장음표시 사용
451쪽
S Paterfamilias non ualens uerbo,nec uerbere corrigere samurtos,si expulsio, uel necessariorum negatio eis ad correctione Proficerei,debet illas uti: ar. eorum quae not. ln.c. no omnis. . v. q.v. Secus si plopter huiusmodi licentius peccaret, non te. Detur expeIlere, sed iaciat qtud potest,quia excusatur.c. quantum licet. xlvu . A &.c. sequenti. Ad plus enim non tenetur quam sciat, & possitio famulus requisitus per obedientiam superiorum ut revelet delictum domini sui,non tenetur,si criminaliter proceditur. lege tu ha,el. i7. iiii. q. iiii. Secus si ciuiliter procedatur, dum-, modo ex hoc,nullum malum sibi urant ea quia nullus tenetur, cum uio malo bonum temporale proximi procurare. Aliter in denuntiatione haereticorum, ubi de bono spiri- ,
τ si paterfamilias crudelis, sacit iurare familiam de ueritate dicenda, non est ei parendum secundum Dur. & illicitum fuit iuramentum. Si uero est masuetus, ct probabiliter creditur, quod non nisi rationabiliter procedet, tunc si potest proba- Te, tenetur dicere ueritatem,si uero non potest probare,non. debet reuelare,nisi ei qui potest prodeste,dc non obesse,& si
η Si quis conuenit cum aliquo patresamilias coquere panes, uel lauare pannos, &c. pro tota similia deterininata. ut puta pro . xl. personis, aucta familia,uel diminuta, tenetur augere precium,uel diminuere. Si uero numerus erat indetermmatus,ut sunt conuentus fratrum, qui aliquando sunt plures, aliquando pauciores, non augebitur, neque minuetur salao rima,licet plures,uel pauciores sint. Facit.c. quanto, te censi.& Pa.ibi. Si tamen nimis grauaretur, per iudicis ossicium sibi prouidebitur,sed in conscientia non tenebitur prouidere tantae multitudini, & econuerso, neque conuentus tantum soluere, si notabiliter minuatur, quia contrariorum eadem
est diu iplina.s Si famulus non conuenit cum domino de salario, & erat consuetus locare operas saas, & dominus conducere Amulos falario, dominus soluet usque ad summam salarij, quo alium fuisset conducturus: ar.l. si non sortem. . libertus, st.
de condi sed si conductus .suit pro me lik-dpmmi
452쪽
bitrium sic tu dicio boni uiri laxabitur, ut not. Ar.in. c. sunt
ro Domino nolente semulo debitam mercedem soluere, si sumulus occulte surripiat tantum quantum debet habere se, cundum Ric. in. iiii. ten. d. xv. licet peccet in modo accipiendi, tamen non tenetur ad restitutionem. Ego autem dico,quod quando alio modo commode non potest habere, si secrete sine scandalo,& pericillo potest accipere,non peccat,quia noalienum,sed suum accipit, lebet tamen si potest agere prout iustitia exigit,si non potest,est excusetus. Ab huiusmodi tamen acceptionibus abstinendum est,propter scandala, quae solent oriri ex his, & homo non seruat sic semper iustitiae
FAMILIARITAS., Π miliaritas cum mulieribus clericis est prohibita, de co-V ha .cle.& inu. per totum,&c.interdixit. x ii. d. tum propter periculum,tum propter scandalum. E Cum daemonibus familiaritatem habere non licet, secudum Tho.secunda secundae. q.xc.ar. ii.&.iii. quia semper decipere conantur,ut dicit idem. i. q. lxxxix.ar. iiii. 3 Propter magnam familiaritatem iudex potest recusari,secundum m. in.c. insinuate, te of teleg. Feli.& Hos . familiares dicuntur consanguinei colonus ascriptitius,mercenarius,filius in potestate,& breuiter habitantes in domo. aec. insinuante.
FAUTOR.s F Autores hereticorum secim luna Pe.de pa.in. iiii. sen. qui liquando sauent eis ficto,mittendo alunoniam,vel huiusmodi. Vel uerbo,ut dicendo,isti sunt boni uiri,iniustum est eos persequi,&c. uel omissione, ut quando hi qui potestate
funguntur,cimittunt eos capere,inquisitore mandante, Vel non fauendo inquisitori,& omnes tales, ipso Custo sunt excommunicati,sic ut heretici,quando scilicet ostendunt uitiusuum per aliquem actum exteriorem, uel etiam si omittunt facere,quae tenentur secundum Arch.in.c. quicunque de heroeli.vi.Item fautor est,qui ad requisitionem inquisitoris noreuelat,sed celat,& qui habet iuramentum reuelandi, & non reuelat. Item qui eos associant,uisitant, praestat auxilium ad fugiendum opere,uel uerbo,siuadelites preces pro eis ne puniantur,intellige omnia supradicta quando scienter faciunt,
453쪽
ec sunt omnes excommunicati,per.c. ut inquisitionis, de here. li. vi. β. prohibemus supra,Excomm unicatio,nona,& decima. Vide Tab. Excommunicatio.Wcasu. mi. .VIii. Fauere etiacriminosis hominibus,sime culpa esse non potest,quum illis audacius peccanda,prestetur occasio.
FOEMINA . a U Oemina ingrediens religionem,potest tonsurari,nec ob
cusat. Illud.ci non loquitur de tonsura,quς dicitur clerica,sed de ea,quae fit usque ad aures capillos incidendo, & hoc prohibetur mulieribus uolentibus In seculo remanere.c. si qua mulier. xxx. l. De ingredientibus uero religionem , loquiturgi. in cie. attendentes,de sta. re. & eas nititur saluare ob con-s letudinem emanentes uero in seculo,si tonsurantur ex superstitione,uel alio malo fine,mortaliter pecrant, per. c. qui cunque.Lxxx. ubi dicitur anathema sit,secus qtuindo faceret ex necessitate aliqua,uel leuitate,quia. quicunque, intelligitur secundum Arch. 1bi,quando ex superstitione ficiunt, uel alio fine malo,qui sit mortalis. 2 Ruminis prohibetur uti ueste uirili,in. d.c. si qua mulier, &3rohibetur non tanquam mortale de se, sed ii hoc facit m o sine,qui sit peccatum mortale,ut scilicet licentius uacet li- idini,& huiusmodi,tunc mortaliter peccat, & econuerso iuir ueste muliebri utatur eodem modo. Etiam propter scandalu posset esse mortale,a quo quilibet cauere ferirP tenetur.3 Deminis prohibetur primo prςdicare,in.c.mulier d. xxxii. &docere,publice,quauis monialis in suo capitulo possit exhortationem facere,sedendo. Secundo, audire confessiones, &aliis benedicere,in.c. noua, te poe.& re. Tertio,tangere uasa sacra,& sacratas palas .c.sacratas,xxiii. d. quavis Cai. dicat, quod post primani lotionem possunt tangere, & repetiare supra,
corporale. Quano,incensum clam altare deferre, de co. d. i.ciueuimenta. Quinto,accedere ad altare,& ministrare praesbytero,uel intra canZellos stare.zLde coli .cle.& mu. Sexto,eXercere actum alicuius ordinis,la.d.c. noua, iudicis, seu magistratus ossicium gerere,nisi in casibus de quibus gi. β.I. xv. q. iii. Septimo,piatulare,uel procurare, nisi in propria causa, uel suorum ,in. d. F.primo. Octauo,testificari,uel trahi ad iudicium causa serendi testimonium contra eius uoluntatem in
454쪽
his quae in iure non exprimuntur. Nono,accusere,nisi in certis casibus,de quibus in .sts.l.& multa alia prohibentur se minis propter sexus infirmitatem , & facilem peccandi occasionem,quae etiam nec detrudi pro aliquo debito, uel incarcerari possunt.
F Esta secundum Arct fio. ii. par.ti. ixae. Vii. dicuntur seriae, eo scilicet quod praestant uacationem ab his, quae in foro iudiciali agi consueuerunt. Feriarum quaedam sunt repentinae, quaedam temporaneae, quaedam solemnes. Temporaneae pro colligendis fructibus ciantur tardius,& citius,secudum diuersas regiones: in.c.conquestus,de feri.& in his non potest esse processus iudicialis, nisi de partium consensu: in .dX.conquestus,in s. Repentinae dicuntur, quia repente inducuntur a solo principe, ut in. l. omnes.C. m.ti.& hoc,uel propter aliqua uictoria, uel aliud. solemnes sunt sesta instituta ab ecclesita ut in. s.ccoquestus,
tande si princeps,uel ciuitas mandant festari aliquam diem sub certa poena,possunt poenam exigere, sed non ad peccatu obligare,quia ad eos non pertinet festa praecipere. Et his si lemnibus non fiunt iudicia,etiam de partium consens quia in honorem dei secta sunt,secundum Pa in.cisi. de seri. quae autem per arbitratore fiunt de amicabili compositione, posisunt fieri in his seriis.De seri.cit. Talis enim pacis mediator
In his etiam solemnibus seriis, appellatio potest interponi, sed prosecutio non potest fieri secundum Bar. in. l. i. C. eo. ti. possunt etiam seri omnia,quae ad pacem pertinent,& pacta, ct translationes. Facit.c. i de seri Item quando res celeritatem exigit temper potest fieri. Ede damno in sec. l. i. Item quando pietas suadet,ut quia causa est miserabilium petaonarum, ind.c.conquestus. Item punitiones, & quaestiones circa latrones semper possunt fieri. l. prouinciarum. C. eo.ti.Idem quan do periculum animarum est in morax praecipimus. xii. q. LIdem dicendum de inquisitionibus hereticae prauitatis. Item extra iudicialia ubi cestat strepitus iudicii,maxime si pericultura animae immineat. Valent etiam instrumenta facta in talibus seriis,& actus uoluntariae iurisditionis, ut emancipare,
contractus inire,iustitiam secer seu scribere, & huiusmodi,
455쪽
secundum Pa. .c.f. de ser.Iudex etiam potest ab luere, &excommunicare,ubi causae cognitio no requiritur,in. l.actus
C. eo. ti.& quavis huiusmodi teneant , tamen lacientes peccant,si ex avaritia faciunt,uel dimittant diuina,non autem si ex pietate,uel necessitate,quia sic non uiolatur festum. 4 Festa introducta in honorem Dei,in quibus abstinedum est ab operibus seruilibus,ex. d.c. conquestus, & multis aliis.c. I colliguntur,& sunt haec,uidelicet. Omnes dies dominicales, Natiuitatis Christi,Circuncisionis, Epiphaniae, Resurrectionis,cum duobus diebus sequentibus immediate, Ascensionis, Penthecostes cum duobus sequentibus diebus,Corporis Christi,quatuor.Festa S. Mar. uidelicet Purificationis, Annunciationis,Assumptionis,& Natiuitatis. Natiuitatis Io. Baptisnar,duodecim Apostoloriun,quo ad sesta principalia , & noquo ad secundaria,ut est cathedra S. Pet.& Ioan.ante portam latinam,&c. Stephani,& Laurentii martyrum, Omnium Sanctorum, uetionis Sanctae Crucis:& haec ubi obseruari consuetum est.
s In sestis S. Michaelis de Mense Septembris, S.Martini, S. Siluestri,Innocentium,Dedicationis Ecclesiae,& in quibuscunque aliis possumus nos confitetudini patriae conformare , quia quavis praedicta sint praecepta,non uidentur ubique obserisi uari. Haec secundum Cai.adde etiam illa sesta,quc epistopus cum clero,& populo duxerit obseruanda, quia in illa diocesi
debent obsertiari,non autem quando episcopus cum clero ordinat contradicente populo ex rationabili causa, secudum
s Festa quae in iure non praecipiuntur,tamen secundum communem consuetudinem ubique,uel alicubi seruantur, debet sub praecepto seruati,si clarum sit dictam cosuetudinem introductam esse non ex deuotione tantum, sed de obligatione praeceptoria, quod dissicile est scire , & consequenter de mortali iudicare,sicutiex consuetudine potest introduci, ut ea quae sunt de praecepto non sint de praecepto , ut patet de tribus diebus rogationum,quae praecipiuntur in dicto.c.con uestus,tamen non set uantur ex cOsuetudine, & eodem moo de septimana Sancta. Nam consuetudo legein essicit, &. obligat etiam in constientia.
7 De festo S. Martini,& inuentioniῖ s. Crucis dicit Tab. quod
456쪽
FESTVM. Nysunt de praecepto,propter.c.Lde con. stili.&.e crucis ibidem, quae per consuetudinem non sunt reprobata, sed magis doclarataμ huic standum uidetur.3 Circa principium autem,& finem sestorum,patriae consuetudo seruetur.Et licet communiter sessum de uespera ad ueseeram semetu tamen si ars aliqua,ut sutoria, uel barbitoni ria consueuit a media nocte in aliam medimn noctem celebrare sesta,talis consuetudo secundum Cai.ibi, potest seruari. Concordare uidetur Tab.ibi. .XV.s Peccatur in die festo tripliciter,uel omittendo diuina praecepta pro tunc,uel saciendo opus seruile,uel committendo aliquid de prohibitis fieri talibus diebus. it. Io Circa primum,omittes missam in die festo de praecepto, &α mortaliter peccat,si sine rationabili causa facit:& per rationabilem causam intellige omne motivum rationi consentaneum,etiam quod non sit urgens, lummodo non adsi contemptus,& quando est minus sussiciens,peccatur uenialiter. Non enim se aliter agitur contra praeceptum, ut si omittatur missa propter seruitium infirmorum, uel pro custodia domus,uel puerorum,& huiusnodi , de quibus insta, ueri missa. g.xxis. X.Et quia non solum corpore, sed etiam mente praesentes esse debemus missae in festo,ideo si quis durante missa occupat se mente ad alia cogitanda, ut de mercantia de uenereis,& huiusinodi aduertenter,& notabiliter,non se-tisfacit missae,similiter fabulando cum aliis. II Dicere officium,uel aliam orationem , uel poenitentiam , ad quae quis tenetur ex praecepto dum actitaliter missa dicitur, non uidetur fatissecere, quia sunt duae obligationes requirentes mentis attentionem. Nam si uult attendere misi ae,no
potest officio attendere. Sed posito quod non possit audire, ut quando dicit secreta,an tunc possit quis dicere dictum os scium3Cai. uidetur dicere quod potest satissi ere utrique obligationi,& quod non peccat mortaliter, sicut dum euisatur organum in missa,quis potest dicere aliquod officiu pro illo tempore. Hoc tamen non uidetur simile, quia qui dixit psalmum imum in officio dum pulsatur organum, non tenetur attedere tali pulsationi,sed potest se occupare in aliis, usque ad tempus quo dicendus est alius psalmus,& ideo mazis teneo cum summa Sil.in uer.missis,in sine,ubi dicit quod
457쪽
audiens missam ad quam de praecepto tenetur,simul eodem tempore non potest dicere horas,&c. quia ibi sunt duae obligationes,quarum quaelibet attentionem, & deuotionem e teriorem requirimnimc ex literis, de proba. cum ibi no in Uer. uices duorum. Audire autem, uel non, aut sit missa propria,uel de moliuis,uel in propria parochia,uel extra,rio cadit sub praecepto infra,misia. . rix.ra Die festo non tenetur quis coieri, neque uitatio peccatoriunhoc praecepto mandatur,sed solus exterior cultus praecipitur ideo circunstantia sesti,non est circunstantia aliorum peccatorum necessaria,secundum Cai. ibi, nisi fierent incontemptum festi tunc.n.necessario haec circustantia confiteda esset.
3 Secundo uiolatur per opus seruile corporale, & non mysticum,& dicitur seruile quia ad hoc seruos deputatos habemus. Haec enim opera impediunt applicationem hominis ad diuina,& mortale peccatum inducunt talia opera secta in die festo. Horum autem operum quς iam sunt ex suo genere seruilia,propria seruis,ut mechanica,& arare,suere,&c. quaedalibera,ut artium liberalium exercitia,ut sonar legere, scribere,qugdam sunt communia liberis,& seruis,ut itinerare, &α 4 Prima sela opera seruilia prohibentur, reliqua licent,adeo
tit etiam opera seruilia,quando transeunt in communia,fiat licita. Transeunt autem propter necessitatem corporis, uel
animae,quandoque proprii,uel alterius, ut seruitia infrinci-riorum,medicorum,aromatariorum, & huiusmodi, & propter danum uitandum,ut quia timentur milites, uel tempestas,& huiusmodi,ideo oportet laborare: hoc enim tam seris uis,quam liberis incumbit. Quantum uero ad tertium,quatuor ab ecclesia inueniuntur prohibita, quae opera seruilia non sunt,uidelicet mercatum,placitum,iudicium ad morte, uel poenam,iuramentum,nisi pro pace, uel alia necessitate, ut m.c.omnes, te seri. te secundo,& tertio,supra dimini est, quod non solum prohibentur nisi urgente necessitate, uel pietate sed etiam processus,& sententia annullantur, ua. d. conquestus,ex Cai.ubi supra. is Quo ad prinuun , uidelicet mercatum, duo possitnt intellia gi. Primo,nundinae,quae bis,uel semel in anno fiunt secundum diuersitatem terrarum,uel mercata, quae semel, vel bis in hebdomada fiunt. Secundo,assiim mercadi, scilicet emen.
458쪽
PESTVM. Irodi,uel uendendi. Si primo modo intelligas nundinas, standum est consuetudini,per quam ius abrogatum est,cum pDgIati hoc sciant,& tolerent. Si pro actu accipias n multis attendenda est consuetudo,quae quasi ubique habet, ut ea quae dietini consumuntur ad minutum,ut panes, carnes herbae, &huiusmodi,passim venduntur,& emuntur, & licitum est, nisi epistopus aliquid horum prohibeat,uel reprehendat. Ex
36 Quo autem ad placitum, excusantur iudices rurales iusdi, centes rusticis secundum quasdam consuetudines suas , ne perdant diurnum laborem eis necessarium ad uictum clunpietatis cause hoc fit.De hoc,supra. 6.xiiii. I De iuramento intelligitur iudiciale esse prohibitum, nisi pro pace,ut supra est diruam. .xiiii.ut pro cause fidei, quae etiam diebus festis agi potest,& consequenter iuramentum praestari. is Ad cognoscendum peccatum mortale circa sesta dantur quidam regulae,quae etiam seruiunt in multis aliis. Prima est. Attendatur an quis habuerit uoluntatem, seu intentionem Diolandi sestum,quia tunc proculdubio mortaliter egit. Si non habuit intentionem, nec etiam fuit tam negligens, ut mon curauerit saltem implicite de obseruatione festi, non
preciat mortaliter,neque in omittendo.raeque inconimittendo,quia non proprie contra praeceptu secit. Et ex hac regula multos a mortali excusabis. rs Secunda est,ut quantitatem consideres operis, parum enim pro nihilo reputatur.Ideo laborare parum,ut suere.H. pomta,& huiusmodi,non uiolat praeceptiun festi, & dimittendo aliquid missae parum,ut est introitus,uel Responsorium, uel simile. Immo dicit Cai. ibi, quod recendentes communicato sacerdote,ante benedictionem,non peccant mortaliter, quia iam doctrina,& sacrificium misi e sunt completa, & non est pars notabilis missae,quamuis quilibet benedictionem,expectare deberet. Io Tertia regula est,ut considerentur causae excusentes opera acta in die festo,quae sunt sex. Primo,si opera sunt secundum se ordinata ad diuinum ciuium,ut ponare cruces, nare cavpanas,si autem non sunt per se ordinata ad diuinum cultu, sed per accidens,in colere terras,uel aedificare domos eccle-
459쪽
sae,ex hac caiisa non fiunt licita, ut consuetudo Christian nun testatur,nisi hoc fiat licitum propter pauperiatem, & necessitatem alicuius ecclesiae,de consensu episcopi,non tamen hoc consulendum fecundum Gai. ibi. Secundo , quando expietate sunt,ut exercere pro miserabilibus iudiciasia,sicut supra dictu est.Alia aute opena pietatis,ut sepelire mortuos,&Qoi tepore fieri possunt. Quς uero non sunt per se opera pietatis,in tantii sunt licita,inquantu ad pietate ordinantur, & necessitas exigit,ut dictu est.Tertio,ex necessitate sui ipsius,uel proximi,sive animae,siue corporis,sive rei p.siue dant uitalli, de quibus stipra. .xiiii. Hi oes excusantur, si audita missa , &uitato scandalo,laborant. Quarto,ex coactaon quando coguntur a superioribus laborare,aliter eis graue malit,uel da-num,uel irratu imminet propter quae excusantur. Si tame cogerentur ad laborandum in uituperiti,& iniuria festi,uel dei
non excusarentur,quia potius quis mori tenetur, Quam iniuriam Deo sacere. Hoc. n. esset sactilegiu. Quinto,ex lucro transitorio,ut in .c. licet, te se. siue sit pro capiendis piscibus, cui transeunt,sive pro aliis rebus repente occurretibus,quae alio
tepore haberi no possen i, tu modo pars lucri ecclesς,& Christi pauperibus detur,ut in. d. c. licet dicitur. Intel lige,quando causa lucri sit,si autem sat piscatio gratia recreanai, non rein quiritur licentia. Quod autem de lucri parie fiat elemosina, est consilium,non praeceptum,ut dicit Tab. ibi. . xlv. Sexto,ex hoc quod corporale opus,exercitium est actus spiritualis,nec est opus seruile, neque ab ecclesia prohibitum, unde scribere ad adiscendum, locendum,consulendum, uel signis cadum alteri,legere theologia,philosophia,& alia,quae non siint prohibit a,concilia sacere,electiones,midere, disputare,& reliqua,quae ita mentis opera sunt,ut no ad exteriore materia perficienda sint,licita sunt in festo fieri. Ex hoc excusa pictores,qui ut a discant figuras ab aliis tractas pigunt, &Puellas,quae recamaturas faciunt ut adiscant, & qui designat in carthis,auar postmodii uolunt fabricare, uel fantasticantur desiendis. Demum ex consuetudine generali,uel speciali Iopuli Christiam in aliqua patria scita,tolerasa, ct no repre aesa a superioribus,ut supra dictu est,excusantur multi,ut coqui,tabemarii nautae,&c. quia consuetudo potest sacere licitum de illicito, econtra quo ad tempus,secundum Cai. Ibi.
460쪽
22 Quarta remia,Caueas ne iudices opus Emim in festo licitum uel illicitum, ex eo quod fit, uel non fit mercenariae, itia multa opera possunt fieri in die festo ob aliquam cauam de antedictis,quod si hiemale est potest mercenariae fieri,nec propter hoc redditur seruile, ut diffule declarat Cat.
secunda secundae.q.c ii. Quinta regula,Licet ad euitandum mortale sussiciat audiri missam, & cauere a seruili opere, tamen qui audit tantum missam in sesto,reliquum autem tempus totum exponit in Iudis,uenationibus, & huiusmodi, grauiter peccat, secundu Libi,in summa,quia quantum in se est festa Chi 1stiana ridiculo exponit,quod maxime tangit,uiros graues maiores, ct dominos. ΠΜ uando transferuntur festa,ut in dominicis quadragelimς. transferuntur quo ad ossicium solum , non aurem quo ad cessationem ab Operibus seruilibus , secundum Ar. sto. quia ecclesia statuit ea obseruanda illa die,qua occurrunt. Is Si episcopus excommunicet omnes laborantes in aliquo se-sto,excommunicatio debet intelligi in casibus non licitis, &si exprimat neque etiam in casibus licitis,tunc excommunicatio est nulla, quia cotinet intollerabilem errorem ut supra dictum est, excommunicatio . . xvi. & est contra ius de seri. c.s.contra quod percipere non potest.26 Tabiena in uer. Charitas xx dicit quod quilibet existensire moatali tenetur in die festo saltem semel conteri de peccatis suis,aliter mortaliter peccat,& existens in gratia,reterre se actualiter in Deu ex praecepto. Sil. v ero in uer.Dominica. . Vi.tenet contrarium,& rationabilius iit supra hic est determinatum,ideo sic tenendum ut etiam tenet Cai. ibi. 27Sabbatum non est seriandum'. nae uideamur i euare, nisi propter aliquod Qestum tunc occulTens,ut patet in zperuenit, te conse. d.iii .contra quod quidam diebus nostris , wb fictione reuelationis factae a Beata Maria uirguis , eu
udum quia est materia pertinens potius ad forum secu Iare.quam ad conses res praetermitto. Si quis tamen uOluerit de hoc in innari vadat ad rubricas de seudis , uideat