장음표시 사용
51쪽
si Felisso ipsis occurrat, hoc est aliquid quod pro numine habent, ei comedendum aliquid de fructibus, frumento suo proiiciunt, decimas ita de bonis suis dare se putantes Solae raro proficiscuntur, sed plerunque cum comitatu iter faciunt , canendori confabulando itineris aliquo modo ibi molestiam lenientes. Circa meridiem rustici alii adveniunt, vinum asportantes, idque V 'μm. in ollis diversa quantitate, quidam enim unam, quidam plures adferunt, quantum nimirum per noctem singuli collegerunt. Quamvis autem armati incedant, ascias nimirum siue secures cingulo immis fas missilia aliquot siue hastulas in manibus gestantes , arma tamen sua ante forum deponunt , repetentes ea postmodum ubi vino
iam diuendito domum redire statuunt. Caeterum qui v1num hoc vendunt legitimum obseruare tempus norunt, Non enim adveniunt,nisi finitis inter Hollandos, Nigritas negotiationibus, Tunc enim re-uet si ex nauibus Batauorum proxenetae nautae, acceptam a mercatoribus paganis mercedem, laches te donaria quae a Batavis ac i- siverunt, vino statim permutant, illudque considentes potitant. Porro vinum hoc emere volentes , auro praesenti instructos esse oportet, plerunque enim auro illud venditur rarius linteo. Et aurum 'iquidem Oenopolis istis admodum praecise appendunt, cum ips1 vinum etiam suum fatis care divendere soleant, si enim multos videant adesse emptores, qui illud expetant precium , statim conduplicant, ut tanti illud lape vendatur, quanti vinum hispanicum venire in nostris regionibus solet. Vnde autem, quomodo paretur, alio loco dicemus. Caeterum rustici hi omnes vide mulieres,qui ad mercatum ita proficiscuntur, pro fructibus rebus quas Venum apportant, peculia-rbia Asia is rem destinatum sibi locum habent, quo sese cum rebus suis confe- , quibintibaerant. Nam in forum procedentes, qui fructus varios afferunt ad locum ' μως itφη fructibus hisce destinatum concedunt, qui calamis indicis onusti in 'grediuntue locum e regione alium occupant, Oenopolis , pistoribus, piscatoribus .aliis similito certus locus assignatus est , ut ita confusio vitetur ues quaelibet suo convenienti loco facile inveni
used autem vinum illud de Palma attinet, quod aliunde per mare nempe advehitur, illud quidem in forum non profertur sed cum intim is M. plerunque circa vesperam nauiculis suis adueniant,quo tempore, pera- cho omni labore populus passim otiosus pbambulat, fit, ut facile emptores inueniant,Nigritis illis lato ardoreri desiderio in littore maris illud expectantibus,ut quod advehitur omnibus no sufficiat,& turbae haud raro exoriantur maximae altero alterum praeuertente, lasculum ex manibus quasi eius vi maxima extorquente. Moneta vel pecunia certa non utuntur,sed ementeSaliquid aurum Mones ρε-
plerianque venditoribus appendunt , Quod si vero modicum illud sit umi r M M. nec tanti precii, ut pondus aliquod auri attingat I exiguis auri particulis, quas quadrangulari forma factas, scrupulumque vel granum auri Valentes, acrauen vocant, Venditoribus satisfaciunt. Consuetudinem autem parandi hasce particulas siue Uacraoen a Lusitanis habent, Olim enim meris bonorum permutationibus , aliquid ementes tebantur, monetae sum plane ignorantes , sed cum Lusitani postmo
52쪽
alimenta varia redimerent, destituerentur, modum parandi hasce particulas excogitarunt, quibus pecuniario coisterentur, unde adhuc hodie qui castello Lamna propiores sunt ,hisce particulis magis frequentius inemendo uti cernuntur,quam alii, bicunque etiam habitantes. Quibus vero Lusiitanorum commercia prorsus sunt incognita, hi monetae&particularum istarum usum plane etiam ignorant. Et cum Batavis quidem contrahentes, aurum rude afferunt quemadmodum illud ex terra colligitur, artificium nempe auri siliquandii purgandi ignorantes. Ab aliis vero aliquid ementes,praesertim si minoris preci1 fit quam ut auri valorem assequatur,monetae loco, hastulis tuntur longi
tudine digiti ex ferro factis. Et haec quidem monetae ratio est per uniuersum uineae littus usitata. C, P. XX. DE DIEBUS FESTIS ET VARIIS EORUM SUPERSTLiionibus, itemque de numinibus o dolis eorum, quae
Felissos vocant. I, M Wi s omnes in uniuersum per hanc regionem habitanites, Lusiitanis exceptis, feri sint, inculti, agrestes&barbari, ita ut neque libros habeant, literasve intelligant, neque m e res norint,consuetudinesve habeant,lauderi memoratu di-
β ξῆ m* Tum tumen est&negati non potest, eos sex hebdomodae diebus,
Fiimz h. ovibus negotia&opera vocationis peragunt, finitis, septimo die abc -mni labore quiescere& cessare, habentes eum pro sabbatho vel die resto singulis septimanis certo&stato, unde etiam Dionisso ipsis nominatur, quod idem sonat ac dies dominicus siue festus. Hoc tamen notandum est, non obseruare eos primum nobiscum diem, neque septimum cum Iudaeis,sed tertium in septimana, qui nobis est dies Martis. Quam vero huius rei causam habeant, cognoscere hactenus nondum
licuit. Sanctum autem omni novi solennem hunc diem nabent,ita ut m eo
Di δε - neque piscatoribus liceat piscatum exire, neque agricolis&mulieribus 'U, iussi ei, ouie quam in forum portare Rustici Oenopolae vinum hoc die nullum proferunt, aut publice divendunt, sed collectum ex arboribus Regi tradunt Lofferunt,qui illud vesperi inter aulicos suos ebibendum
distribuit. Verum licet hoc die ab omni labore cessent, attamen, qui in maritimis habitant ciuitatibus, a commerciis Batauorum non abstinent,sed ea continuantes,hoc aeque ut aliis diebus ad naues Batauorum
In medio foro mensam habent quadratam,quatuor columnis, qua- Abara ct Sa rum altitudo est duarum vinarum, impositam, cuius superficies plana, in ex stramine Larundinibus firmiter inv1cem contextis constat,Hanc in circumferentia multis bullis& orbiculis siue annulis stramineis exornant, quos Felissos vocant, impositumque in eam frumentum oleum de palma, vel aquam, Numini suo offerunt,quod eo vesci omnino persuasum habent, ignorantes ab auibus, volatilibus caeli illud in absentia sua clam absumi, Reversi autem cum quae imposita fuerant, absumpta animaduertunt, oleo mensam vel aram suam perunctam,frumento
53쪽
rursus alloi potu nouo onerant, sacrificium se hoc modo praestare, Numini suo gratissimum existimantes , cui alias fame pereundum
Sed sacerdotem quendam habent, quem et spero h e ministrum Numinis sui, vocant. Hic singulis diebus festis in forum prodit, statu- toque in medio mense siue arae suae sedili considet, populo sese promiscue omni cuiuscunque sexus sint aetatis, circa ipsum Congregante, quibus conuenientibus omnibus, considentibus, ipse orationem incipit fatisque prolixam ad eos concionem habet, quam attentissime audiunt, Qua de re auteni verba faciat,Batauorum nemo adhuc co Comisvi gnoscere potuit, quamuis enim & ipsi astantes diligenter haud raro alia venderint, se iis urn maeninde percipere nullum potuerunt, sed neque ab ullo quicquam cognoscere licuit,interrogat enim hac de re , pudore suffusi, vel parum vel nihil respondent. Animadversum autem non semel est, Ollarii quandam prope Cacri ficum hunc constitutam esse aqua plenam, cui lacerta innatet, mulieresque infantes quosdam adduxisse, quos aqua ista aspergeret, quo fa-dto donium retierce sunt, unde aliud quid colligere Bataui non potuerunt, quam unguentum quoddam illud esse, quo infantes ab incommό- dis periculis quae a Fress seu Numine suo ipsis metuenda sunt, bonum enim malum,esse,nocere item sim uiri prodesseritissum seu Deum suum arbitrantur,praeseruent quasi, tutos reddant. Finitis autem ceremoniis& sermone absoluto, 'tigro vel secrificus ille surgens, mensam siue aram liquore quem in olla secum habet totum inspergit atque perungit, Interea vero Verba quaedam ignota, 1imul omnes , magno Clamore pronunciant, plausumque manibus facientes,Clara tandem voce exclamant Iou, Iou, finem ita concioni impo
Corpori suo passim multos ex stamine factos annulos siue bullas alli gant, tutos sese illis reddi existimantes ab omni malo&incommodo sueti: Tt,
Misso, ne scilicet ipse ullum eis inferre incommodum eo die possit, Ma numinissu perne ubi strato urgentes corpus suum aqua abluerunt, faciem suam illuminant multis lineis ex terra alba, cretam apud nos aemulante,idque in honorem sui Felisso, loco orationis vel precationis alicuius matutinae illud habentes,Cibum capere volentes primam buccellam Felisso suo largiuntur,smailiter primum vini haustulum , aspergentes nimirum eo annulos istos stramineos a corpore&pedibus suis dependentes. Piscatores Cum parum piscium forte capiunt, aqua piscibus non usq; adco iam abundante, existimant ritissum suum iratum, pisces ne caperentur prohibuisse, nec quicquam amplius eis daturum, Lugentes igi-Luomo. , --tur plangentes ritissero suo auri paululum largiuntur,orantes simul e- mi irata pia um,Vt coniurat una FGFm cogat pisces remittere quo copia eos maiori capere imposterum liceat. Hic postea, cum uxoribus suis quas habet omnibus, eleganti vestitu ornatis, ciuitate Circum ambulant plorantes pe- es usq; suu tundentes,&cocussis manib'ingente strepitum facientes, ut
luctus non vulgaris speciem praebeant. Ad littus autem maris venientes, ramos aliquot ab arboribus decerptos collo circumdant, cumque has ardzzra bores numina sua esse existiment,quae pisces ipsis largiantur, nominan- W-tes eas propterea disso Dasianam , arreptum erassero tympanum , ipsis
54쪽
Sacrificium Regis ad lacandum numen.
Diabolus adinterrogara bis ruponit.
gratificaturus pulsat. Tandem ad uxores in littore maris stantes conuersus, expostulans quasi contendens cum eis loquitur,abiectoque in mare frumento rebus aliis vario colore illuminatis, quasi cibum Felisso obtulissent discedunt. Si forte mercatorum paganorum decrescit numerus,& Rex animadvertit aliquid de vectigali suo decedere, unde parcius Vivere cogatur, ad arborem sese confert quam pro Fuss suo habet, sacrificium ei offerens, quo Deus suus vescatur,postea ablegato Ferissero quaerere ex eo iubet, breuine plures adventuri sint nec ne Qui cum uxoribus suis arborem accedens cineres primo in alvearii vel pile alicuius formam accumulat, decerptumque ab arbore ramum, eis inserit, deinde haustam
ex pelui quam in ramum istum expuit, cum uxoritas suis nescio quid locutus,expuitionem repetit,Tandem post multas ineptias, facies suas cineribus inficiunt, quaestionem Regis clara voce pronunciant, quo facto vocem audire dicuntur,Diabolo ipsis ad quaestionem respondente, Itaq; accepto hoc modo responso ad Regem revertuntur, exponentes ei quicquid responsi Felisso suo acceperint.
Infantes, ut supra quoque dictum est, varie exornant, multo stramine in pilae formam conglobato, annulis item stramineis& aliis rebus a corporibus ipsorum suspensis, quae omnia Felissos vocanti multis conducere casibus, quibus infantes alias expositi sunt, arbitrantur.
Mortuo inter ipsos aliquo, novum statim 'tissum aliquem faciunt,
orantes cum,ut defunctum istum ad alterum mundum iam proficiscentem comitetur, ab omnibus iniuriis molestiisque in itinere tueatur, itaque convcnientibus amicis & cognatis omnibus gallinam primo mactant&adcoquendum praeparant,postea in angulo inlium defuncti co-sidentes, omnes quos defunctus habuit Fetissos in medium prolatos, o dine disponunt, maximum quemque medio loco ponentes,& fabis, pisisque funiculo ex arborum corticibus facto, spha: rularum precatoriarum instar transmissis, exornantes Hoc facto sanguine Gallinae,ntios aspergunt,&allatas herbas quasdam ex agro,virides,torquis instar a collo suspendunt. Interea dumviri his ineptiis sunt intenti, elixam mulieres gallinam in patina asserunt,intermedios ni iam deponentes. Tunc autem vir quidam veneficia& incantationes suas exorditur, multum enim locutus, haustam ore aquam Vel vinum de palma, in
iissos illos expuit, decerptaque de herba viridi a collo suo suspensia,duo
vel tria folia, informam pilae alicuius convoluit,quam pilam duobus digitis comprehensam, per pedes hinc inde traducit, suum quod salutandi verbum est, ingeminans, salutem quasi suo dicturus, cumque liquorem expila hac suder Felissos expresserit, eam deponit, pilam nouam ex aliis quae adhuc supersunt foliis, componens,& ceremonias modo dictas toties repetens, donec omnis, quam a collo habet suspensam herba conteratur Min sphaerulas eiusmodi seu pilas redigatur,Tunc sphaerulis illis omnibus in pilam nam pugni magnitudinem obtinentem, conglobatis,faciem suam illis inficit, ut ita ex hac etiam herbae iisse fiat Quo facto defunctus quietem assecutus dicitur,ipsique collectas ineptias omnes adfuturum usum reponunt. Hos enim sinprimis sanctos habent, ad defensionem vitae bonorumque suorum multunn facere arbitrantur, unde&in bellum forte profecturi eos induunt, collum brachia pede si uniuersum corpus iis exornantes, Vt nimirum
55쪽
eorum ope conseruati spicula hostium effugiant, silui domum re
Caeterum inter Felissi numina sua etiam avem quandam numerant, quam Ardeam Stellarem aliqui, a punctis, quibus tan uam stellis' ' ρ ρη mi-
eleganter picta vitur,aliqui Laurum, quod mugitum quodammodo bovis imitetur,vocant.Ιter enim aliquo facturi, si forte vocem &mugitum huius auis audiant, ingentem concipiunt animo lanitiam, Ferissum eam esse dicentes, qui iter facientibus defensionem& patrocinium suum promittat,ne in periculum aliquod incidant,sed saluti incolumes domum reuertantur, Quamobrem ad locum eum, ubi Vocem eius au dierunt, vasculum aqua plenum cum granis aliquot frumenti deponunt, ut quod edat bibatque ibi inveniat,unde multa passim in sylvis&agro disposita eiusmodi vasa videas , quibus milium vel aliud frumentum adiectum est in cibum nempe potum suo Ferisse. Quemadmodum autem inter aues, sic etiam interiisees quosdam Felissus habent, Qu'sdam enim omnino non capiunt, Vt Thynnos, Fe pisci=-,ntimi tissos seu numina quaedam marina eos esse dicentes. Illud vero piscium ni-Mb---
genus,quod iphias Gladius Plinio dicitur, capiunt quidem, sed in cibum nisi Xipho siue gladio eius abscisso, non assumunt, quem ares c um pro insigni Ferisse habent. Qisdam proceras arbores pro numinibus colunt, ad eas aliquid scire expetentes confugiunt, bi Diabolus quidem ipsis saepe in forma α'Σ
nigri alicuius canis apparet , vel inuisibili specie ad interrogata respondet. De religione sua interrogati talia saepe proferunt, quae nec in speciem quidem cum religione consentiunt, sed ab ea prorsus abhorrenti. Quod si vero absurditatem istam mireris,illud statim ingerunt,sic a FGrissoluo se edoctos, qui hoc illud ita obseruarii fieri iusserit, quamvis deceptos sese plerunque deprehendant,vi in castris Diaboli militantes, Diabbia ἰυ- stipendium etiam a Diabolo accipiant,idque non immerito, quid enim εδε ' ab eo qui mendax est, homicida, aliud expectes Itaque de eo non modo raro verba faciunt,sed etiam trementesvi stupentes,ad solam no
minis eius mentionem exhorrescunt .
. Montes ibi reperiuntur altissimi a creberrimis tonitruum fulgurumque& imbrium tempestatibus admodum infesti, unde cum saepe ha hiis.' 'damnum plicatores&alii sentiant non exiguum, iratum Deum suum, cibumque, potum exposcere arbitrantur, Itaque montes istos pro Diis habentes, cibo, potu vacuos esse non sinunt, nec iter etiamfa Icientes, facile praetereunt,quin ascendant prius, cibi aliquid potusque ibi deponant,secus enim si faciant in perpetuo sunt metu, iram Numinis sui & vindictam semper timentes.Facile enim sibi aliquid persuadent,&periculum vel vigilantes somniant,nec a praeconceptis opinionibus reuocari possunt. Caeterum his superstitionibus de Fress suo obstinati admodum inhaerent,quamuis pudore suffusi, non facile praesentibus Batavis, qui ineptias eiusmodi ridere solent, Gm amplius facere praesumant, optan-- μ' dum igitur esset,ut illuminati diuinitus,abiectis superstitionis hisce densissimis tenebris ad lucis, veritatis agnitionem tandem aliquando
56쪽
DE IPSORUM RELIGIONE ET FIDEI ARTICULIS, AVID nimirum deitos aeterna vita sentiant, or quod qui um ibi reperiantur religionis Christianae non plane
V AN supervacaneum planei intempestiuum videatur, de religione eorum peculiarem suscipere tractationem,
P tu si est Iuraesertim cum ab eis vix certi aliquid hac de re intelligi&ciis quid .un. Uc Ogla Osci possit, his nimirum qui superltitionibus hilce pror-scipρ s us adhuc dediti sunt, nihil hac de re dicentibus, illis vero, qui cum Lusitanis multum conuersantur, Christianos sese esse profitentibus, qui a Felissori impietate ista prorsus abhorreant,attamen cum in familiari colloquio, modo hoc modo illud Bataui ab ipsis intellexerint, opera precibum me facturum putaui, sit id quoque quodcunque tandem est, Lect ori
Accidit enim non semel, ut Bataui cum ipsis conuersantes&conferentes, inter alia eos de religione sua interrogarint, quid nimirum do hoc vel Ilo religionis capite sentirent, utpote primo , quo morientes mio re nil quid de extremo iudicio vitaque aeterna statuano Ad hoc Tespondebant, se extremum iudicii diem prorsus ignorare, sed vita semel defunctos, mortuos plane esse,&inalium quidem mundum migrare, At quomodo quo,illud verose nescire. Hoc tamen affirmabant aliam esse rationem hominum,& aliam pecorum, sed qualis esset eorum post mortem conditio plane ignorabant,nescientes simul an locus ille quo transferrentur supra vel infra terram esset, nihilominus tamen de supellectile solere se partem aliquam defunctis assignare dicebant, ut quocunque tandem Venirent, haberent quod ad usus quotidianos necessariumssit. Hinc patet credere quidem eos aliquo modo, vitam post hanc aliam superesse, sed resurrectionem mortuorum prorsus ignorare exi mantes sessimul atq; moriuntur in mundum alterum transferri, ubi varia supellectile,ri rebus aliis perinde ut& in hoc mundo indigeant, unde si aliquid forte perdant, eiusmodi statim concipiunt animo cogitationes, veniis forsit tan aliquem amicorum suorum ex mudo altero, illud abs tulisse, cum eo carere diutius non potueri Caeterum de Deo interrogati quis nimirum Deus ipsorum esset, respondebant Deum suum nigrum esse&minime bonum,qui multis eos malis afficeret, damni eis inferret plurimum Audientes vero e Bata. uis Deum nostrum non nigrum sed album esse, & bonum imo optimum&fontem omnis boni,a quo omne bonum proficisceretur,&qui multis nos subinde beneficias afficeret,cum praesertim & a caelo descendisset,ut nos a peccatis liberatos saluaret, fuisse quidem eum a malis quibusdam interfectum,sed potenter iterum a morte resurrexisse inq; caelum ascendisse ut nos in hac vita defenderet, tueretur, post hanc autem vitam ad se in caelum reciperet, Vbi aeterna cum eo perfrueremur laetitia,nec cibo nec potu,nec rebus ludicris aliis indigentes. Harcri similia audientes, mirati admodum, lices nos praedicabant,
quod Deus nobis tanquam filiis suis omnia patefaceret,inihil ab ipsiqimp atu nobis esset difficile.
57쪽
Quidam vero murmurantes dicebant, cur autem Deus nobiseum non ita agiticur non similiter ωnobis omnia reuelatri largitur, cur non
linteum pannumque &rerrum, Vasa item aenea merces alias nobis a
quo suppeditati quibus a Batavis responsum est, provenire ea quidem omnia nobis communicari a Deo, sed Deum tamen interea ipsorum quoque minime oblitum escte, qui quamvis verum Deum iginorarent, multa tamen ab eo beneficia& commoda accepissent,sic enim auro eos prae caeteris a Deo donatos esse, sic vinum de palma arbore ipsis divinitus suppeditari, sic varios fructus, frumenta, gallinas item boves . . Capras, multaque alia ad vita huius sustentationem pertinentia, adivina liberalitate&bonitate ipsis communicari. Verum hoc ipsis persuaderi non potuit, nullo enim modo haec a Deo proficisci credebant, Au Caiatmin Ausrum, dicebant, non Deus, sed terra nobis suppeditat, ex qua illud erui '' tur Milium, orygami frumenta alia,terra similiter profert multiplicat, si ei iusto tempore committantur, quod quidem sine labore etiam nostro perfici non potest. Fructus porro varios ab arboribus provenire affirmabant,quas a Lusitanis acceptas ipsi plantarint, sic haedosa capris, agnos ab ovibus, procreari, Mare pisces suppeditare, Ad haec vero omnia laborem industriam suam requiri, sine qua nihil haberent, sed vel fame sibi moriendum esset, convincere scilicet hoc modo volentes a Deo haec minime proficisci,nec Deum esse,' ex cuiusliberalitate ista acciperent.
Qi d ad pluviam attinet, illam a Deo quidem esse negare non po stucia abierant, quemadmodum hoc quoque fatebantur multorum sese iam bo Dri.
norum quata Christianorum Deo provenissent fieri participes, i luviam non solum arbores foecundas reddere, sed ut aurum etiam maiori copia invenirent efficere, veruntamen longe haec minora esse,quam quae Batavis diuinitus obtingerent dicebant, merces enim quas Bataui adveherent, utpote linteum vasia omnis generis alia, iam paratas ipsis a Deo obvenire putabant, ita Vt vel in agro eas colligere magna copia
possent, cum ipsi contra nihil sine labore suo haberent, Itaque longe
Christianorum conditionem suae praeferendam concludebant. Accidit autem haud raro, ut Batavis vel in foro vel in domiciliis ipsorum existentibus,&cum eis contrahentibus,subita coorta tempestate, tonare& fulgurare caeperit, frementibus undique ventisi subversio-T ra nem interitumque quasi mortalibus praesentissimum minitantibus, cum igitur psi metu quasi exanimati viderent, Hollandos nullo modo per . terrefactos,in plateis sine metu ambulare rerum suarum satagere,mirati admodum eorum sunt audaciam, neque enim quenquam olim putarunt sine extremo vitae periculo saevientibus procellis, per plateas ire& tempestate conflictari posse, itaque studiose admodum , exorta aliqua tempestate, domi sese continent, idque eo magis,quod aliquando quosdam tempestatum pericula aspernantes, periisse prorsus, a Diabolo, Deo ut loquuntur suo, abreptos, nunquam rediisse,meminerint, Nemo igitur ex illis est, qui tempestates sustinere aut velit aut possit, sed omnes ventorum pluviarumque maxime reformidantes periculum, si tonitrua forte exaudiant, latebras quibus se abscondant abditissimas quaerunt, Quidam vero cum tonare fulgurare incipit, caelum intuentur,ubi ChristianorumDeum habitareri residere noruntivocantes eum
58쪽
Sed nec hoc praetereundem est , Batavos aliquandoquendam ex Nigritis illis captiuum quasi in naui detinuisse, propterea quod aurum adulteratum pro bono&puro obtrudere eis voluerat, Hic singulis diebus cum strato surrexisset, faciem abluebat, haustam cauis manibus aquam trans caput proiiciebat, multumque locutus,in aquam Xpuebat. Interrogatus igitur Cur hoc faceret, respondebat, se Felisso seu Numine suo pluviam hoc modo exorare , ut ab amicis suis, aurum maiori copia inuenientibus, eo citius ex vinculis liberaretur. Quae quidem superstitio inepta satis erat & stolida , quasi aquarum et fusione Deum multare posset, ut idem faciens, aquas in terram praecipitaret itu-
Infantes suos Iudaeorum more circumcidunt, consuetudinem Tur-C s e, earum siue alio metistarum secuti, quemadmodum multas praeterea,
Maho metistarum quae sapiunt superstitionem , ceremonias habent alias,quarum haec quoque una est, quod perniciosum existimant&reprehensione dignissimum, siquis expuens, sputum in terram proiiciat, sed de his similibus prolixe hic disserere instituti nostri non est. Quamuis autem eiusmodi ineptiae passim conspiciuntur, maxima pars iuperstitionibus hisce est dedita, non tamen omnes eius esse opinionis, dici vere Lassirmari potest, siquidem post Lusitanorum aduen
tum, multi per quota dianam cum eis conuersationem, non linguam so- R id ad Chracium, sed&mores meliores discere caeperunt,4 iam commercia cum
Batavis exercentes paulatim incptias istas odisse, ad Christianorum
a iam:m picta tem accedere incipiunt, vocabula quaedam pia ueligionem nostram redolentia, sermoni suo subinde intermiscentes, praesertim cum audiant saepe ex Batauis ,res esse ludicras, inutiles, Deo minime acceptas, quas ipsi tam sollicite urgeant,&observent. Cum igitur in ea passim sint sententia, Batauos Dei filios esse, multi iam rc periuntur, qui vera esse credunt, quaecunque de fidei Christianae articulis disserentes eos audiunt, ad veritatis ita agnitionem paulatim peruenientes quamuis animus eorum lubricus admodum sit, & in omnes horas mutabilis, in praeconcςptis scilicet superstitiosis suis opinionibus tam obduratus& excaecatus quasi, ut in viam meliorem perducidit ficulter possit,praesertim cum nemo etiam iis, qui linguae istius gnarus crudire eos in veritate&docere sufficienter possit.
N Caeterum quod ad AEthiopes attinet, qui cum Lusitanis in Castello L. Miussitan religionis Christianae imperiti non sunt,sed egregie v. de Deo, rebus diuinis verba facere noverunt, sic enim in aliquos sese
incidisse Bataui narrant, qui denatiuitate Christi, de passione morte, resurrectione, ascensione ad caelos, itemque de Caena Domini &aliis religionis Christianae capitibus pic& erudite loqui potuerint. Quin unus aliquando inuentus est, qui linguam Lusitanicam legere&latabere perfecte potuit, inque S. literis adeo versatus fuit,ut de religione cum Batavis conferre,isi quando quid pontificiis contrarium, quorum opinionibus a Monacho quodam Lusitano, cui in castello La inaco- habitauerat imbutus erat, proferrent, ipsi refutationem eius ex Euangelistarum apostolorum scriptis, suscipere non dubitaret. Vnde videre est, ingenium quidem eis non deesse, quoad veritatis agnitionem pertingerent, modo haberent aliquem a quo in capitibus pietatis,&ie-
Iigionis Christianae principiis recte crudirentur. Quo magis etiam opta-
59쪽
dum, ut talia Deus ipsis media largiatur, quae ad propagationem verbi sui, de salutem ipsorum facere, prodesse possint. D ECAP. XXII. EDIFICIIS ET DOMICILIIS, OPPIDIS.que o pagu ipsorum, quomodo nimirum extruantur, qualibus plateis ab invicem
EDIFICIA habent vel tuguria potius, nullius precii, narri&haras alicubi apud nos invenias aedificiis ipsorum longe meliores, praestantiores. Cum tabernis tamen militum ieXcubias in propugnaculis agetium comparari aliquo modo volsunt. Stipites arborum uuatuor ad uuatuor anilulo seti cardi AE i
ne , in terram nonnihil de tollas erigunt, impolitatque pis trabes. modo omfuniculis ex arborum corticibus factis, fortiter alligant, ferulas post east Mutur, denso agmine in terram ab omni parte insertas, asseribus siue plancis tabularum 1 ta constringunt, ut ne manu quidem transitus vllus pateat, parietes ita cratitio ex cannis, ferulis cratibusque implexis facientes, quibus ita contextis, terram, ex agro lutei colori afferunt,eamque affusa aqua subactam, argillae instar, parietibus, ad pedis dimidii laritudinem undique insternunt, quae terra postmodum calore solis are ' facta, vel lateres nostros vincere& superare duritie possit. Sed ex te ra ruffa vel alterius cuiusdam coloris, massam praeparatam aliam parietibus hisce intrinsecus extrinsecusque obducunt, ut picti quodammodo colore illustrati appareant, Non parum enim de illuminatis eiusmodi a liticiis apud peregrinos, exteros gloriantur, sibi ipsis admodum placent, isi tuguria eiusmodicillustrata inhabitent, quae etiam Batavis in terram forte descendentibus iactabundi statim com
Porro opercula duo ex foliis arborum quadrangulari forma faciunt, .ctum ιιι quae tecti vicem suppleant. Folia enim istarum arborum , quae vinum, id maxfo quod de palma Vocant,proferunt, sibi inuicem instrata probe compinia θη ρ gunt, V aquae resistentia, pluviam nullam transmittant. Haec opercula ab utraque aedificii parte trabibus transversis alligantata v ianuae alicuius vel fenestraranstar aperiri vel elevari&remitti rursus possint, Caelo enim existente sereno ut radiis solaribus ingressus pateat, tectum illud elevant, baculo cui innitatur, ei substrato quod tunc quidem alarum quali duarumlpeciem refert At contra caelo nubiloso pluuias colligente, tectum remittunt,Vta tempestatum&pluviarum iniuriis tuti ibi delitescere possint. Pro ingressu foramen aliquod quadratum constituunt, cui ianua nati apponunt Cratitiam ex cannis crat1bus 3 contextam. Haec non pensilis est a cardinibus, ut foras proiiciatur, sed versatilis,ut retro meare in pariete possi clausiam vero nullo obice muniunt sed funiculo ad parietem alligant. Pauimentum planum admodum faciunt,&terra rufra illustrant, palimni-vesapidibus quasi stratum appareat In medio autem domus fossam plerunq; efficiunt, cui vasculum aliquod vini de palma imponant, cum potando sese exhilarare est animus.
60쪽
drangulari forma, in quorum medio focus constituitur pro coquendo cibo, atque hisce receptaculis seorsim uno tamen quasi septo siue pariete communi circumdati omnes quotquot ad unam pertinent familiam habitant, uxorum enim qua libet receptaculum peculiare δε vir similiter peculiarem suam mansionem habent, ita ut ab invicem discernantur, quamVis coniunctim in uno habitent domicilio. Tandem perfecto ita absoluto aedificio, multum straminis parietibus extrinsecus affundunt, ea altitudine qua parietes constant, qui plerunque viri alicuius altitudinem non excedunt, tam enim depressa&humilia aedificia illa sunt, ut sine tecto si esset, quod plerunque ad fenest modum elevatum patet erectus incedere in eis non posses. Caeterum continua serie aedificia sese omnia consequuntur,&vnum
quasi alteri adhaeret nisi quod affuso isto stramine ab invicem separentatur, quae quidem interstitia straminea, plateas etiam ciuitatisi oppidi constituunt, quibus series una aedificiorum ab altera separatur, discernitur, quae quidem adeo sunt angustae , ut transitus non nisi uni personae pateat. Quod si igitur pluviae existant transire alicui,&ex viscosa sese expedire humo vix concessum,at splendente sole lutum istud ita induratur, ut lapidibus quasi stratas plateas diceres. Qv d si aliquem convenire in aedibus suis,quis Velit,in platea eo usq; γ si 'u progrediendum est, donec ianuam aliquam apertam videat, hanc ingressus, transitum exaedificio altero in alterum invenit,donec tandem quo velit perveniat. Supellcctilis in aedibus parum vel nihil videas,vasa enim aes alias cistis plerunque quas a Batavis redimunt,impositas habent, ita ut nihil fere adornatum in aedibus pro stet. AEdificia Regum&praefectorum ciuitatis plerunque in loco foro vicino extruuntur,&ab aliis aedificiis separata sunt, soli enim Reges habitant,&vicinos nullos habent exceptis uxoribus, liberis suis, quorum plerunque apud eos maior, quam apud alios reperitur numerus. Caeterum aedificia isthaec regia, altiora sunt paulo&in sublime magis a-scondunt quam vulgaria, multis ianuis intrinsecus exornata,vt quasi in labyrintho constitutus, ex hac in aliam incidas, nemi exitum non cernens Tectum habent stramineum, culmis arundinibus constratum Satellites excubitores regii mansiones singuli singulas habent ab invicem discretas. In medio huius aulae, porticus est,Vndique patens, wsolo tecto, ardores solis imbresque declinante constans,ubi inambulare residere cum aulicis suis Reges per diem, fallendi temporis gratia cernuntur. Ad ianuam autem,in ipso regiae domus ingressu,vasa duo in terram nonnihil defossa cernuntur,quae recenti aqua singulis diebus complentur, idque fortasse ingratiam Numinis regii, ut scilicet His Regis nunquam potus desit. Iam quod ad urbes maritimas attinet, ornatus quidem elegantiae 5M is . i. in ipsis parum est, sordidae enim sunt tam foede olentes, ut vento ex terra progrediente, foetorem ad integrum miliare lamplius in mari nocentissimum percipere possis. Foetor vero iste, a quisquiliisi sordibus existit, quas ad vias sepes, ante portas scilicet ciuitatum ingenti cumulo deponunt. Vrbes vero amari remotiores aliae,&auro magis abundant,& arctificiis splendidioribus conspicua sunt, Nami populosiores sunt mercatores habent longe maiora exercentes commercia, quam