Bartholomaei Fumi Vilaurensis Placentini ... Summa quae Aurea armilia inscribitur, continens breuiter, et strictim quaecunque in iure canonico, & apud theologos circa animarum curam diffuse dispersimque tractantur

471쪽

G Rigiditas quomodo impediat matrimonium uide infra

matrim ium. .xlvij.xlv. siue sit secundum temporis co-ditionem,ut in sene, siue secudum materiae complexionem.

FRUCTUS.U Ructus in corporalibus, de quo loquuntur canonistae,

V quidum secundum Bar. in .sex diuerso.C. de rei uin. sunt naturales,ut nuces,pira,&c.alij sunt partim naturales,partim industriales,ut lana,segetes,&c.alij dicuntur industriales, ut qui acquiruntur ex negotiatione, uel artificio, alij uero, qui Non prouenituit ex re, licuntur ciuiles,ut est pensio domus uel huiusnodi. l.si naues.ss de rei ue.Et horum quidam sunt honeste percepti,quidam inhoneste,ut si locauit domu me-ieti ici,uel publico usurario ad talia ossicia exercenda.l .ancillarum.ffde pe.haere. Fructus percepti bonas le,ut colligitur ex.c. grauis,de re.*o. siue naturales,siue industriales,siue cum titulo,siue sine tituto,in conscientia debent restitui,si extant. Si autem quis eos consumpsit,tenetur restituere tantum, in quantum locupletior factus est,utputa quia in eam rem expedit,in quam opportuisset expendere tantum de suo,uel aliqua emit,ex quibus patrimonium suum,ampliauit,tamen de fiuctibus industrialibus rei lucrosae diminuet,quantum industria sua existimanda est in dicto negotio exercitata, in utilitatem, seu au. vumentum dictoruni fructuum accipiendorum,quia nemo suis stipendiis militat. Si uero non est factus locupletio de

Tebus consumptis non tenetur. l.utrum. ff. de pe.her. De lucro secto ex re non lucrose,ut ex pecunia, no tenetur nisi de

interesse expresso. Et non de possibili. Fructus dicuntur,qui dedustis expensis sectis collige lorum

congregandorum,& conservandorum fructuum gratia, supersunt,tam in bonae, quam in malae fidei possessoribus. l.ua te β.fructus.gde pe.haere. Quanto temporis possessor bonae fidei possit usucapere dictos fructus.Vide Sil.ibL .ij. l

F Vgere sine peccato potest,qui iuste quaeritur ut capiatur,

siue data sit contra eum sententiam,sive non, summodo non interueniat uiolentia contra ossiciales, qui uellent eum

caper quia ipsi habent iustum bellum contra eum.c. resistit

472쪽

xi. q. iii.& ex parte sugietes est iniustum,ideo mortaliter pecocaret. Et idem est de auxiliantibus. a Fugere licet incarcerato iniust ut patet. Si uero iuste detine. tur,& non propter mortem uel membri abscisionem insere stura,sed propter aliud,puta ad punitionem, non licet sugere. Facit quodno. glo. in.cius gentium. dist. i. Si propter mortem, uel abscisionem, potest fugere, siue peccatum fit publicum siue non ive sententia sit lata,sive non ,secundit Tho. secunda secundae. q. lxixar. iiii .sine tamen alicuius ostensa, sine fractione carceris,uel uinculorum , secundum Henri. degan ql. ix. si tamen relinquitur sine uinculis , ct clausura potest sugere,etiam quod iudex praecepisset ne fugeret. Idem dicas de auxiliantibus, qui sine uiolentia, & scandalo possunt auxiliari. 3 Nota tamen quod licet damnatus ad mortem possit sugere, ut dictum est,non tamen ad hoc tenetur, sed potest patienter mori,supra accusatio β.XWXVii. i. carcer. s.lii. i. tamen

dicit quod potest carcerem frangere. Carcer. .iu.iiii. Quomodo episcopus non potest sugere, supra,episcopus. .iiii. v. Sil. ibi circa f. uidetur tenere,quod non possit uincula Dangere nec teneatur sugere, quod iupra ex rone Cai. improbatu est. Funeralia,stipra. Exequiae per totum.

FURIOSUS. F Vriosus non potest profiteri,nec obligare se Deo,uel hominibus,quia haec sanam mentem requirunt, quam ipse non habet,secundum Pa.in.c.sicut tenoride regu. ii. no. Nec eius testamentum ualet,neque si daret omnia bona pro anim sua. Facit. cfi.de succe. ab inte. Neque quod facit imputatur sibi ad poenam,uel culpam:ar.in cloeunica. de homi. An autem possit baptizari,communicari ordinari, supra, in locis suis &c. Furiosus no secere,sed pati iniuriam potest.is de inivr.l. illud relatum.XV. q.i. illud.

iii. dicitur occulta acceptio rei alienae inuito domino, ex suo genere peccatum mortale est, quia contra iustitiam, &Proximi, bonum fit. Si autem esset pro re mod. ,uel in primo motu, esset ueniale,nisi furando modicum,haberet uoluntatem iurandi multum: quia tunc ex animo damnifican-

473쪽

Hi proximum notabiliter,mortaliter peccaret. I Si quis rem accipiat ab aliquo domino quin tamen dominus uult ipsum habere rem illam,sed non occultae, ut parentes erga filios : talis occulte accipiens non peccat mortaliter, quia non fit intuto domino. licet non uellet eum habere illo modo . Talis enim modus accipiendi, ad mortale non trahit. 3 Si quis accipit alienum inuito domino,tamen uidente,& ta cente,uel misimulante,uel pre uerecundia,uel timore, furtu committit,per inde est ac si contradiceret. Ede sur. I. pe.secus cessante timore,uel uerecundia,quia uidetur consentire: ariCerror.lxxxiij. list.

4 Si quis rem propriam,alteri tamen signoratam, occeste su ripit inuito domino custodiente, taum committit secundum Cai.ibi,debet enim iuris ordinem seruare. Res enim aliena est quo ad custodiam,licet non quo ad dominium. s Qui rem suam habere non potest aliter,nisi surtiue accipiat, remoto scandali periculo,sine peccato potest accipere. Non enim tuc ius,sibi dicit, sed ius naturale exequitur, ex quo Ius ciuile ei impeditur.Tenebitur postmodum iacere, ut is, qui rem suam iniuste detinebat, sciat se non amplius teneri ad restitutionem,si bono modo seri potest,ne ipse,uel eius haeres i uellent restituere, dami .um incurrerent restituendo, quod contra iustitiam esset. . ε Inuenta accipi possunt cum intentione reddendi, quod si certus eorum dominus Acta diligenti inquisitione inuenitur, illi restituenda sunt,alioquin furtum committitur, secudum Pa. c.ex literis,de sur. Si autem inueniri non potest,reddat in bonis spiritualibuς.lecundum Cai ibi. ex quo in temporalibus reddi non potest. Si autem carent domino,quia habe.tur pro derelictis,ut lapides preciosi inuenti in litore maris, tunc sunt inuentoris. De thesauris tamen seruanda est iuris dispositio,ubi disponit de hoc,insa,inirenta. .ii. Quianumta non denuntiat,in suspitionem cadit, ut dicit Pa.in.aec ex

Bona nauseagantium inuenta debent restitui non obstantis bus aliquibus legibus in contrarium, quae si sint, non leges, sunt, sed corrupi ones,& tyrannides, ut dicit Cai.ibi, nec tales a rapina excusentur,ut Datet in ciemunmunicationi. de

474쪽

ra & sunt excommunicati: Excommunicatio.Ixxviij.insta, inuentae si .iii nisi haberentur pro derelictis,tunc essent capie-tium,nec alicui sieret iniuria. .

a De poena furum,uide D.m.c.fna.eo.Transeo, quia ad comsessorem non attinet,sed ad iudicem secularem. Sed de iure canonico, clericus committens sui tum debet deponi. & in carcerem detrudi,ad agendam poenitentiam, ut in. c. cii non ab homine, te iud.&.ctuae, te poe.s Patiens extremam necessitatem, & non uales sibi aliter prouidere,si accipit rem alienam,palam, uel occulte, ut subneniat tali necessitati, non peccat,quia cum tunc omnia sint communia non alienum,sed suum accipit:& non solum ut

subueniat sibi potest accipere in Lati calii, sed etiam proximo sum aliter subuenire non potest,secundum Tho. supra, ar.vii.& Pa. in m.quoniam,de simo. Si autem non sit extrema talis necessitas,accipiens alienum peccat quidem,sed notatum. Nec sequitur ex hoc,quod propter necessitatem possit quis unum peccatum mortale committere. o Accipiens alienum in extrema necessitate , si uenerit ad pino guiorem sertunam,non tenebitur restituere, quia non ali

num proprie accepit, sed quod iure naturae sibi debebatur, & maxime si res est consumpta: per no. in.c. suggestum, dedeci.Consentit Sco. in.iiii. senten. & est communis opinio. Neque etiam tenetur restituere,qui in magna necessitate a

cipit,in qua alius tenebatur subuenire. Quod si non tenebatur,uel restituere tenebitur,uel ieiunare tribus hebdomadibus.c.si quis, te &r.Intellige tamen nisi is a quo accipit esset in aequali necessitat a quo auferri non licet, ct ablatum restitutione est obnoxium:quia in pari cause, potior debet esse conditio possidentis. l. si ob turpem. . porro.fs de condi.

v No.secundum Pa.ibi supra, quod paupertas non ita excuset adulterium,uel alia peccata, quae de se mala stat, sicut excuset ab acceptione,quia accipere modo praedicto non est str-tum,quia alienum non accipitur. Similiter accipere ab usurario,ut restituatur proprio domino,quod ipse secere ten batur,uel a diuite auaro,ut det pauperi, quod ipse teneba-riir secer non est peccatum, si sine scandalo fat bono m O,quia tunc seritur negotium usurati ,& diuitis: .l. bona

475쪽

s des. gdepo.Deberet enim hoc ratum habere secundum re

ctam rationem.

Ir Furans Christianos detentos a paganis, ut eos liberet tempore belli,secundunt Arch. flo.ij. parte. ti.j.c.XV. .j.in nullo tenetur tempore uero treuge, tenetur pagano restituere non hominem,propter periculum amnaae,sed extimationem. Ideris aliis male ablatis,in. c.noli a xxiij. q.j. nisi paganus Christianum compulisset ad aliquod mortale, quia tunc est sectus penitus liber, Quidam tamen dicunt,quod semper possunt liberari,quia semper iniuste detinentur, sed primum dictum fundat se super treuga,& fide data,quae etiam hosti est seruanda,iit in dicto cap.noli,secus si non fuisset data fides,

ct consequenter peccat, & non uidetur teneri ad restitutio-Πem, nisi forte inquatum in treuga est conuentum,quq uiolari non debuit.

33 Mulier habens uirum prodigum, uel tu rem, si abstondit

de bonis uiri contra eius prohibitionem, ut prouideat tempore necessitatis domui,non committit furtum,nec tenetur in hoc ei obedire,quia esset quasi dare gladium furioso, - mo benesecit,negotium enim mariti prudenter agit. ν4 Si religiosus,uxor, filius familias, rem aliquam furati sunt, possunt contra uoluntatem superiorum illam restituere, si xes extat.C. de sur.Lin ciuilem rem,nisi maius scandalum int mineret. Si uero non extat, sed ipsa res, uel precium est uer

siim in utilitatem domini, etiam si filius se uestiuit decenter, ad quod pater tenebatur , debet de bonis illius tantum

restituere,etiani ipso contradicente. Si uero expendit inutiliter in aliquibus, ad quae superior non tenebatur, ut in Uanitatibus,contra eius uoluntatem non potest restituere, sed si de proprio habet restituat,aliter restituendo furtum contra superiorem committeret.

An fur possit repetere expenses factas in re surata, supra, expense. .iiij. Poena suris in legibus taxata, in conscientia soluenda non est. Sat est enim restitutio cum poenitentia,& Gno,nisi per sententiam si damnatus. 3 s Si excommunicantur, qui acceperum tale quid Ciceronis nisi restituant,& sub poena excommuniciationis, qui sciunt re-Melent,nunquid Petrus, qui accepit illud sub titulo reconi- Pensationis, uel quia erat in necessitate extrema, tenetur re

476쪽

stituere,& qu istiunt reuelare. Respondetur,qudd si per ueroba generalia fiat hec excommunicatio,non tenetur, quia alienum non habe si autem apponitur etiam sub titulo recompensationi tunc uel petriis timet reuelado cogi ad restituendum,& sic non tenetur, quia sic excommunicatio contineret intolerabilem erro rem, fi autem non timet, debet reuelire secrete tanquam patri,quia sic non habet errorem in tot rabilem : quia in tali casu non intendit nisi scire. De sciemtibus, uide supra, excommunicatio. β.xxxi. xxxij. & inseri imquisitio. .x. aliqui tamen aliter debent: sed hanc determin tionem sequere tu. 6 Consentiens furto, sine cilius consensu surtum non fuisset commissum,non solum mortaliter peccat,sed tenetur ad restitutionem,si alii non restituant. Secus si sine eius consensa surtum commissum fuisset, quia licet mortaliter peccauerit consentiendo,non tamen tenetur restitutioni,secundum Ricantili. sen. d. xv.& sic intelligitur.c. uotum. ii. q. i. qui uero non consensit, tamen habet ratum,& ex hoc non sit restitutio,ultra mortale tenetur restitutioni, quia licet non fuerit furti causa,est tamen causa non restitutionis. Idem dic quando res non suisset furata,nisi praesumpsisset fur talem habere ratum. Si tamen ratum non habe non credo teneri,sed suci

imputetur tantum.

7 Dares suspendendi si eos poenitet,possimi recipere ecclesiastim facramenta,& humari in loco sacro, quia hoc in iure non prohibetur. Si tamen in aliquo loco specialiter hoc esset prohibitum, te licetia principis potest fieri, supra, luellum. . H.

De materia funi uide multa in uer. restitutio, per totum. Anutens re depositata committat surrum,supra, lepositum. .X. Non licet furari pro facienda elemosina.c. sorte aliquis. xiiii. q.V.nisi in extrema necessitate,ut supia. .iis.

sto,census, praestantia,impositio, luana,angaria,& perangaria, exactionem publicam imponant: aliquando iustam, aliquando non, licet disserant inter se. De his distinctae uide Sil. uer.gabella. i. in prin a Gabella quae,& uectigal dicitur.i. exactio pro rebus, quae uehuntur de loco ad locum multipliciter iniqua est, iecundu

477쪽

m GABELLA. Cale. uer.uectigal. Primo,si imponitur a non habetibus potestatem,ut a tyrannis. Secundo, quando plus gr uat minus grauandos,& non seruant aequalitatem proportionis:& liceapparent quando exigitur pro his,quae ad ustim propriuuehuntur,ideo tales sunt iniquae, & exigentes uectigalia tam pro his , quae ad usum proprium, quam pro flaninibus de- , feruntur, & ad fiscuin poena capitis puniri debent. C. de uecti . l.uniuersi, & ad horum solutionem nullus tenetur.3 Sunt iniqua,quado non exiguntur pro utilitate publica, sed pro bono proprio principis sunt imposita, & consequenter non obligant ad solutionem, in conscientia. 4 Quario, sunt iniqua, quando imposita suerunt pro aliqua necessitate,ut pro an is reparandis, & cessante tali causa adhuc exiguntur, quia princeps uult sic, uel si pro aliquo femdo, & illud non fit. Sunt enim manasenae, & uiolentae rapianae, nec in constientia obligant non soluentes. v Quinto,si imponantur tam super alijs,quam supra his, quae

uehuntur negotiationis causa, ex.L Omnium. C. de uectL re

putantur iniqua uectigalia ipso iure. s Gabellas quae iustae sunt ex omni parte, fraudare, ex generestio mortale est,quia reipu. nocumentum infertur: & no tantum ex inobedientia,uel ex poena apposita contra transgresi res. Neque defraudates huiusmodi quando iussa sunt eo cusantur a peccato, propter poenam appositam, neque propter hoc, quod ementes gabellas stiunt, quod multi fraudant, ideo uilius emunt,quia neque iudas excusatur a furto, licet Christus sciret. Et licet fiant multae fraudes, tamen d citur: ue autem homini per quem scandalum uenit. Pro. pterea tales tenentur restitutioni,& si nolunt restituere, non bsoluantur.

V Vectigalia,salinaria,pedagia,& huiusmodi nstitui non poD

sunt, nisi ab Imperatore,rege,concilio. papa etiam solo, antiqua consuetudine, ius principij,non extat memoria.c. su Per quibusdam, te uerbo. s .a ciuitate etiam habente mers, ct mixtum imperium, non recognoscente silperiorem albquem in temporalibus , quia eadem ratio uidetur de istis, &de regibus. . ηδ Imponentes noua pedagia,uel augentes aliqua sine legitima Ruthoritat mortaliter peccant peccato rapinae, dc sunt emo

478쪽

municati quo ad noua imponentes non autem quo ad auo

gentes. Excommunicatio.Xi.

s Erigentes gabellas, seu uectigalia iniusta manifestae mortaliter peccant,etiam si ex obedientia hoc sectant. Si autem dubium sit an sint iniusta,excusantur exigentes ex Obedientia, non autem alij, quia exponunt se periculo, secundum Cale. ubi supra. Quomodo sunt excommunicati, supra, Excommunicatio.x .contra exigentes iniusta pedagia. to Gabellae huiusmodi a clericis, & personis ecclesiasticis de rebus quas non negociationis causa. deserunt, no possitnt exugi.c. quanquam, te cen. li.Vj.& contra ex gentes est lata exco- municatio supra,excommunicatio. xi. & communitas est interdicta. uide, ibi. Et dicit Cai. ibi supra, quod tot requirutur ad hoc quod gabellae seu uectigalia sint iusta, quod uix ulla iusta sunt,& propter hoc dicitur in. d.Qquanquam,quod dictae exactiones merito sunt damnatae quia iniustae. ii Sunt etiam iniustae,ouando exigunt sub nomine collectam, ut excusationem habeant, non enim iustum est pro rebus, quae ad usum uehuntur, collectam accipere. Si tamen comunitas aliqua,pro pace, di quiete suorum ciuium, collecta sitis ciuibus,uel hominibus, non autem forensibus imponit seruata iusticia distributiva, potest tolerari. Ex quo ipsi sic uolunt,nulli fit iniuria. Et collectae a solis subiectis exigi debent : gabellae autem, & uectigalia ab omnibus transeuntiis bus per porta uel passum. Vnde aliquando licet acciperegabellam,& non collectam. Et in impositione collectarum ad hoc quod iustae sint,& durent,debent adesse causae silpradictae, ex parte finis, & usus : di sine illis non sunt iustae, nec obligant in sero conscientiae: ex Caie.supra. Ir Causa iusta ponendi huiusinodi gravamina sunt publicς necessitates quas,Bar. in te.uniuersis.C.de uectiga. nominat si pendia,pontes, publicas domos, defensiones stratarum publicarum contra praedones, uel piratas in mari,uel fidei, uel Patriae contra infideles,& haereticos, & similia. Facit. si quis Tomipetas.xxiiii. q. iii. quae tamen onera debent esse moderata,contra quod communiter hodie sit in Italia, cum sere omnia sine moderamine, aut iniussae exigantur. 3 Qui homines conducunt per uias, locantes operas suas, de

suo guttagio possunt mercedem accipere, & exigere, secun

479쪽

GENERALIS CLAVSVLA.

dum m. i. d. c.super quibusdam,non autem qui tenentur ad hoc,ut domini terrarum, qui tenentur territorium securum tenere,& cum non faciunt iniuste impositiones recipiunt.

Licite huiusmodi gabellar, pedagia, &c. iuste imposita, posr sunt, & debent solui, si fiat id propter quod sunt posita , secus si non sint,secundum Tho. ii. li. de re. prin. Et dicuntur immoderata quando soluitur ultra tertiam octauae partis secundum Bal.C. de iur.anui .aur. Lii.& qui huiusmodi iniusta non soluunt,non peccant in conscientia. Fraudantes rustas gabellas peccant, ut dictum est, & licet te- S neantur restituere quod fraudarunt, non tamen tenetur soluere poena nisi postqua suerint condemnati,in se poena. . i. Exigentes huiusmodi gabellas,&c. uel exigi facientes, tenen- ο tur de robarijs,quq ev eorum incuria fiunt in territoriis suis, dum non iaciunt quae facere tenentur.c. dominus. iii. q. ii. aut tenentur malefactorem exhibere. l. ne quid. n.de incen. i. nausea. An conduces gabellas, & huiusmodi, propter guerras superuenientes remissionem mereatur accipere, inde Sil. gabella.

ia Quando gabellae sunt dubiae an sint iustae, sicut communiis ter hodie iunt,ut diximus , consessores non debent cogere constentes ad restitutionem, quia exponerent se periculo surripiendi a poenitente, quod suum est. is Angaria,& peranguria sunt iniustae compulsiones, siue coactiones secundum omnes,siue sint obsequia personalia, siue Personalia,& realia, ut quis propriis expensis laboret: de im-

ao Munera dicuntur,que necessario subimus,leg uel imperio. Lmunus.s de uerbo. fg. quae aliquando labore tantum corinporali explicantu aliquando sumptibus proprijs,aliquando ut que modo simul.st. de inu.& hono . l. fi. . patrimoniom. Aduenere debent, qui collectas, & huiusmocii onera imponunt,ut pro necessitate faciant, & iustitiae distributivae ferauetur proportio.

GENERALIS CLAVSVLA.

Eneralis clausula continet omnia, nisi testatoris intentios contraria appareat. Ude poena legata. l. qui penum. Nec uidetur generaliter quis cocedere,quod specialiter no est con- .

480쪽

GLORIA. G RA T I A. et 3 tcessurus. C. quae res pigno.ob. post. in gi. Et generali per speciale derogatur. De rescri.c pastoralis.1 In generali mandato multa sunt, quae non intelliguntur,nisi exprimantur. c.i. in gl. de of lega. Et in generali locutione persona loques intelligitur excepta.c. petitio,in gl. de iur. iv. uide aliquid in uer. uicarius. .viij. S. ix. Si promitto dare titio aliquid contra uelle omnium hominum no intelligitur

contra uelle meum.

GLORIA.

GLoriam humanam appetere no est ex se malum,sicut neque appetere diuitias, & alia bona, si rationabiliter appetantur,secundum Tho. secunda secundς. quaest. cxxxii. sed uanam appetere gloriam,peccatum est, ut quatio appetitur gloria,& honor, te eo, uod non habetur,uel de eo, de quo no . est gloriandum,ut de malo,uel de eo, quod quis a Deo haabet,ac si a se haberet, uel quado non refertur ad debitum finem,uel in Deum,aut in proximum,secundum eunde: non tamen semper est mortale,sed tantum, quando charitati repugnat, ut quado quis gloriatur de aliquo mortali peccato, cum praesert opinionem suam, uel aliorum hominum sacraescriptur ut appareat, & huiusinodi cum in illam, ultimum finem ponit,& hoc est quando propter gloriam mundi dimittit id,ad quod tenetur ex precepto De uel superioris,uel

contra tale praeceptum facit, sicut cum mulier ne infametur, sentit adulterio,ut de Lucretia dicitur: ex Tho.supra. a. iii.& Cai. in summa,ibi. Si uero ordinate, & ad debitum finem gloria appetatur, actus uirtutis erit. et Vanagloria secundum quod importat appetitum excellentiae inordinatum, ponitur a Greg. li.xxxi. mor. uitium capita. . Ie,cuius filiae sunt, Innobedientia,iactantia, hypocrisis, contentio, pertinalia, discordia. Et nouitatum praesumptio. Has

declarat Tho. secunda secundae, supra,in s. Dicuntur enim haec uitia, filiae inanis gloriae,quia apta sunt ordinari ad eundem finem,qui est manifestatio propriae excellentiae. GRATIA. - nitus propter delictum, cuius bona sunt confiscata, si domino recipiatur ad gratia, non propter hoc ad omnia restituitur,secundu Saly.& Cy. in.l. i. .fi.sside quaesti . con- tra Bar. sed remittitur culpa,& restituuntur fauores, quando i