장음표시 사용
181쪽
LIBER II. I s qui turea quae legislatore sunt prae epta,
tantumque de iisque accidunt, consultan- , 'do deliberat, quidve in omnibus achromb, inciendo is iusserit, dilucide ostendit. Qu' re nece sario hinc colligitur, Iureconsul. tum medium locum sibi vendicare. viriusque naturam ac prudentiam participare Statuendum igitur est, legislatorem e se optimum pondendarum legum autorem ac principem aureconsultum earundem peritum interpretem Magistratum diligentissimum praedictarum executorem Ue tum id quoque inter Iureconsultum dclegislatorem non parum interesse existimandum est, quod legislator rationem omniuIegum nouit velam&immediata&proximam,inde etiam recte c-ς-- appellari . posset aureconsultus, non proXimadesne cessariam, sed potius probabilem &co iecturis verisimilibus constantem , t m τ δευμενον rectius quam scientificii num . cupare liceat,quod etiam ipsius nomen at .
. testari videtur. Iurisperit enim a periti. Nominantur,quae nil aliud est quam soler tiaqugdam,probabiliter rem inuestigandi ac cognoscendi essiciendique, quae a vera' scientia, dicausarum proximarum copres
182쪽
Unsione multum differt. Atque hoe et quod Aristoteles primo Dei nitrus malium nobis scriptum re liquit unquiens;
In omniselentia , o in omni sciplina , quas ordinesci atomodoprocedit uenobιl- sit ordinis,sive ignobilioris conditistin, diis, -----1μ ρῆν quorum aster rei V R. scientiar,rum virilicet ex veris , immedia iris procedit eausis,uniuersam ipsit essentiam , uino amibue alter vero peritia quadam fruια --sali Mae ob lib. post Gqualibetras i Erre sentinisa per stieacita , apposita iudicare,raisone adiuncta, utrumne recto, an sec- i med umsint adductas ctava ItaqueIurrim, Hi in artifidam nuneumvra legi binarent veroselent eum desistelligentem Concedimus insuper inedia ipsi partes inter I . gislatorem magistratui xpolitieum, ita quidem,ut quantum prist intia vix citur lagislatore, tantum cogitione iusti
iusti superet magistratum. . b. I
ola hactenus diu multiunm scholis
183쪽
de praestantia ae dignitate Iurisprudentia
agitata controuersia, qua quaeri solet, nobi-hratena me sicinam, caterasse discipliVasan.
reuertat. Nemini enim dubium est, habitus animi activos, eoruq quoru finis actio est, praestare habitibus tacti uis, qui opus alis quod actione efficiunt: idq; duab potissimum de causis,cum quia circa nobiliusversantur subiectu, dc in praestantiorem magisque expetibile destinatur finem Namque- admodum Arist primo de Anima, inquit, fientias tabitus dignitas trib. potissimaso Ietastimari rebus:generesubiecto,sneomodo demonstrandi id eos cientiam scientia pra-santiorem esse, 'tia nobilim habeatgen ubiectim, aut melioris gratia usi adinventa,
aut certior utatur genera demonstrationis.
Quae si vera sunt, necessario essicitur Iuris prudentiam dignitate finisac generis si1biecti reliquis omnibus artibus praestare; ne que selum artibus sed etia aliis habitibus, qui in actione consistunt. Fine equide caeteris arti praesta propterea quod Iuris prudenti finis est ipsum bonusimplex,summuec extremum, qlio per se tantu expetitur sin od caelera omnia tanqua ad perfecti iii inuit utrimum aliquod referuntur, riu fili f. st aselicitas. quae inso
184쪽
eie ate humana spectatur. Sed artes Vniu
sae quanquam dc ipsa bonum alique finii.
expetant,i tamenonsimpliciter bonus est. sed eum adiunctione; quinimo earum finis, est parso portio summi illi boni,quo frui- aurauresonsultus ivtiariis aedificandi inii , estipsa domi sit modi pannus, medicinae, sanitas quaestuariae, pecuniae quae omnia etsi bona sint, non simpliciter tamen talia sunt,sed ad felicitate inam referuntur, qua Iure consultus nititvi conseri areatq;cum diret quae non exeorporistantum, si deria animi fortunae bonis consistere,recte alias fuit demostratum. Iam vero genere subiecto alia artes , Iurisprudentia longe si perari, quis non videt' quippe cuin earun, subiecta aut corpora sirit,aut res tarporeae, Iurisprudeliae vero longe diuinius quid da, homovidelicet,quatenus ratione praedix est,i-uein secietate tiari.& ciuilicommunione utituiti quam Iureconsultus omhib. virtutum generibus, maximEVero ea quae ad iustitiam pertinet, instructam ornatavi essicere conatur quorum profecto nihil stoefficiunt per se,sed per accidens tantum rcontingit enim conseruato corpore, anima quoq, conservari Quemadmodum igitur
185쪽
caeteros habitus qui in actione cernuntur, Iongo post se interuallo relinquit. Etenim ciuilis facultas omnium aliorum habitu unx regina est princeps, ut Aristot. in Ethicis copiose disputauit quia&scientiis desartii bus, itemq; potentiis&facultatib. praecipit, earumq; gubernatrix est domina nec tum illis imperat. sed iisdem quoque utitur, perinde ut architechus praecipit utiturque suis ministris Sed sapientiae non ita imperat, Vt caeteris artibus:quandoquide sapientia prς- stantior&dignior est prudentia ciuili, cum ratione partis in qua posita est, tu' ita pradentia refertur ad sapientiam tanquam ad
caput omnium habituu ic facultatum Atque idcirco si prudeli S ciuilis facultas iubeat, ac sapientiae pr*cipiat, attame dignior propterea non est qua doquide medicina Praecepta tradat deco seruanda sanitate, meislior tamen ea non sit neq; theologi a Deo Itaq; ut aliqua scientia dc ars sit domina Scyrinceps csterarum artium, necessarium est duas concurrere conditiones: primo quide, ut praecipiat alicui scietiae&facultati ut ar chitectus ministris: deinde vero, ut illa viain tu Quod si haec vera sunt, iteque illud,Iuiis prudentia ciuilis facul a is esse quanda partem, qd antea probatu est, certe necessirio
186쪽
hendatur, neque cella ratiὀne amplin circunscribi valeat. Estenim hare
controuersa, sicut aliae non paucae, plarisque huius nostri temporis eruditisIureconsultis, minus tamen methodiotordinis prPet ceptionib. eruditis attin tauea nullata quod sciam,adhuc persem explicata.Ver enim uero quia haec difficultas antea como inde neq; explicari,nem dissolutis test,quam de fine di generesut nostri lim in uius lecto Iurisprudenti .ipsiusq; docesius oris
ne qui b. quasi fundamentis haec disceptatio nititui nonnihil dicatur,ideirco eam ad finem huius operis, eadem qpe iterarem repetereneceMsitaractandam sustes: co, gnita enim integra persectaq; IurisprudelignaturaJacile quoq3 id quod huc quaerimus, intritigetur. , Dica interea decii dinedoctri arae, colloc tione huius arti seu ciuilis prudentiae,ut quisq;. perspectu habeat, que
locu inter caeteras eiusdem ordinis discipli- ias ea sibi vendiceti quonia cognitobocordine,non soluit quidistiplinaead mani ocsili4 am , non umbratilem denotameius cognitionem aspirantibus, oparandae sin sed etiam aquas siquiderecth, Mur ipsi re riim postulat natura ae verita, doceatur Mutina sumemium sit, haccommem
187쪽
' rione perspici poterit Maxima enim cerin cuiusq; rei potissima ut Plato nostem, II 8 testantur,pars principiunt est aqvi, si qui, vel minini'm aborrarit,eum in infinitos re inextricabiles errores incidere necesse est. Sed ut planius&apertius res intelliga v Vtar instrum eo restauendi, quia aptisiima inad inuentedas arte, scierias,& admon m quae dubitatione habent disqui se . tione summopere necessariu Nemini ergo dubium est, lii recoiultum versari incogiti' 'tione ipsarum i gum,ac notitia actionum humanarum atque ciuilium quae vel legibus fieri iubentur, vel iisdem prohibenturique admodum legislator,qui ratione tantum .a iurecosulto,Vt antea ostensum est, distin . fuitur Ex qua hypothesi, duplex sesenobis offert utredi ae inuestigandi modus; quos ualter adactiones, alterad leges pertinet. Sive igitur ab actionibus, siueat se exor diu'esolutionis sumas, indecumbes amone, enim S,
cietate coniunctae sunt,ut alterum sine altero explicari nequeat ac proinde Necessarium
sit. Hio eorum nitia iusis , principi atq; Hementa diducto,alto sipari isti do in eadem dissolui. Alege ergo,ipsiusque
188쪽
ex vi Marcui Tullius interpretatur,a
Iegendo dicta est Latinis Graecis,as ιν uis νηιbuenis: nam ut hi aequitatis, sic illi dele-wiusvim in lege ponui. Proprium tamen Vr 'trunq;legis est deliguturenim ea,quq aequa sunt&iusta; εc lex nihil aliud est quam iu- storum iniustorumque distinctio adit hamantiquissimam iitrum omnium principe expressanatu'm,ad quam seges hominunx diriguntur,quae seps licio improbos asset
unr, defendunt ac tuentur bonos. Eqilia
igitur: iustum quiddam lex est, qua Ppter di bonum,ac bonum quidem liomini necessariu quia lex, est persectio&quoddam vinculum, quo custoditur vitain societas hominis,&coniunctio hominum inter se, perinde ac sanitate costiuatur corpus vi tureanimus. Et quEidinodum corpus humanum sanitatis causa,&animum virtutis gratia,Omnibus a Natura datum homini b. parente rerum esse constar cita hominem ab
eadε natura, ad colendam secietatem iactu, eiusque conseruandae gratia in hanc lues, ditum productumque esse, perspicuum est aemanifestum.Cuius quidem mi firmissimia arvinientum est,"idiana rerum, vit que omnismagistra,experietia, quq no tanis homines,sedare bruta quidemimati si si ε
189쪽
ne societates perpetua ad se inuicem vitis consuetudine,comodeviuere posse attesta turin principia illa, quae omnis conaurum tis ivsocietatis sunt quasi perpetuum quosdam Mindissolubile ligamentum,fatimin quam, oratio: quibus adiuncti sunt tanquam si mittes ae nuncii quidam ipsi se sus figura insuper corporis habilistae apta
ingenio humano moderatio vocis deniq3. Om-sillae rerum praestantissimaru scientiet aueso innumerabiles,quq omni ociliane interle homine coniiunguntq; eos natura liqvada cietate,sine qua,ut Tullius ait, b
psoru vita infinitis calamitatibus subiecta morti magis qua viis similis esse censetur, pono temoninissocietis .cumaliquorsi. eorumq; inter se consentientius ietas iit. in multitudine spectatur neq; enim ad comstituendam societatem, unus vestiter sussi .cere potest, sedomnino necesse est multas esse partes,& quasi membra,exquis omnis sectata multitudo veluti quoddam corpus coales alieonstituaturq;. tquemadmodii P xxesin corpore humano variae antae di- . uersatan inter se tantacerto quod1ω- - Mnti ordine compactae sed etiam ad totius integritateeonstituendam inter se conspi
190쪽
. ratae; ita haec secietas atq, committas ex V
riis collecta hominu ordinibus aedignita , tum ossiciorumque distincta varietatibus. admirado ordine,ae pulcherrimo quodam conneXu, Vnita componitur, ac perinde veharmonia quoam, ex teperatione graui acutarumin mediarum vocum concinnuturii eademq; tantisper conseruatur, ducie ta atq; laudabili rerum omni u administratione gubernatur ac pereunte didilabenteea,inwodissipaturatq; disiluitur, revisemel dicam, quemadmodue multoru eon cordia,omnis societas conciliatur,ita ex eo.
rundem dissensione aediscordia,eadem comuniodivelliturae dissipatur.Itaqxvi haec secietas quamdiutissime&firmissimbeonstaret neque constituta iam&eoalita statim rursus dissiduexetur, prudentissimae matrissimiliasnaturae,non satis fuit hominem ad hane secietatem ineunda colendaq; sanccasse, sed etiam operaepretium erat quidam
instrumenta ac vincula,quib. conseruariam; custodiri posset, minibus ad hac αὐtis, largiri atq; suppeditare, quippe cum omnia, liue duo vel plura in Gad cohaerendutertium aliquod requirant,4 quasi nodum vinculumque desiderent, quo se concordi