Iusti Lipsi De amphitheatro liber. In quo forma ipsa loci expressa & ratio spectandi. Cum aeneis figuris. Omnia auctiora vel meliora

61쪽

Pitia totum imbiberim , O animi corpo sque morbos. Partem eorum S lla quadam libidinum abripuit opa tem Cha ybdis alamum voluptatum. N ipsi quod alui retum hoc euauimus inunquam alteri adscripserim,quam Lono meo deo. Iam illi qui re inisse; ibi atque aliis videntur, quid referunt ex hoc mercatu 2 externos gestin, vestitus,linguas nati moris ac virtutis pauci igniculum aliquem ausemen. svi pioniae falso Polyhictor, cum Homerum ab inferis magno molimine euocasset, nihil eum interrogauit nisi, de domo'sic erique istorum adolescentium, in occasione viciar adscendi, utilia tam

tum confectantur.Itaqueut veramperegrinationem laudo, si ceptam maturo iudicis,maturo auo duxerim isti, non nego, adprudentiam rerum usum 2 ficiuuenilem vanam hanciure nunc damno O' abhorreo. qua mihi similis longa nauigationi videtur ,sine meta ,sime portu. Iactantur in naut, circumaguntur variis ventis: is cum

ad terram N ad seipso ectunt oculos, vident non multu e eddis nauigasse. Sed aberro, in hoc peregrina

tioni ermone a remeά seperegrinor. Domu adme, imo ad te redeo cui donum mittimin maginum eiusmodi aliquot Amphitheatralium delineationes. Ac plurias-nesuperessescio in Italia, Hi lania, Galba sed cum omniafere ad par exemplum, quid opus pluribus exemplis' Illustria autnouata sumpsi dono per se tenui, ac vix

dono, bracteam aliquam verborum circumdedi, s velut lucem nostra interpretationis. T mi Orteli, ruum hoc, sed non sagax animi meimsnumentum habe. monumen

62쪽

DE AMPHITHEATRI SQ V AE EXTRA ROMAM

LIBELLI,

, mphitheatra crebra admodum in prouinciis fuisse: eorumque aliquot recensio. I aedificii aut publici operis vllum genus crebrum in italia & prouinciis fuit : reperies hoc fuisse,quod ad ludos spectat. Vt enim Roma ni victis gentibus linguam & mores intulere: in prout sic vitia. naec praesertim, quae blandiebantur, 'μ& admissionem sibi postulabant specie quadam amaenae voluptatis. Itaque Theatra, Circi, Stadia exstructa passim: sed inprimis Amphitheatra, quia omnis plebs de dita maxime in spectaculis illis crudis & cruentis erat. Histo- dis pletu riae passim docent,& Christiana item Martyrologia; in quibus M is, toties mentio puri illius sacrique sanguinis, in ferina hac sede μ' effusi.Quod si tamen no ingerant libri:certe oculi. cum etiam nunc ruinae & reliquiae ubique occurrant insignium locorum. Et de aliis prouinciis dubitemus ' Ecce Iudaea illa ipsa conscia I i dei veri,dei magni, in hanc culpam Venisse reperietur: quam- Fbiit M. quam sine sua paene culpa. Herodes enim, magnificus sane & nAia. cetera illustris rex, non uno loco Iudaeae Amphitheatra inaedi-niu κ scauit: siue ipse pronus in eos ludos, siue studio quodam hac quoque parte placendi Romanis. Exstruxit in ipsa urbe sacra,

τύ πεδίω, ut Iosephus ait, ', α Θέα νwγμον; in Campo , maximum Amphitheatrum. Item Caesareae, ait idem scriptor, c

μ-is quod multam hominum turbam caperet. Nec de Graecia mi R 'hi aliquis dubitet, Africa, Asia, Hispania, Gallia, non certe is, qui res & mores in parte norit saeculi vetusti. Audeo adfirmaretraram aliquam siue coloniam sue municipium fuisse, in

63쪽

que is non & ludi isti, & ludorum simul sedes. Adeo velut i

bes quaedam, animos omnium peruaserat ludicrum istud studium, an furor dican itaque vix aliqua prouincia etiam nunc in qua non vestigia Amphitheatrorum: quaedam obscura& fugientia longo aevo, quaedam clarius exstantia & viva in 'parte. Quorum non equidem accuratum Indicem polliceor: multa me fugiunt, scio: sed pauca tantum fidei causia subitaciam, visa nobis aut firmiter audita. i. 'si Exstat igitur hodieque in Italia, ad Lyrim Campaniaequutum Garigliano nunc dicunt iuxta' Minturnas, pars Am-' phitheatri lateriei j ne conspicua. Exstat secundo, Puteolis, pariter Amphitheatrii latericium. Tertio Capuae, sed magnificum & e solido marmore. Quarto, Albae in Latio; e qua materia non enim vidi aut

accepiὶ mihi incertum. Quinto, Ocriculi, in Vmbria. materiem ignoro. Sexto, Veronae pulcherrimum cuius pleniorem descriptionem, una cum de lignatione mox dabo. Haec, quod sciam in Italia. At in Graecia etiam , Athenarum veterum solo conspici

aiunt magnificum S marmoreum.

In Istria , Polae ad mare Hadriaticum: quod item mox subiiciam. In Hispania, Hispali extra muros, nisi fallor: pulchrum, sed . cuius formam nancisci mihi non fuit. In Gallia, Perige usj in Petrocoriis sui bem eam, Vesu nam Ptolomaei fuisse volunt pulchrum & satis integrum, extra moenia cuius icunculam vidi, sed parum exactam aut certam: ideoque mihi non ponendam. E lapide quadrato est, & Arenae

. eius longitudo XXX. perticarum,latitudo, x x.

Arelate etiam cise aiunt, sed parum integrum. Bur legatae exstat, quod videre multi: nec descriptionem tamen sum nactus.

N emati si est celebre & notu ira, cuius in sta do formam. Ad Ligetim mirum,de quod miror haud satis notum. cuius item do formam. Haec praecipua, quae satis deincertὁ acceperim, in nostra

64쪽

Europa. nisi quod etiam in Helvetiis exstat, Auentici. Dignum autem nota, quod & hodie haec omnia fere loca, Am Mihin Arenas appellant: talenta prisca scilicci & vulgata voce. , '

ctum.

PO sτ illud Romanum, inter pulcherrima & integerrima

Veronense Amphitheatrum esse fatemur. quod e marmo-tata re elt totum. Quando,& quis struxerit, multi di diu quaerunt. Torellus Sarayna,qui Veronam suam descripsit adfectu magis in bis eximio,quam successu, suadet nobis valde vetus esse& stru- humante tempora Augusti,aut certe illi sipsis. Sed argumenta huic rei quς adfert,no sunt profecto a dea Pitho. quς recensebo tamen ta refellam breuiter at l. vi in re ludicra, per lusum. Iam primum hoc sibi sumit. Amphitheatrum antiquius esse L lvi, hinquam Theatrum,quod ibidem conspicitur iuxta Athesim flu 'ς- men. AtTheatrum hoc exstructum est, inquit, ab Augusto. magis igitur Amphitheatrum. Item: lapides in eo aliquot tauri essigiem habent insculptam. taurus autem, symbolum Au fusti:quoniam & in nummis expressus,& natus ipse ad Capitatibula uti Suetonius testatur. clarum igitur Augusti hoc esse opus. Sed & lapis alius Veronae. qui praeser O CT AvIAE C.

F. ET . SORORI. CAR Issi MAE. constat vero Octauiam

hanc sororem fuisse Augusti. Deni ue duodetriginta colonias per Italiam Augustus deduxit, easque variis operibus instruxita arrante Tranquillo: intereas Veronam fuisse,nihil ambigendum. En argumenta, e plumbo an e vitror quae leui & ludente manu reiiciamus. Ait primo, Amphitheatru antiquius Amsii ista Theatro esse. Non credo. & caussa haec, quia ubique fere loco- rini rum,ludi scaenici priores origine&vsu muneralibus istis: igitur ista& eorum sedes. Quid opponis Ztauros. & illi,inquis, insculpti '

in hoc opere.Quid tum3 nempe ut ornamentum operis non ut tiri, taauctoris indiciu Quod si omnia ad Augustu trahes, ubi tauri: quis finis Elia Nemausese illud gloriabitur structoreA ugu sto. rum Sed tame hoc inquit, eius Principis sinibolu: quonia nummi

65쪽

ει DE AMPHITHEATRI s. sic Augustaei, cum impresso tauro. Etiam aliorum, ὁ bone senex, nam vorax, quia taurus siue bos coloniae deductae nota, non peculiare aliquod signum. At enim Augustus natus ad capita bubula. Otia quoque inter eas & ignosce. non enim ultra comprimo hunc lienem : non, si ego obiiciendus sin vero tauro. Sed in Octauia etiam es suavior. ais illam suisse sororem Augusti. Quis tibi secit indiciunal ego imo illum lapidem sepulcralem fuisse verius auguror, & municipalis alicuius Octauiae: non iulius Principalis, quae mortua dc sepulta Romae. Nam de col niis, Oe per eas Augusti operibus sparsis: communiter non negamus. ad Veronam tuam si adstringis, opus sit alio teste. Sed ecce quoque eum, inquis. Nam Cyriacus Anconitanus in Iti- c. lim, nerario suo scribit his verbis: Denique Veronam feracissimam cs antiquam riuitatem venit, ubi non exigua Peterum monimenta comperit,praesertim Labyrinthum quod Arena nunc dicitur. 2 habetur quod constructum fuerit anno imperiti Octaui ni Augusti trigesimonο-

sed id o no. Cuius pars exterior ternaemotibus corruit. Tibicen hic aliquis,

fateor: sed parum firmus. Famae enim innititur: quae in his i libus, plurimum inuenitur fallax. Et cur credam Augusti aeuo structum in colonia hoc egregium opus: cum ne Romae quia dem tunc fuerit, & in ipsa urbe matre 3 Nam Amphitheatra mansura de lapidea tarde ibi coepere, ut docui,& sub Augusto. Valde autem verisimile, exemplum illinc manasse ad urbes

subditas& minores: non autem contra. Itaque Taurelio nostro siue Cyriaco, nihil adsentior de tam grandi aeuo. AEgresimis i., etiam Carolo Sigonio praelustri vir qui nimis nouitium facit,& refert ad Maximiani aeuum: hoc solo argumento, quod is Hist occissi in vicinia pleraque condiderit ampla de magnifica,Mediobni,n- 4.ἡ Aquilei V, Brixiae. Ego etsi certus sum nihil in hac re nune esse' certi,tamen paullo antiquius quam pro illo Principe suspicer. Primum, quia iamtum Plinij Secundi aruo, Gladiatorum &' λη Ferarum spectacula Veronae satis crebra. praeit ipse in ' Episto lis, in quadam ad Maximum Africanum. Deinde , Othonis de Vitellij principatu, placentiae vicinisque opidis insignia Am- , - :, phitheatra fuisse scio: qui ininus tunc Veronae ξ Certe de Pl

70쪽

QIAE xx TRA ROMAM LIBELI: TRl opus situm extra muros confarrauit: siue ab oppugnatoriabus inceu um, dum faces iaculantur: liue ab obsessis, dum regerunt. Muncipale et ulgus pronum adsuspiciones Mauri illata ignis alimen

set. Ubi & laudes eius ampli operis amplas vides :&simul sisti I M. attendis in crebra iam de vulgata per Italiam Amphitheatra 'α fuisse. Sed quod combustum Placentinum illud ait: sonas ta n, se haereas. & quidZfuitne igitur ligneumῖ De toto, non opinor; de parte, suspicor: ea scilicet, quae subsellia & gradus interne complexa. At exteriora omnia, firma & e lapide fuisse censeo. nituissent: cur ut de magna iactu ia aliqua historicus

noster questus Z Fuerit igitur ad eam formam, ad quam Polanum illud, quo de infra. Nec plura de ortu Veronensis Amphitheatri dico , aut magis cesta. En ipsam sormam : non eam prorsus quidem vii nunc conspicitur, sed adiutam, ut solet, leuiter ab antiquariis de architectis. Ex iis enim quae Α-llant, facile conceptu totum opus de designatu.

e A r v T I i renestriptis eius distincta magis, o dimen'. ADDAM nonnulla, quae ad formae eius intellectum: &quod penicillus non potuit, calamus hic mihi explebit.

Paries totus exterior Alam vulgo vocant) e marmore est, Mannotea

opere quod Rusticum dieitur factus. Diuiditur in Arcuum A Wh usta tres ordincs qui alij super alios scandum Quisque ordo, Arcus

continet siue fornices septuaginta duo. In supremo ordine,sta- dine icta tuae olim columnis adsitae vel in sitς potius,uti vestigia docent. talis es, Supra eum ordine, paries adsurrexit, in quo senestrae grandes 'r' quadratae, LX X i t. Earum usus, ins quidem iudice, ad aetem&Jucem hauriendam, cum Amphitheatrum velis tectum: sitaruntam. ue etiam ad ventum: quia refrigerio certe opus, in aestu, &concursu totanimarum. nec alius huiusmodi foraminum usu qi censen