Iusti Lipsi De amphitheatro liber. In quo forma ipsa loci expressa & ratio spectandi. Cum aeneis figuris. Omnia auctiora vel meliora

31쪽

Manlati lux data.

32 DE AMPHITHEATRO Et male receptus alteroge , iactat

Equitisidere, Lemoquese sΤARE. Cuius Epigrammatis sententia ista. Manneium solitum ante Domitiani edictum sedere inter equites, & quidem in Equestrium primo gradu,qui ad Orchestram. Sed agnitum & pula sum aliquoties a dissignatore Lectio, transiisse tandem ad summam cauea &spectatic inter plebe & pullatos: tantum non inter cathedras muliebres. Sed illinc quoque deiectit ira, spectasse in Via semi stantem. Atque huius lententiae etiam illud Taciti

est,tib. xvi .de militibus,qui a Nerone dispositi Per cuneos sTABANT , nequod temporis momentum impari clamore,aut silentio signi ininso praeteriret. Nam stetit se eos sentio in nis virisque Viis. Latitudoxi iv - Itineris ad Baltheum, mihi ignota. censeo non minus, trium ouatuorue pedum. Si enim vulgarium Graduum, Vitruvio cle finiente,duo pedes & semis: quidni duplum istis 3 At Scala rium siue Ascensuum altitudo,inVeronensi apparet semipedis& unciae: latitudo, pedum binum . Humiliores ergo aliis seden-citaseulae tariis Gradibus,parte dimidia. Addo,Canaliculas quasdam MinUM . clericiationes aquarum ad oram extremam Graduum fuisse,

32쪽

LIBER. 33& usum, credo , habuerunt siue aquae caelestis derivandae siue potius humanae. Nam cum dies totos in spectaculis persede rent, quin urina reddenda fuerit, non ambigimus : eique usui tribuimus hos incisos canales. Nam ad pluviam, scire te volo

pendulos leuiter & procliues omnes gradus fuisse. At CvN Eliam Alexis ire Gradix ito inter has Vias med ij. Quidquid enim sedilium diuiditur Praecinctionum Itineribus, &secatur lateralibus V iis, in hoc nomen id venit. Nomen datum a forma. quia reipsa Scalarum directio talis, ut ab cun i 'e imo ordiens magis dii funderetur in altum i redderetque cunei μή formam. Hoc modo, vide. Digiti enim potius res est, quam linguae. Sed hoc mihi nota, Vias istas Scalares non ab imo ad summum rccta & sine intercisione i sse. Contra est. dirigeban- ' tur saltem ab ima Orchestra ad primam Praecinὐionem. Ibi 'et M. desinebant.& ' alternis aliae incipiebant, cum Cuneorum ii ua variatione. Ita si triplex Praecinctio &id ex Vitruvio suspi-Mnon camur: triplex etiam ordo discrimen Cuneorum. Nec ab- surde fortasse senserim, si cuneos de Praecinctiones finiam ac discriminem limitibus Orchestrae , Equestrium, Popularium. Architectus noster Augustalis, meo animo,describit non obscure. cunei, inquit, Pectaculorum in Theatro ita dividantur, uti

anguli trigonoru, qui currunt circa curuata iam circinationis, diruanta censius scalasque inter Cureos, ad primam Praecinctionem. Supru au tem alternis Itineribus superiores Cunei medij dirigantur. Et adde quae scribit cap. v iii. Gradationes palarum inter cuneos G pedes dirigantur adprimum Praecinctione .ab ea Praecinctione inter eas it

rum mediae dirigantur. Et sane haec praescriptio in parte apparet in Theatro Veronensi ad Athesim: quod deformauit etsi πα-

Torellus. Atque hi Cunei Theatrorum,qui in script 'Fionplantibus occurrunt crebri. Iuvenalis:

ἄπο ecurus amest Martialis: AEnus a Cumis vlteriorapetis. Inde Theatrum Cuneatum Virgilio aut Seuero: ' Cuneati laeta Theatris ditio. Et Ausonio: cuneata creuit haec Theatri immictus. Inde excu-

33쪽

1έ ' DE AMPHITHEATROneandi verbum, id est eliciendi & velut extra cuneum exclucis, ei erit dendi, usurpatum Apuleio. Hi Cunci, certi certis adsignati. suetoli ius in Aug. cap. XLri Ii. Mibtemsecre t apopulo. . aratu ὸ

cata.

rbe proprios ordines id interpretor, vel ordines aliquot subsel- cibi liorci,vel etiam Cha neos ad ignauit. Praetextatu CvN EvMAu; in proximum , paedagogis. Ad discrimina haec Cianeorum quique in iis sedebant, a lusisse mihi Tertullianus videtur De Resuri istione carnis: I quantum a baereticos ,rimoniinuuimus quo cuneo decurrendum sit a nobis. Sed clarius, & ad Suetoni j data verba, Martialis, lib. v. Sedere in equitum liceat an tibi camnu,

Videbo Dindyme. Haud licet MARITORUM. Conei esta Cuneos autem etiam Equitum &Senatorum fuisse, clare do- , cita cet Suetonius Domiti cap. i ii l. Die proximo omne genus rerum

mi ilia hya sic , maior pars intra Popularia deciderat, quin-

quagenas resentas is singulos Cuneos Squestris ac Senatorii ordinis pronunciauit. Et Virgilius, plebis item ac patrum agnoscit: - huncplausius hiantem. Per cuneos deminatus enim) pleiasque patrumque corripuit. Ad CATHEDRAM iam perueni. quam solus Tertullianus zi Aau. mihi in Amphitheatrisfiggerit: Cathedra, inquit, vocatur, ipse

tua iactu ad οὐ sum situs. Et intellegitiae amfractum insingulis gradibus Z an potilis superum locum , ubi cliui subselliorum desinunt,& murus incipit qui porticum facit, clivos quo illos velut frangio Nam plani aliquid spati j ibi fuisse videatur, unde Cathedris postis spectarent. Possis Calpurnium ad hanc sententiam flectere: Venimus uil edes, ubi pultasordida τὸ fle iuris . later femineasse Zabat turba Cathedras. xinium. Nam taminaeoc pulliti non nise ex superiore loco spectabant, ex

Augusti decreto quod Suetonius memorat cap. X LI . Sellas etiam Martialis nominat, nescio an pro cathedris, an pro Res, - subselliis gradu iam ipsorum. Nam tenebrae mihi adhuc in istoetas versu: Et inter ipsas paene tertius sectis

Post Cui que Iuliumque consedit. Rettuli

34쪽

LIBER. 3s Rettuli quidem supra ad tam ineas sellas: sed repugnante, ut vereor, poci qui non vult Equestria eum egrestum, sed in ali qua semper eorum linea haesisse. An sellae etiam virorum 3 easque in gradibus ipsis collocabant λ Ita prona quidem facilisque sententia sit,ut dicat miselliun hunc irrepsisse inter Caij Luci que sellas,&paene tertium sedisse cum duobu sed ex illis quo- ue laxebris protractum. Et sane de sellis allatis & illatis, quia am mihi suadent. Suetonius Nerone , cap. X X v I. Interdia quoque cumgestatoriasilia delatus in Theatrum, seditionibus Panto' m mimorum ex parte Prosecansi superiore signifer simul ac flectaror ari- .rar. Iuvenalis, in suo illo non inuidendo voto:

Purere Morsrum, qui mr ceruice locata Securum iubeant clamose insistere Circo. Nam vult & optat Sella se deferri in Circum. Vitruvij etiam ambigua verba: Grudus, bisubselgia componuntur. Tamen magis est ut aliter fuerit, ex iis quae supra dixi. Et Suetonij Iu uenalisque loci, euincunt non nisi de supero loco. quod fatemur ultro. An ergo in Martiali scribendum, tertiasse asZ capi- Tmini musque pulsum eum a primo subsellio ad tertium Θ Sed cpa amisa es 4 'sententiam aut acumen tum habebit, paeneὸ Iterum dico. pa- i tum mihi in hoc versu lucet aut liquet, i a At de PORTiCIBus superioribu si quis tenuiores spectabant, satis certum. Calpurnius tangit.

, en illita porticus aura . .

Certatim radiat. Hanc supremam partem Dio dixit in Neronei Καὶ Epas inqu it,ες τί- ωνωπι- --α ί : Gephassublatus est insummum ornicem sue arcum Theatri. Nec male. quia porticus illae, ut videtur, arcuato opere tectae. Certe tectae. Vitruvius: Tectum porticus,inquit,quo futurum est in summagradatione. Ideoque non vane suspicer a Tertulliano, Cameras, vocatas, S pectac. Deus etiam extira camenus, gradus, ω Vuli ad oculos ba- cita . .

ιιι. Vbi de Apullis,digitum tollo:& fateor me non posse hisce reprobum de iis init probabile verbum . .

35쪽

DE AMPHITHEATROC AP vT X i I I I.

De ordine ces locis in f Ludo. duando discrimen id fabrum. De orta cla inui de Equestribus: Tribunos quosdam nouos fuisse iu-ier Equites. De Popularibus. deque loco Pulgatorum in Fae

narum.

ocu M&eius membra satis dcse ipsi. ad cuius tamen lu- ccm'nonnihil etiam faciet, si ordinem ordinum in con- mlino. seliu noris & discrimen. Populi enim Romani, ut scis, prisca diuisio, in Senatum, Equitem, Plebem. His discreta in Spe ctaculis sua loca, & Gradus. In Theatris quidem iam olim lege Roscia: at non ita diu in Circo & Amphitheatris. . Promiscue enim ibi spectabant & quouis loco libere,quamdiu libertas Romae. Plutarchus indicat in Sulla: inquiens,Θεα πινο-

ur in τρῆ: Spectaculum quidem gladiatorum exui. Locis autem ad Jectandum nondum tunc disiretis,sed mixtim sedentibus viris seminisque: accidit, ut propter Sultam mulier quaepiam sederet, scis ω genere honesta. At id mutatum siub Principibus: & dita crimina dignitatum facta , bono iure. Nec subtiliter hic tem 'm rei, pora exsequar. ' quid opus Hoc scito, Senatui in Amphithe tris quoque suam sedem fuisse suam Equiti, suam Plebi. Ilia adis. κι v. lam, Orchestram dixere: alteram, Equestria: tertiam, Popula-o ria. De Orchestia ubique obuium . quae vox nata in scaena M Q si pulpito, transiit communi abusu quodam ad alios etiam tu dos. Sedes illi, ut Vitruvius ait, inter gradus imos. Is enim lo-' cus quia scaenae de Arenae proximus, ideoque oculis auribusuque expositus: optimus habitus spectioni, siue auditioni. Ci- Inimis gra cero de Mnectute: Ut Turpione Ambivio magis delectatur, qui iuprima cauta ectat, quam qui in ultima. Horatius. Vt propius ectes lachvmosi poemata PuppI. Magnitudo eius, ut coniicio, in gradibus quattuor aut quinque. aut fortasse pluribus, ut etiam Sacerdotibus ibi locum demus, & sociarum gentium legatis. Equestria autem, Senecae nominata v ii. De BenzLEquestria omnium equitum Roman rum

36쪽

LI AER. 37rum sunt. in illis tamen, locus meus sit prurivi, quem occupam. Item Suetonio, in Calig. Decimas maturius dabat, ut Equestria ab infimo quoque occuparentur. Et allusit argutatrix illa apud Petro nium: Ego etiamsi anciliasum, nunquam tames nisi in Equestri iusio. sta Equestria lege veteri Quattuordecim gradus tenuere. itaque passim legas sedere inQuattuordecim &pro ipsa Eque -

siri dignitate in Seneca: At mehercule multis Euattuordecim Gra- .dus sunt clausi: non omnes Curia admittit. Lege dico veteri nam . ut idem numerus sub Principibus fuerit, aucto immaniter nu-ori mero equitum, non hercle inducor ad credendum. Et impentit me in alia omnia Calpurnius, qui ostendit totam mediam . superioremque caueam occupatam ab equite, ludis illis celebribus Carini: Venimus adsides ubi pulta sordida et esse, Inter semineas Pectabat turba cathedras. Nam quaecumque patent sub aperto libera caelo,

Aut eques,aut niuei locacomplevere Tribuni. -

Ostendit se in porticu summa spectasse inter taminas, quoniam Gradus omnes qui sub dio, occupati ab Equite aut Tribunis. Nam hos quoque addit . nec intellegit illos notos Ple beios ccaue erres:) sed Militares inprimis: fortasse & alios,qui vario agnomine sub Principibus sunt nati. De quo copiose dicendi non hic locus. Ouidius apte ad hanc rem inrisiis lib. iiii. ubi quemdam militia sumstum in Equestribus sibi adsi dentem loqui facit: Dux mihi Caesar erat,sub quo meruisse Tribunus Glorior, o cis p fuit illi meo. Hanc uo militii sedem, tu pace para':

Inter bis quinos us honore viros.

Et eodem illo Tribunicio iure spectast se in Equite Maotialis ait: . vidit me Roma Tribunum,

Et sed a qua te suscitat Oceanus. Nam quod de gre magno h u ius poetet suspicere,aut censu suis- Mestui

se Equitem; errabis. tenue semper &exsuccum hoc genus. U- se id renuit, loco alio, Se paupertatem clare praeserti

37쪽

DE AMPHITHEATRO Sed non obscurus nec malὰ notus eques.

Inter Equites igitur, quia adnexum hoc Tribuniciae illi digni tati. Et quidem hi Tribuni in Gradibus primis spectabant, ex

Moratiano vetere interprete: qui ad locum illum Epodon in Maenam: Se ilibusque magnus is primis Eques : commode notat, Otho, inquit quattuordecim Gradus in Theatro equiti sipararat, ex rorulvia. quibus primi Tri vitiis potestatibus vacarent. Popularia sunt loco tertio.& nomen ea notione reperies in Suetonis Claudio, cap. xxv. Germanorum legatu in orchestia hedere perint', s implicitate O fiducia eorum motus, quodin Popularia deducti, cum animaduer rissent Parthos Armenios in Senar edentes, ad eadem Aca Jontet ransierunt. Et in Domitiano,verbis quae rettuli supra Vlpianus iis '. . etiam Milites flati marios disponi a Praefecto urbis vult, ad tuem damTopularium qui tem.Callistratus,in spectaculis Iuvenes quos dam accommodare se turbulentibus adclamationibus pularium scri- . stili bi bit. Et scio utrumq. intellegere hunc plebis consessum. Plebis. Iri, nam etsi populi voce utuntur, quae communis tribus ordini bus : tamen illa pro una eius & uberiori parte.. Vti & aput .

Iuvenalem:

AEquales Ezic habitus, Milemque , debis Orche sinum in populum .. r. mri a Intellegit enim, in hac ipsa Spectaculorum re, psebem. Popularibus autem ad tributi reliqui omnes Gradus. id est Cauca media & Summac Nam Ima Senatui & Equiti vacabant. Itaque propter granditatem, discrimen aliquod 4n ipsis popularibus:& pro varia conditione plebis, varij ad sessus. Quosdam,. imo plerosque Suetonius expressit Augusto Militem secreuit a. populo. maritis Cp be proprios ordiner ad gnavit. p textatis neum suum. proximu Magogis. anxitque nequiis pultatorum in dis caue sederet. Remmis negladiatores quidem,quos 'promiscue rimulis. EZari solemneerat, visi ex loco superioreJectare conce P. Vbide Pui latis quod ait, illustrant Calpurni j versus:

- - . O utinam uobis non rus ave is ais ti

Ostendit enim se rusticum & pullatum *hctasse in cauea.

38쪽

La n E R. 39sum in1, procul a podio ubi Princeps. Ideo apud senecam De Tranquillitate, Verba ad Ammam caueam stinantia, sunt vilia ad gustum minutae plebis. Atquὁd Faeminae in summo: etiam . P pertius tuus ostendit,ubi praecepta aemulamis Cynthiae: Tu neque Pompeias atrabere cultus iuum a'. Et cum lustiuumsternet arenaserum, .ctiores inio a caue i ctas ad s v M M v M obliqua ibratrum. -- Ita legendi de iungendis versus. & mens est, Cum Gladiatores ici foro: caue oculos adiicias,tu qui in equite specitas,ad lonca summa, ubi mulieres.

C A P v T X v. confisa aliquando locorum series:eaque occupata. AE pro Iotas. Plaumtus explicatis, in Suetonius, artialis. Di gnatores, eorummuum. Excitare. Tribuni Voluptatum.

T hi quidem limites,hic ordo. quem tamen migrabat &miscebat saepe uiritiu turbida plebs. Avidi enim muluum,&exclusionis metuentes, loca de multa nocte occu- .pabant,& inhaerebant ut suis .Lampridius in Eliogabalo: Se pentes per Marsicae gentis sacerdotes conris ferturi eosque subito aviare lucem, me solet populus ad Aris celebres conuenire , effudisse. Benὰ dixi, occupabant. eo enim verbo id vulgo notabant.

Martialis: occupate

Tunc cum licebat occupare, Manneius. spartianus iii Iuliano: od Circeusessectaculum itumen sedoccu patis indist .renter omnium subselliis opulus geminauit conuicia in Iu- anum.Tangit de Tertullianus eam confusionem ' Libertinos iu Equestribus subuerbumi in Liberulibus sedere. Vbi Liberalia ζquidem non aliud, quam liberi populi locum ceperim,quem tur pe occupari a subuerbustis & seruis stigmatiis. . Addatur Suetonius Calig. cap. X X v i. Inquietatus premitu gratuita iucirco loca de media nocte occupantium, omnes sussib s abegit. Ait tota rictio autem Tranquillus, gratuita loca. Ergone aliquid alias pcndendum 3 Apparet : re quidem prisco etiam aruo. Certe Plautinus Proloetus, etsi non Plautio id indicat receptum in Plauti ante

39쪽

M DE AMPHITHEATRO

Serui ne obsideant, liberis misit locus. Velo pro capite dent: si id facere nen queunt ,

Domum abeant.

Graret haec appellasse videntur : quae explicant in Callimacho Scholiallς,-υπ- - ἰδῶν δωρο, munera quae flectandi caus radantur Nec inseruis hoc tantum, sed receptum etiam in aliis e plebe opinor, qui Locariis nescio quid No sedibus pendebant. Ita enim appellat Martialis, qui loca dissignabant. In Li laniat Hermetis gladiatoris laudibus:

Hermes suppositi ius sibi ipsi:

Hermes diuitiae Locariorum: Hermes cura laborque ludiorum. 'Nam Locari 3, meo animo, non aliud hic quam Dissignatores. ω. disii , Quos Tertullianus in ludis agnoscit, libello De Spectaculis: 'μ' ' A templis N aris, inter tribus er tibias, duobus inquinatissimis a

bitris funerum sacrorum, Di signatore S Arullisc. Plautinus idem ille Prologus agnoscit in scaena:

Neu di signator pGter os obambulet. Di sthi , ita Ptiam liliores illis attribuit

res eum v. neu lictor verbum aut evirgae mutiant.

Qui enim hoc refert ad lictores magistratuum: errat. Nullae in hac Histrica prouincia eorum partes. Sed ut Dissignatores in in funere publico lictores comitabantur, seuerioris imperij caussa &ordinis seruandi: sic in Theatris. De funebri Dissigna, tore,Horatij illud nosti, tum ficus prima calorque Di ruatorem decorat lictoribus atris. Non quia proprij Dissignatorum ulli apparitores viles enim t. -- ipsi olim &fortassie inter libertinos:) sed accipiebant a ' Domi- vi no funeris & Editore ludorum. Ex hoc genere, Lectius ille Moceanus apud Epigrammatarium: nec magistri illi aut Praes et i ludorum nugae istaec interpretum in sed meri Dissignatores.

Cre Quorum tamen dignitas sub Principibus aucta. Vlpianus be-iti. ne monet l. IDI. de his qui not. infamia: Disignatores, inquit, quos Graeci ΘΟ ο κ appestant, artem ludicram non facere Celsus pro f. i. M ML. quia mini larium non ςrte exerceant. Et ane locus iste hodie a Priu- ioco noli cipenon pro modico beneficio datur. Horum munus, ordinibus sua s loca