Opere complete di Emmanuele Duni, già professore di giurisprudenza nella Università romana ora per la prima volta riunite si aggiungono Le osservazioni di Gianfrancesco Finetti Emanuelis Duni I.C. De veteri ac novo iure codicillorum commentarius atqu

221쪽

rat , aiens, ita testari , uti in illis scriptum esset. Rea signatis tabulis compertum est , nihil eas continere , praeter certi loci demonstrationem , quo significabatur, depositam esse scripturam , qua comprehenderetur suae voluntatis iudicium. Atque ubi eam quaesiissent, reperta cst eo loco , quo testator in schedula nuncupata demonstraverat. Dubitabatur , quo iure constare posset

huiusmodi voluntas P Respondit , nil prohiberi , quin

scriptura reperta si rei loco ipsius schcdulae solemnit et nuncupatae 3 qurim alioqui nulla obstaret salsitatis suspicio. At enim qui fiet , ut heredis institutio constare valeat ex voluntate, nec solemniter scripta , nec Solemniter nuncupata , quum nuncupatio tantum caderet inscriptoram , quae eam revera non contineret Z Porro in hac specie perinde fortasse videri poterat , ac si haccquoque nuncupata esset : Paria cnim sunt , ut inquit a), quod testator exhibuerit coram testibus schedialam , in qua sibi heredem instituit, Del quod designat erit locum , in quo rveritur Schedula continens eamdem heredis institutionem , quotiescumque dubitari non potest de identilato schedulae ; quum in utroque casu adsit substantia nuncupationis heredis saltem tmylicite , quae requiritur ad G ctum substinendi testamentum nuncupariotim. Ut ut autem sit huius argumentationis momentum , solidior visa est ratio petita ex facto heredis . Etenim quum is hereditatis aditione semel agnovisset

iudicium defuncti, nequibat amplius illud impugna

ma confirmatur: is nam prima oppositio invaliditatis te- ., stamenti Horatii, ex quo solia , in quibus scriptum ,, fuit ultimum eius testamentum , non suerunt consi- is gnata notario in praesentia testium , non habet sub ον sistentiam . . . . et nullo pacto cst allegabilis per Ni- ,, colaum, qui est heres unius exheredibus , qui vison re eiusdem testamenti illius hereditatem adierunt. Disitired by Gorale

222쪽

XIII. Haec hactenus exposita satis ni fallor hoc loco videri poterrent , ut ostenderetur limpida lari sententia . moribusque recepta de solemni testamentorumnqnςMρatione , sive de solemuibus testationibus per relanionem ast schedam. Fidimus quidem qUo iUνο manaverint , c qi emadmodum ex votorum iustitutis Rece-

Perim Vs, quae muribus nostris Convenirent. Tum didicimus ex tot , sibi irae consentaneis su Rotae mina uae idecretis, qua iuris norma regantur; nimirum Ut in le- inniter schedulae omnino uua tapentUP , Dedum Coram

legitimo testium numero, suo et labrilarii praesciatia ; C demum , Ut scriptura cognoscatur ab iisdem testibus, qui nuncupationi adsuerint, ut ita eadem esse probetur, quam testator palam ostendisset ad tollendas fraudes , quibus potissimum obnoxia sorit Euprema hominum ia- .dicia ; ita ut si tabulae resignentur coram aliis testibus, quam adhibilis solemni nuncia pationi , iure uola constabunt , quum coguitae non habeantur , sive desit pro ibatio identitatis scripturae a) ; naturaliter enim fieri nequit , ut identitatis testimonium perhibeatur ab iis te

stibus , qui nuncupationi non intercesserint, ne aliter repugnantia una simul admittamus. Longitas fortasse haec dicta sunt , quam res patiebatur; sed tribuas velim perturbatis scripto iam opinionibus, qυibus neutiquam Plenius occurri poterat , nisi rem omnem investigaverimus. XIV. Restat, Ut uideamus tandem quid iuris umquatri obtinuerit de schedulis Iestamento confirmatis , quod Pro' prie quaestionem nostram attingit, ad quam non recte accedere videbamur, nisi pellas perspectam haberem uasori sententiam de schedrilis solem uiter nNucupatis, cum quibus rabularum schola saepe conlaudit schedulas testamento confirmatas. Nusquam haraeum quantum per-3crotari licuit ex supensi iurisprudentia ) vidimus huius

modi schedulas usu probatas, tum in lam s. Rota .l'orii anae , tum ceterorum senatuum , Italiae. praesertim ,

223쪽

bus in re testamentaria. Ralio ex eo pendet , quod quum in quavis suprema voluntate praeter testam euiunt, sive scripta, sive nuncupata exegerit Theodosius . solemnem quinque testiNm praesentiam , quicquid placuerit scholae Bariolinae, Ut commentis suis porrigerentiae ipsa testa menti solemnia ad schedulas in eo confirmatas; quum tamen haec revera lutiorem non lacerent schedularumgdem . nee aliud re ipsa esseerent , nisi nudiam solemnitatis nomen , absoniam profecto visum est declinari ab expressa imperatoris lege, ut Ialsa piorum Daudibus subiicerent so prema defunctorum iudicia. Qui locus enim frandibos non aperietur , si in codicillorum tabulis re Cedator a sole irini testi iam praesentia Z Forsitan solemnIxtestamenii, quo confirmantur, satis haberi poterunt , ut certam reddant defuncti voluntatem ΘXV. Inter innumera sacrae Rotae romanae decreta tum vetustiora , trim quotidiana , Unica , ni fallor , species ap Paret, in qua sermo habetDP de quadam schedula testa mento confirmata . In collectionibus autem decretorum senatus neapolitani altera prostat a Capicio Latro relata,

quas brevi expediemus. Prima ita so habet ca . Testa trix testamento scripserat: quicqDid codicillis , sive , ut

nominat, memorialibus, reliquisset suo nomine subscriptis , certoque loco conditis, ratum se osse velle post mortem suam , tamquam si scriptum.esset in ipso testa mento. Desuncta testatrice, repertae stant duae schedulae,qriarum altera legabatur certa pecuniae quantitas cuidam

pia ellas , quum religiosam vitae conditionem iniisset. Η res legatum ut ro agnovit, obinlitque it Ilus praestatio ne mi legataria tamen quam diceret, testatricem novin simas qυ idem scripsissa tabulas , quibus vel totam , Vel partem hereditatis Di reliquerat, egit idcirco adversus he redem Interdicto de huiusmodi tabulis exhibendis Ηeres negabat , nec alias tinulas reperiisse satebatur prae sa) Rota decis. εω. par. 4. rment. io m. I a m Diuiti sed by Cooste

224쪽

ωT Isag , quas iam exhibuerat una emo sch Utilis, qua-mm msuti in festamento habes et ur. Facti stra P qUaestio, nore iciAs': nimius ira, an ex iis quae in facto a Terebantur, Iocus' esses interdicto de merendis tabulis si iliendis, quas heres Assisse occultaverat Θ Re perspecta seeundo mea,

quae proponerentur', sacra' Rota respondit, Ouin non es- 'interdicto , quum non eonstarer, aIias revera extaro' in-hulae praeter testamentum , .quod iam exibuerat Una eram

duabus schedulis , onum quidem , quam heres tabula stio traffiderat ex testatricis volontate , alferae, quae legalom eontinebatus in aetricis beneficium. Itaqua pronum inruit, segatariam contentam esse debere legati in soli dula' relicti, edicis praestationem heres princi pio obtulerat XU. Et genuina hae controversiae narratione palam dsh, filii qoristi onom omninoe suisse , non iuris : Iegatum amrem' stelie OG in schedula non solemni, testamen O lamen conssemata , heres quidem praestitit, non quod saeta Rota schedulam adprobasisti quum id nunquam veneras in qUaessionem ; sed quod ipsemet heres ratum ha-hoidi des etad itidietum in schedula expressum o Lex poma

edi e i goIemnia praeseribat mi supremis volontatibus . titillibi tamddi heredi ψetatur ,- quiis vel non solem erit

defundi, seqoasor iudicium. Opportune , inquit inpianos μ) , quamquam diae irritis codicissis M lares non AE heuntur; attamen SI HERES NOS CODICILLOS RA TOS HABUIT, et eae his quaedam praestitie, et ser sos pestes an ue stae minissael mbriatis: mratia in i

herlabe morari voluit ad ius am liberta em eos peroe nisse rese toe 8mperatoris nostri , es diiu patris eires declaratis . Itaque id tantum' saera Roω definivit, quod pia disputati lini venerati areamen quo in heres rarosi haia huisset eodIdillos', licer iure' Gn phohatos Rutum est , of in hae spsola servatum sit qvidem, desolaciae indὶdium

225쪽

XUI. Altera species ita proponitur a . Testator testam e lo ita caverat: lascio Tarquinia mia mulie donna , e μα- drona di tuiti i misi beni; et adiecit i e succedendo re di esso testatore, cha Ia sua intenaione stia in arbi trio della delia Tarquinia , e della scrillum lascend ea so testatore di sua proseria mano , qtiale restem in m-tere delia delia Tarquinia, ed a quella , ed alia detis

Tarquinia si abbia relatione. His testamenti vexbis duo simul testator iussisse videtur, Unum quod mentis suae sententiam in uxoris conferret arbitrium, alterum quod eodicillos esset relicturus, quos uxori quoque tradidisset. Successor ab intestato litem instituit adversus testatoris

uxorem , contendens, testamentum iure nou constare ,

tum quod in eo desset expressa heredis institutio , tum quod voluntas captatoria videretur , tamquam collata in

arbitrium Uxoris. Haec contra quum exhibuisset nedum testamenti tabulas , sed schedulam non solemnem, quam ' tamen testator testamento confirmarat, petiit heredit tem ex testamento. Quaerebatur quid iuris esset 8 Sena- natus neapolitanus pronunciavit , sequendum omnino e se testatoris iudicium , tum in testamento, tum in o dieillis confirmatis expressum. Constare quidem ait test mentum ; nam quamvis in eo non videretur facta expressa heredis institutio ; inerat haec tamen in illa enunciatione; lascis Tarquinia mia mogIte donna, e pade na di tuiti i misi beni; nec huiusmodi voluntas captatoria dici potuerit , quom ex schedulae exhibitione a pareret , testatorem quaedam legata in illa scripsisse ,

quorum praestationem haDd contulerat tu uxoris adb trium ; ac propterea reiecta petitione successoris legit mi decrevit, locum esse successioni ex testamento. Sed quo iure valeret voluntas declarata in codicillis non solemnibos , confirmatis tamen testamento p Respondet C

pleius Latro b : sacrum consilium habuit Wο --

a) Capietus Latro decis. S. b) Loco cit. in fine.

226쪽

dicta se*tura eisibila per Tarquiniam , non tam tum eae illa probatione hisere notam manum , quantum ea laso tenore serjturae, in qua aderant nonnulla legata pia , immo Iegatum ad beneficium eiusdem Tiberii de Vimentiis eius nepotis qui egerat contra testamenti tabulas ; et quod ρIus erat , arenobata, et confessUta per eamdem heredem, de cuius interesse Arincipaliter tractabatur. Respuerat quidem veniens ab i testato legatum sibi in schedula relictum , instans , sia cessionem ei debere ab intestato deserti ; quin setiadu Iam improbabat, φρmquam non solemnem. Ut tabulae ita omnino rumperentur. Heres contra legatum obtulit , ratosque se aiebat hahere velle codicillos , licet non so- Iemnes. Senatus scite censuit, relicta in schedula valere , tum quod contineretur lavor caussae piae , tum quod heres ratam eam voluntatem haberct valle declaraverat.

Etenim, ut ex Ulpiano discimus sa), nullo lues prohibetur , quin ab herede impleatur defuncti voluntas in i ritis codicillis relicta.

XVII. Haec inquam habentur descedolis revera non So- Iemnibus, ac testamento confirmatis in universa quotidianarum quaestionum collectione , quibus ius receptum exprimitur. Hinc quisque viderit, quanta religione, moribus nostris praesertim , in soro servetur ius theodosianum de solemni quinque testium numero in quibuscumque codicillis, tum non confirmatis , tum confirmatis testamento , ut ita in supremis desumi iam iudiciis Daudibus occurratur . Duas quidem diversas schedularum

formas ex sori disputatione auimadvertimus ; unas solemniter a testatore nuncupatas coram legit timo testium ni mero , ac tabularii praesentia ; alteras omnino non so- Iemnes , licet testameuto confirmatas. Primas usus m rito comprobavit, quam adsit solemnis nuncUpatio , quaeque respondet veteri solemni testamenti nuncupationi in testationibus per aes, et libram. Alteras nusquam

m. V.

227쪽

hactenus probatas deprehendimus, nisi in duabus illis speciebus sa) , in quibus heredes eas ratas habere voluerunt : nullo enim iure prohibetur heredibus defuncti sequi iudicium vel in irritis codicillis, ut ex Ulpiano monuimus b) . Quod ergo spectat receptam sori sententiam in Italia praesertim , qua ius theodosianum obtinet de codicillorum solen mibus , palam est, non secUs huiusmodi schedulas admissas, nisi vel solemnis quinque testium numerus adhibeator, uti imperator statuit 3n quavis suprema voluntate excepto testamento : vel agatur de scriptura solemniter nuncupata ; quo nomine venit vulgata illa sori regula , ut liceat testari per relationem ad schedulam, ni iam demonstravimus. XVIII. At inquies, quid vetat, cur idem iuris principium perduci nequeat ad schedulas testamento consi mδtas , eo saltem casu, quo constat de scripturae iden-' tirate Θ Iam vidimus , hoc repugnarct expresso iuri a Theodosio praescripto; tantum enim valet repetere schedulae solemnia a testamento , quo confirmantur, quantum Eas omnino non solemnes admittere , quum revera desit tutior voluntatis fides, quae certe sine vera testium adhibitione haberi nequit. 4ed quid obstat, cur haec tutior sdes voluntatis non habeatur, si vera constiterit de scripturae identitate P Quae tutior desiderari umquam pol est voluntatis probatio, quam illa identitatis scripturae, qua defuncti iudicium continetur pXIX. Vel non intelligunt, quid dicant, vel iterum

verborum ambagibus delectantur. Aio , in schedulis testamento confirmatis, quibus tamen absit solemnis testium adhibitio, nec umquam haberi potest probatio identitatis scripturae , ita Ut prorsus delirent, qui hoc probationis genus exspectaverint; naturaliter enim fieri no a In est. nempe deo. sac. romanae Rotae 665. pari. 4. recent. tom. . et in altera a Capicio Latro relata senatus

Neapolitani decis. 5. Q cit. l. M. S. i . de fideicommissariis libertatibus.

228쪽

quit, ut testes , qu revera non adsia erint, testaPl valeant scroturae identitatem. Nolio identitatis eo revera Pertinet, ut quum quis animum advertens ad aliquam rem , quam alias percepit, utrasque invicem mente sita conserens, recordetur , sive conscius sibi videatur , eam ipsam esse, quam alias se vidisse deprehendit, tum aD firmat, quod eadem illa sit, sive diversam eam non es.se ab illa, quam alias perceperit. Idem porro a diuerso OP ponitur , quaten Us ipsa re invicem comparata , Ubi me advertat eamdem prorsus notionem Ubi liis Offerre , eam

dem esse dixerit ; sin distinctam , diversam quidem assi maverit a . Ergo in schedula solentiliter nuncupata sa-

a) Acute haec vidit Lochius , quum distinguit notionem identitatis ab eo , quod diDersum appellamus. Ita loquitur lib. s. Essai philosophique concernant l' entei

dement huma in chap. I7 S. I is Une autre Occasion quear nous avons sonu ut de Dire des comparaisons, c' est ,1 I' existence me me des choses, lopsque vanant a con- ,3 sideret une chose, comme existant dans Un tet temps, is et dans Du ici lieu determine nous la comparons avecs3 eII meme existant dans on aut re temps ; et par l, nous

formons les id stes δ' identitὰ et de diersitδ. . . Et C'est εν en cela que consiste l' identili , je velix dire en ce queis les id hes , araxquelles On l' attribue , ne sont en rieno differentes de te qu'elles etaient dans te moment que

Αν noos considerons leur premiere existence, et a quoim noUs comparons leur existencs presente. Car ne trou-

εν vant iam ais , et ne pocivant meme concevoid qu'il soli 3 possibie que deux choses de la me me espice existenti en meme temps dans te me me lieo , nous avoris droitri de conclure, que tout ce qui existe en qUelque part dans uri certatu temps, en exclut toute ausi e Choses' de la meme espece, et existe th to ut seul. Lors dono D que nous demandons , si une chose est Ia me, Ou non , Cela se rapporte toujoura . une chose , qui dans

229쪽

elle intelligimus , quemadmodum haberi valeat probalio identitatis scrip urae, nam ubi testator eam testi- hos commonstraverit in solem ut illius nuncupatione, re cie quidem poterii cognosci ab ipsis mei testibus, qui nuncupationi aderant. Etenim qui alias eam uolariant, conscii sibi esse poterunt , an eadem illa sit, an dioeraa; ideoque iure admittiantur ad identitatis proba lienem At qui fiet, ut per testes, qui schedulam prius non viderint, testimonium perhibeat ud identittitis scr*fume, si naturaliter fieri nequit, ut conscitis quisque sibi vi deatur eius rei , quam alias non deprehendii Θ Quid porro exspectabis probationem identitatis ab iis testibus, qui

revera absuerunt , quum schedulam testator conscripserit λ Quo pacto inquam eamdem illam esse dixerint , si non prius iis offeratur , quam post moriem testatoris p Ita3ue quum recurrunt ad voluntatis probationem, vel sibi blandiuntor, vel salso interpretantiae identitatis notionem in schedula testamento constemata ; quae sane non aliter fingi potest, nisi testes revero adsuerint vel illius scriptioni , vel nuncupationi, nisi meo tiri vcliut. XX. Dicet quis fortasse, quum testo tot test. mento Ca verit , se insere velle , quod codicillis . aut schedulis relinquat , et deinde schedula reperiatur manu testatoris vel εcripta , vel subscripta, tum ubi litteratum comparatione manus testatoris a testibus cognoscatur, si non scriptUrae , saltem Doluntatis identitas quodammodo prO-hari videatur; constat enim , testatorem schedulam scripsisse , et alioqui ex confirmatisne illius in testamento facta colligi poterit, non aliam esse testatoris voluntatem in schedula expressam , nisi eam , quam teStamen to indicaverat; ideoque satis egit, si habebitur voluntatis identitas. XXI. Iterum in re seria uerbis iocantur. Primo qui dem nulla magis incerta est scripturae probatio, quam

230쪽

ea , quae fiat litterarum comparatione , ut statuit I9St Dianus κ); adeo ut in supremis non videam , cur admitti valeat huius inodi probatio , quum non alia de caus sa in illis solemnia ius constituerit , nisi ut ita differret probatio voluntatis in supremis , ac in ceteris actibus inter vivos ; Dastraque in desunctorum iudiciis adducuntur ii probationum modi , qui expresso iure respuuntur. Sed etiamsi ex qitterarum comparatione, aliisque argumentis liceret desunctorum voluntates probari, quo sane nil in iure absurdius , num idcirco habebit ne voluntatis identi as p Nonne alia esse poterit testatoris voluntas in schedula expressa ab illa , quam revera testamento confirmare intellexit P Identitas quidem voluntatis in hac specie consequitur ex ipsa, identitate scripturae, in qua ea continetiar; ubi enim certi erimus, eamdem

re era esse seriptiaram , qnam testator testamento indicaverit , tom quoque dixerimus eamdem Doluntatem haberi. Hoc ergo pendet omnino ex ipsa nasit scripturae identitate , qua voluntas comprehenditur ; ideoque idem est quaerere de identietate Doluntatis, ac de identitate seri

yturae , qUUm Una alteram necessario conseqUatur; atque

tibi hanc habere ne eas in schedula non solemni , li- et testamento confirmata , nec illam habebis. XXII. Sed liceat tandem , quae hactenus late exposita sunt in proposita dispotatione hoc loco una colligere. Ius theodosianum de solemni quinque testium numero in qnavis SV prema voluntate praeter testamentUm nequit accomodari ad codicillos tantum non confirmatos , non item confirmatos testamento, nisi in legem manifestis si me offenderis. Legum anctoritates, quae tu contrarium Proseruntur ex pandectarum libris, nedum perduis nequeunt ad novum ius codicillorum ab imperatoribus praescriptum , sed prorsus alienae sunt a disputationis proposito; illic enim agitor, quemadmodum relictorum cari Sa valere dicatur, an ex testamento , an ex codicillis; hic

a) 'L. ao c. de fide iustrumentorum.