장음표시 사용
321쪽
aaa De Animal neeessitata quoad specificationem rquatenus versatur circa bona in particulari dicitur libera quoad exere,
tium 3 unde D. Thom I. par. quaestisa. art. I. ad I. inquit: Nerestas naturalis non austri libertatem voluntatis: quia etiam stante illa necessitate circa rationem boni ut sic , remanet pers
cte libera in electioite boni in particulari . Voluntarium, seu spontaneum d finitur ab Arist. 3. Ethie. c. I. cujus in se principium continet is, qui scit res sngulas, in quibus amo versatur. Quod elarius explieans D. Thom. q. 6.art. I. dennit. Voluntarium est, quod es ab intricere eum tangestionei finis. 'Ad rationem , igitur voluntariidno conjunctim requiruntur. Pr,mum est , ut procedat ah intrinseco , quod est commne cuilibet actioni vitali. Secundum est, ut per se, reformaliter denpendeat a praecognitione finis, ad quem ordinatur. Potest dupliciter praecognosci finis . Primo materialiter, & impersecte, idest tali cognitione, qua solum ata
tingatur res, quae habet ratione finis, non autem exprimatur conceptus sormalis finis, comparando ip-
322쪽
Di p. vit. VIL aassum eum mediis, oc exeendendo Proportionem eorundem inter is . Secundo persecte, idest eum expressione conceptus formalis illius, de faciendo comparationem tum ii buscum mediis, tum mediorum ad inubcem. Praecognoscere finem primo modo est commune homini cunias brutis, quatenus homo. aliquando operatur impersecte ex prima appraehensione boni convenientis. Praecognoscere secundo modo est proprium hominis, rationaliter, & deliberate operantis, quatenus utitur facultate sibi peculiari comparandi oriecta inter se per iudicium, & deliberationem. Appetitiones, sive a bruto , sive ab homine irrationaliter operante productae, dicuntur volum tariae impersecte. Appetitionibus vero ex praecognitione secundo modo
facta, productis, idest propriis humanis competit ratio voluntarii per secti. Ex hac voluntarii explicatione , satis intelligitur, quod involuntarium est illud, quod caret alterutra ex formalitatibus ad voluntarium requisitis, videlicet quod vel non est ab intrinseco, sed adaequale pr
323쪽
aa4 An acedit a eausa extrinseca . vel non procedit a cognitione finis, quam praehabeat causa. Quod si operationi conveniat partim esse ab intrinse- eo , & partim ab extrinsecos aut partim adesse, & partim non adesse cognitionem finis, operatio est partim voluntaria, & partim involuntaria , daturque voluntarium mi tum involuntario, eo modo, quo,
si aqua sit partim frigida, & partim
calida, datur mixtum ex frigido, &ealido, quod tepidum dicitur; unde si compellatur homo per violentiam,
vel metum non naturalem, seu ab
extrinseco incussum aliquid agere, vel si erumpat in operationem ex coneupiseentia, vel ignorantia, quae Cpponuntur perfectioni cognitionis,
qua regulatur voluntas ad operandum, operatio erit involuntaria; &quidem si nulla adsit voluntatis eo peratio, seu inelinatio, vel 'mnino desit cognitio objecti,& mediorum, erit operatio in voluntaria. totaliter, si vero adsint ista secundum quid, di imperfecte , erit involuntaria secundum quid , seu mixta ex voluntario , dc involuntario .
324쪽
Diis. ult. Quae i. m. aas oniam vero humana voluntas potest habere actus tum necessariCI, tum liberos , di in utrisque , quatenus vitales sunt , salvatur quod sint ab intrinseco, quatenus vero procedunt a formali praecognitione finis, dc sunt inclinatio rationalis in honum praecognitum formaliter ,. salinuatur: sormalis dependentia eorundem a formali praecognitione boni, ad quod ordinantur, fac amor Dei in beatis est actus ab intrinseco, qui a vitalis, oc est inclinatio rationalis inhonum seu finem formaliter praeco- cognitum, praecognitione clara, distincta , simulque est actus necessarius, in viatoribus vero idem amor est actus liber, & in utrisque est pedi secte voluntarius , sit propterea ut recte dividatur voluntarium in liberum , dc necessarium; ita ut in acti-hus humanis, si ve sint liberi, sive sint
necessarii, salvetur ratio persecta Voluntarii, dummodo habeant duas illas formalitates ad voluntarium requisitas. tin qualibet natura rationali sunt persectiores ex genere suo actus necessarii actibus liberis,dc illi sunt horum Frincipium , ut patet in Deo ,
325쪽
cujus actus circa se ipsum feeundum se est necessarius , dc persectissimus, & est virtuale principium termin
tionum liberarum a quare etiam in humana natura voluntarium necessarium est ex genere suo absolute Persectius , quam voluntarium liberum. Ratio est, quia illud praedicatum est ex genere suo perfectius, cujus suprema species Wareminet perfectione omnibus speeiebus, quae sub altero praedicato sibi opposito continentur : sed suprema species volu tarii necessarii , quae est amor beat, ficus , praeeminet persectione omnibus speciebus contentis sub ratione voluntarii liberi ; ergo voluntarium neeessarium est ex genere suo absolute persectius voluntario libero .. Dixi ex genere suo, quia si consider
tur voluntarium respectu hominis , qua viator est, persectius est voluntarium liberum,quam necessarium , quia respectu viatoris qua.viator est ,
persectius est illud, quod immediate perdueit ast vitam aeternam , quam quodvis aliud ; sed actus liber char,
talis perducit immediate viatorem ad vitam aeternam , dc indubitatum
est esse persestiorem caeteris actibus
326쪽
Di p. ult. suas. VII. aa 'eiusdem viatoris; ergo voluntarium liberum in viatore persectius est necessario. Quaeres I. An metus causet involuntarium .
Resp. mptiescumque homo operatur ad vitandum aliquod malum imminens distacile vita tu , dicitur
operari ex metu , propterea cum
D.Thoma definiunt communiter Phis Iosophi metum sic : fuga mali futuridi culter vitabilis. Duplex est metus , alius per se, seu naturalis, alius per accidens, seu innaturalis ,& violentus. Metus per se hominem assiciens est qui prove'nit a causis , quas est conforme appetitui nostro innato existere, & talam metum incutere, cui metui proipterea melius nobis est subesse , quam non subesse, ut est metus poenarum ex transgressione legum justarum, quae tali metu impellunt nos ad operationes honestas , quae nos. ad beatitudinem ducunt, quae nostria naturali appetitui maxime consormis est metus amittendi sanitatem corporis per excessum cibi, a quo e cessu propterea inclinat natura, ut d terreamur. Metus per accidens, seu Κ 6 inna-
327쪽
aas De Anima innaturalis , & violentus , qui incutitur a causis , quas existete, ut incutientes talem metum, contrariatur appetitui nostro innato , ac proinde nobis melius est non subesse illi , quam subesse e g. melius, & conformius foret nostro appetitui innato , ut non esset tempestas , quae per metum naufragii compellit onos projicere merces: ut non essent latrones, qua tales, qui metu nos occidendi compellunt amittere pecunias, &c. nam hi , similesque metus imponunt nobis necessitatem amittendi unum ex duobus bonis, quae poteramus flamul honeste retinere, ac proinde contrarientur innato appetitui nostro ad bonum possidendum. Iam ad propositam dissicultatem dico, quod metus per se, seu naturalis nullo modo causat involuntarium , atque adeo quae ex tali metu Proeedunt, sunt absolute, & simpliciter voluntaria. Ratio est quia acius proeedens ex tali metu est elicitus co- formiter ad naturalem inclinationem subjecti . cui inest, & non impedit, nec minuit metus cognitionem praelucentem ipsi actui; ergo est omnino ab intrinseco , , cum perfecta cogni-
328쪽
Di p. ulti Quast. VII. aas cognitione, atque adeo est simplici ter, di absoluth voluntari . Metus Vero per accidens facit , ut actus sit partim voluntarius , & partim involuntarius, eum tanto tamen excessu voluntarietatis, ut possit merito diei simpliciter voluntarius, dc secum dum quid involuntarius. Ratio est, quia operans ex hoc metu vult s am operationem prout , est hie de nunc, seu in praesentibus circumstantiis a parte rei, dc solum eam nollet, si non esset in his eircumstantiis, unde absolute vult, di solum condbtionate nollet, scilicet si non darentur illae circumstantiae: e. g. qui dat pecunias latronibus metu amittendi vitam absolute vult dare pecunias, ut in his circumstantiis vitam serveta& solum nollet dare pecunias, si non esset in eo periculo vitae: sed quia absolute vult, de solum conditionate nollet, facit actum simplici. ter volitum, de non ponit in es illam nolitionem , quam tantum conditionale respicit , iuxta illud , Conditio nihil poηit is ese ; ergo actus quoad voluntarietatem habet simpliciter esse ; quoad involuntarietatem habet tantum conditionale esse ;ergo
329쪽
ergo est in ipso magna voluntarietas , dc parva involuntarietas , dc com sequenter dicendus est simpliciter v luntarius , dc solum secundum quid involuntarius 3 quidquid enim volumus emcaeiter , magis volumus , quam nolumus . Inesse autem tali actui aliquam involuntarietatem saltem per denominationem extrins eam, Patet ex eo , quod actus pro cedens ex tali metu, habet originem ex violentia, per quam neeessitatur homo amittere unum ex duobus bonis , quae simul honeste retinere posset, A. ad quae eoniunctim retinenda inclinat; ergo est aliquo modo contra inclinationem, atque adeo aliquomodo involuntarius. Q res II. Vtrum concupiscentia causet involuntarium e Res p. concupiscentiam non causare involuntarium , nec minuere voluntarium, imo illud augere. Ratio est, quia quae fiunt ex concupiscentia fiunt cum maxima inclina tione subjecti, seu ab intrinseco, os ex praevia cognitione formali bonitatis desideratae , quae eo uehememtius eoncupiscitur,quo magis cognoscitur : sed quae ita fiunt sunt maxime voluntaria , cum habeant Perse-
330쪽
Di p. ust. Quast. UIL 23 Iomnia requisita ad volu tarii undequaque persecti constitu tionem 3 ergo sunt ex omni parte voluntaria. Confirmatur , quia signa alleujus involuntarii sunt dolor, de tristitia in operando, iuxta illud: sui violenti , invitique agunt , hi eum dolore; sed quae fiunt ex eoncupiscentia , non soliun fiunt sine dolore, de tristitia, sed potius eum delectatione , & gaudio ; ergo sunt notius abandantius voluntaria nullo modo involum. taria. Ηine Riistoteles lib. 3. Ethie. c. I. ait , Si quis pucunda cidest quae fiunt ex concupiscentia ) violenta esse dixerit idest in voluntaria eius se
Quaeres IIL Vtrum ignoraritia camset involuntarium. Resp. Ignorantia respectu ἡoluntatis alia est antecedens, de alia consequens . Antecedens dicitur , quae antecedit omnem voluntatem, quae circa ipsam sit, seu quae nullo actu voluntatis est volita sive implicite, sive explieite, sive dilecte, si .e indirecte, ut si quis in venando putet occidere feram , & Occidat hominem , quem nec suspicari potuit Iatere in silva, hic occidit ex ignofan-