장음표시 사용
51쪽
petendo versentur , ut superiores illae ratione carentes facultates, huc non pertinent. Harum autem omnium finis est, veri inuentio,&declinatio falsi quemadmodum appetitus. boni adeptio . fuga mali. Inuentio veri nihil aliud est, quam
cognitio rerum, ut sunt, per affirmationem aut negationem utraque enim, tam assir- - mando quam negando, verum aut falsum
dicimus. Itaq; si cognitio assimilis est reb. iis quae cognoscuntur, te cognitae non solum specie,sed & genere sunt diuersae,e . initionem quoque,quae de qualibet re ha- et undissimileesse necesse est. Nam quemadmodu inter se genere, quatuor sensuum obiecta distinguuntur sonus videlicet, sapor,odor 4 color, ita diuersos etiam M. ciunt genere sensus cuius rei signum est, qubd parens rerum natura, dissimilia his o. Unib fabricata est sentiendi instrumenta, vi quilibet id perciperet aesentiret,ad quod ab eadem natura homini datus est rati quoque cum res quae cognoscuntur dissi- ,
miles sint, ae specie uenere inter se disse. rant, efficitur ut cognitiones quibus singula apprehenduntur,4 vires seu faculta ite animi ex quibus omnis cognitio pro- manat
52쪽
manat, inter se longissimo interuallo di- si ni Rerum autem aliae sum necessirra, aliae contingentes. Necustria sunt, qu ae non possunt aliter habere. Contingentis sunt,
quae aliter ac nunc sunt, eueniredi contin- gere consueuerunt. Porro non possunt
Iiter sese habere ea omnia, quae vel princi a sunt necessaria, vel ex principiis necessariis gignuntur Lex quibus quia colliguntur di efficiuntur, propterea necessaria quoque vocantur. Aliter ea contingunt quae ex principiis contingentibus conficia untur , aut rerum contingentium ips
mei sunt principia. Principia rursus d plicia sunt alia cognitionis, cilia rei G- cinitionis principia sunt, uniuersalia quindam pronunciata quae ad uniuscuiusque rei cognoscendam naturam, aut proprias eius ailectiones, adhibentur Graeci αιο - μνα nominanti aiori ipia appello. quae constituunt 'effetunt rei substantiam,&essentiam alicuius informant. Horum quatuor sunt genera , essiciens, finis , materia di forma. Quapropter ut rerum necessariarum tam cognitionis. quam rei principia sunt necessariis, ita pro
babilium contingenuum , probabilia
53쪽
ac contingentia. Si ig turres cognitae, venuper dicebam, sunt genere diuersie,c gestionem quoque genere diuersam esse iteresse 'fieri enim nequi utierum cori tingentium necessa tat aut necessariarum, continges sit ognitio, alioquin mum diceretis,quiri id quod est,noiissse. quod non est,ese inlimaret, quod fieri uis test. Ex quo efficitur, ut diviso&habitus,qetibus f cog o citritur M intelliguntur, hiter se distingilantur, siquidem resc6gni vi cognitiones, ut iam demonstratum est, sint natura distinctae Diuiditur ergo rationalis animet vis, in t 'iplices vires: primas quidem, quae versintiu in crensetione ει contemplatione eam reri an, quae adimisi habere nequeunt, quae nec aris appellaui: adtero, quino eo ua re riuiis a
Heth dant, easque inmine fiunt quia 'ciem, sed non fieri tamen possunt , cum propter causi, an ' inuin tiam an -, in perpetua mi mxxummobiliuitem ac vesubniintem tertias vero quae
contingentes, ne alias inti illi ti
54쪽
tiane an ratione differant, inquirere non est nostri instituti, sed alterius disciplinae, quae de animae natura, ipsiusq; potentiis ac facultatibus pertractat. Satis mihi sit illa. rum disterentias probabilitei ostendisse,ce,
teraque quiprobatione indigent loco θέο, s subiecisse. Sed potestas animi quae
contemplatur res necessarias , ab Aristot. νῆι θεωρητικο . nuncupatur, quae Vel cognoscit principia necessaria, vel conclusionem necessariam, quae ex principiis necessariis oritur vel utraq; tam principia, quam conclusiones. Prioris potestati spei sisti seu habitus, νους, id st. 'nens appellatur, seu intellectu 3 alterius, Visηim postremae, via entia. Altera animi Vis, quae cognoscit res contingentes, λύγο α dicitur a Graecis, a nostris nox statio aut ratiocinatiori interdum ab Aristot νους me κτικὸς appellatur, id est a 'tio id baec potestas est vis iudicandi consultandi, hoc esse faciendum, illud non faciendum cuius habitus,co quia
fatio aut habum pria EAactra di citur. Tertia potestas. quae res tam necessalias quamco ting tates contemplatur, ιρὶξα, id ust,' inι',
R ipsa vis habitus, nunc opinatio, nunc
hi ab Aristot dicitur. Has ut dixi animae
55쪽
. se seqiones longissime inter se differre, ix tutam eamamconsulenulti facile stetperspi-ςuum ac inanise n Age igitur altius sumpto exordio euiusque vim ordine e spli rismii K bintelle exorsi, qui natur, cdignitate caeteri prior inaepraestanti'r.
INtent tu . seu mens, quam Graeci appellant, quandiniue capitur pro finis ore potestqte animi, quandos pro situ sedemfacultatis persection fac habitus te
sensum es qua mente Ari telorum an libr. De anima, tum in lib. Posteriorum a nalyticorum copiosedisputauit. Pro habi- u veri concipitur ab eodem Aristotele in nxto Ethicorum, cum a scientia di sapis separatur. Neque id miruti euiquam
sideri debet, pro ei qu- sepissim ε ultatis nomςn,cum W-ri voco, axe n , ad Eiusdem apud scriptores babitum trah-
56쪽
ossit Intellectus, nos pro habitu nune se persectione potestatis animae usurpamus. Intellectus porro nihil aliud est, quam ha itus mentis, prima den onstrationis prinos cipia, simplici medioque carente, ex la O cum apprehensione, animi appulsu, aut te ui aliqua persuasione cognoscens, a natura omnibus hominibus naturaliter affectis insitus,aut institutione 6c experientia cum sui tum demonstiationis gratia compa
Habitu est quaedam assectio,&assectio
qualitas: at qualitas accidens accidens omne in subiecto est; subiectum, est corpus aut anima Intellectus ergo accidens est, aut corporis, aut animae Corpo quidem accidenses se nequit, quia habitus corporis nihil cognoscitin comprehendit, Ad potius comprehendituro continetur a corpore Latintellectus cognoscita intelligit, quod sane ipsius nomen satis ostendit:dicitur. n. in teia lectus ab intellige io Amma igitur habitus cst, di animae quidem rationalis de hace nim sermo est Sed rationalis anima tres ha bet vires, mente cogitationem,&opinio nem. Intellectus cogitationis perfectio esse non potest, quia cogitationis proprium est . ratiocinari,conclusioneque perco ueni etia&
57쪽
idonea media cognoscerevi intelligere rat intellectus non cogitat, non ratiocinatur, sed intelligit tantum. Neque etiam opinionis,quia opinio layera quam falsa cognoscit, intellectus res veras& necessarias an tum comprehendit. Erit igitur mentis habitus atque perfectio. Sed si est habitus mentis cognoscens, dc cognitio alicuius est cognitio dc apprehensio, necesse est aliquid eucognoscere&intelligere. Cognosce igitur aut sensile, aut intelligibile. Seori appello, quod sub sensum cadit ,in particulare. seu individuum est. Intelligrbsis,quod subintellectum & uniuersale est. Cognoscete autem singulare equit, quia sensu id iudicatur despercipitur. Intellectus sensus non est propterea recte dixit Aristoteles, sensu messe rerum particularium,&intellectum o niuersalium. Porrbuniuersale aut est prin cipium elementum demonstrationis, ut propositiora ut ortum de Mementis, Ut con elusio&,ο, m . At intellaetus, conclusionis non est, quia conclusio nihil aliud est, quam propositio necessaria ex propositionibus, ecessariis iniuersa lib.per demonstrationem collecta. Sed intellectus non ratiocinatur, ut nuper dixi relinquitur ergo,
viso intelligat principias Principia in tel
58쪽
ma, quae ad alia non referuntur, demonstrari minime possunt,quia ipsorum cogni tio, est scientia meliori modo acquisita qua scientia conclusionis,quq acquiritur per de monstrationem: cuius rei signum est, quod sne his neque intelligi quicquam, neq; quq ri aut disputari potest atq; idcirco si proba
Tentur, aut per demonstrationem cognoscerentur, dc sic non essent principia, aut in
infinit u fieret progressus in principiis,quod certe fieri nequit Quapropter simplici me dioque carente cognoscuntur animi intelligentia, quemadmodum illa quae sensib. exposita sunt omnia. quod sane idcirco eueonire iudicatur,quia euidens ac perspicua est principiorum veritas natura: quaobrem comunes animi conceptionesin notitia appellantur, quas Graeci oννοια Vocant,qui sola vocum vi perspecta, ilich cognoscun tur, aut leui aliqua probatione confirmantur. Sed ex vocum apprehensione cogn
scuntur illa principia quae ξ.ώριατα, id est.
pron neiata nuncupant philosophi aut e- nunciationes, quae omnibus hominibus natura sunt insiti atq; impresi inde&no imen apud Gricos sortitet sunt: quan coqui dςm cum suapte vi euidentes sint ac perspi
59쪽
cuae quasi sine aliqua dubitatione autem tradibione nossi ab omnibus sumuntur, in disteptationein qualia sunt, omnis.
olisquun apiat aust Aliud genus prin cipiorum est,quod etsi perae, umest,nes' laque demonstratione indiget, tamen non ita prima statim se reatque inspectione Aillis qui aitem aut disciplinam addiscere tenesint,cognoscitur: quapropter explica, tione&uuiali a seu probabili ostensione, ut iis assenxiantur indiget, quod genus Graeci Θάoi appellii cuius alia est definitio . alia postulatum&αἱα,-. -tautem φjowh principia scientiarum,&ob id nomi acile primo aggressi iis te liguntur. Se, haec omnia petie ex ptisare, no 'Mitu instituti. satisq; sit rudi quodamtypo, cras iisq; ut aiunt a Mibi us inretinentiari attin ,attigisse. firmantur ergo, ut iam antea dicere c-3am,haec principia. nonicientis ea deuia stiatione, sed verisimili aliqua probat ne ' et inductione, sici sit, consuetudine, ' μ
60쪽
perientia. Inductione quidem , scientiae
mathematicae .sensu, naturalis consuetu'dine moralisci experientia, medicae artis principia. Horum pronuntiatoruomnium potestas est ipsa νιιι id st, mens, cuiu na bitus, intelJectu appellatur. Porro autem omnis habitus, est quidam terminus &H-nis, quoddam extremum , extremum inquam&finis murationis&motus. Sed omnis motus mutatio cietur ab alia
quo ira olore& efiiciente quia nihil in seipsum agit, nec a seipso , quatenus ipsum est, patitur, sed ex aliqua aha causa ccuna nullius rei causa remota , origo reperiri possito gigni necesse eae qua rein intellectum ab aliouo efficiente genitum productumque eue oportet. Sed Sciens, aut natura est, aut homo Natura quidem ingemnerat omnibus hominibus naturalites
ramen ass ctiso illa principia quae axio 'mata S ronunciat appella uiri quando quide nullus ad eorum p rccptione praece 'piore institutione ve indigeat, sed suapte vi audita statim intelligat.Dixinat Aratiter si festis, ut eos homines qui aliqua in m ebris, quae ad intelligendum necessaria sunt mutilatione issionemve perpessi sunt,aut non