장음표시 사용
41쪽
opus habent, ad se vocatis,lpem muneris faciebat, si mercatores adiu amnauem transportarent,&ut citius aliis suas diuenderet merces, se ibi expediret, facerent. His igitur, cum natura auari sint, facile annuentibus, cum proxenetas ad eam imposterum advolare, mercatoribusque sese destitui, Nauclerus prior cerneret,qua de causit id fieret nautas interrogabat,Cumque accepisse sese a Nauclero isto praemium aliquod siue donarium, dicerent, adderentque paratos sese redireri mercatores
rursus adducere, si simile quid& hic expectandum sibi esset, ipse statim
amplius promittens,praemium duplicaturum se affirmabat, mercatores hoc modo rursus ad sese pertrahens. Sed, tertius fallacia hanc animadvertens Dache siue donarium illud triplicare,&longe plus quam priores
duo, nautis illis donare coepit, saltem ne solus mercatoribus destitutus ibi relinqueretur. Itaque alieno cum essent ab inuicem animo, alter alterius fortunis insidiatus, mutuis concertationibus mercatores ad se allicere,i commodum suum , cum detrimento alterius promouere quisque studebat 'Hae donationes& munera, usque adeo ascenderunt& creuerunt in-
dies, ut Dache illud hodierno die semissem interdum, septuncem ex 2 'Icedat. Ipsorum enim Batauoruior discordia, contentionibus factum in ..tiis Test,ut cum alter alteri commodum suum invideret, tandem confirmata
haec consuetudo in legem abierit, Miam scire propemodum quilibet possit, quid quantum pro Dac sibi dandum sit,De quibuslibet enim
mercibus, siue linteum sit quod emant Liue pannus,siue ferrum,aut vasa qua libet mea, nosse potest Nauclerus quilibet, quantum in ponde rei mensura muneris, vel, ut ita dicam, Epis agmatis loco donandum sit, non uni tantum, sed mercatori pagano , in speciei proxenetis Nautis, qui suam in advehendis illis obtulerunt operam , no quolibet' mmoribu-D- suum pro se seorsim expetente. Quae quidem consuetudo per in z. Cet
vidiam Batavorum introducta, ut nullo modo laudanda,sic, hoc praeter-sisendi. ea habet vel maxime vituperandum, quod peracta iam mercatura, nouae eaeque prioribus longe maiores Naucleris creantur molestiae ex Da heis hoc rite perficiendo, cum saepe accidat,ut illi qui parum emerunt,plus
negotii Naucleris facessant,quam qui multum auri expenderunt. Non semel autem accidit,ut Nigritae ad naues Batauorum venientes, tanta superbia fuerint, ut ne inchoare quidem mercaturam voluerint, antequam scirent,quid muneris donariorum sibi expectandum esset. Quin imo conuiuio eos excipere,& vino donare necesse saepe fuit,cumque ante haec tempora, Mercatores pagani,proxenetis & nautis Certam persoluerent mercedem,ipsi iam proxenetae nautae, ut mercatores sibi concilient, certis eos muneribus ad se inuitare atque ita mercedem ipsis quasi persoluere mercatoribus non dubitant, idque propterea, Vt quo plures adducant Batavis mercatores,eo plus munerum donariorum seu Dac accipianta Caeterum fit interdum ut pagani quidam mercatores ex longe dissitis locis ad ciuitates maritimas proficiscantur, ultra centenis e milia ς- i riaco ficientes, qui magna auri asportare solent copiam, mancipiis 2o. 3o saepe pro ratione facultatum suarum, stipati, quibus merces coem pias imponantvi domum secum asportent. Hi certa sua domicilia habent certos mediatores vel proxenetas quibus in coemendis merci
42쪽
nunt addito eis plerunque uno ex consortibus suis, qui ut omnia recte in navi administrentur,&dolus caveatur attendat. At vero Mediatoresisti& proxenetae cum animaduertunt paganum istum linguae Lusitanicae ignarum esse, Nauclerum statim ea de re commonefaciunt, Rusticum eum esto&idiotam dicentes,qui linguam qua Bataui utantur non teneat, tacite subindicare olentes, quod eum circumvenire decipere expetant, id quod etiam egregie faciunt,statim enim merces eas quas emere iussi sunt proferri petunt cumque quanti numquodq; veneat, cognitum iam ante perspectum habeant, nova cum Nauclero actio-
-- ne non est opus, conversi igitur ad paganum agere cum illo incipiunt, ia. offerentes ei pro auro suo quantum sufficere Videtur. Q acquiesce
δε αες--eni te vi contractum istum ratum habente, merces cymbis suis imponunt,
traditoque Naucleris auro, cum pagano isto littus legunt, qui postmodum mercibus istis,mancipiis suis impositis, domum repetit. Caeterum discedentibus paganis, ipsi rursus Mediatores& proxenetae ad naves Batauorum reuertuntur,allatum nempe mercium residuum illud ,quod paganis abalienatum, in naui reliquerant, ubi vel tertiam adhuc mercium, quae paganis mercatoribus deberentur, partem superesse,&proxenetas ita furtum non exiguum commisisse animadversum saepe fuit Mdeprehensum. Quod autem fraude&impostura acquisiverunt, invicem statim partiuntur .compotationibus inutiliter dissipant atque disperdunt.
Qu'd si agantis quem se eum adducunt linguae Lusitanicae peritus
Havid. ι, . oretis iam circumVeniri decipi hac ratione non possit, vel si linguamnaMerum mulii quidem non teneat, ita tamen circumspectus sit,periculumque sit,cumpsi cognito perspecto dolo, animos sociorum suorum ab hoc mediatorC proxeneta aversurum, quemadmodum id quidem non raro accidit, ut reuersi pagani de alio Mediatore sibi prospexerint, peracta mercatu- ra, mensae allident,&auri partem aliquam, pagano lutere pendendum& ponderandum vel tussiente, vel expuente, & faciem forte vertente, subtractam, magna celeritate vel in ore, vel in auribus a naribusque abscondunt, persuadentes pagano, aurum istud levius esse,&iustum pondus non habere. Alii ablata auri aliqua parte, interponderandum spiritu oris trutinam adiuuant,vi debitumacquirat pondus,&furtum non animadvertatur, decipientes hoc modo Nauclerum, qui nisi probe attendat, accepta trutina lances sua etiam manu eleuet, non parum inde damni percipit, magna enim ad furandum sunt dexteritate, ho-dos circumveniendi mercatores cum quibus negotiantur contrahunt, infinitos norunt
Hoc quidem negari non potest,cos initio cum Bataui primum ad ista voca venirent simplices admodum&credulos fuisse,Non putabat enim
re et dolum in albos istos homines cadere sed omnis eos fraudis expertes
esse, itaque bona fide, quicquid emerant mercium, accipiebant, nihil haesitantes aut de iusta quantitate subdubitantes.Verum Batavis hac illorum simplicitate nimium abutentibus , cum pro orgyis vinis decem, vix oestro ipsis darent,&contrahentes eos pro libitu circumuenirent, tandem prudentiores facti,fraudem animaduertere coeperunt,&cautius imposterum mercari. Hinc adeo iam in supputando calculando
wremetiendo excellunt,ut ne ducentas quidem lintei vel panni orgyasDulnas ementes, decipi ullo modo possint. Dolum vero vel minimum
43쪽
animaduertentes, adeo Nauclerum odisse incipiunt,ut nunquam ad nauem istam reuertantur, iniuriarum enim admodum sunt memoresive levi verbo offensi, implacabile saepe odium concipiunt.
Haud raro autem, mutuo accipere merces a Naucleris conantur,
blandientes ipsis admodum o splendidis verbis solutionem promittentes, quam tamen praestare nunquam cogitant, itaque si aliquid impetrent; maucleri dictis ipsorum fidem habentes , ipsis merces quasdam concedant statim iam incipiunt ab ista naui abstinere,nec umquam ad eam revertuntur, ne solutionem praestare cogantur,ut ita melius longe sit ipsis aliquid donare quam Concredere mutuo dare, ne odium sibi quis officio suo conciliet, de damnum inde sentia maxi
CAP. XV. DE OMNIS GENERI MERCIBUS EVAS B AEravi eo transportant, a quibin sit. O in quem
Nimieregrinorum filias terras adventum, parum vel nihil erat, quo sese vestirent, itaque videntes hoc Lusitani varias eo transuehere ni erces coeperunt ut defectum hunc in supplentes, lucri inde facerent quam plurimum, Verum cum Bataui etiam perpetuis bellis excitati regionem hanc scrutari coepissent, vidissentque mercaturam iniexerceri satis lucrosam posse, decreverunt tandem allatis mercibus variis fortunam suam experiri,quod quidem successu non caruit, cum Lusitanorum commercia, adventu Batavorum prorsus fere extincta iaceahi. Merces autem quas Batavi eo transi ortant sunt, primo linteum si- - .lesium , hoc enim maxima copia ad istas regiones defertur, cum flummaximus ibi sit eius usus, utentibus eo Nigritis ad vestimenta sua Deinde pelves omnis generis,magna copia eo transportant, nimirum sar tamnes minores & maiores, pelves tonsorias, malluvia, pelluuia, Labra, Sartagine coticas amplitudine duarum sepe orgyarum,ollas itent lebetes, cacabos varii generis, quibus ad res varias utuntur, minores enim conseruando oleo inseruiunt, quo corpora sua inungunt, maiorum usus insepulturis est, ut sepulchris, eas imponant, adhibentur etiam mactandis pecoribus, ciliis rebus variis, pelves tonsorias lauando capiti, wresecandis capillis adliabent Latis sine profunditate deplanis pro operculis utuntur , ut nimirum aliis eas insternant a sordibus, immundi cie res suas conseruantes , ham, ornatum se uni muliebrem, alia id genus eis imponunt, sartagines scolicas , m clandis suibus adhibent, ut nimiram illis impositas aqua feruenti iri fundant, crinibus purgent Cacabis de ollis sine margine ad eoquendum tuntur. Atque huiusmodi quidem vasis amet , ex cupiosiorichalco fac, is,regio ista a Batavis ita refertari impleta iam est, ut pagani, qui longe a mari remotis habitant locis , ea ab incolis ciuitatum maritimarum eodem saepe, aut erte non maiori, quam
in Hollandia venduntur precio,redimere possint. Quamuis
44쪽
Quamuis autem ingenti haec vasa copia eo transportentur, nec vero tam facile ea consumi alteri possint quam linteamina&merces aliae, non facile tamen fractum ibi& attritum cuprum invenias, quod ipsum argumento est ingentem in remotis amari locis habitare populum,quorum usibus variis vasa illa inseruire possint, ut ita passim per regionem istam divendantur& distrahantur. His accedunt & vasa alia hauriendis aquis accommodata cuprea: aenea,quaedam enim arserendis aquis adhibentur, quaedam in aedibus constituta eis excipiendis inseruiunt, Vt nimirum quam semper in promptu habeant qua ad potandum tantur,ini intrinsecus stanno sunt obducta Ferro ad omnis generis arma paranda utuntur, fiunt enim ex eo hastas&missilia, secures, pugiones,&id genus alia, & missilibus quidem pugionibusque in bello, securibus Vero ad agri culturam tuntur, ut terram illis proscindant, fodiant, ligna in sylvis secent, opera rustica alia perficiant, praesertim cum instrumenta hisce laboribus vivi ex. truendis aedificiis , navibusque excavandis inseruientia alia non habeant.
Sed pannum rubri, caerulei,sului,viridis aliorumque colorum, Bataui copiosum eo transuehunt,unde cingula&Zonulas parant, quibus Corpus praecingant, cultrosque claues,& loculos aliaque id genus alligent. Penulas porro gausapinas illosas, vestiendis corpor1bus adhibent instar pallii vel amiculi alicuius, circulos siue annulos ex cu pro orichalco factos,brachiis & cruribus exornandis circumdant, Vasia stan-nea emunt quidem ctiam , sed non tanta copia velut superiora mea. Cultros& orbiculos vitreos varii coloris magna copia redimunt. Eos vero postea in . vel 3. particulas diuisos,&in lapide quodam raptatos laevigare expolire solent,colligatosque in fasciculos, passim per universam regionem divendunt, frequentissimus enim eorum usus est in collo, manibus pedibusque CXornandis. Praeterea, sphaerulas habent precatorias orbiculos rotundos supradictis paulo maiores, quos capillis intertextos iuxta auriculas demittunt. Exacubus vero, quas similiter magna copia emunt, hamos capiendis piscibus aptos conficiunt. Praeterea flabellis ex cauda equina factis,praeterquam quod otiosi sedentes, muscas iis abigant, in chorei.& sal rationibus etiam pro insigniornamento utuntur, sedi specula, mulctralia, urceoli, situlaeque cuprea vi alia id genus, ab Hollandis ,regionibus istis importantur,verum
merces optimae&faciendo lucro conueniemissimae sunt linteum,pat nus, ferrum, vasa aenea stannea,Vt pelues,sartagines, ollae, lebetes, cacabi, cultelli etiam orbiculi versicolores vir rei. Reliqua quae diximus non sunt usque adeo lucrosa, quippe quae non magna copia, sed particulatim ibi diuendantur. Cum vero adhuc hodie in rebus aliis periculum fiat, ut intelligatur, an aliquid praeteriam dictas merces, ipsis arrideat, accidit interdum ut ipsis incognitae advehantur, eo fine ut illis diuenditis, lucrum ad Batauos nouum redeat, cum lucro faciendo mercatores unice sint intenti.
Allatas igitur aliquando buccinas fictiles ex terra figulam fabrefactas, Nigrita quidem initio tanquam nouum peregrinum aliquid cupide
redimebant, Verum progressu temporis, cum viderent, eas ex manibus forte in terram cadentes, statim frangi&comminui, nullas amplius expetebant. in stapedes in quibus pedes firma iur&quasi stant commodio
45쪽
modioris vectationis gratia, cum aliquando quidam attulissent ipsi mirati, ex Nauclero quaerebant, nunquid inaures istae essent, quibus mulieres exornandis auribus uterentur, prohibentes simul ne plures afferrent, quod aures suarum mulierum tanto ponderi ferundo non essent. Sediperspicilia ipsis allata sunt, verum cum nares haberent simas atque deprellas, ea ipsis minus conuenire Compertum est. Porro cum claues ipsis afferrentur, eas quidem initio emerunt magna copia, Vt in fasciculos colligatas, a cingulo dependentes gestarent.' Verum accidit aliquando, ut interrogat ent, quem claues istie in nostris regionibus usum haberent, cum igitur ipsis responsum esset, conuenire eas aperiendisseris,quibus capsulari cistae obfirmari solent ne ad eas aditus cuilibet pateat .accessiismultas igitur afferri cupimus amplius
dicebant, capsulis enim nostrarum mulierum minime sunt conuenientes, nos iis aperiendis etiam clauibus hisce destituti, valemus optime. Atque huiusmodi quidem dicteriis facetiisque repudiare solentres illas quas sibi ex usu non esse iudicant. Qu'd si autem acceptum quid i desideratum ipsis adferatur, tanto in illud emendum impetu
feruntur,ita verbis saepe ad verbera omnibus illud appetentibus,perveniatur. Sic enim exempli gratia, cum aliquando ipsis afferretur Diotae ita uiui,hia quod genus ollarum mearum est, coquendis cibis variis inseruiens,for aliquodρὸolia mam repraesentans catini alicuius excipiendo lacti inseruientis,incru- rq statum intrinsecus stanno fusili ad obliterandum saporem arris,extrinsecus vero duobus annulis ansatum, tam ipsis gratum hoc ollarum genus erat ut relictis merςibus aliis, his solis emendis operam omnes darent,
quamuis propter ingentem opsam, qua tota fere regio expleta iam re referta est,uilescere quodammodo nuper inceperint. Lusitani qui castellum Latauina adhuc tenet 1t, vivi alii passim in ista regione habitantes, multas ab Hollandis merces redimunt, Mancipia
enim sua auro instructa ad naues mittunt em1ptum pannum lineum la-
neumque, orbiculos item vitreos, Miserces huiuimodi alias, quasso iammmis, stea circitoribus suis committunt, qui distrahendas aut cum rebus aliis fungumam, permutandas, vicatim eas circumferant, Propolarum ita munere fungentes,quia solidariis,Batavis scilicet negotiatoribus coennptas merces,
pluris distrahant,aut cum bobus seu vaccis, caprisque &gallinis,aut aliis rebus ad sustentationem sibi necessariis permulcnt. CAP. XVI.
DE NOTITIAE cos NITIONE MERCIVM ET VALENT
optima,quomodo item eis ex rent,o quid mercedi amulis ex naui eas domum suam transportantibus dareseleant. LIM Cum mercimonia in his regionibus penes Lusitanos , los essent, nulla permittebatur eis eligendi potestas,ut proli-bitu suo hoc eligere, illudq; repudiare potuissent, sed coge bantur acquiescere eo quod a Lusitanis porrectum accipiebant,sed postquam Bataui ad hasce regiones venietes mercaturam exer cere cum incolis coepissent, illud ius sibi paulatim,conniventibus Hollandis sumpserunt, ut pro arbitrio suo quilibet, quod maxime sibi arrideret eligeret,unde tam prudentes negotiationis periti evaserunt, ut
nori modo vitiosum ipsis nihil obtrudi,sed ne vendi quidem aliquid possit, quod non aliquoties permutatum, ipsime elegerint, mercium cognitionem parem fere cum Hollandis iam habentes. Huic
46쪽
Huic autem cognitioni causam dederunt ipsim et Hollandi crebris
Ad U'i iρ' deceptionibus eos circumuenientes , tam in dimetiendo panno, quam
rven rim no linteo sibi non constaret,sed pelues pertusas lebetes& sartagines reparatas Linterpolatas, cacabos Mollas multo usu iam attritas,linteum item putredine confectum,&cultros ferrugine adeo torpentes, ut integros vagina vix extrahere posses,ipsis pro auro suo obtruderent, sumpta inde occasione, de dolo imposterum cauendo,&mercibus eX- plorandis cogitare coeperunt. Explorationem igitur mercium, antequam eas emant,ita instituunt. ys- ' Pannum ementes lineum, diligenter attendunt, attritum ne sit&lace-
insiluatur. rum aut putredine confectum item lanitatis dealbatum, iustam suam obtineat latitudinem, nam linteum eXimiae expetunt latitudinis, Cum eo tantur ad praecinctoria corporibus induenda,quae a pectore seu mamillis ad genua usque porrigantur. Pannum autem laneum ementeS,soli eum obvertunt videntes lidus ne sit&probe compactus, an Vero tenui raro textu vilis. Cultro Vaginis priusquam emant extrahunt, ollas, artagines,lebetes pelues, cacabos diligentissime intuentur perscrutantur, considerantes an etiam usu attritae&pertusae sint,repudiantes quicquid vel foramen vel rimulam habet tenuissimam, aut sordibus leuiter pollutum, nitorem non obtinet legitimum.
Ferrum humi depositum pedibus suis permetiuntur, visuri, an iustam suam longitudinem habeat nec ne Lebetes, cacabos in terram deponunt, fundo inverso&elevato, postea impactis in eum pollicibus summa virtute incumbunt, cedatne an resistat iniuriae hi uic& violentiae externae exploraturi, repudiantes statim in quo vel minimum impressionis huius appareat vestigium orbiculos vitreos diligenter numerare solent, explorata seorsim unaqualibet linea, ut sciant numerus tram sibi etiam constet,&nihil in eo desideretur,reposcentes si velini.
cum deesse orbiculum contingat. Caeterum peracta iam mercatura, cum emptas scaphisque suis impo muli mi β' sitas merces domum vehentes, littus negotiatores isti legunt. Constitu
tum p=υ. - In littore Otios quidam pueri, eorum adventum cum deli decio pras
stolantur,quod ipsum quidem etiam fieri solet,piscatoribus ex mari revertentibus,aut aliis vinum&res alias ab Anta vel aliunde advehentibus, Illos enim adventantes expectat semper non exiguus puerorum numerus, qui cymbis terrae iam appropinquantibus, in occursum tendunt, aquam oretenus saepe ingressi Apprehens autem cymba interram simul cum ea enatant, & arripientes postmodo partem aliquam
mercium, ad aedes mercatoris vel piscatoris vel cuiuscunque advenientis alterius, deferunt,alii Cymbam ex aqua protractam,ad locum stationis deportant, ut ab imbribus defendatur. Hoc autem non frustra faciunt,sed mercedem inde postea repetunt, -- '' accipientes a piscatoribus quidem minutum pisciculum, ab illis qui vinum advehunt, haustulum vini,a mercatoribus Vero eXiguum auri granulum, si labor quem praestiterunt,non sit alicuius momenti,quod si vero bonam& necessariam navarunt operam, Glaborem insumpserunt iusta mercede aliqua dignum, tantae sunt impudentiae, ut satis multum, pro labore suo mercedis postulent,& vix sedari a mercatoribus possint.
47쪽
CAP. XVII. PORTORIO ET VECTIGALI VO MERCATORES pagani Regibus eius loci perfluere coguntur, tam pro transitu libero, quam pro mercibus sebonis suis coemptis.lΕCEs huius loci non destituuntur suis publicanis,quo ha-
a bent in littore maris passim habitantes ubi naues peregri-α
nas appellere sciunt, Horum autem incium est operam si Gabiramis. ae dare, vi quae Regibus suis debentur vectigalia, recte colligantur quin decipiantur , ipsis plerunque ali uim aliquem adiungeresblent, nimirum vel filium vel cognatum suum proximum, qui attendat ut omnia recte sine ullo dolo administrenturi peragantur, Iam de piscibus qui quotidie in mari capiuntur tributum jectigal ita ac misecipiunt, Mensuram habet metiendis piscibus convenientem, Hanc impletam, piscator liberam retinet, de reliquo autem quod superest publicanus Regis quinos semper accipit, si1 pisces sint paulo maiores, vel quantum sibi sufficere videtur, si sint minutiores, qui quidem e vestigio ad Regem per seruos quosdam deferuntur, qui singulis diebus ad aedes publicani allatum pisces conueniunt. . Mercatores porro pagani,qui ex longe dissitis locis ad ciuitates mariti rict Di is
mas mercatum veniunt,coguntur Regi ad quom portus iste quo tedunt, Hοα pertinet, pro transitu libero impetrando exsolvere drachmas fere tres auri puri, siue multum velit emere,sive non. Caeterum peracta negotiatione, cum ex navi Batauorum ad littus mercatores isti pagani reuertuntur asterentes merces tuas, quarum re is, is, his dimendarum gratia naues Batauorum conscenderant, adsunt statim p . b.-ώpublicani illi quos ipsit lingua Lusitanica, Laguaris, hoc est speculato-: ης in
res regios Vocant, acceptamque quartam saepe bonorum partem, domum secum abducunt transferunt, ubi postmodum mercatores transigere cum ipsis coguntur, quam possint minimo, ut bona sua recuperent, si enim bona merces quas emerunt, sextantem non e X cedant.& ipsi plus auri non expenderint,certum aliquod tributum&vectigal impositum non habent, itaq; cum publicano mercatoribus tunc agendum,& opera danda, quomodo eum,oblata aliqua bonorum parte, placare possint, hanc enim laboris sui recompensationen publicanus retinet,ita ut Regi rationem de ea reddere non teneatur. Dd si vero precium bonorum quae Mercatores isti emerunt, sextantem auri superet, iam certum ipsis, praescriptum vectigal numerandum exolvendum est. Sextans porro hic,ipsis Birnm vocatur,&pro quolibet Benda auri in mercatura expositi coguntur pagani isti mercatores certum aliquod exsolvere pondus siue precium,quod thesauro&fisco Regis applicatur.
Hoc quidem tributum, vectigal est paganis mercatoribus impoli , tum iam ad incola siue subditos Regum quod attinet, qui in locis ma-
1itimis habitant, ipsi ab hoc onere liberi sunt, ita ut vectigalisvi tributi minis is nihil exsolvant,si mercatura eorum Bendum, vel sextantem non excesse Φ γ' rit,int superato sextante, tantum de mercibus ionis suis, quantum pagani persoluere Coguntur.
Qus diu forte quis furti accusatus, proximo quid eripuerit,aut adul- , terti
48쪽
terii reus, cum uxore proximi sui consueuerit,publicani huius, specu - latoris Reph, usicium est, mulctam ei irrogare, pro ratione delicti, in ti,, Λ iam rizimquci item animadvertere , sic si paganorum aliqui, armat ciuita- detin in ibus tem maritimam ingrediantur, poenam statim siue mulctam incurrunt, Nam& agricolae fructus suos in ciuitatem Venum asportantes, arma sua ad portam deponere, aut mulctam trium auri drachmarum persoluere publicano coguntur. Eadem ratione siquis aurum Vitiauerit,&moneram adulterauerit,aut aliud quid deliquerit poenam evitare non potest,
sed mulctam publicano praestare tenetur, quam ipse Regis sui nomine delinquentibus pro ratione cuiusque delicti imponit, collectam autem pecuniam Regi postmodum asteri singulis anni quadrantibus rationem administrati orsicii ei reddens.
CAp. XVIII. DE MENSURIS, PONDERIBUS, TRVTINIS, MONETARIIS,
numeris su utationibus ipsorum, quomodo nimirum numerare ad calculos aliqui reuocaresoleant. 'T DR auaritiae vitium quo omnes fere laborant, tena- sisti 'ces sunt admodum&ad aurum praecipue attentissimi, ita ut in ne granulum quidem auri aut pros dant aut temere expendant , nam inter ponderandum si vel momentulum supra usitum pondus lanci impositum deprehendatur, illud repetunt, si quid vero deesse cernatur, ipsi egregie dissimulant,&aegerrime supplent. Hic est, quod aurum suum trutina prius CXplorent, quam adna ues Batauorum proficiscantur , quod proxenetis bene adpensum tradant, quod ponderari denuo a proxenetis vel mediatoribus suis in na ui Batauorum curent, quod, si iusto leuius a Naucleris deprehendari,fisi sal tur, illud lanci suae rursus impositum, perscrutantur, defectum inqui-ὼ ς ερη-m rentes, lano pondere prior discrepet diligenter itendentes Pondera habent ea siue cuprea Lances eXcupro rotundas admodum pila seu phuaininis de malo aureo excavatas chorda siue funiculo , ad rugum seu scapum alligant, luagula quadam tenuissima in medio lanci una Constituta, quae cum foramine quodam insignita sit, transmisso filo quodam ferreo, aliquid ponderatur lances alleuant , tam diuque ob versant donec lances huc illucque nutantes,consistant,aequatisque lancibus, examen seu lingula illa,neutro inclinet, Verum aequo momento discrimen partiatur. Nostri sane mercatores Bilancibus trutinis istis uti commode non possunt, At ipsi tam stricte aurum suum eis ponderare possunt &ra sunt in appendendo auro exercitati,ut iustu pondus no modo celerrime deprehendant sedet ita assequantur,ut neminimu quidem momentu ipsis desit. Quod si nostris ipsis utendu sit bilancibus, lances prius jugu lingulamque diligentissime intuentur, attendentes, an omnia recte disposi-
Vi, ta sintvi vitio careant. Eade ratione tondera, mensurasq; ruinas quiderum , quibos bus Naucleri Batauorum utuntur, sedulo inspiciunt,certisque uotis disce- βρες-με, lentes signant,ut reuersi animaduertant, corruptum ne aliquid in eis sit&mutatu, semper n. metuunt plures a Batavis Vinas&podera plura, dolo malo aduectas esse, quibus circumuenti decipiantur itaque non quiescunt, donec consideratis perscrutatis ponderibus ulnis&mensuris omnibus me forsitan sibi imponatur sedulo prospexerint.
49쪽
Mercatores pagani, trutinas habent& bilances ex ligno factas, pro ponderibus autem, fabis utuntur rubris nigris, quarum pondus rualorem tam exacte nouerunt, ut praecise alicui significare possint, quot B. fabae utriusvis coloris Pess, quot item Benda num constituant, Benda autem ipsis pondus maximum est &sextantem apud nos facit se ivncias duas. B a , idem est quod dimidium Brauti, unciam nam va
lens, ma facit duos, cum dimidio E , duos Pesos seu ses tali-
ciam, Sirouvnum facit cum dimidio,Ensanno Vero IVDVnum est, ΠΟ- io,iis .stris semuncia vel dipondius diui , sunt tres quartae unius risios. Mira- , est Pes dimidium, quod nos sicilicum vocamus. - - , quarta pars est unius Ahs nostri drachmam vocant,quodlibet enim ris semunciam valet vel dipondium, unde conuenientia ponderum nostratium cum illorum ponderibus apparet, Nam nominibus fere conveniunt, nisi quod in libraeorum integra, Psvnum cum dimidio, sex nimirum
drachma nostrates desint,tanto enim minor ipsorum quam nostra libra
deprehensa est. Linteum ipsi duabus orgyis coniunctis remetiuntur, disiectumque Mensura visa-
in medio, Tectam Vocant, Orgyae vero binae istae, vinaminam,cum dua 'bus quartis efficiunt, Inremetiendo autem linteo tam exercitati sunt, ut praecise statim &exacte respondere possint, si interrogentur quot or-gyas,tot vel tot vinae nostrates constituant. Laneum pannum divendentes inuicem, in particulas oblongas,sed quae palmum in latitudine non excedant, dissecant,ut cingulorum instar corpus eis praecingere possint, itaque cum usum ipsis alium non praestet, nullis vel orgyiis vel vinis in diuendendo panno, opus habent. In numerando, supputando exercitati non sunt, cum enim Vltria, ,sis.,ώ; sedenarium ascendere debent, tot verba unius numeri praecipitanter in num aiονιι geminant,ut seipsos confundant,&finem numerandi facere cogantur. Hi
Videas vero etiam aliquos tamdiu numerando inhaerere, donec quantum numerauerint obliviscantur,atque ita ad caput redire,& numerum denuo incipere cogantur. Cum igitur ultra denarium ascendere non possint,ea iam apud ipsos consuetudo obtinuit,ut denarium assecuti numerantes,subsistant,depositoque in manuum altera digito, telameXor Liadiantur, ad denarium denuo alterum progredienteS,quo assecuto,digi-o tum alterum deponunt, hocque tamdiu repetunt, donec depositis omnibus digitis, utraque manus in pugnum contrahatur,tunc enim centenarium sese numerum assecutos intelligunt,&propterea eo vel creta vel carbone inmensa annotato,calculum praecedentem repetunt, donec ad finem eum tandem perducant,&numerum quem volunt, assequantur. Sed vocabula quibus numeros suos exprimere solent, sub finem libri,Germanici invenies,ubi phraseologiam&dic tiones varias, in hisce regionibus usitatas annotauimus, adiectis simul aliis vocabulis,&modis quibus in Clancti, ubi commercia nuper etiam exerceri coeperunt, aliquid numerantes, supputantes Vtuntur.
50쪽
C A D. XIX. DE FORO, NUNDINIS ET MERGATIBUS IPSORUM, VAE
nimirumst eorum ratio, quas item merces se quali pretio ibi venum exponunt. E habentri constitutos mercatus, quibus plus venum exponatur quam alias fieri solet, nec tamen omnes ciuitatosvnoi eodem tempore mercatus suos habent, ita enim una alteri impedimento esset maximo sed ita ab inuicem distincti sunt ut si huius ciuitatis mercatus iii hunc diem cadat, altera ciuitas mercatum suum alio die celebret, quo ordine, absque ullius incommodo siue detrimento, omnia peragantur. Hoc autem potissimum de mercatibus annuis siue nundinis intelligendum est, quas ipsi mercatus maiores vocant&per duos dies integros celebrant. Caeterum singulis septimanis singulos habent mercatus, quibus agricolae&mercatores pagani ad commercia legotiationes suas varias exercendas conueniant, quae quidem nunquam cessant, sed singulis diebus continuantur per totum annum, exceptis solum diebus festis, quorum singulis septimanis, ad similitudinem nostri diei Dominici,unum obseruant, lenne habent, ab omnibus negotiis&laboribus in eo quiescentes. Ratio vero horum mercatuum talis est, primo statim diluculo, agricolae in forum procedunt, mel arundinis, seu calamos indicos afrerentes, quos in fasciculos colligatos venum exponunt, qui cum cibus sint omnibus acceptissimus, ab incoliscumne siderio expetuntur, Tumma celeritate distrahuntur. Interea dum viri circa calamos hosce sacchari occupantur, rusticae etiam mulieres adueniunt, fructus&ali aD serentes, sic enim alia vas aliquod, ipsis cibis est malis aureis, medicis item iitreis refertum, alia Bannanas,Zachovens, Petatos. Hamas, Ductus alios, Tertia frumentum, Milium nempe indicum, , animitGOI m,sc. asportant, Quaedam gallinas,&oua, aliae panes res alias ad sustentationem huius vitae necessarias afferunt, vendentes eas non incolis tantum sed&Hollandis qui quod necessarium est, emptum veniunt, naviculis suis in terram delati. Sed& qui in maritimis habitant ciuitatibus, merces suas venum exponunt, quas nimirum a Batavis emerunt,nempe pannum lineum,cultros orbiculos vitreos levigatos specula,acus, armillas,cingula expanno varii coloris parata,& id genus alia. Alii pisces afferunt, quos agricolar& rusticae praesertim mulieres auidissime redimunt, adducenta laepenumero miliaria eos,ut merces alias portantes , ut aliquid inde lucrentur& quaestum faciant. Rusti ea hae mulieres ad rem admodum sunt attentae,i negotiarionibus suis sedulo inuigilantes. Videas enim aliquas itinere 1. vel 6. mili rium,singulis diebus ad mercatum venire, asinorum instar onustas,in fantem enim a tergodependentem habent,&onus non exiguum a fructibus variis, in capite portant, quibus divenditis, statim pisces& res a lias alibi distrahendas redimunt,ut ita aeque interdum grauiter onustae a foro iterum discedant.
Liberae sunt ab omni vectigalii tributo ita ut nihil pro rebus quas gestant Regi pendere, exoluere necesse habeant. In itinere autem