장음표시 사용
291쪽
c. 2. De raresa. ω condens. 23 IProbatur secundo: vel inter primam atomum,& secundana intermediat aliquid vel nihil , si nihil, ergo datur vacuum in rarefactione ,si latermediat aliquid, ergo erit cornus emoticum, siue minimum illac illapsum ; quod si rarefactae duae atomi A, B, dicantur sese tangere mutuo neque quidquam inter me diare, sed cum essent ambae unius grani occupant nunc locum duorum granotum sic argumentabor; non potest dilatari materia ab accidente, ergo nullus calor poterit,atomum dilatare. Probatur Primo antecedens, accidens educitur e subiecto, ergo supponit subiectum in suo esse etia extenso,nam ad subiecta dam actionem requiritur extensio; si itaq; calor siquitur necessario rationem existedi atomorum quomodo potcst atomos dilatare Θ in illo enim priori existetis intelligitur atomus cui superueniunt varij caloris gradus, aut ordines atomotu accidenrita liu , ergo cum quidquid recipitur per modum recipientis recipiatur, sequitur quod isti omnes gradus sequantur modum existendi atomi quem habebat ante illorum receptionem, atqui ut sic non erat rarefacta, ergo neque postmodum rare fiet proprie loquendo; facient autem intrusa inter atomos aeris rignisue coopuscula, ut dispergantur ac proinde maiorem locuvideantur occupare. Hae duae rationes su ni a priori.
Probatur tertio a posteriori experient ijs scilicet,quibus adducor ut ita argumenter. Nulla datur codensatio,ergo nequerarcfactio consequens est ex princ. I 6. Probatur primo antecedens experimentis. Piimo si pelvim aqua plenam aeti hiemali obijcias glaciabitur aqua, ea tamen lege ut quamuis ad limbos pelvisq; oras depressior glacies, quam aqua fuerat, videatur, tamen in medio videbis assurgere, &quasi gibbam, ergo reparat ea mole dispendiad pressionis in littoribus, ac proinde condensata non est, cum tantumdem spatij occupet quamuis in situ diuerso; ratio autem huius coglomerationis est quia
292쪽
2s 2 ve atomis. Dissuri et II. conuoluta in globum aqua plus resistit,est enim prosundis,ae proinde ut se ab externa vi tueatur ita recolligit se se, ut etiam leges aeqvijacentiae sibi adeo nativas violet, alia deinde eoniectura adducor, ut negem aquam glacia tam esse densiore α.
suida, quia scilicet glacies supernatat, atqui videretur ex ratione nigoris constipata magis debere standum petere,no itaq; condensatur aqua ; sed supernatat quia subtilior aqua subsid tibus in fundo terreis partibus que multum plerumq; asserunt ponderis, & aere in transfugarum locum accito, fit, ut minuς ponderet glacies, quod autem in glacie includatur aer vide his si luci oppositam intuearis, tota enim est ampullis distincta. Nix praeterea quae aqua est congelata ampliorem lacum occupat quam liquata, quia scilicet immixtae sunt plurimae aeris atom i quae ita delicatam, & veluti concameratam niuis struct ram implent, degrandine idem esto iudicium- Τertio colli quata metalla non plus occupant loci, quam selida concreta-ue,quod patet in arte su soria, exprimu tur enim minutissimi in sabulo pili, quod fieri non posset si condensatio daretur, per
rent enim minutae lineae, neque illas metallum referret concretum: at liquefactio rarefactioni est allinis,concretio condens tioni, cum itaq; neutrum contingat signum est neutram dari Fquidem aduersa iij non possunt tueri se, aut argumentis
satisfacere , vel aliquid intelligibile proferre, quin in absurda
incidant, concedantq; vel Vacuum,vel penetrationem partiu, aut aliquid aliud monstruosius, Democritus vero rarefactionem per intrusibnem copusculorum codensationem vero per extrusonem fieri ph nuntiat , - quae lare factio est improprie dicta, & nulle quotidianis exemplis patet. Sed enim peripateticorum nunc fiundamenta via
dea oeus, quae eo sortiora vulgo inistimantur quod exportens
293쪽
P Rima. Cucurbitu's medics quibus aer infusus igne extincto ad minorem locum coactus attrahit carnem spiritusq; hominis, cum tamen s non daretur vera condensario facilius esset existentes in cucurbitula partes detinere, quonam enim abeunt alia corpuscola , quae cucurbitulam res bant ΘSecunda. Vaporum ,sumi,flammaeq; adeo visibilis accretio est, ut etiam granum pulueris tormentarii in sphaeram aded sui multiplὰem porrigatur,ut dictum est cap. 3. disput. I. Tertia. Vasacbinnata igni applicata franguntur,non ob λgnata vero perdurantquia scilicet rarefactionem, quae calorem sequitur his claustris coerceri non potest, vel aer, Vel
qua, at verba motooperculo Cuaporatur.
Quarta est condensatio aeris in pilam lusoriam vi intrusi, quod aiat densus reddaturaer probatur facili negotio quia quo plus ingeritur, viris eo est grauior et deinde accepi inquit Calilaeus G. lagenam vitream satis amplam,cui CS Cbturaui diligenter praeterquam quod inserui digitale coriaceum cui iuncta eraturiistissime viris lusorij animulacluadeinde, instrumento ad id aptomaximam aeris quantitatem intrusi, & quia
sacile condensatur, duae aut tres aeris lagena intrudentur . Praeter eum acrem quo primum plena erat. Hoc Vthur experimcnto ad inuestigatam aeris grauitatem ita enim congcsus aer ponderosiorem serit lagenam, o a perato aditu subleuatur pondus: sed enim scutia se factum, ait, pro aeris pondete experimentum illud pro condensatione accipio, nani indicat experiendi medium ut possitnus scire quantum etiam aeris intrusuin est praeter priorem qui inerat. l. . Igitur
294쪽
ae4 De Atomis. III. Ioitur ut ostendat aerem esse condensatum,& ut inuestu et quantum aeris praeter solitum adsit, alligat lagenam ait
ram primae, quae in fundo ita apte perforata sit, ut aditus ii mitcommode aperiri itaq; firme iuncto hoc vase cum supelloii , datoq; aeri condensato in subiectam aqua plenam aditu, tantum effluet aquae, quantum aeriS violenter congestum erat, D condensatum, apparebitq; hac experientia quamam aeris quantitas in lagena praeter primum aderat 3 quantitaSentiri
.aquae expulsa aequalis est moli aeris quae in lagenam intrusa
Quinta experientia condensationis est ista. Praeparetur I Gena vitrea cum animula urris , ut superius ductum est, & vi lenter in trudatur aqua absq; aeris exitu, qui ut irruenti aquae locum det necessario debet comprimi, di sane poterit extam, plusquam dimidium aquae in sufflari in lagenam, quod autem maior sit aeris quantitas quam ut libere medium lagenae oce pet , probatur, quia si exacte ponderetur cum arenae granulis leuior est, cum locus datus est aeri quam dum comprellus erat
Haec sunt piaclua operimenta, nam quod de vale obtincitur cineribus pleno, quod tantumdem pene aquae iit capax quam vacuum, de nummis in styplum iniectis qui plenum . omnino illibatumq; nullo effuso liquore magna quantitat demissi stivant, ita ut aliquando miserim in exiguum satisciathum quantum fieri poterat aqua cumulatissimum, nummos a uicos philippicos, quos vulgo duplas vocant sis. nullo effluente liquore , sectitur enim conueaal sit in vitri lim- his aqua, quam si veἷaccicula tang*s, facile pet inadium , &veluti signatum iter decidet: Quae inquam, huiusmodi vulgi, asse i untur experimenta dilaces A cai r , ideoq; opera Pr . num non est in iis immorari,
295쪽
c. a. 'Deraresa. st condens a s s Ad soluendas vero dissicultates, suppono prim b, corpus huimanum summopere esse Porosum, experimento est, & coniecturae sudor, furfure* aliaeque transpirationes innumera de- quibus libello Ilagulari egit in statica medica Sanctorius a Sariolio. Suppono secundb interea quae tractamus corpora vix inueniri minus porosum quam sit vitrum, ratio est quia frequenti fusione ita depuratum estuicqi partes partibus linent ob viscositatem, ut sint valde constipari contortiq; huiuscemodi port unde etiam difficilis est, cuiuis etiam subtilissimo coi pari
Suppono terti b, maximum visibile cstera obruere, & cum plures colores minutim permixti sunt, resultare una rin speciem neutra m quae de utroq; tame extremo par ticipat, sic ma gnum lumen minores luces absorbet, & diuersi coloris arenulae mixtae unicum intermedium confusumq; repraesentant leucopheumplerunt, qui de albo nigro, de intermedijs coloribus participat. Suppono quarto quod satis in hac materia inculcari nop test principium i . corpora enim pro varia sui contemperatione aliter exigunt esse in loco, & quidquid tandem molitionum fit inter accidentia, illud porro sicundum naturae praecipuam dcsgnationem tendit ad generationcm quae si non con- scqua tu i datur tamen quaedam commotio, quae illam intendit inchoare. Suppono quinto ita esse immixtum vaporibus, exhalati nibuS, alijsq; corpusculis aerem, ut ne spuantes quidem possimus ab huiusceii di impulorum attractiones satis cauere, id pombad solis radios satis videtur, palpatur nebulis terram Obruentibus, & tandem manasseste crepusculoium doctrina con--iatus , crepuscula enim ideo fiunt, quod vaporibus alijsque R crassio-
296쪽
m dissioribus sumis immixtus aer solis radios restingat, unde
Ω sol cum est sub horizonte, supra conspicitur, sicuti argenteum nummum in pelui repositum sex passuum Glantia non videbis adiecta verti in pelium aqua, videbis et idem pariter re. fractionis arcanum in crepusculis agnoscunt docti omnes. Respondeo ad primam obiectionem negando comprimi a rem in cucurbitulis medicis, senim conclansaretur praeciia aer cur etiam applicati ligno cucurbitulae illud non diuellunicum . naturae tantus sit vacui horror ῆ causa ha q, huiuscemodi a tractionis est quia commoti spiritus ignei qua possviu irruunt, abeuntq; unde natura facili negotio succedente carne locum replet: quo fit ut etiam ad illam tractionem humores conflu- an teneque me de via qua a ut roges, sunt .n tam lati humanapori, adeo subtiles ignei spiritus, vi ab alijs corporibus secreti quavis facillime penetrent evadantq; etiam per poros strictis simos, & multo dissicilius est igneosspiritus detinere quam mollissimam carne vellicare quare natura qui semper facili ri via sua facit, carnem trahit, dimittit spiritus: at si applices cucurbitulam ligno nihil attrahet, quia facilius est detinere spiritus igneos aliquantisper quam lignum trahere. Ad secunda D mi, vaporis, ignis, grani pulueris tormen tarii nihil noui dictum volo quam quod proposit. M. suppost. q. Sprincip. I s. adduxi, ista enim tantum abest ut aduersarium iuuent, quin potius pro me faciunt, praesertim si supposi- . tionem etiam tertiam ab opticorum principiis petitam illis experimentis ad aptes, est enim huic experientiarum ordini consecrata. Vide disp. I. c. I.
Ad tertiam quod vasa obsignata Dangantur applicita igni sacile respondeo ex princip. I s.s quidem id quod inclusum
est corpus calore adueniente stimulatur ad mixtionem, & generationem ambit, unde, & suas partes vult bi , Rinde ad
297쪽
aliarum unionem quaerendamus spergi,eius aut ear, quod hi inste est ore vasis,corpuscula facile avolant s. suae l. bertati relicta stimulos caloris nullo negotio sequuntur. QQuarta, es quinta expetientia eiusdem omnino sunt generis quibus satisfacio per suppositionem quintam, fit enim vetintrudantur vapores aliaq; corpuscula loco aeris qui insensibiliter difflatur, nequevero quidquam experimenti a se facti au det depromere aduersarius, sed tantum modum illius explo. rationis ingeniosum indicat, quod facere saepius tentaui neque quidquam ex his potui deprehendere, imo, etiam lagenam capacissimam omni ope aere infercis, deinde magna vi aquam im nisi, &reserato orificio appositoq; tenuissimo filo accenso explorabam num saltem ab erumpente violenter aere fluitaret flamma, sed omnia manserunt aeque imperceptibilia atq; si suo aere primo plenam reliquissem: quod autem ponderosior fiat, id propter corpuscula,& vapores continget. Imo ab his experient, , & praecipue ab ea vacui fuga, quae apud omnes decantata est colendo nullam dari rarefactionem
Si enim datur rarefactio,& condensa tio equidem nihil sacLlius estquam haec duo, nuIlo enim negotio ad aliarum rerum exporrectionem, di amplitudinem sti ingitur aer , nulla negotio dilatatur, ad quid ergo sphonibus tubisq; tractorijs eleuabitur aqua ad ulnas I 8. nam vacui suga nihil plus in artesa-- sue angustus siue latus aquae cylindrus potest enim
aer rarefieri aqua statim codensari unoq ;aetis halitu siphonem si unte totus oppleti sipho tubu'; , facilius enim est aeri ra-Wfieri quam aquae ascendere cum tot machinis illud ars m
liatur, illud vero ad fumi, vaporum, motuum qiquorum utS a
bitrium fiat, si ergo datur fuga vacui sequitur non daa ira resa, Quincta ncque conde nutionem,quam quidcm popularem, N
298쪽
218 De atomis. Di put. III. ampropriam,hoc est ex aliorum colpusculorum admixtione adismisimus, propriam autem, de sti tare dictam qualem admittunt vulgo omnes Aristotelis Sectatores dari non polle probare sumus conati, quod Democrito Placuerat in propolition nobis imperaIe
De alie ratione , intens One, ct remissione qua
litatum iuxta Democritum . Voniam a vadis, S scopulis iam nostra euasit philos,plii a facillimus nobis reliquus cursus ostenditur , t tum itaq; hoc caput unica propolitione expedio, m dum enim agendi atomorum superius attigi psop. sq.& est apud Aristotelem lib. r. degen. t. 3 6. I T. apud Danie Iem sennertum quem ruperius laudaui.
Potissima corporum aberatio sit p. r meatus infusibiles, intensio per ordinem , gustionem multiplicem atomorum rcmisso Ierflutionem ordinis P Rimam propositionis parte probauimus propos. 33. disp. 2. - Secunda pars quod intensio per ordinationem atomoru fiat Probatur. Omnia conliant ex atomis, tum accidentia corpirea , tum etiam substantiar, nam de spiritualibus non duputo, atqui intensio fit cum in eadem parte subicctiiunt plures gradus qualitatis, ergo tunc subiectum intensiorem habet qualistatem cuplures subiectat atomos: Sit in atomoaquq A atο-mus una frigoris, in atomo B frigidiori erunt diis aut tres huius accidentis a tomi indivisibiles, tum secundum intensi nem
299쪽
c. I. De Ahorazime atomorum. 239nem , tum secundum extensionem e quam autem multiplex sit huiuscemodi ordo ea assequi licet coniectura quae ad paruitatem atomorum suspicandam nos daduxit, si enim aer noster impurus se habet in pondere ad aqNam ut Ioo oo ad unum, quanta erit proportio ignes atomi viuidp cu atomo aerea cui insta erit unica caloris atomus, ea sorte que Io ooo oo ad I.
Lx hac philosophia facile explicamus quomodo inten&ntur propagentur, & finiant spbarrq activitatis , dum ea proportione decrescunt ut ultima tandem quq unica est atomus in extrema sphaers circumscriptione sit sterilis, aliae autem quae mulis sunt in eodem subiecto lacundae sint, & parem nume- Ium unitate excepta generent in proximo sibi subiecto. Sint enim consequentes atomi substantiales A, B, C, D, E . Sitq; δε quinq; a tomorum ordinatione calidum, procreabit in Bq. atomOS, B autem degenerans educet tres ex C, C auteduas parturiet in D, qu spe nultima sphaersatomus cslibem unam atomum ea mq; in sicundam generabit in E , ubi sph rae activitatis nouissimus crit terminus, no est tamen quod hec regula exacte serui tur, sed paucis multa complector mysteria, dum dico sphsu activitatis radios propagari ut angulos pyramidu quarum basis in agente st,apex in sphaers termino sicut ergo modo cl*udutur angustis spatijs lineo, modo post grande hiatum breui coeunt ut hi in obtusis angulis, modo late sunduntur ut fit in acqtissimis angulis, qui ab exigua sui origi niodicaq; basilineas propρgant longissime, pari etiam proportione sphiram activitatis vario ordine, multipliciq; dispositi ne v mi or mi ter difformiter ad sensum produci est existimandu:
ne Iractionibus autem reflectionibusq; varia contingunt quae ex liis possumus etiam explicare, nam Democritus ad Ou i. es
omnino difficultates principia ponit idet ui q: ut ait Arisio in- ac omnia curasse.
300쪽
α 6o me Atomis. DU Vtit. III Tertia pars sequitur mani se ste ex secunda perit enim una caloris atomus diuersu', m. net ordo, quippe qui totam immutat sph gram activitatis:s pereat in eiciscentro seu sonte,&in patriculari suo subiecto ratiam facit dispositionem quae numeris alijs efferri debet . Vnum superest a gumentum Hippocratis lib. de natura fiaci,ana , quod base deducit Galenus lib. l. de eIementis cap. a. ubi ostend c ex atomorum admissa doctrina sequi impossibilem aliciationem dolorem praesertim . Sed concludit tantuex hypothesi contra eos qui unicum admittunt elenientum, aut adlamos unius tantum rationis , quare sinquit nequaquam
dit Democretus cum elementa dari ima praeter aerein exi timet, ut
patet ex Aristotele citato in synopsi doctrinae Democritics, deinde sensus non fit nisi ex atomis secundarijs , quod dico ut diluam qus subdit Galenus eodem in loco.
Quaries primocur densias subiecti iuuet actionem. Resp quia magis gniuntur atomi fitq, ordo firmior collectiorque neque ita a centro rigoras distant partes, virtus autem unita fortiora densitas verd non agit, quia non intendit ast milare sibi passum hoc est facere i liud densum , vetus auten agentium charactet in alii milatio. 'Qusres secundo an quatuor atomi caloris in atomo Apol- sint producere totidem in atomo B. Resp. non poste immedia de sed tantum mediante forma
substantiali quam ad ultimum intensionis complementum sti Quaeres tertib an atomi omnes csoris sint eiusdem speciei
Resp. esse, neque enim vita ratio cogit hanc inutilem mullitiplicationem specierum admittere.
Quaeres quarto an in atomo qui octo , verbi gratia, caloris gradus