelitae videntes contra se instructum AEgyptiorum
exercitum , clamabant , Melius erat nobM , si ire AFentiis , quam mori in deserto , Exod. cap. 1 . vers. m. Etenim minus malum habet rationem boni, ut scribit Arist. S. Ethie .eαν. . pari. Io. Nota secundo , quatuor contractus elle iure ciuili, stipitiationem. insea da α Non. g. 6 eon titui . et D ph Vteusim. infra de locat. 'Lδ. literarum obligationem. Mn. de ειεν.oblis. 8c sponsalitiam largitatem. Nov. Ii'. in princi Hacte nus prima tituli pars. In secunda parte explicatur secunda iuris Romani diuisio. Ac I. in g. comi ι,ponitur haec di nisio in tua Ariptum, & non scriptum. Nota ius scriptum appellari, non quodcumque ii teris mandatum est, sed quod publica au toritate, Puta iussu Principis, literarum monumentis est consignatum. Idcirco ius nudate inscribitur, Consuetudines seudat a; quia Privata Quo orumdam Doctorum ut Oberti de Horti idc Gerardi de Ni auctoritate conscriptum est Il In eodem L. . en λ ius scriptum subdiuiditur in legem, plebiscitum , senatusconsul Atum, Principum placita , seu constitutiones, niagistratuum e licta , seu ius honorarium, & responsa prudentum. Nota primo, responsa prudentum olim fuisse partem iuris non seris
hic referri ad ius scriptum , quia Imperatoris Iustiniani iussu relata sunt in Pandectas. Nota secundo, harum iuris specierum distinctionem sumi a causa effciente. nam legis auetor est pqpulus: Plebisciti, Pleia: Senatusconsulti, Senatus: Constitutionis, Princeps : Edictorum honoriariorum , Magistra tu ut Praetor, vel . Edilis Curulis : Reipi insorum. Iur: sconsulti: iuris non scripti, usus, & tacitus populi consensus. 6.lex s. cum s. 66. ρqq. 1. de te' ib. l. de quibus. l. ed Nota tertio edicta Magistratuum constituere ius, quod appellatur Praetorium, siue Honorarium, reliquas iuris partes referri ad ius ciuile in significatione propria & angusta sumptum, qua tenus iuri honorario oppis itur .infra de bon. poss e iasi . di iure l. 7. III. Species iuris scripti
Prima iuris scripti species,id est , lex in 3. lex est, defini-ῆur his verbia. Lex est, quod populuι Romanus senatorio mun
63쪽
nram Inferro ante een rituebat. Inseritur autem per parem the eceia' plum senatorii magistratus,quo populus interr gabatur et e uti consui . nam alij quoque magistratus populum rogabant, Vt interrex, dictator, triumuir. Nota Prrmo,
te sis vocabulum aliter hic accipi, quani supra hoc eod. penult. quibus in locis significat ius scriptum nam hic sumitur pro specie iuris scripti. alibi latissimam habet significationem, ut complectatur etiam ius non scriptum, ut cum dicitur lex naturae. Alias huius vocabuli significationes exposuit ni partusde IVib. n. 3. Nota secundo, Iuliinianum
uti praeteriti temporis verbo constituebat quia cum populus Romanus omne imperium suum & potestatem in Priu-cipem trani tulerit. tit. S. μή Θ quo/. iura amplius non concedit, sed hodie solus Princeps hanc potestatem ha
Secunda species iuris latipti, id est, plebiscitum definitul
oonstituebat. Nota prim ὁ , Imperatorem in hac definitione uti verbo c Uisuebat , quod est praeteriti temporis , ob eandem rationem, ob quanate Odeim usus es n superiori definitione , videlicet quia plebs hodie iuris condendi potesta. tem non habet. Nota secundo partic. aliter accipi inliae, quim in superiori definitione : quoniam ibi erat nota exempli: hic utem accipitur Pro ,- bi , s quemadmodum a contrario is, id es accipitur σίτὶ νῶ veruti. f. de pact. I. r.
6 actorum quia solus tribunus pleb- rogabat plebem. Posthaeo, quia in dictis definitionibus mentionem populi & plebis secerat, haec duo inter se diffinguit in vers. autom, inquiens populum differre a plebe, iacui differt genus a speeie : non Ddd populus sit genus plebis,sed quia sicut genus plura complectitur quam svectes, ita populus plures ciues complectitur, quam plebs, squidem populi appellatione non solium continentur plebi i, sed etiam patrici j, & senatores, qui omnino is plebeiis seiunguntur. caeteriam populus ad plebem habet eandem rationem , quam totum ad partem. Nota primo,patriciatum modo significare genus descendentium ex senatoribus , ut hic I modo dignitatem eorum, qui sunt quasi patres Principis , ut quim modis ius pat. θι. f. t ussem. Nota secundo, patricios teneri plebiscitis ex lege Hoitensia,quam tulit Hortensius dictator, ut plebem quae - in
64쪽
i n Ianiculum secesserat, cum da tribus consiliaret A. de oris.1ur. t. 2. f. deinde eum esset. Gellius lib. i eap. qc 3 sen tui consultum, in s. s. es quod senatus ιubet atque eonfiituit. Nota primo verba
tefinuione adhiberi vel ba praesentis temporis, licet hodie solus Princeps iura condat. C.Io: quin ea non condit nisi consulto lenatu. C. eod. l. . Nota temo, in hi titione fuit ex- pyellum , seuatorio ma retratu interrogante , & posse comm A. adiungi idem exemplum , oriun consulo. Quarta iuris icripta species, id est constitutio, seu princi--s. c. pis placitum declaratur in quod ubi Imperator quatuor docet. Primum est, cur Pi inopum placita vim te, umobtineant Ait Imperator hoc factum esse legerem a.uu 'oopulus Romanus Principi & in Principe id di omnino. ilodad omnes imperi j honores Sr onera Omne uti perium'luuin& potestatem concellit. Nota legem regiam dici vel a caula efficiente , quia condita est a Rege, Ut f e ma t. insere n. l. 2. Vel a materia, quia est de regno, sive imperio, ut hic de Esed in hocsudium. Haec vocatur etiam lex imperi j.Q-t s. n.
pitolino coniti Secundum est diuisio iniperia et si Ici-Οriam in tres species: Epistolam, Decretum Edictura'
stola est rescriptum Principis ad consulentes emissium.Decre t in est iententia a Principe lata causa cognita. Edicti im,esta quod I rinceps, ves ex semetipsis, & ut Pontificii iuris auctores loquuntur) motu proprio. vel aliquo su erente. pu Liὸ g. bed εν Poterant addi SI aliae constit tionis loe -
es. Ut interlocutio eo ii. princ. orata quae nomen omni- nimirum emst tutio . Quartum
est distinctio constitutionum personalium,quae persbnam non eg iuntur, & m exemplum non trahuntur, a generalibus 8Vibu mi eb ciues Romani teni uius. ωS V inti u scduinta iuris scripti specica, id est, Magistratuum edicita g. DC a liue,
65쪽
sue ius honorarium , explanatur in l. pratorum. Vbi nota primo, ius honorarium constare ex duabus partibus,videlicet iure praetorio,& iure aedilitio: sed nihilominus utrumque appellatione iuris praetorij contineri posse, nimirum appenatione suinpta a potiori parte, argum. 6. ρημνιε,3ου iripuι. θ/. F. vors prato=ias. fri ve b. ebur. Nota secundo, Iu-itinianum iuri praetorio non tribuere vim legis,sed auctorit rem non mouicam: quoniam ea sola vim legis habere suo- Pitu dicuntur,quae iuris ciuilis partes lunt, ut ienatu leoni ulta,& constitutiones Principum praetorum vero edicta non na-bent vim legis idecoque non faciunt haeredem , sed bonorum pollessorem Vice haerediis. Ofra de bon. posses. versetusti Nota tertio edymologiam iuris honorari h& magistratum esse honorem. Nota quarto. licet Princeps non solum edictis, sed etiam decretis, & rescriptis, siue epistolis iura condat , Hien decreta praetorum ius non tacere. 1. da ferjs, 1. Gemunis minus eius epistolas. Rationem differentiae vide apud Theoph. hic.Nota qui nidis Ediles dici ab aedibus,quarum Curam gerebant.f. o essem. Varro Ub. 4. de tingua Lar.Curules vero appellari a sella curali,qua utebantur tanquari patricii Magili ratus : Vnde etam distinguebantur an aedilibus plebis. Liu. in sin. Lib. . ct in prant. Hb. 7 Mi P:oponebunt edicta de quibusdam causis,ut de tenditionibusicroorum, & iumentorum vide tu. st. de Mil. edire.
Sexta iuris scripti ipecies id est, rei ponsa prudentem, expinitur in g. responsa prudentum. Vbi nota primo ex Theophilotententiam esse certam , & indubiam relponnonem , veluti,
Non licet κεν iam instituere in eodicil93 : opinionem vero esse dubiam respoiasionem , veluti, Puto mΜliarem dotem repetentem pras νηι anterioribus ma ἰ1ἐ cνeditorib is, etiam expressam oporis.ca V, babantibus. Vtriusque generis exempla extant in Pandoctis & omnia aeque vim legis habent. Nota iecundo Primum Ausustum confi masse responsa Iurisconsultorum. g. de s g. - ἐώνη ., ct ut i biter. deinde alios Imperatores, ut Theodo.
prima,quaeri apud Doctores,quanto temporis spatio,& quos actibus intra illud tempus celebratisi introducatur continetudo. Ego, qui haec nulla lege definiuntur, iudicis arbitrio rolinduenda censeo , argum. l. I. g. vlt.f.de iur. deliber.Non mo,
hieor eo,quod dicuntur diuturni mores,de longa, vel diuturn: M consul
66쪽
De iure natura ii, gentium H - ciuili. 30
consuetudo.quamuis enim diuturnum,seu longum tempus in usucapionibus contineat decem,aut viginti annos non tamen inde sequitur,ita debere accipi etiam in consuetudine introducenda. quia verba pro subiecta materia debent accipi: Je idem tempus alias longum. alias breue, dicitur pro subiecti argu- menti diu ei state. Nota secundo consuetudinem imitari le-l gem : quia tres effectus producit, qui etiam legi tribuuntur. Primo introducit nouum ius, ubi ius scriptum deficit. f. do leti b. t. de quibus 32. in print. Secundo legem interpretaturis
eod. Ls de nterpretatione 37. Ι ertio legem contrariam vetuis .l stiorem corrigit. d t. de quibus, in fin. Nec obitat l.1. Cilo
l Tertia imili pars est in f ten. ubi Imperator tertiam i uris is diuisionem affert in immutabile, de mutabile. Est autem illud solum ius immutabile , quod diuina prudentia constitutum est , id est, ius naturale , & ius gentium prima uum. Nam iuss gentium secundarium , quod ab humana ratione est introdus elum , licet ipsum quoque vocetur naturale. a de rerum diuis f. tamen aliquando mutatur veluti quod adi seruitutem pertinet, quae hodie vix reperitur apud Christias nos, & sine dubio in totum tolli potest. Quocirca recte Arisit. s. Et hie. e p. 7. scribit qilaedam iura naturalia mutari. Sapilast autem mutatur ius ciuile vel tacito consensu populi, id eit, desuetudine, siue contraria consuetudine vide .entur. I. d. qua'. i . ) vel contraria lege lata. Semper enim iura postirio-j ra , si contraria sint prioribus derogant. f de constit pνM.c.l.vit4i Ergo ius naturale est omnino immutabile : ius ciuile, omni no mutabile: ius gentium, partim mutabile, partito im s mutabile. In quarta tituli parte, id est , ἰn 6. vlt. Imperator tria iuris si obieeta explieanda proponit, personas , res & actiones. Haeci sunt obiecta v cum Scholasticis loquar)partialia.nam totalei iuris obiectum sunt iudicia,quae constant ex perib nis rebus &l actionibus. Personae sunt aut litigantes , ut actor reus: aut iudicantes , ut iudex, vel arbiter: aut subseruientes, ut Adu.- cati Procuratores, Apparitores. Res sunt, de quibus iudicios conten d tur, Vt quia rem suam actor vendicat, vel rem sibi 'deberi contendit. Actiones sunt, quibus litigatur : nimirum
actiones,quibus actor reum oppugnat; Sc exceationes, quibus I us se a viersus acto em tuetur.nam actionis vocabulo etiam exceptio I. eoe quodammodo continentur. st excptioni. I.
67쪽
quin etiam stipuutiones praetoriae, & interd o Ex his tribus iuris obiectis primo loco de personis dicendum proponit: quia personarum causa omnia iura sunt constituta. uare ut in aedificatione & arte aedificandi alius est finis qui aedificatione petitur,id esti domus; alius v ro, cui domus paratur,id est,pateriam.inhabitaturus: sic in tu re alius est finis qui, nempe iustitia, de qua tit. primo dictum uit;alius est finis, cui, id eli, personae. Hac finium distinctio auctorein h/bet Aristot. . P s.cAEp.1.pari, II.
I Generali nomine id in dubio Mnificatur,quod est praeci
Seruitus est iuri naturali contraria. d. a. vers ius autem
3 Dissicile est,uniuersum populum conuocare. idcirco a etoritas viris primariis est tribuenda. . . A Imperialis potestas a populo est constituta. f. 6. Priuilerium non egredietur personam priuilegiatam.
s Magistratus est honor g. . γ Λ responsis Iu reconsultorum recedere iudici non licet.
t Consuetudo legem imitatur. 6.9.' Ius diuinum est immutabile: ius vero humanum est mu
io A dignioribus est inchoandum.*. Nit. Parum eli ius nosse,si personae ignorentur , quarum causa ius est constitutum. .f.vis.
s Vmma itaque diuisio de iure personarum haec eth: quod omnes homines aut liberi sunt, aut sciui '
68쪽
De iure persionar m. 4 t Et libertas quidem ex qua etiam liberi vo
cantur est naturalis facultas eius , quod cuique face te libet , nisi quid vi aut iure prohibetur . . α Serustus autem est constitutio rur s g tium; qua quis dominio alieno contra naturam iubas , e serui autem ex eo appellati
peratores captiuos vendere, ac periacidere solent, qui etiam mancipis diisti sunt eoJouod ab hostibus manu cap .d My' inme' Seiui autem aut nascuntur, aut fiunt. iex ancillis nostris. fiunt, aut iure gret um id ex eaptiuitate : aut iure ciuili, i cum libemaior viginti annis ad pretium participandum ivenundari passus pst' . a serentia e 4 In seruorum conditione nulla est clinerentia. in liberis autem multae ; aut enim sunt ingenui, aut Iliartini.
Personarum diuisio sumitur vel a natura , vel ἱ iure gen vel a iure ciuili. Natura aut sunt alculi , aut inem. vel puberes,vel mrsectae diuisionibus alibi dicetur. Ciuilis diuiso explicatur fit.
α, ψzb diuisione quam ius Fen um
nascuntur , pχrtim fiunt, Quin elim ingenu, tur
69쪽
personis cernitur,est inter liberos D seruos. sic summa obligationuin diuisio est in ciuiles praetorias. in ra-6. I. C fumina actionum diuisio in perflanalem & realem tribuitur.it fadea Iιen.f. I. quoniam harum diuisionum membra strat maxime inter se opposita. Ne dicas vocari summam, id es primam: quia summum significat potius ultimuin,qua ira Primum. Cic. in Hortensio. , venit ad summam senectut M.
Virg. l. Et vid. Venit summa die . ----
Horat. lib. i epist. l. Prima dicte mihi, si,mma dicendo Camoena. Ouid. lib. . de Pomo, eleg vlt. No/. Iolet ing ni s summa nocere dies.
Rursus ne dicas summam accipi pro breuissima quia sequens
perio irarum , infra de tutetan princ. cst aeque breui S. Prat ciea in g. I. Cia de inteνdict. summa interdictorum diuisio dicitur, que est tripertita, cum pol ea in b.sequent.
subiiciatur alia diuisio aeque tripartita, & in Flan. alia diuisio breuior , nempe bipertita. Secundo in f i. definit libertatem,ex qua liberi vocantur, id est qriae in iis inest,qui iure gentium liberi sunt. nam iurenarii rati etiam seruis libertas tribuitur. f. de eo, iit. indeb. l. si qt Oa iam v sed non proptet ea vocantur liberi, quia ius gentium praelialet, quod eos vocat sei uos . Denique libertas . in omnibus est a natura,seu iure naturali, idcirco etiam bru tis animantibus tribuitur insa de νε-. diuis L. fera semitus in qui biis dam inest vel iure gentium , vel iure δ ulli. Itaque liberi. I iberi iure gentium dicuntur , qui naturali facultate praediti fiant faciendi quodlibet, nisi vis , aut iuris prohibitio repugnet, id est,quorum libertatem nec ius gentium, nec ius ciuile imminuit,quamquam non sollim vis , aut ius, sed etiam natura potest esse impedimento, quominus homo liber faciat quod velit. Exempli causa , qui detinetur in carcere , non potest ire in forum: de nemo potest vel homicidium committere, vel in coelum ascendere, sed haec non officiunt libertati serui vero non solum vi,aut iure , aut natura,sed citam metu domini impediuntur quominus pro libitu aliquid fa
Tertio generaliter de seruis & seruitute tria docet. Primum est,quid sit seruitus;definitur autem , constitutio iuris gentium,qua quis dominio alieno contra naturam subiici
70쪽
et tur .seruitus.Constitutionem accipe pro eo quod est costitutum,ut pactio passiin accipitur pro pacto. Contra naturam autem,id est, contra naturalem libertatem recepta est seruitus maioris mali vitandi causa , id est,ne capti ab hostibus interficerentur: quia minus malum habet rationem boni, ut exposui ad finei qui/em,su r.ere.ρνοx. Secundum est, seruorum Sc mancipiorum etymologia.lerui dicuntus a seruando non a seruiendo. nam & mercenarii 1eFuiunt, tui sunt homines liberi. Mancipia vocantur, quia in bello manu capiuntur ab hostibus. Adde ancillas tecundum Festum appellari ab Anco Rege , qui multas foeminas Tertium est,quibus modis fit,ut aliqui sint serui. Quamuis s. 4.
seruitus iure gentium sit introducta,tamen ius ciuile quem-i admodum constituendae seruitutis adiecit,nempe venditi: nem hominis liberi. Aut igitur serui nascu ntur, aut fiunt. hii vero aut tuse gentium, aut iure ciuili ferui fiunt. N, icuntur, ex ancillis secundam regulam illam iuris, Partus sequituν ven- tram, C de rei ven . l. 7. Iure gentium serui funt,quii in bello ab hostibus capiuntur. A latronibus autem, vel pl-l ratis capti libertatem retinent.=-cap tu. l. 19.
6.ὰ ρὶν iis. O l. αε. Immo etiam in bellis ciuilibus ea.
p i, liberi manent .ss eo. i. si quis ingenuam. I9. . I .Quocirca reisceptum est, ut capti in bellis,quae inter Christianos Principes geruntur, non fiant capientium serui, propterea quod omnes
Christiani sunt quodammodo unius ciuitatis. id est,eiusdem Ecclesiae ciues iure ciuili id eli,ex senatusconsultis. g. ,ίιοι
- libemt. procismaroni Ma. 3 serui fiuiar per venditionem. Sed plura requiruntur, ut aliquis hoc modo seruus fiat I.Ut is,qui venditur,st maior viginti annis,nec opus est, ut sit maior viginti quinque itas exi se 9.6 Papinianus. II. Ut venditioni consentiat pretii participandi gratia. 6.ρ nulρ m. -
l. r. np, ine. IV.Vt emptor bonam fidem habeat, id est, putet eum esse seruum quem emet. f. de liber. εκ. l. . . si 'Mis silens. tamma i6.f. tune habet. Hunc ciuilem seruitutis constituendae modum Leo abrogauit. Non. 9.Haec dicta sint de his,
qui per venditionem iure ciuili serui fiunt. Erat olim & alia causa,ex qua mulier iure ciuili id est , ex senatusconsulto Claudiano; serua fiebat, nimirum quae se alieno feruo iun-