장음표시 사용
591쪽
INVENTA.I N U E N.T A. 1 I Nuenta quae habentur pro derelicto, quae nuquam habue- runt dominum,uel si habuerunt,no amplius extat memoria,uel dominus non curatur de eis,sunt inuentoris: ex quo censentur nullius esse: ut lapilli in littore, uel in terra inueti: sunt enim occupantis. Si autem habuerut patronum,uel habuerunt de proximo, ut constat quando inuenitur bursa, uel uestis,& huiusmodi,tunc sunt restituenda inueto rei domino: per.c. multi.xiiij. q. v.aliter esset furtum, secundu Tho.
secunda secundar. qixT.&.fs de sunt salsus. Et hoc est peccatum mortale,nisi pro re parua. Si uero facta diligenti inquisitione dominus rei non inuenitur,possunt dari pauperibus,
insta,restitutio. β.xx.&.xxxix. uel inuentor potest retinere, si
sit pauper,de licenia consessoris, ut ibi dicetur, supra casus,
a De thesauro autem cuius dominus nescitur, si inuenitur in Proprio fundo est totus inuentoris, si in alieno inuenitur a casu,medietas una erit domini mdi,altera inuentoris, secudum Tho. secunda secundae.q. lxvj.ar. v.ad j. Si uero non a casu,sed studiose inuenitur,& cum licentia domini,volentis
donare,quia ipse non uult quaerere,totus erit inuentoris. Si uero quaerit contra,vel praeter uoluntatem domini,tunc totus erit domini. Si quis uero sciret in aliquo fundo esse thesaurum,& dolose emeret fundum domino ignorate ibi esse thesaurum,tuc uidetur quod totus thesaurus debeat esse domini,quia inuentor fuit in dolo. C. de thesauJ.unica, si autea casti,totus erit inuenturis: quia inuenit in fundo proprio, di cessat dolus. Cosuetudo autem quae hodie seruatur, quod scilicet thesauri sunt principum,qui inueniuntur,secundum Pe. de pes .in .iΓJ.sen.non ualet in coscientia,quia propter metum dominorum seruatur, nec moribus utentium suit unuapprobata,nisi uiolenter,& est contra ius canonicum, quod disponit inuenta esse pauperum,quando simi incerta. 3 Proiectis in mari tempore tempestatis, pro alleuatioe nauis, uel aliter,si non amplius a domino quaeruntur,sunt capientium,quia tunc habentur pro derelictis: similiter de amissis Per naufragium, & de.raptis ex aquarum inundantia: aliter Non possunt capi,& si capiantur ne pereant, debent restitui
duo. Sic.n.iustitia exigit ut unicuique V suu est reddatur.
592쪽
INVENTARIVM. INVIDIA. I s4 De terra addita,uel remota propter. rapinas fluuiorum,est rubrica ns 1. de re. diui . tamen in omnibus communiter standum est consuetudini, quae est optima legum interpres. Vbi autem cessat consuetudo, standu erit iuris dispositioni,quod ita disponit,quod insula nata in mari,est occupantis. In meis dio uero fluminis , est communis habentibus praedia iuxta sumen hinc inde. Si no est in medio,est proximioris. Quod si fumus diuidatur,& cingat agrum,erit ager illius cuius ante erat. Si flume mutat alueum,primus alueus essicitur eoru, qui praedia iuxta illud habent, secundus uero est publicus. Et si post reuertitur ad primum, secundus erit habentium Praedia prope illud,sed ager inundatus,aqua recedente remanet eius cuius erat: haec est dispositio iuris, quae satis aequa esse uidetur.
1 Nuentar una esse uidetur scriptu n qua haereditaria bo-- na,vel etiam alia,apud aliquem inuenta scribuntur:& harinredi tacere,est utile. Nam si non secerit, de omnibus legatis, di debitis tenebitur si autem secerit, ultra uires haereditarius grauati no poterit,dummodo coeperit ficere illud insta tres dies a morte testatoris: uel postquam se fuisse institutum haeredem nouit. Scribat enim omnes res defuncti sub testibus, ct infra. xl. dies,uel annum sit res sunt remotae,perficiat. Haec notantur.Tde admi.tu. l.tutor,& ibi Bar. Abb. in .c.j. de soluain. c. plerique,de in v. eccle. in .xviij. col. uer. alia quaestio, &xlo. aucte. sed cum testator. C.ad legem Dici quia si filius mar- res non conficiat inuentarium,licet teneatur creditoribus ultra uires h ςreditarias, intelligitur tamen sua legitima reseruata: quia de illa latis lacere no tenetur. An autem Dicidia ponsit detrahi,uide Bart.in.l. in ratione. s. quod uulgo.ff. ad legetaci. Haec ad legis peritos spectant magis, quam ad animam
INVIDIA.I Nuidia proprie est, quando aliquis dolet, quod alius pro
speretur,non propter aliud,sed propter hoc solum quia ille parum distans,bonum,seu melius habet. Apprehendit.Π. inuidus illius bonum,quas diminutio sit suae excellentiq. Et est ex suo genere mortale peccatum: quia contra charitatem. Tristatur erum de eo,de quo debet gauder secunt an Cai.
593쪽
Dei licet,ex Tho. secunda secundae. q.lw.ar. iiii. supra,Incanatatio. s.li.Neque daemoni credendum est,cum mendax sit.
I R A. 1 I O,appetitus uindictae dicitur,ex passione naturali proue- niens ecundum Tho.prima secundae.q. xlvi.& quia uindicta potest iuste appeti,dc infligi, ut si pater contra filii delictum irascatur,illumque secundum debitu modum punilat,
Peccatum non est,maxime mortale. Si autem quis appetat
uindictam iniuste fecitndum se,ut scilicet quis occidatur,etici quod mortem non meruerit,uel si meruit,appetit illum puniri non a iudice,sed ab homine priuato,non habente autho- iritatem occidendi,uel appetit puniri a iudice merentem puniri non pro iustitia,sed ut animo suo malo satisfaciat, δc sic in his casibus mortale est, quia contra charitatem proximi notabiliter,dc iustitiam.Item si quis ex uehementia irae excisdat a dilectione Dei, uel proximi,ut quando quis uehemen' ter irascitur contra Deum , vel quando ex ira nimia prox, mus scanii. iliratur,uel quando ex ira cadit in odium, ut trabem faciat ex sestum,in his mortale est. Propter tamen im persectionem actuss,uel in primis motibus ante deliberatu consensum,erit ueniale,ut si quis trahat puerum per capillos uel appetat uindictam de parua re. Potest etiam esse mor' tale ex interiori motu animi,ut quando quis ita accenditur rex furore irae,ut ratio succumbat,dc de hoc aduertit, dc non refrenat uel ex motu exteriori, quando aliquid adiungitur contra Deum,uel proximum, ut blasphemia contra Deum, uel sanctos aut obprobrium, uel huiusmodi contra proximum,quod sit notabile,etiam mortale est. a Ex hoc uitio sex filiς oriuntur,uidelicet. Rixa,tumor mentis, contumelia, blasphemia, clamo indignatio,quae quide sunt mortalia,uel uenialia peccata,iuxta determinationem facta. Et quia multa peccata ex hoc oriuntur, ideo dicitur uitium capitale.Tres irae gradus in euangelio ponuntur, scilicet irasci fratri suo interius in animo, licere racha, quod significat iram per exteriora,& dicere fatue, quod notat irae eflectum.
IRONIA. r 1 Ronia est mendacium in uerbis, uel factis consistens, ut
. si quis minus dicit,quam se existimat. Sicut cum quis asserit de se aliquod utile,quod tamen in se non recognoscit, aut
594쪽
negat aliquod magnum,quod tamen existimat se habere.Et semper est peccatum secundum Augu.li. de uerbis Domin,
xxii. q. ii. c. cum humilitatis causa. Concor. Tho. see da secundae.q. cxiii.ar.i. Hoc uitium iactantiae opponitur, quod aliquando mortale est secundum cim stantiam , ut quando ordinatur ad notabiliter decipiendum,sicut mendacium, uel ratione finis.In pluribus tamen est ueniale peccatu, quia, non est multum proximo perni iosum, neque Deum multum inhonorans,nec claritatem tollens.
IRREGULARITAS.x T Rregularitas secundum Spem. Est nota,seu impedimentucanonicum,ex facto,siue de ficto proueniens, quo quis ad ecclesiasticos ordines promoueri,& iam promotus in eis ministrare prohibetur:ande temp. or.c.fi. Vnde in plus est,tquam suspensio, quia non solum importat inhabilitatem ad executionem,ut suspensio,sed etiam inhabilitatem ad ordines. Tribus modis in genere contrahitur,uel ex delicto, uel ex desectu corporis,ues ex desectu sacramenti, de quibus loquuntur dostin. c.nisi cum, te renu. Sed in specie in casibus xxiii.incurritur.Nunquam tamen incurritur, nisi secundum illos modos,qui expressi sunt in iure. is qui, te sen. m. quoniam iuris positivi poena dicitur. Secundum Inno. a Primus modus quo incurritur, est per homicidium,uel mutillationem, quando quis actualiter occidit, uel mutillat,ueli' operatur aliquid,quod sit horum causa, etiam quod sit absque peccato,secundum Tho. secunda secundae. q. lxiiii.ar.vii. ad .iii.& quo ad obseruantiani modernam, est de iure positi Io,secundum Inno.& Hos .in .c. omnis. xvii. q.iui. Et si adsit Doluntas occidendi,uel mutilandi,& fiat opus ad hoc lut sequatur,non tamen sequiturmon propter hoc talis poena ir-gularitatis incurritur. Similiter cum quis permittit aliquem occidi,cum possit adiuuare,non incurrit secundum ueram opinionem,quia haec non sunt in iure expressa:& non incurritur nisi secundum,quod expressum est in.d. is ciui. 3 Ad discernenda melius ueritate,ponit S.Th.secunda secundς supra. ar.viii.tres regulas,quam Prima est haec. Das opera rei licitae,& adhibens diligentia qua debet,& non excedens, nec habens uoluntate occidendi,uel mutilandi,non fit irrregula
595쪽
4 secunda regula.Dans operam rei licitae,& non adhibens it ligentiam,quam debet,uel existens in culpa,etiam leui, non
nutam leuissima,ut infra. .vi.&.xii,st irregularis per homicidium sequens, uel mutilationem .c. presbyterum,eo. ti. s Tertia resula. Dans operam rei illicitae, quantumcunque adhibeat cistigentiam,sit irregularis per sequens homicidium,
uel mutilationem .c. Suscepimus,eodem titu. His regulis multos casus solues.s Infins,qui non est doli capax,& furiosus , qui lucidum non
habet interuallum,propter homicidium,uel mutillationem, non fiunt irregulares: in cle. furiosus,de homi. Pa. in.Ci de delici pue. Facit pro finivso.l. i. C. de fal. mo.Not. quod dans operam rei licitae,& si non adhibeat totam illam dilig iam qua deberet. si sit in leuissima culpa omissionis, non essicitur irregularis lecundum communiter doct.&.c. quaesitum, de poe.
γ Occidens, uul mutillans,seipsum defendendo,non ualens aliter sacere, Non ess irregularis, nec occidens, uel mutillans dormiendo cle. Unica,Jehomi.Tho.contrarium tenuit, se cunda secundae. silpra,&. iiii.sen. d.xxv. q. ii.ar. ii. ad. iii. quia
fuit ante istam determinationem,si tamen non fuit in culpa, ut infra. .sequenti. 1 Iudex si etiam iustae hominem occidat, si irregularis.c. aliis quos. i. d. Idem dic de accusatore,testibus, notariis sententiam scribentibus,& legentibus,& de omnibus agentibus in causa mortis,uel mutillationis,uel furentibus, etiam si contra insitelem hoc faciant,etiam de animantibus, & autorizatibus,secundum Tho. ubi supra.& c.sicut dignum,eO.titulo, ,&.Celericum. d. quinquagesima Idem de occidentibus casua liter,uel dormiendo,quando culpa,uel negligentia eis imputatur,ut quia sciebant suam consuerit linem surgendi in nocte,& non adhibuerunt remedium,ut debebant,& huiusinodi. secundum Bart. l. poena. ff.de parici. secus de ebrio, qui ind. cle. non excipitur,ideo si occidit, uel mutillat,etiam quod non fuerit in cispa ebrietatis,fit irregularis, secundum Carila. d. cle. unieas. Not. quod ista duo, uidelicet occidere, uel mutillare,quo ad irregularitatem aequiperantur, in cle. unica , de homi. Not. secundo, quod iudex,uel doctor, in dubio non debet aliquem iudicare irregularem, ar. de pinn.
596쪽
d.L hoc autem,&.c. is qui, te senten. ex. lL VL Poenas enim s quantum possumus reui ingere debemus. Not. tertio,quod in dubio quilibet debet se reputare irregularem,ut in .Qad audientiam , de homi. Haec duo notabilia immediate praecedentia, ponit Host. in . d.c. ad audientiam, de homi. O Not. quarto,quod ad hoc,quod quis incurrat secundum Inno. m. d.c. ad audientiam, necesse est, quod interueniat, uel consilium,uel praeceptum,uel factum,ues defensio , uel cooperatio occidentis, nam sola uoluntas irregularitatem non inducit. Not. quinto,quod existens causa remota homicidii, ut qui secit gladium,quo alius occidit hominem, non est irregularis propter sequens homicidium .c tua,de horni. nisi cum talis caula remota,animum nocendi habuerit, uel debitam noadhibuerit diligentiam, uel non cogitauit, sicut debebat.c presbyterum de homi. Huius ratio a intrario sensu sumitur 12 Not.sexto,quod dans operam rei licite si suit in culpa etiam lauissima in committendo,tenetur de casu inde secuto, quoad irregularitatem,in c.clerico iacente. o,d. si uero fuit in leuissima culpa omittendo,non incurrit, per.c. quaesitum, de poen. & re. Iura enim plus tollerant culpam omissionis , quam commissionis, Barto. in . l. quod nerua. st. depo. uel
33 Not.septimo,secundum Cai.ibi,in summa,quod appeIlatione ii regularitatis homicidii uoluntarii,uon uenit irregulariqias propter occisionem hominum in bello iusto,uel alias iuste factam,quia ubi non est homicidium,nec ibi est irregularitas holmcidit: sed quando homo iuste occiditur ibi no est homicidium,quoniam homicidium species est criminis, sed occisio hominis iusta no est crimen,ergo nec homicidium, ergo nec irregularitas homicidii, siue uoluntarii, siue noni sed est alia irreguIaritas,uidelicet causa sanguinis, usque ad mortem.Ideo quando quis reseruat sibi dispensationem imregularitatis homicidii,non intelligituraeseruare irregularitatem occisionis iustae,quae homicidium non est. Unde si papa reseruat sibi homicidii uoluntarii irregularitatem, non oportet propter talem iustam occisionem adire ipsum, ut ab
irregularitate dispenset,sed alius poterit hoci
597쪽
4 Not.octavo,quod actus propter quem quis essicitur irregu- Iaris,sive sit laicus,siue clericus,ex hoc,quod inducit irre u-lari tatem,non est peccatum mortale,Neque ex hoc,quod reddit clericum inhabilem ad executionem suorum:ordinum, sicut nec actus reddens hominem inhabilem ad susceptio.
nem sacramentorum, ut participare cum excommunicato extra diuina,per quod excommunicatio minor incurritur,
per quam quis fit inhabilis a susceptione sacramentorum, &tamen non est peccatum mortale,& simile est de censuris suspensionis,& interdicti,secundum Cai. ibi,in summa. s Si quis mandauit homicidium fieri,uel mutillationem,&.antequam fiat essectus reuocet expreste, immo etiam tacite, ut faciendo pacem cum occidendo , non incurrit irregularitatem,secundum Inno.secus si non reuocauit, licet per spatiutemporis non fuerit secutus essectus,infra, mandatum. .uii. is Si quis mandauit aliquem uerberari prohibens tamen ne occideretur,uel mutillaretur,& nihilominus,ille cui mandauit
occidit,uel mutillaui mandator fit irregularis:suit enim in culpa,quia debebat cogitare hoc posse euenire.c s. de homi. Pa.la.d.Cad audientiam. Secus quando mandauit fieri modeste,& dabat operam rei licitae, ut pro correctione, quia iuxta regulam supra datam,non incurrit secundum m.& Inno.inc.ad audientiam. Et quando uerisimile non erat periculum de hoci , I Si patronus famulo uerberato dixit ,non reuertaris donati, nisi audiam aliquid de te contra uerbenintem , &ta famulus interficit eum,erit irregularis, quia animauit famulum. Sic enim suit determinatum, ut dicit Pa. m.c. ex literis, da exces praelatorum. i3 praelatus habens iuristitionem temporalem, mandansque ossiciali suo,ut inquirat super aliquo crimine , & faciat iustitiam,etiam quod sequatur mutillatio,vel mors, non erit irregularis,in.Vi.necle. uel mo. episcopus. Si autem interrogetur de aliquo specialiter qui meretur monem,quid sit agendum,potest relpondere,ut considat peritos, non autem tali- tet,ut interrogans intelligat directe,uel indirecte illum debere poena sanguinis puniri,secundum Rav. quia si ex eius responsione reus occideretur, fieret irregularis taliter respondens. Potest ergo dicere hoc consuum non pertinet ad me,
598쪽
ueI nobis non licet interficere quenquam , uel huiusmo- tili Et si propter talia uerba iudex interticiat reum, non proin pterea fiet respondens irregularis,quia uiam non dedit. Si quis autem in generali quaerit, an propter tale crimen quis mortem m ereatur,& tunc non imminet casus de praesenti, potest ueritas clare responderi sine irregularitate. Hanc sententiam tenet Pa In .d.c. ex literis. Quod si de plectendo depraesenti responcleat,quod meretur mortem,non tamen praetor proprer hoc clat mortem,sed propter athid,ut puta, quia iam disposuerat hoc,uel quia habet legem claram,tunc non fit taliter respondens irregularis, quia mors no est secuta ex sua responsione,secundum m.supra. io Princeps faciens legem,quae postmodum rei traduntur morti,non est irregularis,secundum Arch. In.c. ossicia. xxiii q. V. neque praedicatores horiantes principes ad faciendum iustitiam in eommuni,etiam quod ex eorum uerbis moueantur ad inquirendum , & puniendum malefactores poena mortis , fiunt irregulares, quia non sunt causa alicuius particularis occisionis.1o Clericus habens iurisditionem in aliquo loco, non debet esse praesens cum iustitia mortis , uel mutillationis exercetur , aliter fit irregularis,quia ex sua praesentia uidetur opem prae flare,uel autnorirare homicidio,secundum Pa. in.c si quis uiduam. d. o. Secus in non habente iurisditionem: licet grauiter peccent, acientes contra.c. sententiam,ne cle. uel ino. nisi id
uiam iustam habeat,ut quia associant consonando decapitandum. Non debet ergo,clericus interesse homicidio nisi
ri Praelati,uel clerici,qui petunt contra aliquem iustitiam, cui debetur poena sanguinis,uel mutillationis cum protestatio- rne,quod non intendunt poenam sanguinis , non incurrunt irregularitatem,etiam quod sequatur effectus, in.c praelatis, de sonat. lib.vi. uel cum petunt super crimine, pro quo non debetur poena finguinis,etiam quod sequatur mors . Secus, quando in primo calu petit sine protestatione fit irregularis sequente estectu. Vide bene tex. huius.c.ct sta. in eo. o Per solam ratiliabitionem homicidit,uel mutillationis, non incurritur irregularitas,quia nunquam dicirur quis irregula
ris,nisi ubi iure cauetu secundum Host. in sum. de homus.
599쪽
qua poena sed non est expressum in iure, quod quis per rati-
habitionem solam incurrat irregularitatem, sicut de excom- in unicatione.c. si qui de sen .exc la. vi. igitur,&c. Et ita tenet Ang. uer. homicidivin. u. .vii. Aliqui autem tenent, quod incuri itur,quia ratilaabitio aequiparatur mandato,de re. iv. lib. Vi. rati habitionem sed per mandatum incti itu ergo di perratiliabitionem. Haec ratio non concludit, quia ratiliabitio aequiparatur praecepto in culpa,non autem in poena,quae esta iure,sicut est irregularitas. Tene ergo primum,quckl etiain sequitur Arch. in. c Omnes. XVii. q. iiii.
23 Prae latus incarcerans subditum delinquentem taliter, quod in paucis diebus moriatur,est irregularis,nisi sui iat secudum ordinem,& modum si ae regulae decundum Io. de lig. Lia cle. s. de poe.& re.& Pa tn.c.cum non ab homine , de iudi. quia excedit modum. Ad hoc est texan.cad auclientiam, de sente.
24 In quilitor tradens hereticum iudici seculari,quem scit comburendum H instando apud iudicem,quod comburatur,nsi est irregularis,secundum Host. in . d. c.aa audientiam, de ho mi.& Fch. in d.c.ad abolendam, te here.m f. quia solii inquisitori prohibetur,quod no pro se exequarur, quod no facit. as Ad intelligendum quomodo quis uerbo consulendo,incurrat Irregularitatem,pono quasdam regulas, quarum prima haec est. Dans consiliu super morte quatio imminet casus deprcessenti,& sequitur mors,uel muti l latio, incurrit irregularitatem c. si quis itiduam. l. So.& Hos .in. l. Cex literis. Si uero praesentialiter casus non imminet,& dolose non cosulit, non moirrit,ut dictum est supra. .Xviti.&.MX.
Secunda regula: dans consilium dolose, scilicet, ut sequatur mors mediate,uel immediate, ii sequatur effectus , si irregularis, 'la est causa homicidii,per. a. c. si quis uiduam, ut siquis doceat modum uenenandi Titium, credens quod hoc modo interficiet Socratem,& sequatur actus, licet causa mortis non sit immedvita, quia tamen intendit, incidit in poenam hanc.
Ieatia re M claris consilium non dolose causa mortis mediatan est uerisimile quod debeat sequi,est irregularis,quia hoc debebat cogitare,ideo fuit in causa omissionis , secus si
600쪽
minebat,quia tunc non tenebatur cogitare, quod non erat
ueris mille casurum, ut si consulat .debere aggredi bellum, uel simile.
23 Quarta regula.Dans consilium etiam non dolosum de catissa mortis praesentialiter,& immediate imminentis, extra ea, quae sunt ex catis a fidei, est irregularis,secundum Inno. in.d.
29 Quinta regula.Dans consilium Petro,ut occidat Io. & dum uult hoc agere occiditur a Io.est irregularis,secundum Pan. in. d.c.ad audientiam,quia dabat operam rei illicitae,& Ioan. m. in. c. s. de homi li. vi. Debuit enim illud praecogitare, &quia non praecogitauit,fuit in causa omissionis:ideo incidit. 3o Sexta regula.Consules alicui,ut exponat se periculo, ex quo uerisiimliter potest sequi mors,si sequitur,fit irregularis, secundum Inno. & Host. debebat enim hoc cogitare t secus si non erat ueri sinule. Pro fide tamen, Christo,& ecclesia, potest dari tale consilium,ut quis exponat se morti,sicut secere martyres,secundum eosdem, &. xxiii. q. iii.c. pro membris: &Feli. in.c. sicut dignum,de homi.tertia col. circa s. & pro hac causa excusantur inquisitores tradentes brachio seculari hcreticos,quos credunt pro certo morituros,secundum eundein. c.ad abolendam, te haere. in s.& instant apud iudicem. 3i Suadens alicui ne opem ferat occidendo, quem uolebat adiuuare,si hoc facit mente corrupta, & ille occidatur, est suadens irregularis,secus si hoc facit ne adiuuando ipse occidatur,ut solent facere parentes erga filios,& amicos,secundum
habuit,neque dabat operam rei illicitae. 3r Consulens uolenti fugere,ut remaneat, sperans componere pacem bono animo,& non timens uerisimiliter de morte, si casu occidatur,consulens non erit irregularis,quia dedit operam rei licitae,& non suit in culpa commissionis, nec omisisionis: secus si hoc malo animo fecit, uel erat uerisimile
de occisione. 33 Clamans contra latronem,ex quo clamore latro occiditur, si iri egularis,secudum m. in. c. significasti,el. ii. de homi. etiaquod non habuerit animum,ut occideretur,nimen erat ueri