장음표시 사용
21쪽
m DE AMPHITH. E ATRO consererent, & Arenam totam verterent in siluam. scilicet vivi in imaginem exhiberent verae permanaeque Venationis.
6 π: Audax inuentum. & quod non melius tibi expresserim, quam uis. ipsis Vopisci verbis, in Probo: rationem amphsimam dedit, ira
ut populus cuncta aeriperet. Genus autem istinaculi fuit tale. Au res vas dae per mi lites radicitus vulsae, connexis longe lateque trabibus ad Axae sunt. terra deinde superiecta; totusque Circus ad siluae consitus oeci gratiam nobis viroris obtulit.In qua extrema clau sula cen- seo legas, ratiam novi viroris. Quomodo enim, nobis Z nec V piscus ipse certe inter spectatores fuisse significat: quod abnuit aliis. Neq. tamen gratia aut laus huius inuenti penes Probum: reperio Gordianum iam ante factitasse idem etiam priuatum. Capitoli- Capitolinum non aliter accipio,vbi de magnificis eius muneta 'I' ribus in Quaestura: Feras Libycas uno die centum exbibuit, προ - , -- uno die milis. Exstasiua eius memorabilis,quae 'picta est in domo ra-
Cn. Pori ij quae ipsius in patris eius'proauisuit. Sed de in , i L Titi spectaculis tale aliquid indicat Martialis: uidquid in Orphaeo Rhodope blectasset beati a
' Dicitur, exhibuit Caesar arena tibi. Re eruniscopuli , mirandaque silua cucurrit ualem si nemus creditur Hessperidum. Imo aemulabantur id iam in prouinciis: atq. Apuleius in muneris Corinthiaci apparatu destribit. Erat, inquit, mons ligneus ad innar in si montis i ius quem vates Homerus Idaeum cecinit, subumi in Ductus tabula, liber scriptus quem a Giselino meo sum nactus, instructu abrica, rectius reserto consitus viretis vi Vis ARBORIBVs, summo cacumine de manibus fabri sente manante Lutatis aquas cliquans. Nec in solo solum haec vari tio, sed in Caueis ipsis. quarum loco inuenerunt antra quaedam coeuntia & deeuntia, quae velut e terra emitterent subito seras. Calpurnius hoc voluit, cum in Carini Venatione tumide miratur. Ab miseri, quotiens nos defendentis arenae
Vidimus in partesὶ ruptaque Noragine terra
Emi Is sera ' iisdem saepe latebris
Aurea cum croceo creuerunt arbuta libro.
Etsi legi ibi malim discedentis arma. uti de in pliiiij de Curionis Amphia
22쪽
Ami deitro, d si Antibus tabulis.Intellegit enim,arte quadam csρ η
di machinis, antra illa, velut hiatu terrae, & aperta celeriter &operta: iterumque arbutis ec virgultis tamquam crescentibus .
inducta. Quae ipsa decora fulse fatendum est, & blandientia sensibus imitatione quadam naturae. At illud iam improbi acuminis, & nescias an exemplo quodam a sacra Noacbi
Arca. quod Nauim aedificare grandem aliquam solent in ip - . lini ci sa Arena, quae solutilis esset, & subito luxata emitteret omne senus ferarum pro arbitrio magistri temperantis. Dio id N otiis scribit& narrat ubertim in Nerone: vult etiam exemplum oblatum scelesta: illius nauisquamatrem necaret,ab hac Am P phitheatrali. Verba eius commemini: δι
trare facile id pessent: navim quampiam tu Amphithoitro congi- cientes it actam et tyonte solueretur, o, belli is quibusdam emi ssis, rursuου compingeretur rediret in priorem statum, et sum iis huic similem aedificare. Nec minus clare in Seuero: s i εδξα-
autem omnium ferarum in Amphitheatro exstructum ei ut insta auis quae caperesimul ω emiti reposset ad fenas quadringentas. Eg autem desubito occultesoluta, Debaut Aleae annes,leones ru thiones,onagri,bi pontes ita ut septingentaVeras aut pecudes simul currere liceret cernere , occidi. Nec naues solum eiusmodi induxere in Theatra, sed, quod magis admirere, quodammodo mare ipsum. Reperti enim qui hoc omne rotundum , per oc aqux in Anicultos quosdam ductus & meatus, subito aqua replerent: dori - pro terrestribus seris, monstra maris ostenderent, & classes, ει naualem pugnam. Et aquarum inductioni, fortasse non a . aberret, qui subterraneos illos canales adtribuat,de quibus su- - - .pra. Carini Principis ludis id factum, visumque a se Calpur
23쪽
Gutigit, aequoreos ego cum cretantibus uros
Spectaui vitulos, ω ' equorum nomine dignum Sed de se pecus. Et diu ante illum Nero id usurparat, Dione se narrante i in quando , inquit, bellais interfictis Venutione exhibita , subinaquam in Amphitheatrum induxit, ω nauale certamen ostendit .ru seumque ea educta, Gladiatores in loco prabuit. denique inducta ite rum , magni sumptus publicum epulum. Nec aliter Domitianus, qui ut Suetonius ait, Praelium equι ire ac pedestre commisit: or is Ambitheatro , nauale quoque. Noster Seneca ingenia istorum hominum miratur magis quam laudat in epistola x C i. aeui euripos subito aquarum impetu implent aut siccant: Et ostendit inter
nouas inuentiones esse. C A P v T XI.
De muro qui Arenam cingit. de Todio quo super eum. eius forma. Dignissimum eum locum adblectandum, Senatui adtributum, imo magistratibus. Aptum ad curules sellas. Trincipis ibi Suggestio, Tribunalpratoris : Vestalium dei. SE D nonne extra limitem eo, quod dicitur,extraque oleas Nam cum propositum mihi saltem natiuam genuinamque Amphitheatri faciem ostendere,addo etiam ecce colorum fucos & pigmenta. & vereor, Lipsi, ut cum fastidio tuo.Meo-neZ inquam. lino merum mel & nectar, Florenti; bibo in hoe se mone. quem tu magis magisque sitienti mihi liberaliter in , v siis lande, &, ut ille ait, ' που Florentius renidens, E genere Parthorii tu quidem es, inquit: de quibus increbuit, auo plus biberint, plus sitire. Sed educam te e siticulosa hac arena,& ad Podium transibo quod adsidemus. Nam post Arenam murus ecce iste occurrit, qui Podium sustinet, quique claudit & am-2Ity bit infimum hoc solum. Podium enim appello proiecturam hanc quae in summo muro, quae paullum prouehitur & propendet instar pedis. Vnde& nome. Maenianorum ea quaedam species est: facta in theatris, templis, aedibus, ad circumeundum , innitendum, spectandum. Mediolani inscriptio vetus est:
24쪽
Et de his ipsis theatralibus, alia: TH E AT RUM. sTRAVIT. . PAvIMENTO. PODIO. CIRCUMSCRIPsi T. Itaque is si isti: ut clare capias, non aliud Podium hoc nostrum, quam muri l pars proiectior & prominentior, ante imum spectaculorum seriam gradum: cui columnae impositae cum epistyliis ad ornatum, siue sciam liberet ad innixum.Vitruvius describit non obscure, magnitudine etiam expressa, si attendis, libro v. cap. v I I. M in 'ubi de Theatris: Toa , inquit, altitudo, ab librumento pulpiti cum tu, PMq.
corona , si, duodecima Orchestrae diametri. Supra Porium,colum- me cum capitulis stiris, altae quarta parte eiusaem diametri. Cuius Viti' uius mens, ut, si Orchestra tota, in qua Senatores, pone eam esto graduum quattuor aut quinque) alta pedes XI I: tum ipsum Podium unius sit; columnae eius, trium. Et addo, victoriolas etiam reponi solere in Podiis istis. Spartianus suadet in Seuero, ubi de Circi ludis: Victoria, inquit, 'vento ictu de Podio stans decidit. Et Dio Cassius agnoscit in Theatri scamis,libro L. cum refert inter prodigia, ventum tam grandem fuisse, nκης
fama Theatri caderet. Ad hoc Podium, spectare soliti primi e Senatu. Nam cum Orchestra plurium gradu una esset, digni L primis simus habitus ille imus qui Podio proximus & Arenae.quippe ex quo facillima spectatio. Iuvenalis: generosior cin Marceltas Et catulis, Paulique minoribus, s Fabi is, Omnibus ad Fodium θectantibus. suetonius Aug. cap. x L I II I. Factum decretum patrum, et, quoties quid et quam publice flectandum proponeretur, primus sub elsorum ordo Senatoribus e caret. Primus, sive Imus. Ac ne D scio
25쪽
solii iii scio an inter ipsum Podium & Gradus spatii aliquid vacuum ti fuit latioris, in quo spectare soliti honorati. idque proprie, Adsis .. . Possium spectare, suadcor , quod sellis curulibus spe asse
tibi , s ecta quosdam reperio. Vt Suetonius narrat de Augusto: Commissis ne ludorum quibus Theatrum Marcelli dedicabat, euenit i laxatust ae cui ut is compagibus caderet supinus. Item, quod sellas easdem miniata honoris caussa positas' absentibus, siue etiam mortuis. At sellae eae non est ut commode positae in Gradibus ipsis fuerint, commodissime in hoc plano. Credam l. Consules, Praetores, aliosque quibus id ius,in curulibus suis ad Podium sic sedisse, Apocli, cum lictoribus,viatoribus, S magistratus sui pompa. Tacitus iiii, hoc postremum ingerit libro XVI. Annal. cum praemia descrisios. bit accusatorum: Libreto accusatori piramiu venae locus in Theatro inter viatores Tribumcios datur. ex quo necessum, sui iste eos bono honestoque loco, 5 iuxta Tribunos ipsos. Nec immerito. ut ovis .magistratibus suis appareret. Nec magistratus so- tum ad hoc Poc sit dissignator ego colloco,sed & Principem ip- in P ui. sum. cui tamen eminentior quidam Suggestus exstructus, MQui ier- velut sua domus. Origo rei a Iulio Caesare. quem Suetonius, ' μ' inter alios honores quos nimios recepit, admisit se ait tituam inter reges,S vGGEsTu Miu Orcho M. Secutique Principes id tenuere,ut clarum ex eiusdem Suetonij Ner.cap. XH. Icarus,ait, si imo statim conatu iuxta Cu BiCvLVM eius ricidit, ipsumque cruore re persit. Nam perraro praesidere: ceterum accubans primum parui oraminibus, deinde toto podio adaperto spectare consueuerat.
suembiu, Ex quo facile colligis Suggestum illum tectum & in aedifica tum fuisse ad modici cubiculi formam. cui proprium etiam vulgii . suum Podium de eo enim, non de grandi illo Amphitheatrali necessario Tranquillum capis quod ostiis quibusdam siue senestris, Arenam versus aperiretur. Plinius hunc morem satis ianui illustrat, laudatione ad Traianum quem commendat, quia ci--Σ' uiliter sustulit. Dgna, inquit, mire populo sedes de Circo se ino est visenda cum ceteru 'Me,tum quod aequatus plebis acPrincipis locus. Siquidem per omnes alium una facies, nec magis proprius spectandi Caesari s v CC EsTu s,quam propria quae flectet. Licebit errociuibus tuis inuicem contueri, dabitur non CVBiCvLVM principis,sed iesum cervere in publicon populoserint . sed praeter hunc Sug-
26쪽
LIBER 27pestum,ad Podium etiam Tribunal Editoris. Cum enim aliis se ii honoribus, ut lictoribus & veste praetexta, insignes voluerint m p eos esse qui ludos exhiberen tum ctiam altiori hac sede, in qua praesiderent. Suspicor ex Suetonij Augusto: qui virginibi V palibus,inquit,locum in Theatro separulim, contru Praetoris TRI- v v N A L dedit. Nam quod Praetorem nominat , eo est, quod
plerumque ludos ij ex bibebant. At quin aliis etiam Editoritabus is honos & is locus, non ambigo.Ad hoc Tribunal refero, quod Vitruvius in omnipumis in magno eatro fieri vult itineru,
ascensem, pulpisa, TRIBUNALIA. lib. V. cap. v II. Quod vero ad Podium ea sedes, cum ratio euincit, tum Suetonius qui ex aduersum collocat Vestales. Eae autem ad Podium. ibu es Prudentius. An quoniam Todsi meliore in parte sedentes , . Spectant,aerulam faciem quam crebra tridente
auod tutamen infimo icti Podio fuerit a feris. Retia solere ρ gaetendi, bene nexa, bene firma. Uersutilia item quaedam ligna : Cancellis 'ferreos S Euripos. Sudatum in Calpurnii mersibus. ET de Podio quidem hactenus. Transeo. imo mane, inquam ego, mane. Magnus mihi hic metus: Circum spe xit Florentius,velut quaerens. Sed ego cum risu, Non pro me,
ne erres, inquam: sed pro Consulibus& hoc omni Senatu Romano. quos tu quide in Podio collocas.id est,in ipso ostio Orci.' ' O
Quomodo enim hic tuti a seris' quis leo, quae panthera illos non inuadat, tantillo ab Arena interuallo φ Iam si elephas aliquis . heul Risit hic largiter Florentius: &, 5 te hominem albo
hepatet inquit. profecto mater tua numquam flebit. Quid tamen hic periculi ZMurus iste quem vides,quique Arenam diui- Murus p dit, scito altiore suisseno paullo quam pro aspectu. Ipse corruit,& subsedit,& rudera aream allevarunt. Non minus certe olim altitudinis habuit,cum hoc Podio duodenos quindenosue pedes. Quae fera hunc transiliat 3 Et tamen cotra inopinatos quo
27쪽
18 DE AMPHITHEATROtia valida,nodosa, in orbem undique Podium hoc cingebant. bba , : is, Plinius ea intellegit libro X X x v I l. de Neronis quodam muta cilcita. 0ς TUt , ii quit, 'asiuccisi inuccta, ut RETi A ARC EN
im indiebat DIS FERis PODi VM PROTEGENTI A succino nodaren
k ita a tui . Et Calpurnius , qui retia illa in Carini Venatione formatri'ψ & torquet ex auro: ----- auro quoque torta reful ent
Retia, quae totis in Arenam dentibus exstant. ' Nec retia sel un,sed versatilis quidam trunci adpositi muro &huic Podio, contra scansionem omnem ferarum & insultum. Quae ligna quidem manifesto in ipsis Caueis Ammianus agnoscit, libro x I x. Ut dentatae in ciueis bestiae, tetro paedore esseratae, euadendisse, REPAGVLIs VERsATiLI Bus Egiduntur: in Caueis inquam, sed in ipso etiam Podio aut circa, vid tur Calpurnius locare, etsi verbis parum claris aut certis:
Proxima marmoreo peragit Jectacula muro, Sternitur adiunctis ebur admirabile o truncis. Et cost in rutilum, tereti qua lubricus axem
Impositos Iubita vertigine Ialgeret gues Excuteretque fenas. xii. Versus enim dubiae & intricatae scriptionis. Legerem, Et cestis rutilam, siue, ratulam. Vt velut truncos eos eburatos utrimque in rotulam coisse, atq. ita insilientis serae impetum fregis se,& vertendo excussi illa. Nescio etiam an, inruplum. Nam Ru- plus in Glosiis, , cardo vertebra caueae. Sed mentem facilius versuum horum adfirmarim, quam verba. vult omnino transuersa quaedam ligna versatilia obiscta muro, quae seras fallerent dum enituntur. Ego hic iterum, Anceps hoc praesidium, Florenti: & quomodo me firmentversus tam infirmiὶ Sane rideas licet )ego etiainnunc in summa cauea spectare eligam, nec inuideam Senatui Orchestram. cciis rin Contra elephantes enim & immanes illas feras, quidl Parata V P arma, inquit Florentius. Nam aut clathris serreis Arenam to r si iii, tam circumdabant: aut, quod certius, Euripis. Valde enim id genus metuens aquae. Plinius libro v iii.Universi de elephan-ris loquitur eruptionem tentavere, non sine μήtione populi, circumdati
28쪽
eum dati clathris ferreis. tua de causa C. CVar Dictator postea simi- .le bpectaculum edituru/,' Euripis aretram circumdedit. quos Nero Cae- Iar suaubt, equiti loca addens. Et iamne securus ξ Haud plane C setiam, inquam ego: sed perge.
Graias, e eorum forma. Divisi accurate in suas partes. Pulvi i in
iis .igaeciniones. Aditus. Viae. Cunei. Cathedrae. Porticus. Vitruvius, Tertu ianus, Martialsu Calpurnius ar scriptores Varie emendati aut it ust, uti. FLO R E N Tius: Gradum igitur iam promoueo ad Gra diis, & ad hos Subselliorum, ut sic dicam , colles. Non Hii male, colles. quia reuera per decliue iacentium ea forma. ita- Gradivique Calpurnius apte descripsit:
Immensosque gradus, cliuos lene iacentes.
Male enim aliquot libri, divos. nec quidquam hic sane de pul uinari. Sed ut totam hanc sedendi spectandique rationem subtili quadam Minerua intelligas, non crassa: opus, ut hoc Omne spatium distinguam tibi per partes. Quae erunt istae. Gra-ζ Σ 'dus: Praecinctiones: Aditus: Viar: Cunei: Cathedrae: Porticus. G R A D v s appellamus, uti scis, ea ipsa loca in quis sede- quida iebant. Sic dicti in Amphitheatris, quia ad sormam statarium ψ - μμ graduum, alij alios consequuntur. Eorum dimensio Vitruvio expressa: Gradus, inquit, ubi subsectia compoVantur, ne mium alti risi ista ilia sint palmopede digitis sim. Latitudines eorum, ne plus pedes duo semis,ne minαι pedes avo constituuntur. Palmopede,id est, pede&palmo: siue palmis quinque. Palmus enim quatuor digitos sontinet: Pes quatuor palmos. Sed haec tamen Vitruviana alti-itudo non conuenit gradibus Amphitheatri Veronensis. qui, Torello dimetiente,alti dumtaxat pedem & duas uncias .id est pedem & duos digitos semis, & paullum quod excurrit. Sed ciuilii, cur tam latii parum enim ex symmetria& bono loci videtur, duos pedes & semis latos eos facere. Quod verum est : sed Jatitudinem eam exigit,in contextu illo Graduum ratio sedentadi. Pedes en i meorum qui in superiore gradu spectant, innixi laseriori gradui proximo. qui ne laederent sedentes alios, neue
29쪽
3o DE AMPHITHEATRO ipsi laederentur. opus habuere aliqua laxitate.Fortasse etiam adpone transeundum, sitqui suryrent, aut sedentibus iam aliis
intrarent. Gradus autem isti e lapide. Vnde scitu illud Aristippi,
cui bono eruditiοῖ Huic saltem, inquit, ne in Theatro lapis sedeat siuris ii ii ueli per lapidem. Quamquam & saepe e ligno. Sero repertum, ut pubio piam, uilli insternerentur Senatui : idque primus Caligula instituit.
Senatoribus, ne nuris a seribus insideraui, subiecti, Q= pilius Thessalicos iu Theatru ius inferre concessem , ne inbilatione torquerentur. Niciare, Senatui tantum: postea tamen id etiam Equiti conccssum, ex iuuenali: exeat, inquit, Si pudor est, in de PVLvi N osiurgat E Q vΕsTRt Cuius res legi non usicis P R. AEC i N CT io N E s sequuntur. quas,si bene capto,non aliud censeam quam Graduum interualla&diuisiones quasdam in orbem. Vitruvius aliquoties nominat:sed i in rc tunc. φ es ara describit nobis parum clare. Pgaecinctiones, inquit, adabia Cis, tu inesTheatroru pro rata parte iciend. videntur: neq. altiores quum' ' quanta Pnaecinctionis Itineris sit latitudo. Iterii ἰGractionespcalarum contra qua utorum angulos dirigantur ad primam Praecin tionem. VLdentur aute siue ad Vomitoria & ipsos Aditus, siue in discriminibus Orchestrae, Equestrium, Popularium,Gradus quosda la-
t ore, altiores a. truxisse,qui reliquos minotes velut praecing rent&complecterentur.Vnde&nomen.Torellus certe obser- ε uat in illoVeronensi Gradum ei se circa mediu,qui duos pedes pia tas, & uncias sex altus: cum reliqui tantum, pedem & uncias duas. o i At i ea profecto Pr cinctio. etsi Vi truvius & res ipsa plures suadent una. Baltheus id alio nomine vocatur, a pari caussa, quia Balthri, velut ' cingulti quod latatu fuit.Calpurnius in Amphitheatro' Catini: Baltheus en gemmiis, en ii ita porticus auro. Tertullianus De Spectaculis: Via s enim vocant cardines Ballia rumper ambitum. Ex quo disce,ad Cingula etiam ista fuisse Vias. Diatamita Diazomata item , Graecanica Voce, commode adpellat V truvius cap. v I I. Gradus, diazomata,pluteor. ADI Tus
30쪽
ADiTus deinde. qui in ipsa gradatione portae quaedam suc ''
ostia, per quae ab exterioribus porticibus venitur & descendi. iro tur in ipsas sedes. De his Architectus: Aditus complures ci statiosos oportet di*ouere,vec coniunAZos superiores inferioribus, sed ex omnibus locis perpetuos directos, ne inuer uris faciendos: uti cum populus dimittitur de flectaculis,ne comprimatur,sed habeat ex omnibus locis exitus si anulos sine impeditione. Vomitoria appellat Macro '' bius, voce vulgi: libro vi. Saturnal. cap. i iii. Ad illud Virgili)
tot is vomit aedibus undam. Pulchre in antique. Vnde , nunc Vomitoria tali j libri, Vomitaria in Jectaculis dicimus , de homines omenutim ingredientes insedilia 'fundunt. At l. h c soramina petaspicua in hilipsis Graduum reliquiis, item i. in illo Veronensi.
Ad v i As venio. quae, auctore Tertulliano, hic duplices. viae; isti Via, enim vocant, cardines Taltheorum per ambitum , di crimina , , Topularium perproclivum. Optime eruditus sicliptor. Vult enim iuni.
Vias alias ei se, quae ad ' cardines siue innites Baltheorum, in. circuitu: alias,quae a Vomitoriis illis, in descensu.Itaque ait,per η et proclivum. Sed cur Popularium tantum meminit eaque dis- ,-- vii criminari, de in Cuncos suos tribu Viis illis secantibus,vult adhaeresco. Excludere enim aperte Equestria &Orchestram videtur aliterquam Suetonius qui Cuneos in his agnoscit: ergo ' V siuri&Vias. Sed Popularia large fortasse acceperit scriptor Aser pro omni populi consessu. Vias has modo Itinera, modo Scalaria Vitruvius appellat. sed Scalaria tamen proprie, Vias quae inter Disicrimen Cuneos ad ascensum aut descensum. In hisViis qui locum non te itineti habebant,quique,ut suo verbo dicam,excuneati erant hect bant stantes. Tertullianus: Num qu ectacular m. Viastatur. Σ Martialis facete de falso quodam equite,lib. v.
Sedere trimo obtus se gradu semper,
Tunc cum licebat occupare, Manueius, B is excitatuου terque, inungunt cona,
Et inter ipsis paene tertius sedas Post Cuium quae Luciumque considit. I inc cuculgo prospicit caput tectus, .Oculoque ludos hyectat indecens o. Et hinc miser deiectus in v IAM transit,