Observationes Lucretianae et criticae et exegeticae

41쪽

- 44 tam e v. 682 adscripsit aliquis convenit, quod verbum deinde alius pro versus initio habuit, sed male cessit ei quod sibi arrogavit explendi negotium. Relicuum est, ut denique dicam de duobus versibus, quos equidem a uerelio profectos non esse pulo II 41 et V 704. In v igitur II 41 si ita olim atque in nostris nunc libris N. FRUERE praebet, uadr ERVERE erratum erat, cur

Nonius eo usus non sit aeque atque hoc ferrere cum τι- deas classem lateque rugari, satis causae non video. Mihi potius eum Bergkio l. l. p. 329 eiusdem versus alteram speciem Nonius exhibere videtur, sed eam prac altera huud spernendain. Nam nostrorum archetypo niuiorem hic turbum passum esSe, unusquisque videt. Itaque haud scio an illum versum, quem inter Lucretianos Lambinus primum recepit, progenuino habeamus, qui ante memorabiles v. 42, 3 collocatus ad exemplum 324 depravatus sit, nimirum quia navibus ita enim interpretor tum locus amplius non erat. Deinde ipsi v. 4 et 3 etsi ingeniose quidem a Bernaysio tractati, non lamen ut Purmanno p. 71 eximie mihi restituti videntur. Praeter ea quae Bergkius monet dici vix potest quum ignavo haec fluant subsidiis magnis hastalis constabilitas. laque versu 1 eiecto, vel uniore cum specie suo loco reddito, in v. deinde 42 Lachmannum sequar, in 3 emaysium:

40. si non laris tuas legiones per loca campi, 42. subsidiis magnisque elephantis constabilitas, ornatas armis variter, pariterque unimatas 41D ferrere eum ideas, tussem Meque vasari, 44 his tit, tum rebus te.

Versum V 704 propterea sit ut rideantur dicere rerum Lachmanni silentio cs comm. p. 6 in ossianis hic legi sumere debebimus, quidquid contra testatur avercampus ty).17 Tantane igitur eius impudentia suit, ut bis grave mendacium commi teret Memorabilius sane hoc est, quam quae Lachmannus notavit ad 472, 1001. V 370, 56 te. Haec enim adscripsit ille versui 703: faciant laciunt . . i. e. mi Quadr. de surpere desurgere Disitia ' Cooste

42쪽

- 35 Sed quomodo haec intellegenda sint non assequor. uosnam igitur, qui verum videantur videre, cogitat Equidem potius cum Gis uni luciam, cui inepte videtur inculcatus et sententiam viliare. Non enim debebat Lucretius v. 703 ita collocatum incipere uti secit, si voluit referri qui relutivum non ad ignes, sed ad eos qui subsoquenti versu dicuntur. Neque enim quisquam hic respici 'galii ea quae supra fiunt V. 660, et apertum est, lios gaes quosnam dicat desiniendum esse sicuti v. 662. Nam pro Epicuri ratione has varius causas asser cur dies crescere et rursus minui credantur, aut sol quia imparibus amfractibus curra Subter atque superne , aut quia crassior sit aer certis locis, ut etiam 70l quia altornis anni partibus tardius et cilius confluere ignes consuerint qui ignes illi qui ex nonulloruin sententia faciunt solis non semper lumina gigia

662 i. Itaque v. 704, qui aliis in libris post 695, aliis post 14

legitur, post 703 prosecto serendum non esse iudico. Magis quadrai post 695 sic emendatus quapropter sit uti etc., sed

multo otium mihi verisimilius est, ab ipso Lucretio eum non esse prosectum, quoniam, quae sibi vera videatur causa ex multis, in hisce rebus Epicureum asseruisse consentaneum non

l. s. v. 531.

g. De versibus transpositis qui videantur. Latius etiam quam quod modo tructavi evagalum est id de pravationis genus, quod conspicitur in versibus non suo quoque loco positis. Hoc unde ortum sit, neque cognitu disti cile et hic illic a Lachmanno significatum est, qui hoc quoque in edi-

C. E. P. X. Huic postponii l. vetus codex, et P. propterea βι

Deinde ubi ipse illum versum exhibet i. e. post 14 L.) haec habet: sedeest . i. vli ut ii . commutatur cum 703 i. e. 705 L.YZ. Vellem Lachmannus hic animadvertisset aliquid, qui quod hanc perstringendi occasionem neglexit, miror. Similis tamen avercampi stupor est V 1012, ubi versu illi a Marullo malo amet adscripsit hoc solum: abes Q. ac si in ossianis exstaret. Diyitia i Corale

43쪽

36 tione sua optime instituit, ut versuum ordinem, qualis in Lugdunensibus exstat, numeris adscriptis ubique ante culos ο-neret. Rectissime igitur ille sive ante euin iam alii, Marullus maxime aut Lambinus, horum versuum ordinem mulavit I 14

11 78 1225, 1245. Sed Lachmannum proclivius in huius rei suspicionem abiisse non fugit Bernaysium, qui in recognitione sua reclissimo iudicio, ut mihi videtur, in priorem ordinem

reduxit hos versus I 568 806. III 298. IV l3, 671-2. VI 87, 793 955. Equidem supra non magis reponendos vidori iam dixi III 362 IV 179, 290. Sed his nunc addam, quos pariter suo cuiqui loco vindicabo II 476, 23. III 393. IV 179, 95. V 410 515-6, 93, 343, sicut alium in locum, quam qui Lachmanno visus est, transferam IV s-3, 195. 175-6, 975. - Barius contrarium accidit, ut Lachmannus non transposuerit qui transponendi videantur. Itaque ut aptius mullo Bernaysius IV 203 post 188 collocavit, quam Lachmannus eum ernendavit, et Bergkius rectissime v. H 1170-72, ouos ad aratorem polius quam ad vinitorem spectare intellegeret, post 1l67 transtulit, equidem e loco movendos iudicavi supra versus I 998-100i, quibus addo nunc II 453 IV 205, 83. V IT VI 513-16. D e quibus omnibus quam Irsevissime fieri potest deinceps iam disputabo. Atque primum quod nuntiavi, a Bernarsi rectissime reditos esse versus aliquot eius iudicium meis rationibus .irmare non est animus; sed tamen de eis dicam, ubi cum illo non prorsus mihi convenit IV 418, VI 18 et 55. Versus igitur 1 19 quarti libri cum in oblong cod. legantur ales:

nubila dispieere et eaelum ut videare videre eorpora mirande sub terras abdita caelo,

in Quadrato non apparente ut particula, Lachmannus inverso ordine sic emendatos proposuit:

44쪽

Ut νεον miraelo sub terras abdita aetanubila dispicere et eaelum videare videre.

0uae ars merito quidem audacior Bernarsio visa est; sed non magis amplecti possum eum emendulionem, quam ipse voluit:

nubila dispicero et caelum ut videare videre et corpora miraelo sub terras abdita caeli.

Primum enim apud neminem inveni Latinum caeli corpora pro eis quae sunt signa, sidera, deinde et in versuum hexametrorum fine ponere satiricis tantum licuisse docet Lachmannus p. 102, ac pro certo nussum est apud Lucretium eius rei exemplum), denique inter nubila et sidera caeli ipsum caelum enumerari non debebit. Itaque quod in margine adscriptum exstitisse mihi fingo caeli vocabulum ex quo caelo factum est , sive emendatio sui versus 418, sive interpretamen luna v. is, expulisse puto stellarum mentionem, qua opus est, et totum locum sic integritali reddo

nubila dispicere et caeli, videare videre corpore mirando sub terras abdita signa.

In VI libro v. 187 88 rectissime emendatos nec legito suo loco reddidit, sed minus recte idem inferna scripsit, quod quidem Lambino teste in aliquot codicibus exstat. Nam lata

inferne et sursum eaestructa ancipilem faciunt oppositionem. De neutro autem genere cur potuerit Securus esse, apparebit c. lV.

Ad eiusdem libris v. 955 nihil clarius esse, Lachmannus dicit, quam hunc versum non suo loco legi qui sit post 947. Hoc tamen verum non esse perSpexit BernaTSius '). 0uid enim salsius essu potest, quam his diditur in venas ci-

18 Neque o solum loco tanta confidentia quae salsissima sunt Lachmannus pronuntiavit. Vide enim II 8b ubi rationi debetur extra, 809 ubi aetas reetissimum est V 868 ubi Berna sius quoque errorem eius sequitur. Attamen calidum saporem equidem non novi, et stiam dici possit, sapor ipse tactu est calidus ut vapor. Ergo in hoc non maior erit offensio, sed nullam esse censeo, quoniam paullo dissere, quod poeta verbis continetur utrumque aqua ipsa tactu est cauda, et rapores exhalat alidos et 858. 70). Dissilire by Ooste

45쪽

- bus omnis auget alitque .... 1guiculosq- Subiungere illum versu in morbidinisque simul cum extrinsecus insinuatur pAn sorte haec qu0 lite extremas corporis purius ulit et auget ' Deinde in versibus elia in 956-58 constituendis explicandisque si quis Lachmannum ducem sequi voluerit, videat ne grave quid contra grammaticam peccet. - Bernaysius igitur primum rectissime . 955 reduxit et relicua deinde sic constituit:

955 morbida visque simul, cum extrinsecus insinuatur, tempestute in terra caeloque coortast, in caelum terrasque remotus iure lacessunt; quandoquidem nil est nisi raro corpori nexu.

In libris est et tempestatem . . coorta, remotae iurae corpore nexum. Illum Purmannus se non intollegere

fatetur . l. p. 78. Sed videre poterat, typographi errore sacrum esse, ut pro facessit legitimis su essunt pluralem Ber-nnysii igitur mens, ni salior, haec est: et morbida vis, cum extrinsecus nobis insinualii neque ex ipso c0rpore originum ducit, simululque e tempus luti in terra coetuque coortu est cs. 1098-s 102), qtio quoversum facessit, et iure quidem, quandoquidem omni rara sunt. ' uec bon ' se habent, nisi quod ore non facessi morbida vis, simulatque coorta est, sed nimis diu manere assolet. Praeterea de iure vocabulo scrupulus residet, oisi similiter dictum vide ulures 1139. Maiores vero ostensiones habet urniann emendatio:

et tempestates aethra caeloque coortae, in caelum terrasque remotas ivra facessunt te.

Primum nim in terra voce nulla ossonsio erat, aethra autem a coelo non dissert, deinde quo recto sensu iura facessere dixerit non perspicio. Equidem igitur, in relicuis Ber naysium seculus V. 957 sic emera dandum existimo:

in caelum terrasque reinotas bus iacessit.

Morbi risus similiter licebit dicere atque olei trus I 853. Praeterea ipse hos versus suo cuique loco vindicubi, II

sient in alium locum, atque Laelimanno visum est, transferum

46쪽

umor dulcis, ubi per terras crebrius idem percolatur, ut in foveam fluat ac mansuescat, aspera quo magis in terris haerescere possint

sese non ita excipere debebunt. Praeler enim quam quod inelegantissime haec duo enunci ala ut mansuescat et quo magis possint a verbo percolatur suspenduntur umor dulcis ubi percolatur nulla certe laetri viri primordia potest relinquere, neque uti mansuescat opus habet Itaque Lachmanni via relicta non tamen Gilanium et Lambinum sequar. Nam etsi dulci veIdulcet dixisse credendus si sortasse qui claret VI 37 aegret III 824 sormis usus est, vinculo opus erit quo haec cum Superioribus iungantur. Mihi igitur sic videtur Iegendum:

473 est ratio secernendi seorsumque videndi, umor satius ubi per terram crebrius idem percolatur, ut in foveam fluat ac mansues cst. 476. ainquit enim supera taetri primordia viri, aspera quo magis in terris haereseere possunt.

Vorsus eiusdem libri 923 ossendit iam Lambinum, qui alium,in libro quo da in repertum substituit hunc:

per Veneris res extra homines armenta serasque.JHunc commemorare Lachmannus su iure supersedit, sed quem ut inepte suppositum Lambinus missum secit, Lachma nus post v 915, Bernaysius ante eundem collocavit:

923. sic itidem quae sentimus sentire neeessest

is suo loco videtur servandus. Eorum enim sententiam resulaturus, qui sensum creari credant e principiis sensilibus, hisce utitur argumentis: Disti primordia quae debent solida esse mollia suciunt 902 73, 2 foret ut a mortalibus animalibus non differrent primordi. -9 18 3 est ut haec aeterna o sint constare allatue nil lactent quod animal sensit nom sit, sicut homines armenta seraeque nullum ex se rem aliam gignere possunt. Rectissime igitur iam sequitur,. 23 οο sensu: is ea omnia, quaecumque sentimus, itidein sentire debent, quod contra manifestus res pugnat. Versus enim 924-264a-

47쪽

Iam faciunt, ante Lucretium non quaedam primordia loqui sensilia, dum alia insensilia relinquat, sed de innibus omnino haec intellegenda esse . 914 linquitur ut totis animantibus adsimulantur et quae secuntur. Primordiorum genera distinguit demum ridendi causa in eo argumento quod es 973-90. In III v. 393 quae commemorantur

semina corporibus nostris inmixta per artus

qui possint alia cogitari atque ipsius animae, non percipio. ἡMateria semina per artus conciri II 67 possunt, sed non possunt dici corporibus nostris inmixta', ut anima cf. v. 283, 376, 398 707-10. IV 888). Itaque verum versuum ordinein Marullus perturbavit quam restituit potius. Quae in libris sunt equidem simpliciter sic interpretor: usque adeo in nobis multa corporis primordia cienda sunt prius quam illorum concussum sentiant anima semina, corporibus nostris immixta per artus.*De versu IV 179 supra dictum est n. ); is aulem qui est eiusdem libri 95, quem Bernaysius suo loco redditum uncis inclusit, dum recte explicetur optimus est paullum Lachmanno duce adiuvatus. AEquidem igitur haec:

794. - quia tempore in uno quod sentimus, id est cum eo emittitur una, tempora multa latent etc.

ita interpretor, ut tempore in uno quod sentimus idem esse dicam atque sensibili quovis tempore in no quod habet v. 775 id autem est illud temporis momentum cum roae emittitur una.

Nec magis assequor, cur versuum V 409, 10 ordinem immutare debeamus, cum quae est unice vera sententia stet, nullo omnino apice mutato:

inde cadunt vires aliqua ratione revictae, aut pereunt res exustae torrentibus auris.

Tantum enim abest, ut Epicurus neget, ita ignem aliquando superare posse ut hunc mundum perdat, ut pro ipso mundi mortalitatis argumento hoc denique asserat a versu 380 , quod inter mundi partes, ignes maxime et aquas, adhuc quidem aequo certamine gestum si bellum Sed v. 382 quaerit:

48쪽

Nonne vides aliquam longi ertaminis ollis posse dari finem, vel cum sol et vapor eius omnibus potis umoribus exsuperarint 385 quod sacere intendunt neque adhuc conata atrantur.

in quo tamen postrem versu necessario scribendum est patrarunt, tu ut conata sit primus casus; nam neque praesenti tempori locus est, neque coeunt haec quod intendunt solet vapor eius), neque conata patrantur.

Nec magis atque illic rem ipsam Lachmannus et qui eum secutus est Berna Ssius perceperunt in V 513 - 16, qui versus ordine religiose servalo sic legendi sunt:

513. inde alium supra uere atque intendere eodem, quo volvenda micant alterni sidera mundi, aut alium supter contra qui subvehat orbem,

ut fluvios versare rotas atque austra viden us.

Nec impune poterat Lachmannus iras horum omnium ultimum si aluere, eodem in deorsum et aut in hinc mulare, quibus mutationibus se rei atque imaginem non perspexisse demonstrat Lucretius autem coeli orbem , si vertitur, comparat cum rota molari. Sicut haec ab axe suspenditur, ita illum ex utroque polo ae premit extraque tenet; deinde sicut illam, ubi iam movenda erit, aut supra rivus influit eodemque intendit quo illa volvenda i st, aut subter ita tamen ut con ira subvehat, prorsus eodem modo ad volvendum orbem unus aeris fluvius satis est, sive supra sui eodemque tendit quo sidera mundi . . Occidentum versus, sive subter contra sertur ad Orientem versus. Hoc autem modo fieri ut sidera volvantur, quis est qui a poetii id lorum moneri velit tam paucis versibus interiectis 509 - 16 - Rectissime porro Faber animadvertisse videtur, contra Epicuri rationem pugnare, mundum appellari aeternum vide v. 96J. Nam philosophum hic oblitum, ornandi gratia Lucretium hoc epitheton admisisse non credo. Itaque leniter ille secit alterni. lla enim vocat mundum se coelum, quod alternis dierum noctiumque vicibus modo sol modo stellae prodeant.

Vix lenius iudicandum erit de vorsibus V 691 - 93 , do

49쪽

quibus una dicam cum v. 689-90. mos igitur Lachmannus sic procedere iubet:

nam medio cursu status aquilonis et austridistinet, aequato caelum discrimine metans.

Sod primum vix intellego , quomodo sol distinere possitsulus Aquiloni et Austri, neque, si posset, cur hic Lucretius id addiderit, cum nihil explicandum sil nisi aequinoctium qua de causa fiat. Hoc autem non semel sit per annum in solis cursu medio qm quis sit, si lotum, ut par est, obliquum orbona spectamus, ne dici quidem potest , sed bis siti, cum in ter ulus Aquilonis et Austri medius eum circulum diei cursu sol circumscribit, quem aequatorem appellamus. Porro in V. 690 si idem esse utque in 692 subiectum, cur hic id repetatur so in quo etc. causa non apparet. Denique aptissime coelum sive coeli illa rogi inter Aquilonis et Austri satus inedia sequuti discrimine distinere dicetur metas i. e. et solstitiales 61 7 et brumales, quas angit sol in circulis cancri et cupri corni, cum ab aequinocti quam maxime remotu est. Itaque ex his omnibus elucebit, non tum critico quam interprete opus suisse in his Lucretii verbis:

689. nam medio cursu natus aquilonis et austridistinet aequato caelum discrimine metas,

Quos versus qui statim secuntur 91 3:69l propter signiferi posituram totius orbis,

annua sol in quo concludit tempora serpens, obliquo terras et caelum lumine lustrans.

cos iterum Lachmannus immerito tu vexavit, ut v 693 relicuis duobus sic interponeret: - orbis obliqui, terras et caelum lumine lustrans Annua olc. Primum utilem cur minii Sineleganter, si hac in re offensio sit, quam nullam esse ornaysius recte sensit in v. 24 allorum participium quod est serpens allorum sequatur quam ei antecedat, non video; deinde quoniam de unnuo solis cursu sermo sit, verissimum est D- liquo lumine coelum ac terras eum lustrare ac ne quotidianum quidem Lucretius, nisi sorte Syenam ultra profectus erat,

aliter atque obliquum videral denique nec tam incondite

50쪽

poetam haec cumulasse erodo: sigint ori totius orbis obliquiμ, in pron ip tu cuili esse obliquam positurum dic ro, neque tum paruin simpliciter lumque u Suo subfluia livo restiolum collocasse

Postremus ex hocis uere ori versus V 343, quem sic

emendatum suo loco vindicure quum cum Lachmanno transferre maluerim:

1341) si sui ut sacerent, sed vix adducor, ut ante non quierint animo praeseωire atque videre, quam commune malum foret tu laedumque suturum.

In codd. est steret Lachmannus postremum versum medium socii. Ilos habui quos a Lachmanno transposito su cuique loco rursus vindicarem praetere putaui sunt versus quos alio transferam utque Lachmunno visum est V Ι-3, 195.

manu exclusit, quippo qui co inparandi causa adscripti vide antur versibus 26-8, quibus similiter atque illis secundi breviter compredendi terti libri urgumentum. Huc autem eo reserendos esse et recto cogno it Marullus et indicant qui inepte infra annexi repetuntur v. 49-b0 29 et 30. Sed his sinibus huius loci depravalionem non constitisse, mihi persuudet versuum 51-3 conditio. Primum enim hunc versum quae quasi membranae vel corte nominitandast, qui dimidium partem idem est utque v. l, non coire puto cum iis quae praecedunt dico Uitur rerum e potes entiisque suras Mitti etc. neque similis constructionis exemplum novi deinde . 44 id licet hinc quamnis hebeti cognoscere corde cs. V 882 male seiungi iudico ab eo ruin sententi 42-3 quo eri reserendus si neque illi ipsi versus 45- iam apte quadrant huc, ubi Summa sententia breviter proponenda erat Ituque eum Nonisu p. 199 singulari numero quae quasi membrana eis. bubesti, circumspiciens quo hunc reseram, aptissimum Ioeum invenio post v 64: