장음표시 사용
311쪽
ara ne Animail magis restricta incomparabiliter,quatenus sunt modis omnibus coarctata ad unum determinatum genus, quod nullo pacto continet alia genera. Intellectus, Sc voluntas movent se mutuo quoad aliquos actus per at quos alios actus suos; nnlla est enim repugnantia , quod, idem respectu ejusdem, in ordine tamen ad diversa , sit movens, & mobileu Differunt tamen in hoc , quod voluntas movetur ab intellectu quoad omnes suos actus, per aliquem actum ipsius intellectus, nam primus actus voluntatis , quoties ipsa incipit de novo erari , .est ab aliquo actu intellectus, non minus, quam deinde quil, het alius actus voluntatis, quae cum sit essentialiter appetitus rationalis , implicat quod operetur fine actu rationis praevio, juxta ea: Nihil Politum,
quin praecognitum ; dc Voluntas non fertur in-: intellectus vero econtramoVetur tantum a voluntate quoad
aliquos actus, di non quoad omnes ;unde intellectus in toto postea progressu humanarum Operationum retinet praerogativam simpliciter prio-xis , ideoque est absolute regulativus,ti activus voluntatis adaequale .
312쪽
Di'. vlia VI. 2IyΗine fit, quod ipsa libertas voluntatis radicatur in propositiones indisserenti intellectus , ideoque ipsa
libertas voluntatis radicaliter ,&causaliter , atque adeo persectiori modo continetur in intellectu , quam ii voluntate 3 unde in natura rationali se habet intellectus adinstar gubeo. natoris in civitate , de ducis in exercitu, voluntas vero . tanquam civis,& miles ; unde sicuth rectus , reipublieae ordo est perfectiori modo ingκbernatore , & duee, ita libertas est nobiliori modo in intellactu squam in voluntate. . His , S: aliis rationibus compellen tibus concludit merito D. Thomas, quod simplicitet& absolute in tetilectus est potentia nobilior , quam voluntas . huic enim ita imperat ille
ut actus voluntatis nequeat esse bonus, nisi recto rationis , seu intellectus imperio conformetur, quod etiam docuit Arist. lib.t a. Et hic. c.' 6. dc D. August. lib. I. de libero arbitrio c. 8. Quod si aliqui astus, &habitus voluntatis iunt Persectiores, quam quidam actus, dc. habjtus intellectus, hoc non provenit ex per i sectione majori potentiae; sed alium de, ut suo loco ostende Inus. Ra-
313쪽
r Ratio mineupatur ipsemet intellectus, quatenus iratiocinatione utens, aliud ex alio per discursum elicit sseuti enim est ejusdem potentiae mos veri ad terminum, & in termino quiescere, se ad eandem potentiam intel- ectus spectat, ratiocinatione, veluti motin quodam , notitiam rei indi uirere,in in rei notitia habita qui uere; unde D. Augustinus lib. 3. 91- per Genesim ad liti c. 3. eandem animae facultatem exprimit nomine intelligentiae & rationis . Intelligentia
tamen proprie de stricte est actus ,
quo intellectus intelligit. Nihilominus a Philosophis aliquando ipsa potentia intellectiva ut actu intelligens, intelligentia nuncupatur 3 sicuti voeant intellectum in habitu potentiam intellectivam, quatenus est praedita scientia , sed ea non dum utitur; αPraeterea , ut superius dixi, vocintintellebum possibilem , eum tantum . modo potest intelligere, ac denique intelleAnm agentem , eum reducit
ad actum intelligendo ipsum intellectum possibilem.
Superior , & inserior ratio quatenus de facultate intellectiva . dicuntur, sunt pariter ipiemet intellectus, qui
314쪽
Di p. ult. Quast. UL 2Is qui prout res aeternas contemptitur,
es ex eis quasdam regula, actionum
humanarum desumit, ratio superior appellatur. Tunc vero dicitur ratio inserior, quando ipsemet intellectus decernit quid sit temporaliter agendum , & hoc est quod signisicavit
D. Augustinus lib. I a. de Trinit. cap. . dicens: Rationem superiorem mundere
rebus aternis conspiciendis , aut consulendis: rationem vero inferiorem intendere rebus temporalibus 3 & eodem lib. cap. ait et Mettionem superlarem , O inferiorem non nisi per Ulaia distingui . Observetur tamen, quod etiam aliquando cogitati 'a potentia ratio inferior ainpellari solet, prout ratiocinatur de sparticularibus propter coniunctionem, quam habet cum intellectu in homine . Tota etiam pars sensitiva dici solet pars insertor , prout imperio intellectus , dc voluntatis subjecta est. Syndere sis non est aliqua potentia intellectiva , ut aliqui crediderunt, quia ut docet Arist. 9. Metaphia tex. 3. potentiae rationales habent se ad opposita , syndere sis autem est tantummodo de bono ; est igitur potius habitus naturalis , quo intelle
315쪽
ctus cognoscit prima principia pra-ctiea 3 qui habitus propter amnitatem , & magnam similitudinem , quam habet cum conscientia, solet quandoque a Patribus conscientia appellari , sic origenes lib. a. in epist.
ad Rom. ait : confrientiam esse ρα gogum anima sociatum . Et D. Hieronymus in cap. I. Ezechiel. inquit, Seintillam conscientis quam συνεπηοτις Greci vocant , in Cain quoe , postquam
eiectus est ex Paradiso, non fui ne extinctam. Conscientia nihilominus dissert a synderesi stricte accepta , quia conscientia proprie est applicatio seientiae universalis practicae ad aliquod particulare objectum , seu est dictamen rationis , quo judicamus quid nobis faciendum , vel non faciendum sit. Aristoteles lib. 3. de anima tex. Ia & ag. dicit quod Intelligere est quoddam pati, o moveri: quae verba quam habeant significationem satis potest ex dictis constare, id enim dupliciter verificatur: primo concomitanter , quatenus intellectio, licet sit actio immanens ab ipso intellectu
proficiscens, tanquam a potentia vitali activa , tamen materialiter est
316쪽
Di'. ult. Quaest. UI. a 'γquaeda in passio. Seeirudo causalitet. quia intellectionem antecedit qu dam intellectus passio , qua necesse est intellectuna per receptionem speciei intelligibilis obiecti , fieri inten tionaliter ipsum obiectum ς unde . Averroes lib. 3 de anima commenta s. dicit ex intellectu, & intelligibili. fieri magis unum , quam ex mat ria , & forma , quia materia recipiem do formam non dicitur fieri forma, intellectus autem inmrmatus specie intelligibili obiecti fit intentionaliter ipsum obiectum , di illius vice , de
loco , concurrit ad intellectionem, ita ut vere dicatur pari notitia non sollim ex potentia, sed etiam ex Ο, iecto , concurrente scilicet ad notitiam per speciem vicariam sui; unde orium habuit celebre illud proloquium: Ex obsesso, est potentia paritarnotitia tamquam ex mare , in faminata,
quia intelligens ad intelligendum determinatur Ipecie, ut semine. Hinc habetur , quod tria sunt, quae magis immediate causant perfectionem intellectionis. Primum est perfecta efficacia intellectus. ad intelligendum. Secundum est perfecta com
317쪽
obiecto repraesentato per illanu. . Tertium est persecta conjunctio speciei intelligibilis cum intellectu. Memoria intellectiva est ipse intellaetus possibilis, quatenus conserVat
species rerum praeteritarum , & potest earum meminisse etiam quatemus praeteritaesunt, nam ut cum Aristotele lib. de memoria, de reministentia docet Scotus in ' dist. s. q.
3. recordamur nos cogitasse , triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis, quod cogitare , & mentinisse non possumus nisi per inte, lectum . Nec obstat , quod intellectus, videatur non posse cognoscere directe praeterita , quia ratio praei tui eum sit quaedam differentia temporis, est quid materiale singulare, intellectus autem nequit directh c gnoscere materialia: non obstat imquam hoc, quia quamvis ratio praeteriti, ut est quaedam differentia temporis , sit quid materiale , quatenus est quaedam Pars motus rei materi lis, tamen hoc quod est rem esse praeteritam , idest rem extitisse in praeterito tempore , sormaliter ac proprie non est quid materiale, cum etiam hic ordo ad tempus prateri
318쪽
Disp. ust. - ars tum conveniat rei immateriali, at que adeo , etiam admissis quod intellectus non posSi cognoscere rem sim
gularem materialem , non, tamen propterea negandum esset, posse es gnoscere , & memorare rem singu- , larem praeteritam, ut praeterita est 3 . unde etiam animae a corpore sepa. ratae praeteritorum recordantur , de patet Lueae I 6. Fili recordare cre cepisti bona in. vita tua. Non .est nihilominus memoria intellectiva tam
proprie memoria , t sicuti est potentia illa residens in parte sensitiva , quae
communiter memoria nuneupatur ,
cujus formale objectum est: res praeterita , ut praeterito tempore, sensu aliquo percepta fuit, sed res prael rita ut quid singulare materiale est , cum objectum sormale intellectus sit Per se primo verum universale, quod abstrahiti ab omni tempore 3 iuxta quam doctrinam dixit Aristoteles ibbro de memoria, de reminiscentia Cap. I. Nemoriam intellectiri quidem I cundilm accidens esse, per se autem primi sensitivi. t
Facile intelligitur ex dictis, quod in intellectu actu intelligente quatuor consideranda sunt. Primum est
319쪽
ipse intesiectus, qui est potentia eo-gnoscitiva veri in tota sua universalitate, atque adeo habet pro obiecto adaequato verum ut sic . Secundum est species impressa , quaei eonfortat intelleiam, & ipsum complet in ratione principit. proximii ad intelligendum . Tertium' est ipsa intellectio , qua intellectus actu suum o, jectum attingit. ι artum est species expressa , quae est terminus intrins cus, intellectionis, quia per illam producitur 3 appellatur etiam oblectum- quia gerit vices obi cti externi , quod intellectus un ipsa . contemplatur . Dicitur etiam verbum me tit, qu . sicuti per verbum toris nostros manifestamus conceptus, ita per speciem expressiam , seu imaginem velut ore' intellectuali productam, intellectus sibimetipsi loquitur , dc manifestat obiectum cogni
320쪽
H Vmana voluntas est appetitus
rationalis , quo honum actu elicito prosequiarur. Dicitur An 3itus rati alis, quia nequit tendere in bonum, nisi prius hoc sit a ratione adi praehensum, di ipsi propositum, unde Aristoteles lib. de anima tex. 42 ait,' voluntatem esse in ratione. Pro pter hoc tam late patet objectum Voluntatis, quam rarionis, cum se ri possit in omne ens ab intellectu cognitum sub ration: honi. Hinc habe volantas moveri ab intellecta noni effective , i heqire imprimendo aliquid, sed tantum proponςndo Ob-3jectum, a quo objecto proposito per
intellectum , actus voluntatis spe-iciem sortitur Ad bonum in communi, naturaliter, &necessario mo- , Vetur voluntas, cum non postat ferri
extra sphaeram proprii objecti: ad bona vero particularia , scilicet ad hoc, dc illud se liberε movet, cum in ejus libertate sit hoc, vel illud eligere, & non eligere Quatenus ser, tur in honum in communi, dicitur Κ 3 neces-