장음표시 사용
631쪽
uel non potest mittere,& pars instet, debet ipsum condena-ie,quia talis,& si secrcte sit innoces: non tante in soro extrinis seco,nec iudex illum occidit,sed testes,& iustitia, cuius ipsentinister estinec tenetur renuntiare ossicio si non uult.Debet tamen facere omnia quς stit,& iuridice potest,ut salvet innocutem Hanc uiam sequitur Cai. ibi, secunda secundae q. lxvii. Ar.ti.& uniuersaliter doct. quae determinatio ortu habuit ab Amb. sup beati immaculati,ideo tenella laqua uera, & iusta. 37 Carnisex occidens innocentem,quem scit iuste tamen condemnatum,non ualens subterfugete sine inobedientia, non reccat per eandem rationem,quia exequitur iustum iudiciis, similiter si dubitat de sententia intuita,non peccat, quia ipsius non interest discutere superioris sententia, secundu Th. secunda secundae. q. lxiiii.ar. VI. ad. iii. Si uero sententia contineret intollerabilem errorem,quem ipse sciret,ut si quis conderamaretur ad monem,quia coluit, seum , ut sancti martyres tuc nullo modo potest exequi sine peccato mortali,& alii
ministri eodem modo cooperates in morte innocentis peccant. Magis debemus obedire Deo,qui dicit innocentem occidi non debere,quam principibus.
iv DICIUM.r I Udicium factum a iudice ex leui suspitione, te aliquo graui secundum Tho. secunda secundae. q. lx.ar. iii. est peccatu mortale: secus est uiolenta suspicione.Q dicit Dominus. xxxii.
q. L& hoc quatum ad exterius iudicium,ad quod iudex procedit.Temerarium est.n.alique ex leui suspitione condenare.
a Iudicium debet fieri secundum leges sesiptas ,quia iudiciu in hil aliud est,quam deTnitio eius,quod est iussum. Fit au-
te aliquod iussum,uel ex iure naturali, uel ex iure positivo. Leges autem stribuntur ad utriusque iuris declarationem. Ideo iudicium secundum leges 1 iptas procedere debet, secundum Tho.supra,ar. v. dummodo talis lex, non desciat a iusto naturali,uel positiuo: quia si lex scripta contineret aliquid contra ius natural esset iniusta, nec uim obligatiuam haberet,nec uere diceretur lex,sed legis corruptio,ideo secundum eam non esse iudicandum.
3 Non semper iudicandum est secundum uerba legis, sed magis secundum intentionem conditoris legis, qui si ad esset in liquibus casibus, aliter dessiniret: & tunc recurrendum est
632쪽
ad aequitatem rationabilem,quia ratio est anima Iegis.ss de bonis da. l cum ratio,& ubi habemus legem, rationem Fotius innitendum est rationi,quam legi,iecundu Bar. in proce. U .ult. alle.glo. in. l. adeo. quod sentit dominus Ang. dicens
quod allegare legem ubi habemus rationem, nihil aliud est,
quam mentem confundere in cosi. xxxiv.Non tamen semper
propter aequitatem debemus recedere a lege scripta, secunduPa. in .c. s. de trans. quia iudex non debet es e ciementior lege uel uideri aute. de iussi. 6.oportet,col.Vi. Si tamen nec ius,nec aequitas sunt scripta,siniet iudex aequitatem,ut in. d. c. f. licui etiam in his,quae relinquuntur in arbitrio uidicis , sequenda est aequitas,ut dicit Inno. in . c. i. te consti. Quod si alterii tantum est scriptum, hoc seruetur:si utrunque seruada est quitas,si in specie est scripta. Si autem in genere est scripta,& 1us in specie,s eruetur ius,quia species derogat generi. Si utruque aequaliter est scriptum, praeserenda est aequitas, ut communa ter dicunt doct.& bene. 4 Iudicium redditur iniustum quandoque,quia iudex non est competens puta)non habet authoritatem super reum,quandoque ratione person ς agentis,ut quia est minor,uel excomniunicata,& huiusmodi,quae agere non potest , nisi in certis casibus expressis a iure , quandoque quia agitur de re, quae sub tali iudice tractari non potest. Multe enim personae stirit
quae uocari in iudiciuin non possunt. Tab. uer. Iudicium. β. Vii. quas iudex debet scire,nec citet,& citando peccet. Si pupillus uocetur in iudicium,& nullus eum defendat, iudicium erit nullum. l.contuinacia. R. de re iudi. O Mulier non potest uocari in iudiciuin,nisi in casibus in iure expressis,contra eius,scilicet uoluntatem, secus quando uult c. mulier, te iud li. vi. Gasus autem expressii sunt, in causis criminali. si de pub. iud. l. pe. inserendo testimonium in causa criminali,quando potest admitti . in ra, testis. .i. & quando est tutrix filiorum,& non uult actorem constituere: Inst. deciam. 6. Ult.Non autem mulieres religiosae,etiam li uellet, possunt uocari personaliter in iudicium,ut in. d.c. mulieres. Et si contra praemissa citentur, totum est irritum ipso iure, in. d. c. mulieres. Et pro uera causa,iudex ad eas pro testimonio ire, uel mittere debet in.d.c.mulieres:& singens casum , ut iudex
uadat ad illas,est excomunicatus,supra,excoicatio.la iuu
633쪽
ν,Μultis modis peruertitur iudicium,in.c vatuor xi,q.id.uI- delicet timore, cupiditate ,odio, S timore. Si iudex no te procedat ad litis contestationem, in lumine candellae, uel sententiae prolationem ,licet non debeat facet e, ut in.c.c-suluit, de ossi. dele. ualet ouodlagit dummodo non adiit aliud impedimentum. Multa enim prohibentur fieri quae facta tenent, de reginiu.Cad Apostolicam. Et licet iudex ordinarius non possit ultima die sui ossicii iudicare,ut In.',eu qui. si de iur.omni.iu.sii tamen iudicat,sententia tenet.l.me nil nisse, te ossi proconsul.Delegatus bene potest,m .d.c.consuluit:. audicium quomodo debeat incipi, & finiri, Si
a Temerarium iudicium dicitur, quando quis line luincienti certitudine iudicat de intentione,seu animo proximi, Scit Peccatum, quia nemo debet assertiue definire in animo suo quod nescit,' sertim in alterius praeiudicium.Et sit hoc mocio iudicat proximum de mortali,mortaliter peccat,li de ueniali uenialiter,quia sine sussicienti causa despicit proximu, di in suo corde dat illi iniuriosum locuna,absque iationabili causa,quod facere non debet.Not.quod aliud est iudicate de facto,aliud de persona. Si quis auiuit uerbum turpe, de
iudicat hoc secundum se esse peccatum mortale, non est temerarium iudicium personae,ideo nec mortalem autem iudicat dicentem tale uerbum peccasse mortaliter, tunc est iudicium personae,& temerarium,& peccatum mortale . quia non habet sussicientem rationem ad hoc iudicandit. Potuit enim proserens uerbum illud turpe,proferre,uel ex leuitate, uel ex surreptioe animi,etia sine peccato mortali:ex Cai.ib in summa.Temerariu iudiciu est inalu,quia sic iudicans ossicium sibi non competens usurpat, quia non est dignus iudicare alterum, quia est isnorans, & quia hoc prohibe
Iurare est Deum in testem uocare, secundiun Augu.in quo A clam fer. de periurio,& est actus latreae quo Deum honoramus,secundum Hiero super Matthaeum, quod quidam canonistae ita dessiniunt. Iuramentum est assirmatio,vel nega
tio de aliquo licito,probabili,& honesto,iacto, uel fiendo, sacrae rei attestatione firmata: quod fit siue ore,siue facto,ut
634쪽
cum laguntur litere,etiam sine uerbo,uel aliquid huiusmodi. Et licet quis iuret per creaturas, principaliter tainen iuratur per Deum,inquantuin diuina uirtus in illis est manis 1la. Et cum iuratur per fidem,per Sanctos, per Euangelium, intelligitur is cuius ueritas continetur in fide,in Evangelio,& quam sancti tenuerunt,Tho. secunda secundae. q. lxXXm.a, i.&.ili. sen. d. xxxix.a. i. Et dicitur iuramentuin quasi pro iure.
sit introductum. 2 Iuramentum aliquando sit per execrationem, ut dicendo nnon est uerum, leus me non adiuuet: uel simile, uel si non est sic, ueniat mihi,uel filis meis tale,uel tale malum,uel sit per simplicem attestationem, ut dicendo per Deum sic est, Dc. Et est assertorium iuramentum,& promissorium, secunilum Tho .supra,Pa. cis Christus, te iure iur. , Iuramentum secumdum se est iustum, licitum, & hones fu, quia introductum est ex fide, qua homines credunt detuneste insallibilem. Ex sine autem introductum est ad iustificandum homines, & finiendum controuersias , ut dicitur
Haebrae. vi. Sed male utenti caedit in malum,cum non ex necessitate,& debita cautella quis iurat,tit pro leui causa, di aD silescit,cum periculo periurii,uidetur enim tunc paucam re uerentiam deo habere. Fuit & aliac ausa promissiua scilicet ad uitandam idolatriam,c.considera. xxii. q. i. Est etiam meritorium,si cum reuerentia, & utilitate iustae iuretur, quum per hoc, dc sibi ipsi,& proximo subueniatur,nec sine necessitate est iurandum,uel utilitate. c. ita ergo.xxv. qci. Et quando prohib etur iuramentum, intelligitur extra necessitatem rationabilem, ut in c.& sicut Christus, de iur.tur.Haec secundum mentem Ray.a quibus non discordat S.Tho. dirare per creaturas secundum se non licet,secundum Tho. supra, ar. vi. sed per eas in ordine ad deum, inquantuin in eis diuina ueritas manifestatur,& sic vocamus deum in testimonium ueritatis,quae in creaturis relucet. Prohibuit autedominus iurare per coelum, & terram, dcc. Matthei. V.zob. hoc,ne eis diuina reuerentia exhiberetur,& propter hoc punitur clericus per creaturas iurans, xxii q. i.c.clericum, dic. c. sequenti.
huans per membra inhonesta Dei,uel Sanctorum,mortaliter peccat,ut pote deum blasphemans, di iniurians. c. si quis
635쪽
Per capillum. E.q. i. Si uero per membra honesta,ex modo iurandi non peccat mortaliter,post et tamen peccare ex contemptumet irreuerentia,ut cum suum iuramentum importaret blasphemiam,vel ex periurio,supra blasphemia. .i. io De se a iuramenti non oportet esse solicitum, quoniam quocunque quis iuret,& intendat iurare,est iuramentum,&si tale iurat,est periurus,sed curandum est,quod iurame tum commitentur ueritas,iudicium dis retionis, ne leuiter,& sine necessitate rationabili iuretur, & iustitia , secundum Tho.supra.a. iii.& Hieronymus dicit,quod si ista desuerint, erit periurium. Iurans filis,dubie,uel cum intentione non seruandi iuramelum,uel iurans uerum , credens tamen esse Blsum, peccat mortalitemquia nomen Dei uane assiimit. Iurare uero sine Decessitate,uel cause,si adest ueritas, & iustitia, non semper est mortale,secundum Tho.itisen. l. xlx.q.i.ar.est. q.ii.ad. titi. quia non est directe contra illud praeceptum, non assiimes nomenwtc. Posset tamen esse peccatum, uel propter asisuesectionem,& periculum periurii, uel ex alia cause, quae posset interuenire. 2 Iurans per idola,uel Blses deos,uere reccat quatum ad ser-mam iuramenti,sed non quantum aci assertionem,uel promissionem:& quado quis est paratus iurare per selsos deos, ut paganus,potest sine peccato recipi eius iuramentum, seocundum Th.supra,quia potest bene, & male iurare si uult, non potest ad hoc induci sine peccato, quia induceretur ad
peccatum. Posilinus enim uti peccato alterius, non autem
inducere ad malu sicut de eo,qui accipit ad usura a parat .s Iurans secere aliquod malum,quod est mortale,ut furtum, uel simile,peccat mortaliter, siue intendat illud secere, siue non quia si intendit lacere peccat mortaliter, si non intendit lacere, lis iurat,contra id quod habet in mente , & sic mortaliter peccat. Secus quando iurauit tacere aliquod ueniale, uel indisserens secundum se, quia non deest ueritas de necessitate salutis, potest enim secere quod iurauit sine
mortali peccato,cum sit res Denialis Cocor.Ar. Bo. post Ro. sed si iurauit iacere tale ueniale, ut dicere mendacium ossiciosum,non tamen intendebat secere,sed contrarium intendeba; iacer dico quod mort liter peccauit, quia intende.
636쪽
IVRARE.',at animo periurare, & non potuit hoc fieri sine contemptu . Conformiter hoc doctrinae S. Tho. secunda secundae.
o Promittens,aliquod bonum possibile sibi, uel quod no est
malum,sub iuramento,propter metum, tenetur obseruare,
si potest sine interitu propriae salutis, sed habet remedium.
Primo,ut petat absolutionem a iuramento .c.si uero, de iuritur. Secundo,ut petat creditorem compelli ad relaxandum, uel restituedum.c. i.de iur. ivr.Temo,ut denuntiet iudici ex correctione fratema. Et si iurasset non denuntiare, illud it ramentum non fuit obligatorium. Si uero non potest obseruare sine peccato mortali,tenetur no obseruare illud , &mortaliter peccauit,quia fuit iuramentum de re mortali,nisi hoc impedimentum euenerit post iuramentum. Hunc inosum tractat Sil. uer.iuramentum. iiii. q. vii. per totum.
Ι Si quis iurauit comiti suo sic,uidelicet,non dimittam te nisi coenaveris mecum,uel aliter huiusmodi: si postmodum illuriolentem c nare secum dimittit,non propter hoc mortaliter peccat,quia non iurauit cum animo immutabili non dimittendi eum, sed intendebat quantum in se erat nolebat dimitter non autem quando ille nullomodo uoluisset remanere,nec taliter iuras emcitur propter hoc periurus,quia non facit contra intentionem implicitam, attamen talia iuramenta sunt indiscreta,nec caret aliquo peccato, ideo sunt relinque la,quauis satis sint in usu,qui tame malus est. a Iurans dare aliquid,uel facere actum uirtuosum, quantum que minimum,si non seruat potens , morialiter peccat, quamuis res sit minima,ut dare quatrinum pauperi,quia nopropter rem,sed propter iuramentum peccat,sicut qui uouit dicere ave Maria, & non dicit,ita peccat sicut qui uouit dicere psitterium,quia uterque contra uotum facit. Talis autem iurans taliter,& non seruans, ex multis potest a mortali excusari. Primo si cum conditione promissit,& non interuenit conditio. Secundo,si dat aliquod maius bonum,uel utilius. Tertio,si iurauit dare,uel sacere aliquod,quod post non ex-Pedit, Quarto,quando non esset de bono, sed de re ueniali, ut si ex uindicta mater iurat filium uerberare. Quinto,quando hoc esset maioris boni impeditiuum . Sexto, si ex lapsae tu guae iurauit, quasi nesciens, in huiusmσdi non teneti
637쪽
IURARE. II lseruare, sed excuseri potest.
3 Qui iurauit redite ad carcerem iniuriosum,secundum Tab.
netur reddi re, habet enim remedium iuris, ut relaxetur iuramentum. Cai secunda secundae. q.lxxxix.contrarium tenet dicens, quod tenetur secundu conscientiam, quia uelle pati iniustum,est Sanctu,& potest obseruari sine interitu, SQ ideo iuramentum obligat. Tu dic,msi dispensetur, supra uer. a cusatio. .xx. conclusum est,quod non tenetur, secti dum Pa. Hide. Qui iurauit nan fugere de carcere, non potest sine periurio fugere,etiam quod sit iniuriosus,quia per eandem rationem Cai. ibi,potest obseruare &c. mii dispensetur, ut supra. QMi iurauit facere aliquid in certo terminoin tunc non potest, tenebitur alio tempore quando poterit,nisi esset aliquid mali,ne sit fractor iuramenti. Si autem non potest seruare sine magna sui incommoditate,non debet propita authoritate contrauenire,sed petere relaxationem, uel a supe- riori,uel ab eo cui promissit Potest enim in Lili casu relaxare,quia causa est rationabilis,& ita iurameti factor no fiet. 4 Iurans facere aliquid boni ad quod non tenetur, ut intrare religionem,non tamen intendens per hoc se obligare ad seruandum,mortaliter peccauit,quia iurauit contra ueritateiumentis,non tamen tenetur adimplere in conscientia, si non
intendebat tacere illud,secus si intendebat. Aliter esset periurus, Semper enim iurans,& non intendens seruare, mort liter agit.
Qui iurauit non mutuare,uel non secere aliquod bonum, ad quod non tenetur de necessitate,& tame postea mutuat, etiam extra casum necessitatis, peccauit iurando, sed non mortaliter, quia sine mortali peccato poterat illud seruare, non seruancio tamen non peccat mortaliter, quia hoc iurumentum erat maioris boni impeditiuum, ut supra Mi.dictum est. Pa. in .c. si uero, te iur. iuriro Iurans alicui,quod est in bona fide,& potest praecipere iuramentun ,debet iurare secundum intentionem eius dii iuratur,aliter est peccatum mortale tam literis,de spon.et.c. quacunque. Iu q. v. a uero ambo sunt in dolo,quia exigens iux amentum non exigit de re licita,quae bona conscientia pos
638쪽
st fieri,& sic iniuste exigit,& iurans etiam in dolo est, quia' ostendit uerbis iurare unum, & iurat aliud standum ess intentioni iitrantis,quia non tenetur iurare secundum intenistionem recipientis iuranientum. Si uero iurans est in bona fide,& ille cui praestatur iuramentum 1n mala, standum est intentioni iurantis. Et sic intelligitur Inno. m.c. ueniens, de
a. iii . . iii. Si uero ambo sunt in bona fide , intelligendum est secundum intentionem iurantis in foro costientiae,quia ex intentione obligationem accipit iuramentum . In foro Nero contentioso ubi ignoratur intentio, obligatur iurans, secundum quod uerba communiter accipi solent, ut dicit
In simolici iuramento multae intelliguntur conditiones, etiam ti taceantur. Primo,si superiori facuerit .c uenientes, de iur. iur. quia,ut dicit ibi Pa. iuramentum subditi non potest fieri in praeiudicium superioris. Secundo,si res in eodem statu permanserit.c. quemadmodum,eo. ti. ut si iuraui accipere sortem in famulum, Sc & infirmetur,non teneor.Tertiosi seruetur iuranti promissum.c. peruenit,el. ii. eo. ut si iuraui Petro non me seperare ab eo si uoluerit, si no amplius uult, no teneor. Quarto,si res sit honesta,& possibilis,in. d. c. que- admodum,uel de nouo fiat impossibilis. Quinto, si iuraueris reddere pecuniam,intelligitur si fuerit tibi numerata. l. indubitati. C. de non nu .pe. Sexto.si iuro tibi dare dotem, intelligitur si nupseris,& 1ecutae fuerint nuptiae. Ude iur. do. l. stipulationem. Septimo,si iuraui stare praeceptis alicuius n-telligitur si sunt moderata, quia si praeciperet immoderatu, ut expellere uxorem, dic. non tenet. quintauallis , de iur. quia iuramentum non extenditur ad uerisimiliter non cogitata. d.c.quemadmodum,Octauo,si facultas subsit.c. quaeret lambeo.Nono,nisi praeceptum superioris interueniat, ut si iuraui dare titio decem,& interdicar a suyeliore,non teneor an de cen .Qsignificauit. Decimo, cum eadem qualitate, ut si iuro restituere granum, intelligitur eiusdem bonitatis. l.cliquid. is si cer peta. Vndecimo,cum bona fide,ut si iuraui ne Sotia tua tractare,intelligitur bona fide. c.ex literis, ei. ii. delpon. Duodecim aluo iure, ut si promitto quod non ero
639쪽
contrarius tibi,intelligitur saluo iure meo,NQc. petitio, eo. Tertiodecimo,nisi fuero absolutus ab eo,qui potest n. l.c. quintauallis. Quartodecimo, nisi quid turpe mi eruenerit, uel per alterum steterit.c. de illis, de spon.uel nisi ex mutuo consensu absoluamur.zii. te spon. Quinto decimo, re eodemodo manente,ut si iuro obedire Petro praelato, cessante
eius praelatura,non teneor,& econtra.XV.q.Vi. .alius.Seri decimo,nisi in melius commutetur.c.peruenit,el ii.eo.
3 Speciales conditiones non intelliguntur in iuramento, nisi exerimantur quamuis mente concipiantur.Qfi. xxxii.q ultinisi ubi lex exprimit,tacitum haberi pro expraesso in aliquo contractu in pronuisoriis iuramentis.c. cum quid. l. o. Alim ter autem est in assertoriis:ar.in. d.c.f. ty Iuramentum,& uotum secundum canonistas currunt de pari,ut dicit Pa.in .c.si uero,eo. ti .ubi dicit, quod ecclesia facit maiorem uim iurameto quam in uoto,quia est maius periculum deiurandi,eo quoil crebrius fiat ii mentum quam uotum Tho.secunda secundae,supra, licit uotum magis esse se obligatoriunt: quo obligatio uoti est ex fidelitate,iurameli uero ex reuerentia, ideo uotum ex ratione sualmagis est obligatorium. D ii
Io In iuramento assertorio nunquam potest seri dispensatio, Ut quis in aliquo casu falsum iuret,quia talis dispensatio es, set directe contra praeceptum dei, secundum Tho. secunda secundae supra,in promissorio autem Idmittitur dispens tio,quia quod est utile,honestum,& bonum in communi, secundum particularem euentum,non erit utile,honestumsuel bon lim,vel no ita bonum,ideo admittitur dispensatio, secundum Tho. supra. Vnde iuramentum promissorium, quo promittitur aliquid, te quo est dubium an sit licitum, uel illici na,proficuum,uel nocivum,simplicite uel in esse quo casu,potest e piscopus dispensare., Si uero manifeste sit licitiam,vel honestum,locum non habet dispelatio,nisi sorte occurrat aliquid melius ad communem utilitatem faciendum,& hoc aci ripam uidetur pertinere, qui curam totius ecclesiae habet.Etiam unusquisque potest irritare iuramenta suorum subditorum,in eius praeiudicium facta, ut pater si iij,& Uir uxoris,&c. secundum Tho. ubi supra tellige de illis iuramentis, quae non possunt seruari, sine praeiudicio
640쪽
: l . IVR ARE. superioris,secus in aliis,quae non sunt in praeiudicium supe rioris,quia non possunt sic irritari. Quando iurainentum promissorium est fictum alicui peri tinens ad ipsius utilitatem,potest ille cui promittitur absoli uere a tali iuramento. Iam enim fatis secisse intelligitur,quan, do fecit secundum quod ille uult,secundum Tho supra. Si uero,quod est promissim alteri, concernit honorem dei, uel aliorum utilitatem, ut si iuraui tibi, quod intrabo relisonem,uel ieiunabo tali die, uel dabo elemosinam, tunc te cui facta est promissio,non potest absoluere. quia principaliter facta est deo: nisi promittens interposuisset aliquam conditionem, ut dicendo isi tibi uidebitur, uel aliter, tunc enim posset ille cui promissit absoluere. a Iuminentum factum ad honorem dei principaliter, sine causa rationabili, a nullo, citra Deum , potest dispensari', ar. quod not. Io.an.m.c ij. de spon. quia papa non potest sine
causa remittere obligationem deo factam. ir. q.i1h.cisi manet ex rationabili autem causa,ut ob scandalum uitandum, uel alia,tam episcopus,quam Papa potest dispensate, ut not.In. in.c. debitores,eo.& etiam interpretari, secundum. l. Anto. in.c. quanto,eo. Si autem concernit tantum seuorem iurantium, sic possunt: inuicem remittere , secundum Io . an.i. c. i i. de spon. c. V: 23 Socrates iurans soluere titio decem aureos, quos debet ab eodem socrates habere. non potest sacere recompensatione, secundum m. in.c.ad nostram,el.j. de tutatur.quia iuramentum est obligatorium in forma specifica, nec sussicit illud
adimplere in este , ut ibi per tex.patet. Barto. autem in.l. amplius.ffrena ra.ha.oppositum sentit,propter rationes ualde essicaces,ob quod dicit Pa. ibi supra,quod ante factum sequenda est prima opinio,quam sequitur Inno. dc Io. an. postractum autem secunda,ut scilicet talis non censeatur periurus. Videtur enim impediri quod non soluat ,quia litius sibi non soluit. lis Qui iurauit non expellere locatorem, si non soluit pens a nem,potest expellere,fecundum Pran.cima nos,de iur. iuri hoc enim intelligitur. Idem de patre,qui iurauit non exhpere lares hum,intelligitur nisi peccatum ingratitudinis commisierit in eum. Ede uerb.sg.l. quida cum filiu upra. avii.