장음표시 사용
511쪽
stanti a ordinum diximus, adestitia. instrumentorii digniuste lum diei lumnii ix disseramus,ipsaqi inter se conseramus do niq; illorum usum dc quae disciplinae his obus potissi munio tantiu
Vod igitur ad primu attines, illud sta eluendu est,quod Fc Sustrat Aristolanterpres a post.Α Ut innuere sentireq; vi Q detur,anter, quatuor instrumenta primu 'locum sibivedicare definitionem,quia definitio, ut ntea dictu est, aperit substantiam 5e naturam alicuius res,o qua postea lauri proprietates: passiones quare si substanti dignior est proprietate &accidente, dubio proces instrumentum cognόscendi substῆ 'tiam instruimento inuestigandi accidentia nobilius Scexcelletius esse necesse est. Est audi'
ins minentia vesti adia dctia, sine,-tio:definitio igitur demostratione Nixi
512쪽
totius demonstra tinnis quia, ut Aristoteles Ana docet. est medium per quod demonstratione conclusio colligitur. Huc accedit, quod cognitio perlac finitionem est
certior&fiimior, quam per demonstrationem acquisitam a nobiliori quoque animae facultate apprehenditur; quia definitio cognoscitur citra discussum rationis, seu rati ci- cination quin imo est firmum ierpetitii omnis ratiocinationis principium Demon- si ratio tota in inquirendo' cogitando posita est atq; ut definitio a mente, que animo potissima pars est, ita demostratio a cogitatione,quae mente inferior est, dependet Ita que principatum ratio concedit di fiuitio sit, hanc sequitur demonstratio, quippe qui ex definitione oriatur: reliquae duae,dius sommirum dc resolutio; quia prioribus seruiunt, ministrae&auxiliarestatuendae sunt. Etenim diuisione non tantu genera infima. sed&differentiae, ex quibus definitiones fa
bricantur, inueni utur.nam cum genera co-anunia &indefinita sint, assumit illa diuiso, atq; propriis differetiis distinguit, idoneaq; ad formadam ex his definitionem efficit; ex
his ita elaboratis,definitiva methodus conuenienti ordine& compositione adhibita.
'efinitiones conficit. Eode modo resoluti ua
513쪽
eaodias, ab indiuiduis ad specialissima ast dit Scab his ad superiora genera, semperq; in seriorum communia inquirit,4 haec in-ue nra definitiuae suppeditat,quae deinde i-di finitiva accipiensconuenienterque&concmne coniungens, ex his quidem quae singularibus sunt communia , specierum di finitiones fabricat: ex iis veroque specie . bus, generum definiriones constituit. atq; ut prior resolutionis species maxime ad inueniendam di finitionem, ita posterior ad fabricandam demonstiationem conducit. Clim en in demonstratione proprietatesde accidentia de rebus subiectis probentur, ad has autem inueniendas necessaria sit post rior, ut an rea dictum est,resolutio, quis no intellica huius in demonstratione maximum usum esse oportere Porio autem and milio investiganda di finitione resolutioni praeferenda sit, hoc loco exilicare super uacaneum existimo est enim quaestio satiad stacitis. a maximis viris, Aristotele nimirum S Platone, mitranque partem probabiliter disput. proinde de ali ero illo,
hoc es, desuli istorum iri strumcntoiu,qirae
disciplina singulis his commode tantur,
breuiter dicetidum eae neque enim Omnes
514쪽
tur; quia aliae diuisione& resolutione aliae. definitione&demonstratione magi S gaudent. Sunt etiam nonnullae quae demonstrationem vel omnino, Vel certe raro admittunt. Nam disciplinarum aliae in cognitione,aliae in actione positae sunt uete incognitione dc contemplatione Ieria ver santur. habent pr cepta seu theoremata n cessaria Muniuersalia it mathematicae, e
tota physiologia an his igitur principatum
obtinet ipsa demonstratio, quia demostratio est syllogismusin ratiocinatio pariens scientia scientia autem est rerum necessariarum&uniuersalium, quae aliter se habere non possunt. Demonstrationi adiungenda est definitio; quia definitio, ut nuper dicebam, principium & medium est inde monstratione; omnesqi scientilantequam demonstrent, prius definiunt: quod in mari hematicis praecipue ostendi potest. Demonstratio igitur 6c definitio propria sunt instrumenta scientiarum. Quae vero disciplinae in actioneri operatione positae sunt, ad artem prudentiam pertinent; hae non sunt rerum necessariarum, sed contingenatum, quae non eodem modo semper habere se cosueuerunt; veluti sunt resvi actiones partieulares cindiuidus Ad opera autem
515쪽
s essicienda, dc peragendas actione S, senam pere utilis ac necessaria est diuisito atque resolutio, utraque enim methodo in his opus est: lim enim quandoq; genera reperiatur, quae cum multiplicia sint, diuisione non admittant resolutione tamen in sua principi atq; elementa diduci possunt: ad harem ulla non bene resolutitur, quae comodius
diuiduntur. Vnde Galenus nono De placitis Hippocratis Platonis libro,&Plato in Philebo, duo haec instrumenta medicis a Dfirmarunt esse necessaria quia medicina ars est versatur in actione particulari, quemadmodum nostra Iuris prudelia Cur autem ad opera artis actiones prudentiae maxime utiliavi necessaria sint hec duo instrumenta duplex ratio afferri potest. Prima est, quia artes disciplinae, que sunt rerum particularium , omnes in electione eorum quae meliora , reiectione seu repudiatione eorum qui deteriora sunt, conis
sistunt. Electio autem fieri non potest s- ne iudicio, iudicio discernim re a re, quod fit rationes intelligentia qua res eligere, si iudicare volumus, prius ea qui eligenda
sunt iudica da cognoscam' necesse est. co gnoscere vero no possumus nisi pri' ea, quet
multiplicia sunt, diuidam yel in suas cau-
516쪽
sas, principiadcelementa resoluamus habita enim resolutione seu diuisione ista. prompti essicimur ad agendum seu effici endum opera arti sic prudentiae. Atque haec datisio ac resolutio nihil aliudest, qua consultatio; omnis, ut Aristoteles in lib., De moribus ait, consultatio est inquisitici resolutio, qua arsi prudentia nititur. Altera ratio est, quia actio artificis suscipitur de re particulari Myndi uidua, non quidem sortuit ovi casu,sed cum ratione, quae est rerum uniuersalium. Nam artifex cum insitas habeat notitias& praecepta Vniue salia, in actione post modum&opere illa a lplicat ad particularia. quae applicatio lati cinatione perficitur. Porrb nulla metho dus huicapplicationi seu adiunctioni inseruit piaeter resolutivam di diuisiuam. Divisiva enim ab uniuersalibus progrediturusque ad Drticularia, Mindiuidua resolutiva vero ab his ascendit ad prima eorum principia,caulas atque elementa. tq; ista
quidem c stratio cur veteres Iureconsulti. Ec Iustinianus noster in tradenda Iuris arte potius diuisionein resolution quam de onstratione atq; dc finitione usi sint qua, quam non ri 'gauerim,&in artibus&lure
siuili habuisti omentis quandoque locum
517쪽
diuisioni in scientiis: non eniti sinisi i sciplinis singula adiudicamus in 'rum ' sed quae magis his illisvefamiliaria snt 'endimus: nam iureconsillii med in habent demonstritiones, definitio nes, si praecepta dc uniuersalia aliis ibit
anat vipectes, non tamen ita firma, peri pet aa , t quand0quq subgext p n Eceum alactiones se conferunt, tum est latione' diuisione ut liuimum utunt usi Sin in quod Vlpianus dixit, omnem de itionem in iure ciuili periculosam esea rumetum esse, diu er h. valeat, . . ,
tuam; ique insinrumenta, quis eorum usu τ ε viilita dignitas di praestantia deniqtie nicuique cientiae Marti potissis miliari, utilia; quibus omnibus exuem i
518쪽
ω ordine his mathodo conscribi doceras, qu vero nudis artis fui bin ιreum eribi sie fortuito discitantum possit acrib At. Hoc igi turnunc demonstrandum, dc aperienduna nobis est. Atque ut Ordine ista progredia turdiscepta tio initio quae nostra hac de re, veterum fuerit sententia breuiter explanata,quae ab aliis deinde contra haecasiarrisolant, pro virili confutabimus Existim obgitur,viti multi alii viri docti, Ius ciuile nostrum non minus quam ceteras artes disciplinasve ordine doceri,&ad scientiae seu artis normam redigi posse. Cui sententiae inprimis adstipulari videtur T. Cicero, qui libro primo de Oratore si e scribit: mnia fere qua seu ut conclusa nuue artibin, disipatio disses quon rmfuerunt ut in Mumis numerio voces , madiu in Geometria, lineamenta,forma, interualla, magnitudines; in Astrol gir, cali diuerso, ortu , 'bia tin,molinques iderum: in Grammarticu, pos parumpertractatio,historiarumcognitio, ver oborum interpretatio . pronunciandi quidam sonin Ioiae denique ipsa ratione dicendi, ex cogitare, str.Vare, dispouere, meminisse,agere, -
rnota quo:rdam omnibus se diffusa late vi- aiebanitur. A ibita sugitu ars quadam
519쪽
extrinsecm ex alio, etere quodam, quo jibi totum Philosophi assumunt, qua rem di seia' tam diuulsams cuiatiuaret, ratione qua dam confringeret. Sit ergo in Iure ciuio hic, legitima ars usitata in rebin causiss ciuium aqualitatis conseruatio. Tum sunt nσtanda genera, ct adcertum numeria patuitatemquo reuocanda Gens cautem id est, quo uisimi-- les communione quadam specte cuteus erρο- tes,duas auiplures coplectitur partes Pari ει autemsunt, quiuenerib.iis ex quibin emanari, subiiciuntur:omniaque quasvnt,ugenerum Delpartium nomina, definitionib quam in. habeant,est exprimendum. Ect enim risini tio earum rerum,quasunt eius reipropri/, Τπε desimremorumtM,breuisse circu criptaq-
dam explicatio. Hisce ego rebis exempla
tuu gerem n sapud quos hac haberetur oratio,cernerem. nunc complectar, quodpropo 'sui, breui Si enim aut mihi Dceroscue liquod iamdiu cogito, ut alius quispiam, aut me impedito occuparit, aut mortuo effecerit, ut primi momne Iin ciuile in generi digeri , quo perpauca sunt, deinde earum generum qua quadam membra dispertiat, tum propriam cui que im defortione declaret, persectam a tem Dis ei; ilis habebitis magis magnam
trVe'berem, quam difficilem cer obsuram.
520쪽
Atque ex his Ciceronis verbis perspicuhapparet, luris ciuilis praecepta quae longo negoci obum via,& rerum publicarum administi attonibus obseruata sunt, ab hominibus peritis animaduersa ac notata, non ita ni una verbis posse designari , generibus illustrari, pΞrtibus suis distribu ac vi semel dicam, attificio quodam conscribi, sed etiam id ale saepe fuisse cogitatum atq; tentatum, cum nihil in natura rerum, si qui idem cognitionem Sc intellectum hominis no subterfugiat, reperiatur, quod ad artem redigi nequeat, si ille prius qui illa tenet. quorum artem instituere vula,habeat illata scientiam, ut ex iis rebus, quarum a s nota- dum sit, artem efficere possit. Nam&Juntia superiores&inseriore paresque dignitate disciplini,cum antea disper sae,ac partibus suis diuulsae de dissipataeeta sent, nec a quoquam perseethcognitae, ad
e tremum tamen conglutinatae, copa stata' methodo quadam colligata atque conscriptae fuerunt. Artem medicam ab E- . culapio, qui in numerum deorum relatus est, utcunq, adinventam Hippoc. medic rum princeps inchoatam, dc voce traditam' tantum expolivit atq; perfecit, persectam.