Sphaera Ioannis de Sacro Bosco, emendata. Eliae Vineti Santonis scholia in eandem Sphaeram, ab ipso authore restituta. Adiunximus huic Libro compendium in Sphaeram, per Pierium Valeriano Bellunensem Et Petri Nonij Salaciensis demonsttationem eorum, q

91쪽

EXPOSITIO XXII.

EX LIBRO TERTI9

Epitomes Ioannis de Regio monte in Mimage Ium Ptolemaei

ΙΕ s naturalis dicitur tempus reuolutionis Solis per motum primi mobilis ab horizonte aut meridiano, donec adipsum redeat.Sic quantum temporis est a puncto meridiei in punctum meridiei, tanta est dies naturalis.Et hoc est tempus, in quo reuoluitur totus aequinoctialis, & vltranoc tanta portio aequinoctialis, quanta respondet ei arcui eclipticae que in illo tempore Sol perambulat. Hoc autem additamentum duabus de causis diuersificatur. Vna quidem, quod Sol in temporibus inaequalibus aequales arcus de orbe signorum abscindit. Alia, quod arcus aequales eclipticae inge- quales habent ascensioncs tam rectas, quam obliquas. Oportet igitur propter additamenta haec

dupliei

92쪽

duplici causa diuersificata, dies naturales inaequales esse,quod est propositum. Ex hoc patet hos dies naturales, qui differentes

dicuntur,no esse mensuram motuum aliorum,cum

inaequales sint oportuit igitur in mensuram huiuia modi alios dies,qui aequales essent, assumi. Hac ratione unus annus Solis est tempus in quo toties r uoluitur aequinoctialis,quoties est unitas in numero dierum anni reperti, iuxta doctrina secundae huius, addita reuolutione una, quae reuoluitur cum motu Solis vero, peracto in uno anno a Sole. Diuiso itaque hoc numero reuolutionum per numerum di rum anni,egredietur quantitas diei mediocris, scilicet reuolutio una aequinoctialis cum additamento 39.minutorum,octo secundoru squinoctialis,iuxta

quantitatem medij motus Solis in die. Hςc vero additamenta sunt inter sesqualia. Hinc constat m diocres inter se esse aequales.Palam est igitur dies naturales differentes unum ab alio atque i mediocribus differre.Et licet unus dies disserens parum a die uno mediocri disterat & insensibiliter,in pluribus tamen diebus haec diuersitas collecta, quantitatem de qua curandum est,esticit,ut patebit inis.

93쪽

DE ORTU ET OCCASU

P L A RE T ARU N, Et de occultationibus eorum sub radiis

rum sub radijs Solis. Dicam uiaque quod Saturnus, Iuppiter&Mars sunt cursu tardiores Sole. cumque fuerit unus eorum ante Solem, appropinquat et Sol, & videtur eius apparatus in occidente in vespere: nominaturque occidetalis, donec occultetur sub radijs Solis. Cumque transierit eum Sol,percursum suum,S: exierit de sub radijs,apparebit in oriente mane,&nominatur orientalis:eritque unicuique eorum Occasus in vespere,& ortus in mane. Venus autem & Mercurius, eo quod sunt cursu velociores Sole, cumq; fuerit unus eorum coniunctus Soli, fueritque cursu directus, vincit eum &transens egreditur de sub radijs eritque ortus eius in occasu vespere, donec veniat ad maximam suam longitudinem, a Sole in circulo breui.Post hoc mi-

Soli

N M o C loco demonstremus nultur

94쪽

nuitur cursus eius, & reuertitur ad radios eius:erit que occultatio eius in vespere occidente. Cumque separatus fuerit a sole, & exierit de sub radijs,orietur in oriente mane, donec perueniat ad longitudinem suam maiorem a Sole.Post hoc fit cursus velocior,& attingit Solem,eritq; eius occasus in oriente mane, Luna vero est velocior Sole cursu, & non

est ei retrogadatio: ideo attingit, Solem & occidit in Oriete mane,irasitq; eu:&oritur in occidete vespere. De esse quoque stellarum fixarum iam narrauimus in initio libri, quod quicquid ex eis suerit prope axem septentrionalem, non sit ei occasus in climatibus septentrionalibus. Et quanto plus aucta suerit longitudo climatis in septentrione,tanto plus augetur altitudo axis ab hemisphaisio, & eo magis non erit eis occasus in ipso climate, & sunt har Al-- geth,& Alpharcadam,& Henethai,quae sunt stellae Ursae maioris atque minoris,in quarto Climate. Et similiter quicquid opponitur his stellis ex parte axis meridiani,non erit ei ortus meridianus in eodem climate. Quicquid etiam suerit ex eis magis elongatum ab axe,sucritq; occasus in his partibus,quae excedunt quinque climata : sueritque eius longitudo maxima a circulo siguorum, non est ei occultatio sub radi js Solis propter prolixitate mors eius super terram rex quo cum Sol suerit in gradu longitudinis stellae,erit ortus eius ante ipsum Solem, & eius occasus post ipsum. Quod si fuerit stella ante initiu Cancri vel initium Capricorni erit tempus, quo praece dit eum per ortum,aequale tempori, quo succedit ei

per occatum.

Quicquid autem suerit ex stellis fixis in cingulo circuli signorum vel prope . vel inter utrasque partes

95쪽

tes,erit occasus eius sub radijs Solis vespere, & ortus

in oriente mane secundum cl, diximus de Saturno, Ioue,& Marte. Et erunt tempora occultationis eius secundum quantitatem siue corporis magnitudinemn diuersitas eius longitudinis a Sole. Sed

si fuerit latitudo septentrionalis, abbreviatur lepus occultationis: & si fuerit in meridie , augmentatur. Quicquid vero suerit ex eis in latitudine signorum versus meridiem, abbreviatur tempus morae eius, super terram. Cumque fuerit Sol in gradu eius, erit ortus eius post ipsum Solem,& eius occasus ante eum. Eritque ortus eius & occasus in die,&non videbitur: & quanto plus fuerit longitudo eius a circulo signorum, vel a Sole versus meridiem,tanto prolixius erit spatium eius occultationis, ut sidus, quod est in initio quarti climatis. Occultaturque a sole quinque mensibus anni:eritque occasus eius ocortus & non videbitur. Cuinque fuerit stella prope initium Cancri vel Capricorni, erit tempus, quo succedit Soli in ortu, aequale tempori, quo praecedit eum per occasum, ut sidus Sithelis, quod est in fine

Geminorum. cManilonibus quoque Lunae apud occatum bolis sunt ortus & occasus zortus scilicet ut exeat stella de sub radijs Solis, & oriatur mane in oriente ante Ortum Solis. Occasus vero,ut stella in Nadir hac oriete vel orta mane occidit in occidente eade hora.Prima itaque mansio,quae est Astarchan,oritur Io. diebus remanentibus de mense Aprili,&cadit eius Nadir,

quae est Alphar vel Algaphar. Deinde post omnes 3I.dies oriuntur una mansio, & cadit eis Nadir usiaque in finem anni.

96쪽

POETICO,

Hoc est, exempla ortus ω occasus 'Parum si rum, ex marise auctoribus co Perii a , Et ad studiosorum utilitatem diligenter

explicata, incerto auctore.

OcNI Tio MIs ortum&occasum stellarum fixarum praecipua utilitas&suit quondam& nunc esset, si calendaria non haheremus, unde sumerentur discrimina temporum anni. Nunc quoque certis ima tern-pellatum indicia inde accipiuntur.Ac mihi stpe cognati seriem anni, videtur Deus mirabili consilio ita distribuisse omnes ortus & o casus, ut rerum nascentium utilitati serviant. Id d clarari multis exemplis posset. Solis in Ariete cursus sua natura aliquantulum desiccat terram & auras, ea tempestas apta elisationi. Sed seminibus aliquanto post opus est humore:ideo cum ventum est ad Pleiades & Hyadas, ordo naturae adfert pluuias. Haec quondam itudiose animaduersa & descripta, sunt, estque utilis consideratio ut opificium mundi sciamus non extitisse catu. Deinde prodest haec de ortu& occasu doctrina ad enarrationem multorum scriptorum: quorum

97쪽

quia alij magis, alij minus erudi id ortus & occasus

recensent,explicatio dis scilis interdum & est admodum intricata, cum praesertim stellae propter mo- 'tum octauae sphaerae iam aliquantulum progressae sint ut signa consequentia, & intercalatio quoque non emendata,aliquid faciat discriminis. Olim Sol ingrediebatur Arietem I . die Mariij, nunc M. die Ivlariij ingreditur,& sic de reliquis. Quia enim annus noster usualis est maior iusto, necesse est tem ora aequinoctiorum,sblilitiorum,& ingressus So- .is in caetera signa anticipare, seu recedere a sedibus suis in antecessoribus. Quare etiam si in tanta obscuritate,& tot difficultatibus, summam semper praecisionem pariter in omnibus locis deprehendere non posse videbimur, danda tamen eli opera,

ut quam fieri queat simplicissime nos ex singulis euoluamus.Quod quidem facere facilius poterunt, rui definitiones, quarum in textu est facta mentio, iligenter didicerint.

Cosmicus, seu mundanus,mane fiunt sub ortum solis, ita ut omnes stellae qu e cum Sole , vel paulo post Solem,supra horizontem ascendunt, dicantur oriri cosmice. Quae vero cum signo Soli opposito, eodem tempore sub horizontem dilabuntur occidunt cosmice.

Acronychus vesperi fiunt sub occasum Solis. Omnes enim stellae quae cum sole, Vel paulo post Solem descendunt, occidunt sigio υπς. uae cum

signo

98쪽

signo Soli opposito eodem tempore supra horizontem ex parte orientis emergunt acronyche . Ita stellae cosmice surgentes, descendunt acronyche:& ascendentes acronyche, occidunt cosmice, cum modo non magnam alitudinem habeant, seu

non mullum distent ab ecliptica. Hinc sunt versiculi usitati,

Cosmice descendit signum quod acronychὰ surgit, Cronyche descendit signum quod cosmice surgiti

Heliacus disterunt a prioribus.Cum enim Sol motu suo,quem in annuo conficit spatio, subinde ad alias atque alias accedat stellas, & postea paulatim ab ijs iterum recedat, fit ut illae, ad quas accedit propius,

propter vicinitatem luminis solaris obscurentur seu tegantur ac aliquantisper lateant. Tales dicuntur occidere heliace, tunc cum Solis propinquitate impediuntur quo minus vesperi post occasum Solis in Occidente appareant. Oriuntur autem iterum heliace quando Sol motu suo progressus, tantisper ab eis remouetur, donec iam mane a radijs solari bus liberais,ante ortum Solis in oriente rursus conspiciuntur. Praecipua fero ratio cur tot ortuum & occasuum genera constituantur, a motu Solis proprio pendet: sui aliquando ad stellarum loca accedens propius, Interdum vero longius ab ijs recedens,efficit ut alio atque alio tempore oriantur & occidant:nec dissi-ς 'ς. Videre Ordinem in ijs stellis quae carent la- Litudine, vel saltem ab ecliptica non multum distat.

G a Primo

99쪽

μο De ortu

Primo enim occidunt heliace tum, cum sol accedit ad earum loca tam prope, ut vesperi post occasum Solis non possint amplius conspici. Paulo Dost mane cum Sole oriuntur cosmice ; & vesperi Cccidunt acronyche eodem tempore, ut supra dictum est. Elapsis aliquot diebus, postquam Sole ab illis discedente mane ante ortum Solis in oriente iterum apparere incipiunt, oriuntur heliace. Inde perpetuo ante Solem mane conspiciuntur, donec post sex serme mentes, Sole accedente ad signum Ieu locum illis oppositium , vesperi oriantur acrΟ- nyche,& mane occidant cosmice. Haec ratio expedita est,& a studiosis facile potest intelligi,propterea quod stellae non multum ab ecliptica dil cedentes in alterutram partem , csi eo propemodum loco Yodiaci oriuntur & occidunt,in quo sunt. . . Cor Leonis nostro tempore in et s. gradu Leonis S ab ecliotica tantum distat io. minutis. Sub medium igitur Iuli j,Sole accedete ad principium Leonis,heliace occidere incipit, ac vesperi post occasum Solis vix potest cerni. Deinde in principio Augusti, cum sol peruenit ad 2 et .grad. Leonis, oritur cosmico mane,& vesperi occidit acroniche cum Sole. Sub finem auguili,quando Sol discedit inde ad medium sere Virginis,si radijs Solis sub quibus tectum latuerat,liberatur iterum,ac mane ante ortum Solis videtur,donec tandem in principio Februaiij cum Sol est circa 2 3. grad. aquari j vesperi oritur acronychὰ occidente Sole, & mane occidit sub Solis ortum

cosmice' .

In stellis vero habentibus magnam latitudinem, ratio Oriuum est aliquato magis intricata: nec enim cum eo loco ecliptice oriutur, in quo sunt,nec cum eodem

100쪽

Poetico. Ioreodem oriuntur & occidunt Septentrionalem enim latitudine habentes in nostro sphaerae obliquae situ. hoc est, eleuato polo septentrionali oriuntur cum gradu quodam zodiaci, locum suu in quo sunt prae-.cedente,occidunt cum loco sequente. Contra versus meridie distantes ascendunt cum stradu sequento descendunt cum praecedente.Atq;adeo ordinem optuum predictum omnino mutant. Idque magia quo

ab ecliptica longius distant. Nos hanc varietatem breuitatis causa duobur

tantum exemplis monstrare conabimur.

Arcturi js stella insignis est ac primae magnitudinis sub pedibus Bootae, nostro seculo in I 8. gradu Librae: recessit autem ab ecliptica versus polum Borealem 32. serme gradibus. Is igitur primo oritur cosmice mane cum Sole in hoc nostro horizonte, qui habet eleuationem poli septentrionalisset .graduum sub principium autumni, Sole existente in initio Librae. Sub initium Octobris, quando Sol mouetur in medio sere fibrae, oritur eliace, hoc est, mane paulo antὸ quam Sol ascendat, in oriete cernitur. Aliquanto post in fine Nouembris Sole existente in medio Sagittari j, occidit heliace: vesperi enim post occasum Solis non amplius apparet. Post paucos dies in medio sero Decembris, dum Sol est in principio Capricorni,descendit acroniche cum Sole. Deinde sub initium veris,sole accedente ad initium Arietis, oritur acroniche vesperi, Sole sub horizontem descendente. Postremo in sol-1titio estiuo Sole existente in tropic o Cancri,occidit cos nicc mane Sole Oriente.