장음표시 사용
81쪽
dimus maternae venerationis tutela metamen,
atq; munificentiam quam praestat nobilioris notae animatibus,diutius haud supprimam. F cundissimam quidem Miris naturam laudi bus, atque admiratione prosequutus quandoq; fuit Philosephorum Princeps Aristoteles, proximam vero,eamq; effectricem mirae foecunditatis causam, vel suppressit,uel ignorauit. Vberis namque humoris illius' non inepti inex hausta affluentia , ni appositum nacia suerit promotorem, dubio procul sterilis languescit, atque inhonora. Non recusaret eadem uda
substantia praeclarum lud yderum ossicium, quod legatitia opera sublunaribus hisce pro
stat lucidi corporis imago. Verum frequentissimo eventu admonita, diuturnaq; cunctatione delusa, dat manus calori, quem iugem ministrat quis Subterraneus. Quid enim remotissimo aduenae, nec non multoties intercepto, propriam credet salutem, atq; existimationem toties familiaris hospitis expertate neficentiam. Perpetuum vero illum incuba- tu caloris,qui Subterranei quis soboles minimἡ controuertetis, qui ambiri aquam meminerit, inque calentis terra smibus foueri, Chymici vasis ad instar, cui artifices non inepta analogi , nomenclaturam Balne maris indidere. Hinc sub glaciali fieto ad plurimam anni par-H tem
82쪽
tem astrorum aspectu penitus orbati,4 vivunt Pisces, atq; proficiunt, ne quo intensa qualitas, inuidumue septinentum derogant aquae tepori,quinimmo pertinaci illa circumuentio ne, cauent ne avolet, duplicantquo substrato calori vires Accedit, quod materiae illa uber tas, nonnisi maris pinguedini accepta referri potest , omnia siquidem dulci aluntur,4 constant, pingue vero dulce est . Quum verbopera caloris concoquentis pingue illud omne constiterit, dubio procul ambie faecunditatis causa , materialis nempe, atq cssiciens, Subterraneolm grates debent, atque persoluunt. Multus quidem est tepor ille, qui intra vasta maris spatia diuersatur , cuius praesentia prohibetur, ne moles aquarum uniuersa rigeat,at que obdurescat. Verum neque flumina, neq; lacus congrua teporis illius portione fraudantur, praecipue quibus alveus profundior,& caloris scarurigo propior. Hinc natura monente, aquis semet immergunt Polonicae hirundi nes, hyemi' saeuitiam, coludum, vel temperant amicoq, contubernio tamdiu perstu untur, donec diffugientibus nivibus, Qvq.soluto, rediuiuae emergant, Malatum remigio rursus aera sulcent. Animalia ver, quae terram incolunt,4 quibus caloris, atque sanguinis curta supellex, non impar experiuntur bene fia
83쪽
neficium . Vt enim prae solis recessu brumam aduentare praesentiunt,repetunt notos sibi terrae cuniculos, vel nouos effodiunt, qua industria myriades animalium vindicantur, no tantum a certissima nece, verum,&cauetur, ne
integia species penitus aboleantur Testudi num industriam, quam pluries deliciosissimo nostro in Viridario obseruaui non importune recensebo. Refugiunt illa quidem brumam, terramq; perforantis verum tanta certitudine suturae hyemis intemperiem praenoscunt , ut non praesente, neque adhuc instante hoste, in tra penitiores terrae partes semet intrudant , Squb penitius id secerint, ebsaeuius grassaturam hyemem cerib certius praesciamus. Non dissimili arte declinant, homines,prs sertim, qui prope Polum habitant , frigoris iniurias. quapropter stiuis sedibus surrogant speluncas, atque profundissima antras dumque se, at
que armenta alienae fidei committunt, experiuntur interim no dubiam Ignis Subterranei beneficentiam.
Cap. XXII. Oι cur ius dissicultatibus nonnullis. Issimulauimus hucusque obuias dissicultates , ne nobis recta properantibus es-
84쪽
sent impedimento nunc verbeYplicatis, quae inlac finitione Subterranei Ignis pridem a nobis allata fuere, superest, ut obices, quos e citant nonnulli, magis quam indicent, pro virili superemus. Negant primum tepere Visc ra terrae, sed aequali frigoris gradu biq, semperque pollere assirmant: non si mordeat Syrius Canis, aut saeuiathrum, non si superficie
tenus, vel intimi us ullam scruteris. Quapropter nouae credulitatis in confirmationem, mutuantur organa vitrea, malo omine a Sanctorio Sanctorio olim fabrefacta,ut temperamenta distingueret. His vero consulto ibus certo certius se obseruasse praedicant, nullam vilibi fieri loci mutationem conclusa ab aqua, sebus si manusvola phyalis propior fiat,statim succedere:& quod superest, sesum decipi astarinant, dum hyemis tempore vinarias cellas, terraeqs speliincas calidas, frigidas aestate iudicamus,prs impressa nobis ab ambiente qualitate aduersa in excessu, cui mediocris illa terrae qualitas, tamquam medium extremis, mediocre excessibus, opponitur. Irrident proinde vulgi, quem dicunt, errorem, non consensum,
hincq; iactabundi gloriantur extorrem se feci Lse peripateticam anti peristas in e finibus naturalis speculationis. Ego vero, etsi minus aptam agnoscam amiperistasim problemati huic
85쪽
enodando de calore, vel frigore terrae, mus pro anni tempore &constitutionibus, aliaque incedam via, quod patebit in posterum, non est tamen, quod antiperistatim mille experimentis a me obseruatam conuouertana, Neve praeterchorum quod in adagio est, uerum intra proprium disputationis limen me contineam, in aliud tempus problema dissero, interimq; obteruo, nil officere nobis Aduersarij conatus, quin veritate urgente fuisse adactum, ut teporem quendam terrae inesse faterietur. Quid enim aliud est illa mediocritas, vel medium inter frigiditatis,s caloris excessu quam tepor, quod si aliam scrutati suerunt qualitatem, vel misturs modum, producani, nec inuidi supprimant, secus permittant nobis cum plebe sentire, ac sapere. Illud tamen norint, alijs opus esse machinamentis, prster inducta organa, ut expugnetur alitiqua illa arx, euide-tia, diuturnoque hominum consensu firmata. Dum enim perpenderem multoties, necnon
curiosὸ obseruarem organorum energia deprehendi tandem non nil vehementiores .
cessus frigoris, vel caloris ab illis indicari, me diocritatis verbgradus ignorari prorsus, atque delitescere Quapropter proditi Noui nostr tes Sophi a proprijs machinamentis,dum sen. sum in e nan sensibus uere iniurij iquan-
86쪽
do ratum sit cunctis , in contes obunum quemque proprio abundare sensu. Accedit quod sensus antiquo priuilegio prae est iuri dicundo sensilibus quibusque neque ab illius iudicio licet cuiquam ad nouum appellare tribunal. um Lucretius Carus eximius Po Cta, atque Philosophus sensibus commiserit olim notitiam Vera neque pensus es refelli, patulo, quod di
cuntore pronuncia uerit Praeterea, neq; sensorium esticaci,atq; diuturna qualitate prius affectum, potest statim aduersam qualitatem percipere, vel perceptam integre iudicare at pro peculiari anni aetate, vel constitutione percipimus statim frigidum vel calidii aerem spe. luncaria,&profundiolis putei aqua nulla igitur prorsus facta fuit in sensorio tactus impressio aprscedenti qualitate tactili Superest, ut experimentis quibus tantum deserunt Aduertii ij, rem propositam confirmemus. Compendio-sem vero primo loco adducam, cuius ego non semel periculum seci matutino tempore rigente bruma praesertim, dum curiose exclusi sem vesperi nostro e conclaui frigoris nequitiam. Vt verba quam tetigi, illicola ullam, tepidam dubio procul persensi, non frigidam, qualis calenti manui, ac submadidae videri debuisset. Praetereo ascendentes e puteis vapores, ab alijs obseruatos hyemis tempore, argu
87쪽
mentum non dubii calori, produco ego chrystallina vasa, atq; argente , tubus, si aestate media recens hausta putealis aqua insendatur, vel vinum diu in puteo prius submersum, pallent statim, mox rore perfunduntur, perquetia longas strias nouiter genita aqua guttatim delabitur. Qtiis ambientem aerem proprio atq; ascititio calore orbavit ' Penu ique e substantia crassam reddidit,nisi aquae illius frigiditas' Cur si aequalis huic qualitas singulis anni temporibus, hyeme secus euenit ' quum tamen aer no-us mutationi magis tunc sit dispositus, prae Solis absentia, & frigidorum halituum praesentia quae controuertere ridiculum penitus esset. Quod si prae taedio rem iucundisiamam experiri recuses,descende salte prosundam in cellam, futurus ibi spectator non dissimilis euentus. Etenim hyeme Aquilonia, atq; serena vigente, arescunt, solum, fornix, atq; parietes,madescunt singula inaestiuo solstitio, situ obducuntur vasa vinarii ncque tantum resoluitur Sal Margharitarum in oleum , vel liquorem, quod notabat rollius, verum omnia, qtis liquaria frigido,&humido nata sunt, confestim ab aere sic affecto illud patiuntur. Inunc, aequalitatem comminiscere, incautis q. diuende. Cave tamen ab olitoribus, quibus nunquam suadebis, ut syncera atque recen I ta aqua
88쪽
t aqua puteali plantas irrorent, aut aspergant aestatis tepore veriti prae frigore certissimam illarum perniciem suasurus nihilominus hyeianae, ni glacie immineat periculum. Et quando in glaciem incidimus, dicant nobis Aduersarij, qui tueatur tunc aqua qualem gradum qualitatis inuito aere frigidissimos Cur non glacietur in Puteis,communi plurium liquorus ortei Quum tamen certissima illud nobis liceat via, eaque perquam compendiosa, quam nobis strauit olim Ignis Subterraneus
OB strepunt iij, Caelo nimis addicti, iusq;
controuertunt Ignis Subterranei. Vt
enim necessariam caloris fatentur operam in noua illa Subterraneoru generatione, sic per negant aliunde petenda esse subsidia , preterquam a sto, instris, quae motu ac lumine, non calorem tantum impartiri, verum,&pr stantissimos influere essectus in hanc plagam dubio procul consueuere. Quapropter superis lationibus adeo tribuebat Philosophus, ut prae necessario nexu, nostratia tueantur, atq; gubernent. Accedente ver b Sole fieri generatio
89쪽
nes, recedente corruptiones, Lunam paruum esse Solem, constanti mente nunclauit Prq- ter vero non controuersa in Peripato placita, symbolum conferunt Mathematici, rati particularibus astris commissam olim singularum
specierum custodiam, nouaq; haru indiuidua, nonnisi a sublimi illo prototypo, atq; custode, reparari. At facessat hinc procul mendax Chabdaeorum turba, cui nostrae nunquam patuerunt fores, suus stet veritati honos, non abiecta, quam profitemur reuerentia Priscis veritatis cultoribus . Certissimam quidem impendit Caelum operam inisc inferiora vertim eam, nec iugem, nec aequama quod superius innuimus, modoq; data occasione uberius explicaturi sumus, si docilem, non pervicacem nacti suerimus Auditorem Nulla siquidem pestis rei litterariae nocentior, atque perniciosior est, quam segnis illa oscitantia, sectarumque cultus, quibus dum mordicus haeres, omnem tibi ad veritatem capessendam obstruis viam. Age proinde rem candide dijudica, Nullius addictus iurare in verba Magi Iri. Perreni illa orbium vertigine, sulgidi s astro rum radijs calorem seueri, excitari, recensque gigni in hac Mundi plaga mutationi obnoxia, non est, quod controuertas secus suturus vulgaribus quibusq; ludibrio, atq; contemptui, I QUO,
90쪽
Quousque vero motus,5 Iumen proprias extendant vires, hoc opus, hic labor. Non dubito irrequieta illa Ciarii versione, circumagi simul quin etiam Ignis Sphaeram , sorunq; non exiguam contigui aeris portionem. Velum neque omnis illa regio diurno obsecunda motui quod exarati in cinere characteres, anno, vel exacto, superstites, editissimis in montibus, luculenter testantur. Praeterea, si motus ille, qui rapidissimus, ad nos perueniret,perciperetur utiq qitantumuis illum tibi suadeas aequalem, mini ineque succus arium. Vt enim suprema illa in regione circumferuntur Cometae, nouarque stelis, sic profecto necesse suisset, ut tenui materies, qualis praesertim sumus, vapor, non recta sursum ferrentur, sed obliquo tramite proprias in stationes properarent. Adde, qubd firma corpora , quaeque terrae praee minent, pertinacissim ξ motu illi repugnarent: ex qua luctu perpetuus oriretui fragor, turbatio, inquies 'tia neque vitant Nouatores,diurnum motum magna eaque damnata impostula Terrae tribuentes. Qui ab Orbibus igitur motus , quum non transgrediatur supremam aeris regionem, erit terrae inutilis non prs tergraditur autem, tum ob allatas superius coniecturas, tum etiam qu bd media illa aeris