장음표시 사용
531쪽
. sent, quod multi perperant opinati sunt. Et proinde nosum nescius, certiori ordine scientias&reliquas artes,quam Iurisprud. aut
Politicen ,aut Ethice, tractari posse cui sententiae adstipulatur Aristo t. i. Et hic qui satisfactum sibi esse tum pu auit, si typo quodam,&rudi ut aiunt)Minerua singulae . quae ad mores vitamq;componendam spe,
ctant, tradantur. Ex his igitur satis apparet, Iuris ciuilis Paxtes atque praecepta ordine quod a inueniri,apteq; ut caeterarum ac tium theoremata, doceri posse. Quod si . n.'
docereri cognoscere sine ration di ratiosi. ne ordine non est, certe neq; Ius ciuile cui quidem doceri dccognosci potest sine via dcratione comprehendi unqua poterit. Argu- meto nobis esse possunt illi omnes , qui nostro hoc tempore tot disi edi Iuris rationes, tot methodos, tot copendia iuuentuti praescripserui qui oes pro suo instituto varioq;
animi conceptu varias docendi vias tradi, derut.quod si nulla eius rei spe fructuque fore intellexissent,ceite neque frustra in re tam
a dua opera: studiu collocandu sibi putaDIent, nequi id fieri no potuisset,artis aut sci enti fine excogitasset. Cur aut id qd voluerut assecuti no sint iid in causa est, quod quq ordirus dilucthodietatio esset, no satis reac
532쪽
rei spectum cognitumque habuerunt Eoru WAemplo, quia rem admodum dissicilem vident, multi a constituenda arte abhorrent, atq; deterrentur. Sed hoc insignis ignauiae diabiecti animi indicium est . cum enim Ο-
,nia is in prouerbio est. Dpulchsq, sint
quoque dissicilia, utilitatis magnitudo deberet homines ad suscipiendum discedit ab
, rem impellere&inflammare Atet v semel dicam id quod res est, qui querunt an ius ciuile methodo conscribi doceri ve possit, illi.
, an cognosci omnino possit, dubitant . neq;.n. res sine via cognoscimus aut iudicamus. Iam vero ut ad instrumenta modum d cendi veniam,quae suis ordinibus contine- tu quarum rerum tanta est in Iure ciuili copia, latus eorum usus di necessitas, ut superuacaneum sit multa de hisverba facere nam in definitionib omnia a Iureconsultis, Im , peratoreque Iustiniano circu inseribuntur; diuisione ac resolutione partes despecies rerum semper artificiose in uestigantur:tum
vero singuli scientifice, aut fallem ciuilitcr probabiliter demonstrantur denique progressJus&via docendia notiora bus digno tiora nunquam negligitur quae res manifestior est, quam ut longiori probatione aime illustreturi
533쪽
b c Vperest modo ut eoru argumenta remo ueam, qui ius ciuile neque arte neq; me- thodo doceri posse, neq; etiam instrumetis . docendi locum in eo esse contendunt. Qu' rum alii quidem opinatur hac potissimum ratione id fieri, quod methodus sit habitus praeceptorum niuersalium iurisprudentia , . habitus rerum particulariu quia Iurispru- dentia versatur in actione,quemadmodum V prudentia actio est rerum singularium χ cassium, ut vocant: singularia sunt infinita; infinitorum nulla est comprehensio, nulla ratio, nullaq; disti plina vel methodus Q ii, ita argumentantur, non distinguunt actio nem artificis ab arte, quae tamen longe late,
que inter sedisserunt. Nam achio artificis, ut is puta medici, aut Iureconsiliti, aut aedifica -
is , non est ars ciabitus, sed fluit ex ha- , bituac arte 4 est rerum singularium 3 quia medicus medetur ex habitu, Socratio Platoni,non homini idcaureconsulti ex habitu Iuris prudentiae de negotiis ciuilibus parti-
cularibus respondent,quidq iustum vel in.
534쪽
iustum sit, ostendunt. Habitus autem dc ars ipsa est comprehensio praeceptionii niuersalium , qtiae artifex rebus indiuiduis ae-comodat&applicat. Itaq, ars medica inv-
niuei sum , quaeratio curandi morbi sit, de monstrat: legislator de omnib iis quae aς- ridere,cssunt generatim constituit. Quod quandoq; sit aut id lapissime particularia facta docasus suis praeceptionibus admiscent id no alia de causa facere eos existima dum est,quam quod exemplis rem propositam illustrare conentur, ut adsimilia trans oferri debere ostendant. Hanc docendi ratio anem etiam exactissima disciplina imita pietur quales sunt mathematicaeci hae enim ut Aristotes post Analyt. inquit)non de hoc vel illo triagulo, quod in abaco depictui
est, demonst sationes asserunt, sed de omni triangulo quod eum artisex mente conci piat, ac proinde auditoribus ostendere ne- queat, utitur exteriori quada descriptione . ut hac ratione mentis conceptum, de qua demonstratio nectitur,explicet. Itaq; cum lex statuit, ut post humus natus patris testamentum rumpat,non de hoc vel illo,sed de omni posthumo loquitur. Quae aut ratio sit
quod Iurisprudeliari simpliciter nullus habitus artificiosus rei uni singularium cpram
535쪽
LIBER VII. 9I, abeat illud dici potest, quod indiuidua
sint numero infinita infinitum neq; ratione comprehendi,neque cognosci potest.Vnde Plato precipiebat iis qui a generibus genera-λ, lissimis ad species specialissimas diuidendo descendere vellent, ut ab ulteriori inuestigatione, cum ad indiuidua peruentum esset, conquiescerent fieri enim non posse ut harepropter infinitate ab artifice coprehenderetur. Quapropter scientiae dc artes omnes, generavi species reru conleplantur cindiuidua atq; singularia usui experienti grelinquuta Nam species&genera sunt fioita&certa, iisque cognitis, indiuidua facillime cognoscu-tur. Finitatem aut eorum, Vistic dixerim, o stendunt decem praedicamenta, quibus res omnes,quae in natura reperiuntur,conclus
sint ad ns quoq; ratio ipse; quadoquidem si species vel genera essent infinita, profecto
esset infinito aliquid maius 3 quia cum qui , Iibet species multa contineat indiuidua,v hominis species multos homines, bovis bo- ues,posthum post humos,&hqc sint infinita, na ultoque plura specieb. species generib quis non videt infitii tui infinito re maius, qP est valde abso ni,di rationi mihi me con- sentaneuZSpecies igitur&genera sunt finita,
536쪽
tur autem,Vt Aristoteles primo Physicorum ait, per sua principia, causa S elcnientes, cxquibus componuntur. Aleniam Ognoscere compositione rerum 'iihil aliud st, quam intelligere ordinem earum, quo Vna quaeq; est composita. Igitur qui cognoscit rem, Osedine cognoscat necesset st. Sed Iuris: prudentiam eiusq; praecepta cognosci posse, nemo est qui diffiteatur ordine igitur cognosca tur necesse est. Huc accedit quod si Iuris- prudentia contemplaretur tantum casus inis diuiduos, transitus&applicatio ad similia tolleretur: quia individuum id esse dicitur ius proprietates simul collectae, alteri neue conueniunt,neque adaptari possunt. Hoc
autem aduersatur Iureconsultorum sententiis, qui ad similia procedendum ess e similesque casus similibaegibus decidedosprs cipiunt. Quod si dicta&facta negociaque
ciuilia sunt finito&certo numero compre hensa, Vtiqiscleges erunt finitae quae de his. sanciuntur. Quale Neratius noster respo .dit S in ipsis etiam Pandectis occurrit, tu esse finitu L. 1l se non modo debere sed etiam pesse Nec vero refert quod longi sint eiusli. bri, quod tam multi atq, prolixi militorum Iureconsultorum commentarii, tam vastat si optotum pelagus, anaque perplexa sentcntiarum i
537쪽
tiarum obscuritas&co susio; sunt enim hee aliis quoq; scientiis cum Iure cita ilico munia. Quid Zan Grammaticoruml: bris non omnes pene bibi othecae sunt te serta, an non Dialicticorum scriptis' an non Medicorum pharmacis, raeterarumq; artium omnium commentariis eorumque copia atque multitudine,omnes omnium domus, Vici, pagi,ciuitates denique omnes, sunt instructae ex infarchae sunt ME, neq; eo tameminus, vel propter obscuritatem, aut m ultitudinem aut confusionem commenta riorum4 scriptorum, haru disciplinarum omnium, docendiae discendi, certa quaedam ratio ad inuenta atque tradita est: ars enim suapte natura breuis, homini ingenio &diligentia praedito facilis est, etsi logi eius&confusi sint libri nec disciplina ho minum aut libroru magnitudine vel pro h 'ixitate, sed praeceptorum suorum numero ' aestimande sunt Fateor equidem ingenue uod verum est, mulium esse in his studiis,
i fortasse plus quam in aliis, difficultatis,
tum propter usum do experientiam rerum, qua mulitin maxime iuuenes destituunt tur, tum propter infinitatem illam quaestionum dc repetitionum, inutilium aci
uissimarum,quarum copia, perflexitato dic
538쪽
onfusione studiosorum ingenia non m do non erudiuntur docentur, sed multo magis implicantur&confunduntur,atque irretitis animis saeptis me ab honestissimo proposito deterrentur.Sed haec noartis aut disciplinae vitia sunt, sed hominum culpaci fraude,indoctorum inscitia, improborumalitia accidunt
Alii propterea Ius ciuile artificiose tra elari negant, quod ius ipsum non natura, sed sola opinione esse videatur; .uod non i- .lam sit apud omnes sed alius alio populus,&sere quisque suo utatur. Quod autem constans&aeternum atque unum non est, sed variabile,diuersum, sibiq; etiam saepe numero contrarium , id perpetuo ordine Voceriri circunscribi minime posse. Exemplisac rationibus suam sentenxiam copro bant. Nam apud Persas δ Macedones olim fuit aduersus ingratos constituta actio,. cum hoc malu apud alios sit impunitum. Lacedaemoniis eduliorum furta permittebantur, quae alibi semper fuere prohibita. Adhaee in seditione populari, qui neutrarum erat partium, tenebatur lege Solonis. cum a citerarum ciuitatum instituto, probi quietique ciuis laudem mereatur.
x oum vixere Cilices Massagetae communi
539쪽
munes habuerunt uxores; Illarum sua. rum matrimonio, Petta quodam usi sunt. Atque ne id miremur valde,in tanta populorum infinitate, tantam esse diuersitatem iuris, aiunt, in eadem saepe ciuitate ac per breui tempore leges ipsa scorrigi ac mutari; quod hodie iustum sito honestum,cras inhonestum&iniustum fieri Hinc tam multas atque frequentes earum oriri abrogationes,derogationes,tot earum inter se re-:
pugnantias ac dissensiones; , ut semel di ccam, haec omnia suapte natura eadem esse neque iusta vel iniusta, honestaverinhonesta per se esse, sed opinione hominu cum legibus sanciuntur,talia fieri iocari. Hscopinio plurimos habuit assertores , etia
apud priscos philosephos, qui non tantum iusti: iniusti, honestivi inhonesti, sed cae
terarum quoq; rerum naturas e medio tollere nitebantur omniaque talia esse, qualia cuique viderentur&apparent, pronun ciabant. De sensa est haec sententia primum a Protagora, deinde ac multis magis
ab Aristoneri Pyrrhone ad haec a Thrasymacho apud Platonem,qui putabat ius nihil aliud esse quam quod potentiori est v-
tile Proinde quodcuque is qui pi posset,le geuita iuberet aut vetaret, ius esse, di quideso
540쪽
tumius. neq; vllam esse in eo naturae veritatem. Quorum philosophorum rationes Plato mulsis in locis grauiter copiose est 'insectatus. Iam veth quod a natura proficiscitur, aeternum esse verum,d Vnum,i
gnans, nunquam contrarint , nullo tem poris cursu variabiles mutabile. Nam&igne rere apud Indos, dc apud alios omnes. populos,iisque sicut dicaeteris niuem esse albam gratum omnibus rerum bene olentium odorem cunccis mortalibus eadem. dulcia amara vid mi simpliciterq;.ωsen , sus & eorum obiecta semper apud omnes eadem esse, eandemque retinere naturam, lnominibus tantum differre, atq; idcirco& cognosci, α ratione quadam doceri posse. Verum haec res longe aliter se habet: nam& ius aliquod a natura petitur, nec omne le- gibus aut populorum scitis comprehendi- tur. Qui nimb,Vt Cicero ait, tota iuris ratio ab hominis repetenda natura est,&ex intima philosophia haurienda: cui tu demum. fontem legit: iuris inueniri, atq; honesta patefieri placet, siquid sit hominia natura
tributum, quantam vim rerum optimarum enshumana contineat,cuius muneris es