장음표시 사용
441쪽
sperum.xiij. q.ij.Circa concernentia pompas,&e.ualet.Ioa.deImo. in. d.c. f. idem sentit,& dominus Pe. de monte ibi dices quod non ualeat statutum ciuitatis disponens, quod circa surrus non debeant portari nisi tot luminaria,seu duplexia,uel debeant indui de nigro nisi tot, uel non debeant inuitari nisi tot clerici,haec ille. Hoc uidetur tenere Pe. de pal.& Tho. biI.sen.iust.xviij.q. iii.ar.Ii1. ubi dicit,uidetur esse contra ecclesiasticam libertatem, quod rustici statuerunt, quod nullus onerat nisi in magnis festis,aut nisi tantum,aut quod super mortuum non sit nisi talis pannus , uel tot caerei, & huiuia
modi,quia libere ecclesiae est habere liberas oblationes. Hare ille. In repertorio.d. P. de monte epistopi Brixieii. in uerbo statutum,sic refert. An ualeat statutum laicorum, quod pro exequiis mortuorum non expendatur nisi latum, lico quod non,per.d.c. fina.& per hunc tex.magister Ioan. de Tab.fecit Brixiae reuocari quoddam statutum simile. Idem tenet Feli. in .c.ecclesia S. Mariae de consti.& Lud. Romanus. Concludo
ergo ex dictis. Primo , statuta laicorum circa illa quae immeo diate,& solum dantur pro elemosina,vel in restigerium animae defuncti, ut quod non detur clericis nisi tanta pecunia, uel nisi in magnis sestis osteratur,uel nisi tantum, est contra ecclesiasticam libertatem expresse. Secundo, statutum circaea,quae tantum ad pompam,uel ad solatium uiuorum sunt, ut quod fili; tantum de nigro uestiantur,quod non porten. tur insignia,& huiusmodi,ex quibus neque ecclesia, neque
pauperes aliquid emolumenti recipiunt,ualent, nec est conistra ecclesiasticina libertatem,secudum Pa.& alios supra.Ter. tio, Statutum circa ea, quae concernunt utruque, scilicet pompam,& refrigerium animae defuncti, ut quod non portentur nisi tot cruces,uocentur tot clerici, induantur tot pauperes,
ct huiusmodi,nam in his est mundialis pompam, & refrige
rium animae,quia fiunt plures elemosinae ex his, quae rem nent apud clericos fiunt plures orationes, ex quibus omni bus anima defuncti iuuatur, non uidetur ualere, tum quia est de annexis iuri spirituali,tum quia indirecte saltem fit cotra libertatem ecclesiacticam,secundum Feli.in. d.α noueri
consequenter incurritur exc6municatio,per. d.c.fi. de tam
e .in.H.tu M plures do tenent hoc,& sic ad hac parte tanqueriore,& securiore declino.Caueat igitur taliter statuetes. -
442쪽
t T Xhaeredatio importat exclusionem ab haereditate: Insti. de exhaere. li.per totum.Et nunc no habet locum, nisi pater habeat iustam causam,quam debet in testamento serib re. C. de inos testa. auten.sed hodie. Causae pro quibus quis
potest exhaeredari,communiter.xiij.ponuntur:auteri. ut cu, de appel.cog. .causas. Prima,si filius manus in parentes intulisiin.c. quintauallis,m glo. de iur.tur. Secunda, pro graui ininiuria contra eosdem facta. Tertia, si eos criminaliter accus uti,dummodo causa non sit contra principem, uel rempub.
Quarta,sicum maleficis conue sationem habet. Quinta, si maleficus essicitur. Sexta,si paretum uitae insidiatur.Septima,s cuni concubina patris,uel eius nouerca carnaliter se immistuit. Octaua,si pro persona patris,uel debito eius incarceraisti,prout potest, fide iubere noluerit,& hoc solum demastu. Iis intelligitur.Nona,si prohibuit eos testari Decima,si cotraparentum uoluntatem inter harenarios,& mimos perseuerauerit,cum pater illius prosessionis non fuerit. Vndecima i filia luxuriosam uitani duxerit,paretibus uolentibus eam nu.ptui dare , & dotare pro posse, nec neglexerint hoc facere Usque ad annum.xxv.Duodecima,li paretibus suriosis debitam no exhibuerint curam,quod etiam intelligitur de quoli rhet succedete ab intestato,& hqrede instituto.Terciadecima, si parentes & carceribus liberare potens neglexerit. Item pol racidi si ultimam uoluntatem noluerit executioni dare, ut in auten.amplius.C.de fideicom.Item si filius est haereticus, curater sit catholicus,in. d. .causas,& secudum Feli. in.c. Rodulphus,de rescrip. col.iij. in prin. Si tamen pater exhaeredauit fi- Iium ex iusta causa,& postmodum reconciliauit se cum illo, uidetur talis exhqredatio adempta,secundum Bar. .l.si quisita.E de adi.leg. a Filiae correctae denegata alimenta remittuntur,& profites alidum religionem restituitu secundum Feli. in.cipastoralis,
e restrip. circa prin. dicit quod in aliis causis similibus des grauioribus idem intelligitur secundum Alex. cons.cccxliij. quis non sint positae nisi.xiiij.uel xv.causae, exi, edationi,. δή si filius poenitentiam agat de iniuriis sectis patri,no propter hoc pater perdit auctoritatem exhaeredandi filium, secundia
443쪽
haeredare, dummodo nepotem instituat. Ude cv.fu. l. m. o Potest filius patre exhaeredare 1n certis casibus,ut ei it auten. cum de ap.co. Primo,si pater filium accusauit de crimine, excepto crimine laesae maiestatis, si uitae filii suerit inlidiatus, si uxori,uel ciscubinae illius se immiscuerit,si testari in quo poterat, prohibuit,si cum esset furiosus, curam eius no habuit, si de captiuitate saracenoruni no redemit,& si intestatus moxiatur,no succedet pater,sed ecclesia,& bona illius pro captiuorum redemptione dabuntur. Omnes tamen iste caulae tolluntur per religionis ingressiim.
ν In illis casibus in quibus quis potest exhaeredari, possunt &eidem alimenta negari supra, Aliment tim. .viij. limita tamenis agat poenitentia. pro quo ficit glo.& tex. in . l. f. C. de epi.& cle. Et in.c. non liceat. xix. q. ii; . dicitur quod per religionis ingressim omnis ingratitudo purgatur. Si filia fornicetur, &Heniteat,pater non tantum tenetur alere,ut dictum est, sed etiam dotare, secundum m. c. ex literatu, te eo qui du. in ma. quam pol. quia causa dotis non minus est fauorabilis,quam
alimentorum,ut not. Cy. in. l. non Omni.C. de ad . tuto. Et Bar. in auten .complexa C. de ince.& inuti. nup.
3 Non licet filios exhaeredare pro ecclesia facienda,in. p. quicunque.xui3. q. iiii.s In tribus casibus Dater a fratre potest exhaeredari,uidelicet si uitae alterius fratris silerit insidiatus,si de.crimine inscripterit contra eum. Si eum in bonis notabiliter laesit, & etiam locuhabet,si frater ab intestato moriatur,auten . de nup 6.Ingratitudinem,quia frater no succedet, intellige si frater ignorauit fratris ingratitudine,secus uidetur si sciuit, in. l. fi.C. de reuo.
dona.Nec requiritur quod frater alleget causam exhqredationis. Similiter uir uxorem,& econtra possimi exhaeredare alteriun coniugem,ut in. d. .causis. Mater uero meretrix, filiam meretricem exhaeredare non poterit, secundum OL in. l. iij. f . Iulia. Ede testa.
3 E X pensae debent fieri secundum proportionem rerum, rsonarum,& temporum,& tunc sunt virtuosae aliter ad uitium declinant auaritiae secundum Tho. secunda secundae, 2 si xy.aLj. Qui aliquem iniuste uerberauit, tenetur ad ora
444쪽
iexpenses,quas pro curatione secit,& etiam de damno, quod ex hoc patitur. Vide glocin.c.siquis membrorum xxiij. q.fin.& de iur iur.c.j.&.ff. de his qui dele. uel effii l. ultima. acit In ςstimandis facultatibus , expensarum ratio ex habenda, ut no. O.in. quoniani, te ui.& hone.cleri. ita ut illi fructus .aestimandi sunt,qui deductis expensis remanent, ut in.l.j. Q
3 Expensas factas in re aliena , possessor malae fidei de rigore
iuris habere non potest, nisi tantum necessiti ias, ut quas facit gratia colligendorum fructuum,congregandorum, conservandorum,& huiusmodi. g. de peti. haere. l. si a patre. .stu .ctus. Alias expensas si quas secit. perdit.l. ex argento,st de co-di. r. Vtiles uero uoluntarias poterit asportare, si sine lin. sione status prioris id potest fieri. l. domum. C. de rei uendi. Expensas autem quas fecit conseruando rem, ut pascendo equum, curando animal morbosum, in conscientia poterit habere, secundia Monal. ti. de utra. Item qui secit aliquod melioramentu, propter quod res utilior est domino, quam prius, ad arbitrium boni uiri in constietia potest petere e .Pensas,& dominus uerus tenetur satisfacere,quia hoc adi
.stitiam pertinet. Si fuit possessor bonae fidei, poterit omnes expensas, quas facit tollere, si sine laesione rei potest fieri. l.
iIulianus, la. iii. ff. de rei uendicatione. Si non possunt tolli, dominus sim di soluet.I. fundo.T de rei uendi. Ide erit quando fecit utiliter gerere negotiu proximi.ff. de neg. ge. P totu. 4 Expensae non ueniunt nomine damnorum, uel interese, &ideo, qui remittit unum, non remittit aliud: m. in uestra , de iniur. & dan.
S Expensae dicuntur necessariae, quando si non fuissent sectar, uel res ex toto perisset,circa quam sectae sunt,uel in deterius
deuenisset. Voluntariae uero, sunt, quae rem tantum ordi Nant,sed fiuctum non augent. l. impensas. Ede uerbo. signi.
o hae possunt tolli,si sunt separatae, ut pictura in tela, iecussi in muro sit facta,quia rei status laederetur.
EXPOSITIO.1 IN expositione legis siue canonicae, siue ciuilis,sive consuetudinis,seraunda est mens, siue intentio legislatoris.c. in telligentia,de uerbo.sig. quia uerba deseruiunt intentioni,&. non econtra.c.is autem. Tq. u. quae si non est nota ex uer
445쪽
bis,debet sumi ex cause, persona, loco, & tempore, ut in. e. stiendum. xxix. d. Nec quis praeceps esse debet quando uerba clara non sunt ad iudicandum. a Quando lex est dubia,uel contrariae opiniones, & dubium est omnino nouum,standum est consuetudini loci, si de ea constat,est enim in hoc casti optima legum interpres, ut in. c. dilectus,de consue. Si uero non constat de.consuetudine, ct uerba sunt clara, non debemus recedere a significatione uerborum,nisi absurditatem continerent, ut in. f. de uerb. sig. Si uero non sunt clara, ct eorum intellectus est multiple benignior sensus est sequendus.cis. de translationibus. Quod si non appareat uia benignior , de similibus ad sim, Ita procedendum est,ut in. c. transato, de consti. Sed si non est dare simile, di iudex nescit quid faciat, ad principe recuserendum est,quia eius est interpretari, cuius est legem conder ut in.c.inter alia, lesen. ex. Si autem dubium est in opinionibus doc. iudex no debet recedere a communi opinione si datur,nisi posset talis opinio communis conuinci euidenter, uel probabilibus rationibus. Quod si non est dari communis opinio,tunc iudicet secundum quod uult,dummodo non agat contra conscientiam,propter. cum aeterni, de re iudi li. . Vide tamen Pa. m.c. primo,circa f. de conssi.
per hoc enim habes quando iudex secundum sensum suum iudicare possit.Et quid agendum,ubi opinionu uarietas est.
EXPOSITI. EXpositi dicuntur infantes, serui,liberti, & languidi,si sine
cura dimittantur, uel alimenta eis a parentibus, patronis, uel dominis negentur: in. unico,de infan.expositis, ut solent aliqui relegato pietatis affectu, pueros ante ecclesiae ianuas relinauere, cum tanto periculo.
a E xpositi filii a patre,uel ab alio,patre mente, di ratu habenis te,eo ipso a patria potestate liberantur. Idem dic de seruis,dclibertis erga dominos, quoniam a potestate dominica liberantur, & de languidis. Si uero eo ignorante,uel inuito hoc fiat, poterit expositum repetere solutis expensis, S c. in .d
3 Exponentes taliter filios,uel alios praedictos,etiam ex neces, state,ut quia alere non possimi, non excusantur a mortali,
quia quantum in ipsis in occidunt, nisi tali non exponera.
446쪽
quod de morte periculum esse non posset. Potius debent tales ad hospitale mittere.C.de .lou.unica, uel pro eis men-- dicare. Colligens taliter expositum, in conscientia si non intendebat donare, potest expensas repetere, ad quas non
3 AEstimatio rei fieri debet tempore contractus.c. cum dile ethde uendi. & emp. & debet fieri secundum redditus,
quos res aestimata assen,& debet tantum ualere, quantu ua- Iet id,quod in.xx. annis producit: auten. de non alie .quia uero leonis. Si autem sit res, quae ecclesiae debetur, in. xxxV. annis computantur: auten. le eccle. α .si annuale. Quod sim uiseu tuos a sit,aestimanda est secundum quod commuis niter appreciatur. Hodie enim communiter hoc Iocu habet in omnibus rebus, quod res tantum Halet, quantum uendi. potest. ff. ad trebel. 3. . si haeres. Vide aliquid in uer. Emptio.sau.& secundo. a Aestimatio rei in duobus casbus facit uenditionem. Primo, cum eo animo fit,ut ipsa praestetur, non autem si fiat ut sciatur quantum sit deteriorata. C. te ivr.dot.l.si inter uirum, &hoc cognoscitur,quando res aestimata traditur certo tempore finito restituenda. Secundus, casus est, quando res datur testimata in contractu,de cuius natura est,ut dominiit trasseratur.fi de iuridotium.l. quotiens, ut si mulier rem aestimatam dedit uiro suo,censebitur uir emisse, secus quando natura contractus repugnat uenditioni: in.l. seruos.fssimi.he. Di cum A.&.B haeredes, seciunt aestimationem de haeredit i tunc aestimatio,venditionem non essicitis A C T V M. F Actum legitime,etiam quod superueniat casus, quo exis
stente non potuisset fieri,non e1t retractandum,ut si contracto matrimonio,& perfecto,superueniat assinitas, no propter hoc dissoluitur,secundum quod in .e.discretione, de eo qui cog. consan. dicitur, sed quando sectum, esset tantii inchoatum,& non persectum. Tunc retractandum esset, ut si sponsalibus superueniat amnitas. a Factum illegitime, dicitur non saltu, in. c. ueniens, de precnon bapti.scut inutile,& nullum patria sunt.c. inter corpO.ralis,de trans pretia.& plus est facto,quam uerbo tantu con-
447쪽
sentire. gl. in. c.in causis, de elec.
3 Id dicitur debere fieri, si commode, & honeste fieri potest,& quod honeste fieri non potest, dicitur non posse. l. nepos pioculo. T de uerbo. significa. Quamuis homo totum situm posse Deo debeat, te necessitate tamen ab eo non exi. Pitur,ut totum quod possit faciat,quia hoc secundum praesentis uitae statum ei est impossibile secundum Th.iiii. sen. Lxv. Non enim legislator totum de ficto exigit.
FALSA RIVS.i K Alsarius est, qui crimine falsi tenetur, uel qui salsariorum crimen admittit.c. ad falsariorum, de cri. salli. Et adhoc, quod quis possit puniri de crimine falsi, oportet quod adsint haec tria,uidelicet mutatio ueritatis,dolus,& iactura, s standum Host. nec in scriptura,quae fidem non fici committitur crimen falsi. Vide m. m. c. quanto,de iur. iuna Falsificantes literas apostolicas, quomodo sunt excommunicati supra,excommunicatio. xii 3 Falsarius dicitur qui absentiuin nomina in instrumento ponit,uel furtiue sigillum surripit,secundum m. in . d. c. quam eo,&.c. ea de his,quae fi. a praela. Et salsitas non solum committitur dicendo falsum,sed etiam tacendo uerum, secunda Bar. in auten . presbyter.C. de sic. sen .ecc. 4 Aperiens alterius literas,ut legat, lebet puniri tanquam filiarius,secundum gl. in.c. cum olim et . it. de Osdele Inno. tenet,
quod talis minus peccat, quam si falsificasset sigillum apponendo adulterinum,tamen fili artus est. Vide Pa. in dicto. c. cu olim. Concludo tamen,quod talis aperiens alterius literas non sibi missas, ut legat mortaliter agit. Nisi quando est superior, uel sub rati habitatione facit, uel inaduertenter sine malitia,uel quando non sunt alicuius importantiae, cum talis sit puniendus tanquam falsarius,uel crimine stelionatus. Dicit tamen Ar. fio. quod si essent literae alicuius, manifeste aduersarii eius, & aperiret, dubitans de aliquo graui malo
contra se, non peccaret mortaliter: infra,literae. β.LHoc enim: non esset contra charitatem: plus enim tenetur quis sibi, quam alteri. Aperiens literas , & ostendens aduersario mittentis , potest puniri ut salsarius: an in . l. i. 6.is qui . Tad.l.cor. de sal. Qui de-Posita instruinenta ostendit aduersario cui solet facere ura
448쪽
li notarii,& procuratores incidit in crimen,ut ibi, .d.l.Ls Aperiens literas papae non est excommunicatus,cum non reperiatur,quia talis neque uiciat radendo,neque apponendo sagillum adulterinum,de quibus iura alleg. loquuntur, ideo quia sumus in poenis non debet extensio seri. V Aperiens testamentuni clausum, Dunitur poena falsi, secundum m.in.stc.eum olim, quod est speciale in testamento icet non ostendat,quod in alus non est sic, ut in. l. olim. 8 Comburens,lacerans, uel occilitans scripturas publicas, uel, priuatas,quae ad alium spectant, ita quod non,amplius ap-l areant,punitur crimine salsi,& saliarius est: Bar. in. l. pau-us.sside sal. & ultra poenam, ad restitutionem totius interesse tenetur: in.l.qui tabulas.side suci quia sussiciente damni causam proximo intulit.
tur fatisiacere personς,uel comunicanti,uel populo damnificatis. Idem de eo, qui monetam salsam iecipit, & postmodum scienter eam expendit,tenetur restituere,&c. Si uero e.
Pendit monetam plumbeam,uel stagneam, lebet puniri poena.l. cor.de sel. quae est deportationis,& omnium bonorum publicationis, &c. De poenis selsificantium monetas. uide
Pa.in. d.c.quanto, haec enim non pertinent ad consessorein.
At quomodo sellificetur, & quanti ponderis debeat esse,no
est praesentis considerationis. Vide tamen Pa. in. d. c quanto. Tab.ibi. .vij.
filiatij, & tenentur de damno, secundum Pa. in. d. . quan to, in glo. Falsificans mensuras, uel pondera,ulira mortale peccatum , tenetur restituere damnum. Qu. Memp.& uen. idem dic de utente mis scienter, & puniuntur,in.ciij. de emp. & uem dci cornelia. Ede tal. ra Instrumenta confecta per notarium marium, post eius
condemnationem commissam in ossicio tabellonatus, non ualent, secus ante codemnationem, etiam quod esset selsus sed non condemnatus, uel condemnatus,secinis in tali ossi-. Cio,secundum m. in.c. staternitatis, te haere.& Bar.in.l. i.ffad Liu.repe. Quomodo autem instrumentum lactum a not
449쪽
rio reputetur salsum,uel ne. Vide Pa. ubi si1pra,& an per ab- rasione uitietur instrumentum, ut legi. in . l. c. fraternitatis, di m. ibi,non enim multum Ecit ad consessorem. Quid de- 'beat facere notarius quando in margine instrumenti oportet aliquid scribere, uide Tab. uer. tularius. g. x Arctius. is
F ΑΜΑ.a Π Ama a Bar. sic dissinitur,est communis opinio uoce mani .sesta, ex suspitione proueniens. Intelli e probabili, quias non esset probabilis ed certa,aut uisa a populo,non esset syma,sed notorium, & manifestum. Not. quod nisi sit locutio,non ess sama, quia dicitur a fundo,unde ad famam qua- tuor requirutur. Primo,quod sit communis opinio. Secundo.quod sit ex suspitione probabili. Tertio, quod uoce manifestetur. Quarto,sit ab omnibus,uel maiori parte. Ideo di -cta paucorum non infamant, secundum Pa. in .c.tua,de spo. qtiana uis causent rumorem,qui in hoc differt a fama.s Ad probandam Dinam duo testes sussiciunt.K de testi. l. iii. quamuis admittatur probatio in contrarium, quae si fuerit clarior,offuscatur effectus primar. Infamia autem est laesae dignitatis qualitas,uita oribusque reprobata per argumen
3 Quia fama non est necessaria propter nos,sed propter alios, . ideo eam appetere propter se, pertinet ad inanem gloria,sed propter alios ad charitatem pertinet. Ex S.Th.secuda secun dae. quaest. lxxiij.M.ij. ne scandalizentur,& peccandi occasionem sumant.
4 Quando quis est inter tales, qui parati sunt, prosequi di fiamationem & ex non defensione semae, lebet sequi magnum detrimentum, si non defendit famam suam cum possit bono modo,uidetur mortaliter peccare,& sic uidetur loqui. c. non sunt audiendi.xi. quaest. ij. c. iubemus,decon. d.i. Si autem sumus inter tales,aut non sunt parati sequi, dissim tionem sed tantum reprehendere, sussiciat nobis conscietia et nostra. Et sic intellige. c. quod obest homini. xi. qu. iii. Debet quilibet cuiare de bona sema,ne alij de eo stan liretur,ali ter peccat,maxime quando sunt tales person ,quibus ex oia scio spectat prouidere saluti animarum, ut sunt praelata, in-st uindicatio per totum. Vide aliquid in uer. scandalum.
450쪽
v.&.vi. Quomodo debeat restitui fama,inta restitutio. .xIi. Quando autem aliquod est certum, uel uisum a populo,noesh de eo fama, sed manifestum , & notorium dicitur , ut ii quis publice teneat mensam ad usuram.
P Atersamilias tenetur administrare necessaria ad uitam , di ad disciplinam, tam uerbo, quam exemplo morti: & not. g.necesse.xlvii. st aliter mortaliter peccat, nisi aliqua circumstantia excuset, ut necesiitas, & huiusmodi,& sic intellige. c. duo ista.xxiii.q. iiii.& eo modo tenetur ad disciplinam morum, sicut ad educationem corporalium, & non seruans,est infidelis, ut dicit .i.Thi.V. Qui curam istorum, & maxime domesticorum non habet,fidem negauit,&c. non solum de filus inteIligitur sed etiam de alijs,& de uxore,& seruis.1 Paterfamilias non tenetur de expensis magnis famuli infiminantis,quem salario conduxit, secundum Bar. l. si cum dote. s. sui aut .ff. .ma. Si autem esset in extrema necessita triteneretur ei, non ut famulo, sed ut pauperi ex praecepto charitatis. Quo autem ad salarium non tenetur secundum Io.an. Pa.& communiter doc. in. c. i. de cle.aegro. quia casus contingens in persona quae locauit ophras suas, liberat comductorem a praestatione mercedis.l. si uno. . Item cum quidam. ffloca. Quod tamen limitat Pa. ubi supra,quando salarium debetur tantum ratione personae, & non ratione aliorum,ut si iudex cui debetur falarium non tantum pro se,sed etiam ratione familiae, quam tenet, etiam quod infirmetur debet habere salarium.l.pecunia,in prin.fl de condi. ob cau. Si autem esset consuetudo ut etiam infirmanti famulo dar tur salarium seruanda est, secundum Saly.in.l.licet.C. loca.s Si promissit famulus seruire uno anno, & pro parte sint i
firmus, non tenebitur transacto anno supplere tempus, se
4 Titius promissit stare per annum cum sorte,& stetit tantum ver sex menses, non poterit habere medietatem salarij, si in hyeme stetit,secundum Bar.in. l.diuortio. .quod in anno.ff. m. na. sed habebit ad arbitrium boni uiri facta bona computation ergo si stetit in aestate tantum,habebit plus medie tu salarii ad arbitrium, M. argumentum a contraris.