장음표시 사용
541쪽
INFIRMITAS. 262 c. quod super. post Inno. qui dicit, quod omnes infideles,ado uille Petri,qui est uicarius Christi, pertinent. xi Christianis licitum est in bello iusto uti auxilio infidelium secundum m. in. d.c. quod super, & Oidna.consi. lxvii. quia dc Machabaei uiri sancti inter foedus cum Romanis, qui erat gentiles,& fideles iuste adiuuant dominum infidelem n bello iusto. xi.q. iii. c. iulianus,supra,bellum. .Xli. Ir Infideles non admittantur in testes contra christianos. c. nopotest. I i. q.Vi; .& Pa. in .Qi. de haere. instabitidaeus β.xiii. quia si sunt infici eles deo,etiam hominibus erunt infideles.s3 Infidelium habitu licet aliquando ex causi rationabsit chriostiano assumere, sicut fecit sanctus Sebastianus , dummodo in tali habitu non sit aliquod principaliter institutum, ad discernendum professores alicuius infidelitatis: tunc non liceret, supra, Apostata. alii. Fides. s.cit. quia tunc mentiretur contra suam professionem. An liceat disputare cum infidelibus,sirpra, disputare. .i. An ille qui nunquam audiuit de fide possit excusari, supra,fides. .ii. nam si in naturalibus exiis stente necessitate Deus non deficit,naulto minus in his, que ad hominis salutem pertinent.
I INfirmitas animae dicitur quando impeditur anima a propria operatione propteri inordinationem partiti ipsius , ut quando irascibilis, & concupiscibilis affectae passionibus , non subduntur rationi, Tho. prima secundae. q.lxxvii.ar. iii.& tunc peccatur. 2 Peccatum ex tali infirmitate tunc mortale dicitur, quado est cum deliberato consensu rationis, circa mortalia, uel proce dit adactum peccati mortalis,ut homicidij, uel huiusnodit secus in subitis motibus,quibus ratio non potest occurrere: Tho. ubi supra, ibi enim non est rationis deliberatio, cuius est ordinare. 3 Infirmitas animae quando totaliter inuoluntaria est excusata mortali penitus : quia non potest esse peccatum,quod omnino est inuoluntarium: ut si quis bibendo, Sc uini potentiam non cognostendo inebrietur,& postmodum percutiat aliquem , excusatur a mortali, quia talis passio fuit inuoluntaria. Si autem infirmitas haec sit uoluntaria directe,uel indirect non excusat. Dicitur uolutaria directe, quando uolun
542쪽
tas sertur in illud: ut quando quis intendit inebriari. In directe,quando uoluntas sertur in causam, ut cuncquis no uult inebriari,uult tamen uinum immoderate bibere, timens tamen ,& non curans de ebrietate. Ideo qui ex aliqua passione aliquem interficit,uel fornicatur, quod tamen non intende
bat a principio , tamen quia potuit prohibere talem passionem, & debuit, & non fecit, indirecte uoluit id, quod secu-
, tum est,uidelicet,homicidium, uel sornicationem Tho. prima secundae, supra,& de ma. quaest. iii.ar.X.Id. 4. 4 Passio praecedens iudicium rationis,secundum Th. quςstioni. de tua.qua l. iii. .xj. aliqualiter peccatum alleuiat,seques autem aggravat, sicut in benefaciendo passio praecedens minuit meritum sequens autem auget. Signum est enim quod motus uoluntatis est sortior, ideo magis in benefaciendo meretur,& in male agendo peccat. unde passio non est meriti uel peccati maioris causa , sed motus uoluntatis, cuius passio lignum dicitur.
x An famulus infimius debeat habere salarium, uide supra, familia. f. it. Inficini a ieiunio, & multis alijs obligationibus,de
consilio medici timorati, excusantur.
3 ingratitudo sectmdum Tho. secunda secundae. q. ij. S AD-chi.fl secunda parte,ti.ui c. ix. est uitium, quod committitur, quando beneficiatus non retribuit suo benefactori id quod debet: habetque tres gradus. Primus,quando non reis tribuit , sed malum pro bono accepto dat. Secundus,quarido dissimulat,uel beneficiu uituperat. Tertius,quando non recognoscit benescium, sed maleficium reputat: & opponitur uirtuti gratitudinis,qus ad iustitiam pertinet: ideo semper est peccatum,cum uirtuti opponatur. Haterialiter autem - sumpta,peccatum generale est,quia in omni peccato inuenitur, cum omne peccatum sit contra Deum benefactorem nostrum. Formaliter uero est speciale peccatum, & etiam mortale in omittendo, quae necess irio sunt facienda: non retribuendo,quae necessario sunt tribuenda, non regratiando,&non recognoscedo in casu in quo haec siint necessario facienda. Mortale est etiam si fiant aliqua que necessario erat omittenda,uel si ex animo interiori contemnatur beneficiu: hoc
enim directe contrariatin charitati debitae benefactori. Pos-
543쪽
set tamen hoc esse ueniale ratione actus imperfecti, quia tuc
contemptus,non esset persecte contemptus . Alias ingratitudo ueniale peccatum est, plus & minus, secundum maiora,& minora beneficia recepta.
Circunstantia ingratitudinis, non est necessario explicanda in consessione,nisi quando aggravat infinite, licet non mutet speciem, secundum Cale. ibi in summa,ut quando offeyia in benefictorem est notabilis. Propter ingi alitudinem peccata dimisia redire dicuntur ad hunc senium, quia peccatum sequens, maius est caeteris paribus,quam si aliquod nunquam suillet remissum. Ideo bonum est confiteri circumstantiam ingratitudinis, ut peccati grauitas appareat, ut dicit Gul. de pe. d. ii. c. illa peccata, sed non de necessitate secundum Tho. iiii. sen. d.xxii. Benefacies a beneficio cessiare debet,quando ex beneficio quis peior es-ficitur, secundum Tho. secunda secundar,supra,&.c. onmis. v. q. v. sic enim benescium mali occasio fieret. Quado propter ingratitudine reuocatur donatio, supra, lonatio.β.xiiij.
INHUMANITAS.TN humanitas peccatum est durioris cordis, quod misericor. Viae uirtutem tollit,nec alteri compatitur,di habet dii is pes sinias radices,uidelicet superbiam,quia tanti homo se existimat,ut credat se a malo laedi non posse. Quandoque autem auaritiam, cum propter auaritiani renuit quis subuenire in miseria positis. Tho. secunda secundae. q. cxviii. ar. viij. Est autem peccatum mortale, quando in articulo necessitatis quis potest alteri succurrere, di non uult,ut dictu ui est, su-Pra, Elemosina. .ii. S. iii. Vnde inhumanus curandus est a superbia,auaritia,& omissione, quae eum opprimunt.
INIURIA.INiuria proprie,& secundum usum loquendi, est id, quod
fit cotra alicuius honorem .ss eo. l. i.& fit primo,re, ut cum manus uiolenta insertur. xvii. quaest. iiij. c. si quis suadente. Secundo,st uerbis conuitiando, uel contumeliam dicendo. c. olim, te iniur. Tertio, literis, cum librum, Nam,uel historiam,ad alicuius infamiam perimentem quis scribit, componit, uel edit, uel malo dolo fieri secit: ut vi permittit stris sturam cadere in terram,ut inueniatur. Ede uerbo. signi.l. late uel apendit in muro,aut huiusinodi: siue hoc sectat pro-
544쪽
prio nomine, siue alieno: uel si praedicta secerit per aliud
quam per scripturam,ut per picturam,uel aliud signum uergens in dedecus proximi. v. quaest. i. c. quida. Ude inivr.l. item. apud labeonem. ait praetor,ne quid infamandi causa fiat. a Iniurians animo iniuriandi formaliter, & laedendi proximunotabiliter in fama, sine dubio mortaliter pecCat: agit enim contra charitatem: secus pro re parua. Si autem non habet animum inaurandi, tamen uel ficto, uel uerbo, uel aliter ὐ-cit aliquid non aduertens quod debuit aduertere,ut si iocose posuit cedulam,in qua continebantur insemationes: licet non hoc intenderet, tamen peccauit mortaliter,quia debuit considerare quid ageret, & quod hoc ex se malum erat: sicut de eo, qui occidit inaduertenter quod debebat aduertere. Si autem dixit,uel secit aliquid,quisit de se non importabat ni- si paruam infamiam, uel nullam, habens tamen animum se- eis iniuriandi, mortaliter peccauit, sicut qui parum furatur , animo furadi multum si posset. Plus enim pensetur animus apud Deum, quam actus, quia uoluntas pro secto habet apud ipsum, ae poe. dist. i.c. omnis,&. c. noli. Si autem lacit aliquod non aptum de se generare magnam in iam,& sine animo malo,ut puta, ex ioco, tamen sequitur magna infamia,non propter hoc mortaliter peccat: quia animus malus non fuit, & fictuin non per se erat malum graue,ex quo Derisimiliter sequi posset grauis infamia. Imputans aliquem de aliquo crimine, uel dicendo ii simi esse spurium,uel infamem,accusando,uel denuncianao,uel testificando secundum iuris formam,sine malo animo, sed ut iustitia locum habeat,no peccat, cum faciat quod tacere deinbet,nec tenetur de iniuria. Teo. l. eum qui. Idem si iacit excisplendo. ut repellat a testimonio. c. ex parte, se testi uel ab osedine,uel beneficio. c.super his, te accu. quia nemo utens iure suo, alteri dicitur secere iniuriam : de elec. c. cum ecclesia. Si
autem haec dicat tantum ad in andum,quod pr sumitur, quando non habet iustam causam dicendi, tunc iacit iniuriam,& condemnandus est,pei c. ex merito. Vj. quaest. i. Si autem habet causam,tamen non mouetur propter hoc, sed ex odio,vel ira,intendens principaliter illius infamiam, & non iustitiam,non evadit peccatum mortale, cum agat coua charitatem proximi,& adsit animi malignitas.
545쪽
4 Iniurias remittere, quo ad affectum animi, quilibet tenetur sub praecepto, quia est praeceptum Christi dicentis, dimitte,
di dimittemini: & sine tali remissione, proximus amari non posset,sicut praecipitur in euangelio. Licet tamen aliquando uindicare iniuriam Zelo rustitiae, & non liuore uindictae: ut pro emendatione peccatoris, uel ad cohibendum eum, uel pro pace aliorum,uel pro iustitiae conseruatione,uel pro honore Dei, uel alijs bonis respectibus. Tho. quaest. unica, de uirtu. & secunda secundae. quaestio.xxv. insta uindicatio,
s Quae iniuriae dicantur enormes : supra,enormis. . tertio. An liceat pro iniuria repellenda se tueri, & iniuriantem per cutere incontinenti Respondent doctores quod sic. Pan. in
C. olim, de resti.spoli.el. i. post Bar. quia si pro rebus potest
percutere,a fortiori pro fama. Tamen si percuteret clericum occidendo,uel mutilando, licet non esset excommunicatus, essiceretur tamen irregularis,in cle.si furiosus,de homi.Intellige praedicta cum moderantine,supra, Homicidium β.V. in Ba,irregularitas. . xliii. non tamen licet post Percussionem repercutere,quia non esset defensio, sed uindicta, quae reseruatur iudici, secundum Inno. m. d. Q olim, nisi serte timere tur geminata percussio, secundum eundem Inno. licet quidam oppositum tenuerint. 6 Iniuriator tenetur satisfacere iniuriato de damno dato, suo in rebus,siue in fama: hoc enim est de lege naturae,& ultra hoc, te iniuria tenetur ueniam petere,nisi esset praelatus,qui in corrigendo modum excessisset,uel nisi ex hoc maius m Ium timeretur tunc: aliter nolens hoc modo satisfacere, nodebet absolvi,quia est in mortali, & incontritus : nisi iniuriatus liberaliter iniuriae actionem remittat quo ad conscientiam, ut dicit Syl. uer. iniuria. .RI N I U S T I T I A. Piustitia, quia quis opus iniustum committit, ex sito genere est peccatum mortale,secundum Tho. secunda secundo
q. lix. ari ut in quamque materia inueniatur,quia nocumen
tum proximo inseri, quod est contra charitatem. Si autemper accidens committatur iniustitia, ut cum non intendit quis proximum offendere,nec scit se quenquam laedere,non
est mortes nisi nocumeti magnitudo, aut negligentia scien
546쪽
di, reducat actum ad suum genus : ut si quis ex loquacitate dialiquem notabiliteri infamet, etiam quod talem infamiam non intenderet. Debebat enim aduertere quid poterat se qui. Vel si quis proiecit saxum,quo solent transire homines,
S interfecit aliquem: quia tenebatur cosiderare casum.Alias est peccatum ueniale,ut pro re parua,uel in primis motibus. .Quando autem ignorantia potest excusare,uide supra,igno Tantia .v.Viij. S. IX. Sicut omne opus uirtuosum, potest diaci actus iustitiae , ita omnepeccatum, actus iniustitiae, quia contra Deum est, cui secundum iustitiam obedire tenemur.
IN OBEDIENTIA. e Nobedientia,qua quis suo superiori,in his,in quibus subii
t citur non obedit,si hoc stat ex intentione non obediendi, est peccatum mortale ex genere stio: quia iniuriam facit superiori contemnens eius praeceptum.Nam idem est contemne- Te praeceptum,& nolle ex intentione obedire praecepto . SiCenim patet,quod praecepto no uult subdi.Et quia paria sunt
nolle ex intentione obedire,& contemnere, & contemptus, ubique damnabilis censetur.ideo monale peccatum est. Fahic intellige per praeceptum,non tamen illud prcceptiun formale obligans ad monale,ut cum dicitur in uirtute spiritiis. sincti,&c. uel praecipiendo mandamus,& huiusmodi, sed omne mandatum quomodocunque obligans subditum actobediendum , prout praeceptum in moralibus distingitit. . contra consilium .intellige etiam inobedientiam formaliter, stilicet ex intentione. Aliter hiemale est,ut pro re minima,uel ratione actus imperfecti. Si autem non obediat non ex inte-tione non obediendi,sed ex negligentia,uel alia causa, tura Cpeccatum iu iacandum est secunditan matellam circa quam est. Nam si circa praecepta Dei,uel praecepta formalia superio Tum,peccatur mortaliter,ins in potentia,uel causa susticiens excuset,insta,Obedientia. .xii.praeceptum. β.iiii. Non obedire legis praecepto,quando lex est iusta,acceptata, ct non abrogata per contrariam consuetudinem,est peccatu mortale,etiam quod talis lex sit poenalis, continens tantum unum praeceptum,ut dicendo,qui percusserit aliquem uulnere,soluat. x.aureos:nisi adsit ignorantia,non crassa, & no aD sectata,quae possit excusare, uel niti probabiliter crederet,
quod si adestet legislato non uellet in tali casu obligare, uel
547쪽
i si quando contra faciens legi,non credit contrasacere intentioni statuentis,etiam quod secundum ueritatem contra B-ceret: quod tamen existimat non esse : & haec dete inatio est secunditan mentem S. Tho.iiii sen. d.xv. & secunda secundae.q.cxlvis ubi loquitur de ieiunio,& m. in rub. de obser. te. Et sicut dictum est de praeceptis statutorum,ita dicedum est de praeceptis praelatorum, quo ad culpam: quia obligant,liue sint poenalia,sive non misi quando lex uel prieceptum declararet non obligare ad culpam, sed tantum ad poenam, sicut sit in constitutionibus fratrum praedicatorum .infra lex. .iiii. Distinctio quam ponit Hen de gan.in. quo. de praeceptis statutorum est inutilis.
I Nquietudo mentis, esi filia auaritiae. Nam ex hoc quod quis ualde,uel ad aliquid assicitur,circa illud mentem occupatam tenet,uel circa negotia secularia ex aflectu auaritiae, uel circa uenerea, uel cima alia secundum diuersum affectum hominum.Et communiter ueniale peccatum est,quado uersatur circa materiam uenialiter malam. Si uero cimi materia
malam mortaliter,ut esset fornicatio,vel huiusnodi, & cum animo deliberato,tunc mortale esset peccatum,secundu Cai. in summa,ibi. Si ob metis inquietudinem quis omittat,quae ad salutem necessaria sunt,ut consessionem, & similia, talis inquietudo,mortalis est.
T Nquistio per quam iudicialiter proceditur ad inquirenda crimina,si sit specialis contra certam personam, ad poenam imponendam,requirit clamorosam infamiam prccedentem, in. qualiter,& quando,el secundo, te accu.non aute quando est generalissima,uel generalis super aliqua prouincia,uel ioco de ac .c. sicut olim. Sed si fiat contra specialem personam,aut fit contra pri latum secularem, & tunc non debet fieri,nis tanta praecedat infamia,ut sine scandalo,uel pericu- Io dissimulari non possit, ut in .d. Q qualiter, dc quando,uel fit contra subditum secularem & tunc sussicit praecessio cla morosae infamiae,etiam sine scandalo,& periculo, ut in. l.c. qualiter,& quando. Aut fit contra regularem & tunc, aut agitur ad Poenitentiam,vel correctionem, & non est necesse sertiare huc ordinem,sed de lacui procedi potest, ut in.c. repre-
548쪽
hensibilis,de appel. Aut inquiritur contra praelatum reges rem δε debet ille ordo seruari,sed no ad ungue,sicut non sertiatur in praelatis,qui remouentur ab administratione secundum uoluntatem abbatis: ut in.c.cum ad monasterium, desta. regula. Quaedam uero,st inquisitio non ad poenam imponendam,sed ex debito officit,ut puta, quod quis non con trahat matrimonium,propter aliquod impedimentum, uel Non promoueatur ad praelaturam,uel electus non confirmetur si reperiatur uitiosus,&c.S sic non praeexigitur talis ins naia,ex quo sit ex debito officii Ad hoc facit. postquam, cumultis similibus,de electio. Et quod dictum est infamiam debere praecedere,limitat Pa. quando fit inquisitio per ordinirium de sito mero ossicio,tunc non est necesse recipi testes super infamia,scd satis est sibi constar ut in .d.c. qualiter , &quando,ubi tantum exigitur,ut ad aures superioris peruenerit a uiris prouidis,& honestis. Secus in delegato, uel ordinario procedente ad instantiam partis. Paan.ta cum oporteat, de ac . &.c. delecti. De quibus possit inquisitio fieri , uide Sil. ibi. primo. q. u. a Quilibet praelatus potest,& tenetur contra siti, litum inquirere,ne subditorum sanguis de manibus eius exquiratur in die iudicii,de oss. ord.c.irrefragabili. Quomodo autem Pr ctice procedatur in inquisitione.Vide Tab.ibi. a. &.ii. Ec Sil.
3 An inquisitus de aliquo crimine,& cosessus, possit de omnibus aliis inqui1isupra, Accusatio. Axx. quia Cai. tenet contra Pe. de patu. 4 Inquisitus,& consessus crimen,non debet interrogari ad hoc quod sit testis,quia cum sit infamis iam, non potest facere sussicietis in litium se lidum Bes.siipta n litium. Frui. sed interrogatur,ut per eius dictium ueritas ab aliis possit inueniri s Inquisitus potest reclisere iudicem si habet eum suspectu.α cum speciali, te appel ut quia ex odio procedit, uel quia ex
criminosus,ar.c. iudicet.xiii. q.vii. Potest etiam negare ins iniam praecessisse, & consequenter iudicem hoc primo cognoscere oportebit. ο Iudex non debet procedere contra personam singularem inquirendo,sine instantia partis ,secundum Pa. .c. ad nostra,ctu. de iureiui .sed libello dato,di seruato ordine iuris,etiam
549쪽
si sinum sit notorium,nec ualet citatio nis parte petente,nisi sit causa miserabilium personarum, quae se tueri non posisunt,ut limitat Bar. Ede G.inse. l. iiii. .hoc autem iudicium. Semper debet adesse accusato secundum Tho.secunda secudae.q.lxvii.ar.iii.& publica inseima,locum accusatoris tenet, secundum Tho. ibi.ad.ii.& euidentia secti. In denuntiatione Nero,quia non intenditur peccantis punitio,sed emendatio, ct non agitur contra reum, sed pro eo, non est necessarius accusator ut dicit Tho.ubi supra,infra,iudex.β.Id. denunti eis. secundo. Iudex procedens ex mero ossicio, recipit iuramentum ab illis,contra quos fienda est inquisitio,non autem quado procedit ad instantiam alterius,ne instruat aduersarium, qui habet probare ea,quae denuntiauit. Secundo non tenetur reci-
Pere probationem super famam,satis est enim, quod costet, Di dimini est,secus si procedit ad instantiam partis, de accu.C.cum oporteat. Tertio , non admittit probationes contrarias super bona fama,secus si ad instantiam partis: non enim ita praeimitur contra iudicem,sicut contra partem , ut in.c. nostra,de procu.& m. c. ad audientiam, de praescii. inarto, non fit litis contestatio,sicut quando proceditur parte petente.c. uni dilestiis,de punca. Quinto,possunt recipi testes publicatis attestationibus,quia cessat timor subomationis: secus quando proceditur parte petente.Haec Pa.i d.c.qualiter, di quando,el.H.in gl.i. Quid si praelatus mandet sub praecepto, excomn unicatione, ueI iuramento,ut quicunque scit aliquem, uel aliquos secisse tale maleficium teneatur hoc manifestare3Respondeo secundum Bar.is.l.in ciuilem.C.de iur.& Pa.in. Qqui cum fure, de fur. Sit prima coclusio. Si potest manifestare simum sine manifestatione furis,& sine praeiudicio proprio , quando mandatur in communi,in omni euentu tenetur sciens reuelare, aliter peccat. Secunda conclusio,quando notorium est,talem fecisse hoc maleficium, tenetur reuelare. Tertia conclusio,
quando non est publicum,tamen potest probare per duos
testes,sine ipso metur reuelare,non tamen propriis expensis,nec et,qui passiis est iniuriam,sed iudici,secundum Host.
in.c.episcopus.x V.q.Vi.uel illi,cui iudex praeceperit reuelandum. Quarta conclusio. Si hoc non est notorium, nec pos
550쪽
sum probare per duos testes,no teneor, immo non possum reuelare tanquam iudici,per.c. plerunque s. q. vii. nec prael tus potest mihi praecipere,ut isto modo reuelam. Facit cle nolentes,cum gl. de here. Quinta conclusio. Si omnino credo, quod praelatus procedet non tanquam iudex, sed ut pater ad emendationem delinquentis,& non ad poenam, quidam dicunt,quod tenetur dicere secrete, aliter non dicendo faceret contra charitatem, intellige quado omnino credit posse prodesse,non tamen incurreret excommunicationem latam noreuelando. Non enim scit hoc iuridice, ut excommunicatio intendebat,nec praeceptum , uel iuramentum transgreder tur. Si autem quis habeat in consession nullo modo debet dicere per quodcunque praeceptum. Si autem alio modo haabet in secreto,uel sub iuramento,non sic tenetur celare, sed potest reuelare inquantum iura sinunt, quia sic intelligitur tale iuramentum,supra, excommunicatio. . xxxi. circa prin. denuntiatio. di.
s sed quid si in excommunicatione dicatur, quod manifestet,
etiam si teneret sub titulo recompensationis, supra, excommunicatio. .xxxii. Furtum. .XV. Respondet Ang. uer. surtum. .Hi. quod sententia debet intelligi,quando non est certus, aliter ii praeciperet,sententia contineret intollerabilem errorem,quia perinde esse ac si praeciperet dare suum proprium quod non est intelligendum,sed de eo quod tenet sine certi tudine. Si enim ibi exprimit etiam,quod iuste detineat,tunc talis sententia continet intollerabilem errorem. Si autem in .sententia contineatur etiam sub titulo recompensationis, tunc debent uerba ciuiliter intelligi, idest si iniuste detinet, unde iuste talis clausula potest apponi,nec si continet errorem intollerabilem , & sic communiter transeunt doc. & ui- lentur bene determinare.
io Si delimini est manifestutar,& delinquens occultus, & sui
minatur sententia excommunicationis contra eum, qui taIo
quid fecit,nisi se manifestet,vel restituat,&ci quod potest fieri,per.C. quidam .Qq. i.tunc delinquens non tenetur se man
sellai e,nec incurrit sententiam,quando in hoc casu secreto, non habet iudicem nisi Deum. Praelatus autem potest in genere praecipere,in specie autem nullus tenetur, nisi adsint inditia. Aduerte tamen,quod di si non teneatur seipsum pro-- A a