장음표시 사용
681쪽
culpa:sed ubi tenetur de leui,& leuissima, tunc incumbit coductori probare,quod fuit a casu. Sicut intelligi. d. lex. s. Is Conductor debens soluere pro alicua re, quae est eiusdem λri cum domino,tenetur quaerere dominum :sed si non est eiusdem sori,satis est quod sit paratus soluere in domo sua, secundum Pa. in.cap. significante, de pigno. Sic intellige. st propter sterilitatem.
I Udus ex suo genere multis modis peccatum est. Primo, quando assumuntur turpia uerba, uel facta, quae si sunt
mortalia,peccatum moriale est:aliter ueniale. Secundo,qua.do proximo nocumentum notabile infert,est mortale peccatum.Tertio,quando gesta sanctorum in derisum, uel conteptum assumuntur,est etiam mortale,propter iniuriain, quae fit Deo,& finctis. Praeceptum enim domini dicit. Non assumes nomen Dei tui in uanum. a Ex circunstantiis ludus etiam inuenitur peccatum septempli. citer. Primo,quando propter ludum non curatur cle praeceptis diuinis , di hominum, in his quae pertinent ad salutem
animae de necessitate,tunc mortale est. Secundo,quando talis ludus non est condecens personae, ut sunt senes, praelati, graues homines. Tertio, si seret in loco prohibito,ut in ecclesia: quod mortale esset, si fierent ibi ludi teliatrales , uel similes, qui prohibentur in .c.cum decorem, de uita , & ho. cie.& Pa. ibi.Veniale,autem si ex rationabili causa aliqui ludi non prohibiti serent,ut ludere ad scacos.Vide S.Tho. secunda secundae. qo .clxviii. ar. ij. Quarto,quando diebus festiuis homo abstranitur a diuinis,quia mortale esset si propter ludum,non audiret missam,ad quam tenetur, & totum diem in huiusnodi consiunaret. Quinto,quando prohibiti sunt ludi: ut clericis prohibetur ludus alearum, & quidam alij.c. clerici,cl. h. de uita,& ho.cle.&.c. pretesbyteri.xliiij.dist. Sexto, si fraudulenter ludatur, & si fraus tendat ad damnum nota. bil erit mortale,contra iustitiam. Septimo,quando de ludo. qui repertus est pro recreationem,st negotiatio,& principaliter intenditur lucrum. Si autem ludatur modo debito,peccatum non est,sed actus uirtuosus , ad uirtutem eutropellae Pertinens,secundum Tho.secunda secundar,supra.
682쪽
rum cum taxillus,sive tabullarum,ut in .d.c. clerici,tamen Iudus scacorum secundum m. ibi non est prohibitus. Et pec
Inno. In .c. lator, de homi. Concor.Arch .in .c. episcopus. XXXV.
dist. in principio,licet quidam teneant contrarium, male. 4 Clericus publice aleator secundum Pa. in .stc. clerica. ipso sacto repellitur a promotione, non tamen priuatur beneficio obtento,nis praecesserit monitio,secundum glo.in. d. c cleri-ci,in uer. aleas.& licet glo. uideatur tenere, quod ludendo sic sena per clericus mortaliter peccet,aucte. de san .epi. . Interdicimus,tamen non est uerum,quia hoc no prohibuit eis papa, nec Imperator,praecipue potest:intellige,quin ex recreatione possint ludere,oc si prohibeatur i. d. clerici,non tamen est praeceptum obligans ad mortale,ut supra dictum est in ues. clericus. s. x.Vide Sil. uerbo ludus. .iij.q. iii .q hocide tenet.
s Acquisium per ludum secundum Tho .secunda secundae. q.
tioni,quando est acquisitum ab eo, qui alienare no poterat, uel quando lusor alium nolentem ludere traxit ad ludum minis,uel alio modo,ex cupiditate lucri, uel si fraudulenter Iucratus est,uel lucratus est ex ludo prohibito per leges, uel statuta prohibitoria,quae non sunt abrogata, & in hoc casu de lucro lusor elemolinam faciet,in alius perditori restituet,
6 Lucrans per ludum prohibitum per legem, in qua ηon mandatur seri restitutio, sicut prohibetur ludus torneamentorum,non tenetur ad restitutionem ex praecepto.peccat tameseciendo contra legem: de consilio autem debet dare pauperibus,quia est turpe lucrum,& haec est comunis opinio doc. Et Io. an. dc Ioan. l. in . d. c. clerici,dicunt tutum esse hoc dari pauperibus,& no necessariu,ideo aduerte consessor, quod si quis nolet tale luci una dare pauperibus, cum de prscepto non teneatur, non est neganda ei absolutio. Sed in casibus in quibus ius praecipit fieri restitutionem, nunquid tenetur de necessitate3 Respondet Alexan. Lom. in ii. de usuris, quod sunt abrogatae huiusmodi leges per contrarium usum, quia repetenti perdita in Iudo,in tiro ciuili,& iudiciali, non datur actio Mec sententia restitutionis fendar,ut clare patet: &idem tenet Sco. m. iiij. sen. dist. xvj. ideo non uidetur peccare mortaliter,non restatuendo huiusmodi luctum, ubi modo
683쪽
L V D v s. 334 dictodex est abrogata. Si autem lex esset in uiridi obseruantia secus esset. ν Si hodie lusi cum Titio, & fraudulenter lucratus est mihi ae eras ludam cum eodem sine fraude ad ludum licitum, & lucrabor ei. x. ipse Titius non potest recompensare.x. quae fraudulenter lucratus est,cum. x. quae ego sine fraude uici, sed tenetur mihi restituere iuxta ea quae si pra diximus. Si autem hoc fieret in eodem ludo,eodem tempore, quia illud dicitur lucrum,quod in fine ludi reportatu secus esset. a Sempronius filius familias lusit cum Petro potenti perdere,& lucratus est.x.ad stacos,post modum ludit cum eo ad cartas & perdit.x non potest Petrus secere recompensatiorem,
sed tenetur restituere.x. quia filius semilias ludendo potest patri acquirere,sed non potest acquisita distrahere sine licentia patris. Idem dic si sit idem ludus spe, sed no numero,quia
in inverso tempore fit.Et hoc est uerum de iuris subtilitate. De aequitate tamen conscientiae, dicit Sil. uer. ludus. qo. xvij. quod credit posse fieri. ar. eius quod no. Pa. n.c.filius, de test.& in .c. ex parte, te censibus. prima tamen opinio mihi uidetur uerior,& teneda. Idem dic de seruo, religio se, uxore,& quando non possunt alienare.
s Quando in ludo quis perdidit, potest repetere in casu quo
alius tenetur restituere eidem,uel certae personae, secundum
ao Mutuanti pecuniam ludenti, non competit repetitio secundum m. supra, ne ualet transectio secta in ludo, secundum communiter doct.in. d.c.clerici,ut dicit Pa. quia ibi non potest esse iis, immo est euidens calumnia,ergo non ualet transactio. l.summa. E de condi.inde. ii Inspicere ludos,secundum Tho. secunda secundae,supra, secundum se no est peccatum,sed propter prohibitionem his, scilicet quibus paohibitum est. Vel ratione periculi cadendi in aliquod mortale,tunc esset mortale,scienter,uel dubitanter se exponere,ut cum in ludis repraesentantur turpia,& lasciua:uel dimittendo diuina necessaria de praecepto, tunc est mortale uel ex uisone, quis aduertenter alium ad moriale induceret,ut cum ad ipsum corrigere pertinet,& uidendo uidetur fluere,uel quando complacent ludi, qui sunt mortales,non solum quo ad actum, sed etiam quo ad deismuta -
684쪽
a Non tu et fecit laribus,in ludis etiam licitis, ut quando facit laruas.& huiusmodi,uti habitu,religiosori 1μ grauiter peccant,sicut grauiter puniri debent:aucte. de san.epi. s.fin .ar.C. de epi.& cle. l. minimen maxime si utuntur in theatralibus, uel in turpibus publice. Religiosi autem possimi uti in secreto in sitis recreationibus,ut si frater minor induat habitum monachalem,& huiusmodi,& etiam habitu aeculari,ut in dictis repraesentationibus fieri selet,in suis monasteriis.
t T Vxuria prout uenereorum superfluitatem dicit, ponitus unum de septem,uitiis capitalibus secundum Tho. secuda secundae. q. ct iij.ar. iiij.& Gre. xxxj.li. mor.Et si superfluitas huiusmodi contingat secundum quamquς speciem, sic semper est mortale peccatu: ut semicatio, aclulteriit,stupru, dic. ut de quolibet supra,& insta, in suis locis patet,& patebit,secundum autem circunstantias tuitum,si contingat, communiter est ueniale,ut superfluitas, quae inter coniuges reperitur licet aliquando possint esse mortales, uel ratione periculi,uel scandali. a Actus uenereus in matrimonio si sat debito modo, & tempore,non est peccatum fecundum Tho.supra,ar. ij.quando
autem fit ex concupiscentia, dummodo no excedatur linaes matrimonij,erit ueniale.Tho. de ueritate.qΟ. XXV.ar.V.ad.Vij. haec assirmat.
3 Luxuriae filiae,secudum Tho .supra,ar.ulti.& Gre. Ubi supra, sunt hae,scilicet caecitas mentis,inconsideratio, praecipitatio, inconstantia,nmor sui odium Dei, affectus praesentis seculi, desperatio futuri,& etiam stultitia, quae peccatum est. Haec enim peccata a luxuria originantur. 4 Species luxuriae secundum Tho. supra. q. cliiij.sunt, fornica tio simplex,adulterium,incoestus,stuprum,raptus & uitium contra naturam. Simplex sornicatio est, quado solutus cum soluta miscetur. Adulterium quado alter,uel ambo sunt matrimonio coniuncti.Inccestus inter conianguineos,uel assi-nes committitur,usque ad quartum gradum inclusive. Stu . Prum quando si cum ea, quae est in patris potestate , que si . uiolenter corrumpatu dicetur raptus. Contra naturam dici
685쪽
tur,quando taliter fit,quod non potest sequi generatio. Sacrilegium autem reducitur,uel ad adulterium, uel ad aliam speciem,secundum diuersum modum quo exercetur.infra, rapina. aiij. x Vitium contra naturam licet sit una species luxuriς,secundit
Tho. supra.ar.M.multis tamen modis exercetur :uel quando
procuratur pollutio causa delectationis sine aliquo concubitu,& dicitur immundities,uel pollutio:uel sit per concubitu ad rem non eiusdem speciei,& dicitur bestialiuas, se qua, supra,ver.bestialitas,uel per concubitum ad rem eiusdem speciei, sed non secundum debitum sexum,ut cum masculus cumasculo,uel foemina cum tamina coit, quod peccatum dicitur sodomia:uel non seruantur debita instrumenta ut si uircum scemina non seruet locum debitum,sed ad alium accedat,& scelus hoc,nomen proprium no habet, uel accedit ad Iocum naturalem debitum,sed modo indebito, ut si mulier supergrediatur uirum,uel huiusmodi,nec hoc habet nomen proprium. Omnia praeclicta semper sunt mortalia, excepto
ultimo quod etiam erit mortale si taliter fiat,quod non posisit sequi generatio,vel sit periculum de effusione seminis extra uas.Et quicunque propter est enatam concupiscentiam exponit se lauic periculo aduertenter, mortaliter peccat. Et no.quod quando unus seminat, alio non seminante, intendens uitare generationem, uel uoluntarie extra seminat, est . peccatum contra naturam. De huiusmodi oportet consteri
specifice,& de cogitationibus,ac pctibus, qui in eadem sipetae sunt,cum ad eundem finem ordinentur.De cogitationibus,tactibus,osculis,aede in locis suis,supra, ct in a. Notamiam secundum Tho. silpra,quod si uir cognoscat uxoremium extra uas debitum non dicitur se domia,sed species in-noininata,ut supra diximus. Sit igitur diligens consessor, ducirca hoc peccatum interrogat,ut tanSat species, non autem ad actus,& modos singulares descenciat.
MAGISTER.r Agistri communiter peccant in tribus. Primo,circa doctrinam, locendo noxia animae,siue contra fidem . siue contra bonos mores,directe,uel indirecte: ut si magnificent opiniones contrarias, ct parvipendant eam, quae ad fidem
686쪽
pertinet. Secundo, locendo salsa pro ueris ex industria,& licnocumentum inserui bono intellectus: ideq mortaliter peccant. Secus si non faciunt ex proposito, nili ex hoc sequere. tur magnum damnum proximo, ex incutia, uel temeritate doctoris. Temo,quando negligunt studere,ut bene doceat. Ouarto,quando non uolunt docere aliquod pulchrum ouctum ex inuidia. Quinto,quando alios damnificant doctores,uel iniurias irrogant,ab eis deuiando auditotes,in dananum etiam auditorii ideo mortale est,& contra charitate: ex doctrina Cai.in summa,uer. Magistrorum peccata. et Circa mores etiam peccant,si non corrigui corrigendos, uel in correctione excedunt si fouent,uel inuitant ad turpia,uel ludos.Graue enim est peccatum hoc, propter adolescentes, qui male imbuuntur. Quo autem ad lucrum peccant, igendo ultra debitum,uel a quibus non debent,Cai. supra. 3 Qualis debet esse magister,uide.c., .de mag .& secundum D. mi, lebet habere. v. qualitates. Primo,peritiam docendi. Secudo facundiam dicendi. Tettio,subtilitatem interpraetandi. Quarto,copiam disserendi. Quinto, approbatus ab habente potestatem. S
a Religiosiis de licentia sui superioris potest assumi ad magis
magister debeat,& possit aliquid petere pro licentia docedi, Dei a scolaribus,uide multa capitula de magi .Et quomodo simonia committatur dando aliquid, i recipiendo pro huiusmodi insta simonia. Circa principium. Non est simonia
quando exigitur secundum consuetudinem, non ut praeciu. Spiritualis rei.Tho.secunda 1ecindae.q. oo .ar.ii.ad.iiij.
4 Magister sententiam in multis errauit,& primo in hoc quod dicit,quod charitas qua diligimus Deum,& proximum, noest habitus creatus.j.sen. list.xvh.Quod termini numerales, ut trinus,unus,& huiusmodi,no dicunt positionem sed priuationem.j.sen.dist.xxiiij. Quod similitudo, & aequalitas in diuinis nihil ponunt.1 seh. dast.xxxi. Quod praemium in angelis praecessit meritum ij.sen dist.v. Quod nihil de cibis traiit in ueritatem humanae naturae.ij.sen. list.xxx. Quod semeest de substantia patris eadem dist. Quod anima humana se Parata a corpor est person ut . sen. a1st.v. Quod Chi istus
an triduo suae mortis fuit lismo.iu.sen. dis . . Quod iacra
687쪽
menta ueteris legis nullomodo iustificabant, etiam ex charitate Acta iiii.sen. list.j. Qi,od baptizati baptismo. Io.non ponentes in eo spe,non rebaptizabantur. iiij. sen. dis .ij. Quod
Deus potuit communi re creaturae potentiam creativam:
iiij.sen. dis .v. Quod haeretici praecisi, suspensi, scismatici,&
degradati,consecrare no possunt.iiii. sen. dist. xiii. Quod maritus alicuius sponsae,per consensum de prcsenti,quam tamenon cognouit, bigamus uotatur, & ad sacros ordines promoueri non potest. iiii.sen. dist.xxvii. Quod cognoscens so-iorem sponsae legitimae, postremo non potest uxori debitureddere.iiii.sen. inst.xxxiiii. De huiusmodi erroribus uide in propriis locis quid declaret Tho . Haec loca in quibus magis ster errauisicollegit Arch. fio.i.parte.ti. V.c VEL
'MALEDICTIO. i: MAledictio,qua quis impraecatur alicui cum desiderio alia
quod malum , utputa)mortem,infamiam, infirmitate, de huiusnodi:& non lub ratione boni honesti,aut utilis,ut pro eius correctione,uel utilitate reipub. sed non cui ado de huiusmodi, ex suo genere mortale est, si deliberato animo
fiat,& aduertenter, quia opponitur charitati proximorum , quos amare,& desiderare eis bonum,tenemur. Si aute creaturae irrationabiles simpliciter absque alia relatione maledicatur,uerbum est ociosum,sed ut relatae ad Deum,uel ut bona hominis,sic peccatum moriale est:perinde ac si huiusnodi,vel Deo malediceretur. Si uero maledicantur relatae ad aliquod malum,sicut Iob maledixit diei suae,sic non est peccatum. Cum autem huiusmpdi maledictiones sani uerbo,sed non animo nocendi,uel parui nocumenti,uel ex animi surreptioe,peccatum ueniale est,ex impersemone actus: nisi in illo paruo tempore,& in illa subita passione irae, esset determinatus consensus: quia tunc non euaderetur mortale iec dum Cai.in summa. eo .li. quamuis tras acta ira nolet tale malum.Conformiter Saho.secunda secundae. q.lxxix.ar.iii. De
maledictione qua quis male dicit de proximo cum denigrado sanam,supra detractio,per totum. Maledicere,fecundum se minus peccatum est detractione,susurratione,& contumelia:quia malum poenae minus est malo culpae. Thom.ibi suPra, anulti.
688쪽
MALE FI. MALITIA. MANDATUM. MALEFICIVM.
λ η Aleficium quo quis nocet per daemonum inuocatione impediendo usum matrimonii, ascinado pueros,& hiniusmodi,mortale est dupliciter: tum quia nocumentu proximo infert.tum quia daemon ibi inuocatur, quod sine mortali fieri non potest,supra, Inuociitio,per totum. Et ad maletarium reducitur Gmnis incantatio,&α ι Non licet maleficium alio maleficio soluere, licet faciens tale maleficium semper sit paratus ad hoc peccatum,sicut usu rarius ad mutuandum sub usura, quia inuocatio daemonii, uel exercere malescium,nunquam licet: sicut mutuare ex se licitum est,ut gratis mutuare. Ideo hoc peccato uti nullo casu possiimus ad nostram utilitatem, sicut mutuatione usurarii. Soluere authin maleficium sine maleficio,qui scit, potest: puta soluendo ligaturam, in qua erat maleficium,& huiusi modi. Vide aliquid infra, matrimonium. .xlix. Consentit Cai .ibi,in summa. Quomodo autem possint maleficia seu ui,uide Sil. uer. maleficium. q. Vii. MALITIA. 4 Alilla,qua quis ex sola intentione mali, eligit malum,& non ex passione,peccatu est grauius cςteris,ex eo,quod eligit malum,& peccat ex habitu uitioso,& malitia est princibium peccandi secundum Tho.qucstioni de ina.q. iii. prima Lecundae.q.lxxviii.ani Et hoc peccatum maxima dissicultate eme latur. Potest etiam esse ueniale, exiuipersectione actus ut quando quis malitiose mentitur de re parua. Ad hoc autequod quis ex malitia delinquat, oportet quod malitia peccandi lit princ ipium,ut dicit Thor quaestionibus de mal. q.
MANDATUM.Andatum nominat impositionem adimpletionis uoluntatis alicuius factam alicui,nullo dato,uel promisso precio,ad utilitatem mandantis. Si uero sit ad utilitatem illius cui mandatur, dicetur persuasio, ut not. Bar.in. l. non Tolum. ff. de iniur. . si mandato. Mandatarius dicitur cui
Si mandatarius saciat contra sorinam mandati, uel praeter, uel citra,non ualet gestum per ipsunt,secundum communi rex doc. Videtex.cuan glo in.c.si cui. de elec.in.vj.& m. in. c. s. de
689쪽
3 Si duo mandantur, etiam sub cena sorma, licet non possint sit nul impleri, lebet in fieri quod pol, & ualebit gestu. facit
quod no.doc. i. c. constituimus, te res r. vide Pa. in .d.c. f.
4 Mandans bliquod delictu fieri,quod post longum ips)perpetratu si non reuocauit expresse,uel tacite, tenetur, secudunx Inno in .c. ad audientiam,de holm.iupra,Irregularitas. Am mor. Bar.cum glo.l. iij.s.fi. n.de adimen. te. x Mandans tenetur madatario,de omni damno secuto ex casei
fortuito,sine eius culpa,quod mandans cogitare potuisset,&quod ita executionem madati,quod sine mei cede,sed gratis implere uoluit,eueni secundu Pa. in.c. sicut, te iv.tur.& Inn. ibi. Secus si exequitur cause pietatis,uel parsiatellae,uel mercedis,uel ex debito.c.si dias.h. q.iij. xiij.q.ij.c non inserenda. De eo aut quod coligit in excogitabile uerisimiliter,no tenetur. o Mandatu per morte madatoris expirat,reintegra, secundum
τ Si mandatum fiat posterius,no derogat priuilegio. nisi de eo faciat,mentionem .c. graue, de osor. Si mandatum sit gnate, non prohibet nisi illicita.c.super quibusdam, te uer .sig. Si sit spale, derogat gnali,et si de eo non faciat metionem .c.pastoralis,de re ri. secudum Ber.nisi qn gnate in enectu est spale, c. ex parte,dem .dele. uel in priuilegiis .c. cum ordinem, te restri. uel qn res non est integra uel in legatis. is de sup.le. l. iiij. Quo aut res dicatur integra,vide doc. m. d. l.mandatum. B Mandatum rei turpis nullum est. U.manda. Liij.mandansque delictum fieri quo teneatur,& includatur sub dispone iuris, uel statuti punientis eum,qui tale delictum fecit, uide Pa. in
MANIFESTUM.λR Anifestum,quod est idem quod notortu, est proprie id,
- quod probatione no indiget,secundu xl.ciolim, de ueris Q.Vt qin euidentia secti manifestat,uel collat per consessionem, uel legitimam probationem. Alio mo id dicitur manianum,quisd sussicienter probari pol,& de Acili per multos testes i. haeredes.C. de testa.tertio mo manifestu dicitur, quod patet oibus,uel aliquibus,& in re dubia,uel in penalibus,ca Pere Oportet primo mo,in .c.fi. de uerb. sis. insta Noto riu.
690쪽
Etiam secundum Pa.m.c.olim,de uerb.sig. Du de manise loquimur ateria subiecta consideiada est,& loquedi usus.
MARTYRIUM. Artyrium sustinere,& ad hoc subeundum paratum esse, - - qn opus est,pp Christum,& salutem alarum, est in rc .Pto,Thorii mi. q.xi .ar.I .alias est de persectione.sse offerre. Aliqn malum est se offerre,ne detur occasio alicui male agedi. Cum aut ostertu debet patienter tolerari. Et quod quei bonum humanum relatum in Deum, martyrii caula esse potest,ex Tho.secunda secundae. q. XXIul.ar. uli.
MATRIMONIV Μ.λη Atrimonium est coniunctio uiri,&mulieris, indiuidua uitae consuetudinem retinens,inter legitimas personas, iiij. sen. dist.xxvii .secundum Magist.Tho.& Pe.de pa Ex hoc sequitur,quod neque unus uir plures possit habere uxores, neque uxor plures uiros , quia loquitur in singulari, neque 4,nisi ex vicina dispensatione licuit, quia eli cotra legem naturς,in qua QIus Deus dispeset n.c. gaudemus, te diuor: Item intelligitur definitio,de matrimonio consumato inter fideles,quia hoc nunqpot separari. Quin sit matrimonium,
licet quo ad cohabitationem,quaeat. Ia In contractu matrimonij contingit multis modis peccare,ut si contrahatur contra impedimenta, uel non debito mo,ue1 contra intentionem secramenti,uel mala intentione, aut ex indignitate personae,& de Oibus his oponet cosel Iorem essebn instructum,ut sciat quae impediunt contrahendu,& quae dirimunt contractum,& huiusmodi. Impedimenta matrimonii quaedam impedivi contrahendia,& dirimunt contractum,quaedam impediunt contrahendus sed contractum non dirimunt,De primis impedimetis, sunt hi uersus pro memoria,a summistis recitati. Error,conditio, notum,cognatio,crime,Cultus disparitas,uis,ordo, ligame, honestas,ia sis nisinis,si sorte coire nequibis. He sociata uetant connubia,ficta retractat.Haec d, impedire, quia si matrimonium de secto contrahatur,non tenet secundum lege, S dirimunt matrimoniu,non uerum,sed taliter de secto co- tractum Nam si superuenirent uero matrimonio, non diri