장음표시 사용
191쪽
171 S. III. Aliae quaestiones ad offerum iudicis pertinrates
Quaeritur primo, an iudex secundum publieas leges iudieare debeat 7 Rev. Satis quidem certum esse, iudicem inferiorem a legum praescripto ree dere non posse I eum eius non sit tu legibus dispensarel prout habetur in c. l. de constit. iuncta stlossa, r. Suo sensu, et in can. Istis, a. dist. 4. potest tamen supremus princeps , Si ita expedire iudicaverit, iuris rigorem temperare, et ex eausa rationabili In lege dispensare. Sunt insuper aliqui casus , luquibus etiam insertor supremo principe magistratus ob varias circumstantias mutatas γνkia uti potest, et a verbis legis, ac rigorosa illius ex aptitationereeedere , modo a mente legislatoris non recedat, et hine multa conceduntur iudieis , non quidem insimΙ, neque tamen etiam supremi tantum, arbitrio eirea poenas imponendas, prout etiam eonSuctudo docet. Quaeritur secundo an, et in quibus easibus iudex ex ossicio supplere possit, et debeat, quae a partibus litigantibus, vel eorum advocatis omissa suerunt Rev. Quaε iuris sunt, et ad defensionem causae pertinent, si a partibus vel rerum advoeatis omittantur, supplere potest iudex , quatenus id ad causae desinitionem necessarium est, non autem quae sunt lacu, proponere Milicet ex reptiones , producere teStes , sententiam petere , etc. quamviS enim agere possit, quae ad iudicem spectant, sive pars ea petat, sive non petat, privatum tamen commodum partium , et quae proprie ad partes litigantes pertinent, assumere non potest, nisi in casibus quibusdam extraordinariis , quae apud auctorem hic Idere potes.
' DR MA ORITATE, ET OBEDIENT A.
in quibus consistat maiori las . sive praerogativa, ae yra eminentia maiorum, et obedientia, ac reverentia a minoribus seu inferioribus exhibentia superi ribus, et maiorihus.
S. I. Qua ratione gula, et ea quibus causis maior beatur inter clericos. Variis modis potest quis clericus altero esse maior, et dignior. Primo scilleet potestate, et iurisdictione , prout archiepiseopus maior est episeopo, et archidiaconus archipresbytero. Secundo ratione ordinis, prout maior intpresbyter diacono, et hie subdiacono , etc. ob quam musam in eap. Statu mus, l5. h. t. vult pontifex praeserri eos tum in loco, sive sessione, tum in portione benefletali seu praebenda consequenda, etc. qui ordine maiores Sunt, quamvis posterius reeepti sint, eo quod praerogativa temporis, quae tamen constitutio non in omnibus ecclesiis ohservatur, ob eonsuetudinem contrariam restulae iuris, bd. in s. eonformem, et hine eonstitutio illa loealis tantum habetur pro Melestis Urbis. Tertio , maiores alit dicuntur ratione antiquitatis , seu paritalis temporis, iuxta regulam, 54. Oui prior. in s. et
192쪽
iuxta c. i. h. t. quae maioritas de lure locum habet inter eos, qui ordine sunt aequales, et nisi speei alia privilegia, aut consuetudo recepta aliud iubeat. Quarto denique dicuntur alii aliis maiores ob praerogativam , seu dignitatem ordinantis, prout in o. Per tuas, 7. h. t. ille praesertur caeteris paribus; aliis, qui a romano ponti lice ordinatus est. Siculi tamen hi tales non eximuntur a iurisdietione episcopi per hoc quod a papa ordinati sint, ita etiam puniri possunt ali episeopo, si delinquant. S. II. De obedientia, et reverentia a minoribus , seu in Prioribus praestanda maioribus, aut superioribus, et poenis inobedientium. In tribus potissimum eonsistit obedientia, quae a minoribus maioribus debetur , in obedientia scilieet, et reverent in , In mandato a maiore accl-plendo circa ea, quae ad cultum divinum, aut bonum commune pertinent, et in submittendo se superioris iurisdictioni, quoad causas varias diiudiean das , et deeidendas. Et quamvis omnes Christifideles etiam principes suis episcopis debeant in his omnibus obedientiam, eum his tanquam suis ordinariis pastoribus omnes subiecti sint, saepius ramen etiam ex specialibus privilegiis, aut consuetudine immemoriali excepti sunt, prout etiam patet ex c. Solitae , s. h. t. Et hine abbates etiam, et Sa erdotes alii, qui curam animarum habent, si episcopo subiecti sint, et ad synodum dioecesanam vorentur, comparere debent, e. Quod 3uper his, s. h. t. ita ut nolentes eomparere, per censuram etiam ecclesiasticam compelli possint, quin immo etiam phtates exempti, si populum sub se habeant, comparere debent. Observetur tamen in his consuetudo dioecesis; videatur etiam de obedientia exhibenda eardinalibus a clericis sui tituli c. His quae, i l. h. t. et de obedientia , ne reverentia suis abbatissis exhibenda a monialibus c. Dilecta, 12. h. t. et e. L stebatur, a. ae c. Cum in ecclesiis, 10. h. t. de obedientia, ne reverentia a clericis suo episcopo, aut a regularibus suo abbati promittenda, iuramento seripto, vel manuali tantum, et verbali promissione; et de iuramento fidelitatis , ae obedientiae suo archiepiscopo exhibendo ab episcopis suffraganeis e. Cum dilaeti, 13. h. t. et denique de eomponenda controversia, quae inter clericos nonnunquam oritur de superioritate unius, et subiectione alterius , e. sinat. h. t. ae quae de poenis Inobedientium statuuntur in e. I. S. 5. h. t. i. III. An minor, seu inferior possit mercere iurisdictionem, ac potestatem in se superiorem, aut illi hic subiici ZRespondetur , Ordinarie hoc fieri non posse , ut ostenditur in e. Cum inferi&r, 16. h. t. nisi in easu, quo inferior delegatus papae eonstituitur, aut speetale privilegium obtinet contra superiorem. S. IV. An ecclesia , cuius episcopus, seu praelatus, vel etiam capitulum,
et clericus in haeresim , vel schisma incidit, iurisdictionem , et aliatura, ac privilegia amittat pBespondetur ex e. Inter quatuor, 8. h. t. clare miligi, quod omnia ecclesiastica iura, et privilegia amittat e lesia saltem quoad exercitium, et post deel aratoriam sententiam ineursae haeresis, aut schismatis, Si in haer
193쪽
DE ALIORITATE, ET OBEDIENTIA. 173
sim, vel schisma, non quidem episeopus tantum , aut tantum capitulum , sed episeopus, et capitulum labatur j prout etiam de haerest colligitur exe. Ut commissi, 12. S. privandi de haeresi, in s. et de schismate ex can. MD tianus, ea Ma 7. s. I. cum enim hi tales non sint membra ecclesiae, merito privantur iuribus ecclesiae j ita tamen, ut eadem, vel ipso iure, vel per Sententiam iudicis recuperatura Eit, postquam rediit ad uultatem ecclesiae, nisi absolute iam tu aliam ecclesiam lura illa legitima auctoritate translata suissent. S. V. De subiectione, et obedientia eaehibenda summo ponisci. De hae agitur in travag. Unam sanetam, l. et in Davag. Ut praelatorum, 2. et in travast. Etsi deceat, a. h. t. inter communes, et aliquid etiam habetur in Miravast. Ecclesiae unica Ioann. XXII. h. t. quae videri
De iurisdietione, et potestate capituli.
S. I. De obolo, et potestate Capituli, reetesia,
Capituli appellatione hie intelliguntur soli canonici capitulares, cum suo decano, vel praeposito collegialiter congreguli, ita tamen, ut episeopus,
aut abbas, qua talis sub hoe capituli nomine non comprehendatur, uti constat ex rubrica tituli de his, quae sunt a praelatis sine comensu capituli. Hoeergo taliter neceptum capitulum, sede non vaeante, de iure communi, nullam iurisdietionem ecclesiasticam habet, in criminalibus, aut civilibus causis iangulorum eanonicorum, aut ecclesiae illi subditorum , seu ministrorum , ut innuit glossa in c. Irrefragabili la. v. Per capitulum, de off iud. ordin. Et quam v Is multi capitulo eone ant, quod sede non vaeante possit statutorum suorum transgressoribus poenas imponere, ex hoc tamen non probatur , competere illis iurisdietionem nilquam, sed tantum probat, quod usumuliquem, seu exercitium iurisdictionis, a superiore fortassis permissum, sive legitima eonsuetudine acquisitum habeant, nisi malis dicere, teneri ad tales poenas Singuli v. gr. canonici ex vi pacti, aut iuramenti, quod de statutis
S. II. De iurisdictione, et potestate eapituli euthedralis, 3ede vacante. Dietum iam supra, quod in capitulum ecclesiae cathedralis, sede episeopali vacante , omnis iurisdictio episeopalis ordinaria , tam contenti a , quam voluntaria, tam in temporalibus, quam spiritualibus transeat, exceptis, illis, quae ius eommune excipit, vel pontifex sibi specialiter reservat, prout sumitur etiam ex e. Cum olim, 14. iuncta glassa, v. cupitula h. ι. ne per longam Sedis vacationem, aut episcopi absentiam damnum patiatur ecclesIa sive deinde de iure communi episcopo iurisdictio aliqua competat, Sive perlegitimam consuetudinem ea aequisita sit, aut ex privilegio in perpetuum mn- cesso , Ita ut in ordinariam episcopi iurisdietionem transeat. In specie vero potest capitulum, sede vaeante, vel vicarius, aut admiru
194쪽
74nistrator ah illo , vel a papa datus, i. absolvere excommunicati s a lure , vel ab homine, sicuti episeopus posset, si viveret, c. Uni, h. t. in G. S eundo potest excommunieare, aut alias censuras serre, eiusdem enim potestatis est ordinariae ligare , et solvere. Tertio potest dispensare in casibus , in quibus potest episeopus dispensare poteState ordinaria, sive per se, sive per areidens tales casus sint episcopales. Quarto potest sacere statuta totam dioecesim obligantia, ita ut perpetua haec sint, quBmvis per episcopum sue-ressorem revocari possint. Quinto potest testamentorum executores compellere ad exequendum, et rationes reddendas , ae negligentes punire , sicut p sunt episcopi ete. S. III. De casibus eaeceptis, in quibus capitulum cathedrale, sede vacante, non suee dit in iurisdictione episcopi, et de Intestate, quam habet in usis benesciatibus. I)lures sunt casus in Iure excepti, in quibus iurisdictio episcopo competens non transit ad capitulum. Ste primo non suecedit In iurisdietione pure delegata, quamvis in perpetuum episcopis tale quid auctoritate apostolica exequendum commissum sit , cum in tali casu non agat episeopus suo nomine , sed nomine papae delegantis, et committentis. Secundo nonsuecedit in illis, quae huic v. gr. episeopo concessae sunt ratione dignitatis, et praeeminentiae prae aliis, ita ut aliis inferioribus, et non episeopis, quamvis episcopalem, aut quasi episcopalem iurisdictionem habeant, non eoncessa sint, uti est lacultas eelebrandi missam in quovis loco decente in itinere v. gr. Tertio non potest ea , quae Valde ardua sunt, et Secundum consuetudinem ecclesiarum solis capitibus ecelesiarum competere censentur, cuiusmodi est visitatio eretesiarum, convocaro synodum etc. nisi etiam ad haee urgeat necessitas. Quarto non potest de bonis ecclesiae vacantis i sive immobilia haresint, sive mobilia pretiosa , et quae servando servari possunt j vel de iuribus episeopalibus alienutiones, aut donationes sacere, neque ecclesiam pro mutuo necepto oblixare, nisi in ensu valde magnae necessitatis, aut evidentis utilitatis. Quinto non succedit in iurisdietione seudali, eum in illis, quae ture speciali, et extraordinario episcopo competunt, nihil iuris habeat capitulum: et quamvis, vacante sede, ad concilia imperialia admittatur capitulum, non tamen admittitur capitulum e clesiae archiepis palis ad electionem Roman rum Beos, vel Imperatoris, eum hoc lus quibusdam archiepiscopis Germaniae ex speciali privilegio, et iure competat. In causis vero beneficialibus potest quidem capitulum, Sede vaeante, praesentatos a patronis ad beneficium instituere, e. l. de inatii. in 6. et electionem praelatorum inferiorum constrinare, e. Cum olim, i 4. h. t. eum hoc sit necessitatis ; non potest tamen conserre benefleta, vaeante Sede, quae ad liberam collationem solius episeopi pertinent, aut quae ob negligentiam inseriorum collatorum, aut electorum ad episcopum devoluta sunt, prout colligitur ex relat. c. Cum olim; cum hare talia conferre Spe iem quamdam donationis, nut dationis gratuitae ldeantur habere, in quibus nullum habet lus eapitulum circa necessariam tantum administrationem episeopo succedens. In eommendam lamen ad sex menses dare talia beneficia, et si interea epi-
195쪽
seopus non eligatur, prorogare hoe tempus non prohibetur capitulo, quia hoe exigit administrationis bonae necessitas. Ob quam causam, si magna necessitas exigat, unire etiam potest capitulum benestela in omnibus casibus, in quibus ea potest unire episcopus, modo non tendat talis unio in uillitatem capituli, aut praeiudicium iuris episeopalis : resignationes tamen benestelorum liberas, spectato iure communi, recipere non potest, si talia beneficia ad liberam eollationem episeopi pertineant, eum admissio talium resignationum sit gratiae, in illis autem, quae gratiae Sunt, non succedit Capitulum. S. IV. De iurisdictione, et potestate capituli ecclesiae non eathedralis, seu collegistae, sive saeculuris, sive regularis, praelatura vacante. Si omnimode talis erelesIa exempta sit, itaut in eapellas etiam sublectas plenam lurisdietionem quasi epIseopalem praelatus habeat, omnem iurisdicti nem, et administrationem habet capitulum ecclesiae illius collegiatae, vae te praelatura , sicuti, Vacante sede , habet capitulum cathedrale ; quod si vero erelesia talis collegiata exempta non sit, praepositus tamen, vel de-eanus illius reclesiae lurisdictionem dignitati suae annexam in elerieos sibi subiretos privative, excluso Milicet episcopo, obtineat in prima saltem instantia per privilegium Mil. aut consuetudinem legitime praescriptam J tum spectato iure communi non transit in capitulum illius ecclesiae, vaeante praelatura lurisdicuo, sed ad episcopum devolvitur, e. His quae, h. t. i Cum non debeat induet devolutio ad rapitulum , nisi in iure exprimatur, ius autem, quando devolutionem talem ad capitulum eoncedit, de eoelestis enthedralibus,
vel quasi episeopalem iurisdictionem habentibus, id est de exemptis, loquatur nisi ius speetale, aut consuetudo legitima aliud requirat, et hine in
monasteriis etiam talibus non exemptis de ture eommuni ab episcopo, mortuo praelato, in cuius dioecesi e istit, administrator eonstituendus est, se- elusa tamen iterum legitima consuetudine, aut iure speciali.
egua a glossa in c. l. h. l. definitur, quod sit securitas personis, et rebus praestanda ad tempus, discordia nondum sinita; sive si magis proprie de ea loqui velimus, aliud non est quam induetae MIll ad breve tempus inter hostes initae , ne se Invicem. laedant, ita ut tregua a pare disserat, in quantum tregua est: securitas personis, et rebus Bd tempus constituta , nondum sublata penitus diseordia, pax vero sit finis discordiae , seu belli. Duplex autem trema est conventionalis alia, quae ali hominibus inter se discordibus constituitur, et ex eonventione formam, et modum recipit: alta canonica, seu legalis, quae a iure eonstituitur, de qua sit mentio, in e. l. h. t. ita ut vi capituli primi tregua absolute ser anda iubeatur a quarta seria per occasum solis usque ad seeundam sertam ante ortum solis, et Adventus tempore usque ad oetavam Epiphaniae, Quadragesimae vero tempore B Septuagesima usque ad octavam Praehae t haec tamen constitutio de tregua taliter in reverentiam temporis servanda pridem contraria consuetudine abrogata
196쪽
est j et vl e. 2. Securitate perpetua , sive trema hac gaudent clerici, et religiosi omnes peregrini, mercatores, viatores, et rustici, et in agricultura existentes, eorum auimalia quoque , quibus strant, et semina portantur in agros ete. quantum autem haec etiam constitutio observetur, docet experientia. Et quamvis prineeps possit civitates, et populos sibi subiectos ad componendam pacem eompellere iuxta authent. de mandatis principum , S. Deinde, iuncta stlo ., v. Pacem novell. 17. uti bonum commune; non potest tamen privatis litigantibus inter se pacem praeeipere, et urgere ad concordiam, ne videatur ius suum auferre alicui, nisi causa sit valde intribeata , et lis diu lam cum magna partium molestia duraverit.
S. I. Ouid sit paetum, et quomodo dici tur' qui paelaei possint Zquue sit materia pactυmum in genere, et quae forma Paetum proprie loquendo est eonsensus, sive placitum duorum, aut plurium in idem cum obligatione aliqua. Dissert a eontractu proprie dicis, quod hie utriusque obligationem pariat regulariter); paetum autem ex parte unius tantum : praecipua pacti divisio est in nudum paetum, et vestitum , sive legitimum : illud est, quod sola aequitate naturali nititur, et nullam de iure eivili aetionem fori externi parit, ad vitandam seil. , litium multitudinem ; logitimum vero est, sive vestitum , quod praeter conventionem partium, aliud aliquod luris adminiculum habet, ratione cuius actio civilis in foro externo de iure civili Oritur. Pluribus autem modis paetum vestitur, seu iure civili confirmatur. Primo si transeat in contractum specificum, seu nominatum, in genere Suo Perseetum, emptionem Seil. , locationem, comm datum etc. Secundo si ex altera parte suerit secuta traditio rei, sive promissi impletio , prout nonnunquam fieri solet in contractibus innominatis, do ut des , do ut saetas ete. saltem si alter ad implendum ex vi acceptae rei promissae obligatus sit inculpabili mora. Tertio vestitur , si ei accedat stipulatio , lure civili introducta , vel per publicum instrumentum notarii confirmetur. Quarto vestitur, si accedat in continenti alii pacto vestito. Quinto vestitur, si legis habent assistentiam. Sexto vestitur, si iuramento constris metur. Septimo denique vestitur, Si fiat in iudicio. Pacisci autem , sive pactum inire possunt omnes, qui nec natyra, nee iure prohibentur. Natura quidem prohibentur, qui ad obligationem inducendam consentire nequeunt, insantes v. gr. , furiosi, perpetuo amentes, muti et surdi coniunetim etc. Lege autem prohibentur impuberes , ob imbeeillitatem ludicii, nisi meliorem lacero possint suam conditionem; prodigi, quibus interdictum est bonis ; minores 25. annis, qui euratorem habent, etc. Qui autem pacisel possunt, sibi tantum regulariter , non autem aliis pacisci possunt, et quidem de omnibus rebus honestis, et licitis , quae in commercio hominum sunt, modo sint paciscentium propriae, ita ut formam necipiant pacta ex conventione, si Ve consensu paelscentium , modo Si contractui pactum aliquod adii elatur, non sit pactum tale contra substantiam contractus.
197쪽
IIIS. II. De obser alioue metorum, et eorum cunsmatione per Superiorem. Quod pacta legitime inita observari debeant in c. l. h. t. statuitur, et naturalis aequitas dletat, ita ut per censuras etiam ecclesiasticas urgeri possent ad pacti observationem paciscentes et pereatum grave sit scaeteris paribus' pacta ab altera parte acceptata non Servare. Et hine inserunt eanωnistae eommuniter de lure canonico, quidquid sit de iure elvili, aetionem in foro externo etiBm oriel ex pacto nudo, quia non tantum quando ius mandat observari aliquid , si euti mandat lus emonicum observari pacta , datur exinde in foro externo aevo, sed etiam datur actio de iure eanonico, ad impediendum peceatum.
Confirmantur autem pacta saepius per Supervenientem postea consensum, seu rati habitionem superioris , uti colligitur ex e. 2. h. t. nisi spectato iure naturali prorsus irritum sit, et nullum pactum tale; quo in casu subsequens ratiliabitio confirmare nihil potest, cum luxta rest. iuris 18. in s. non fidi matur tracto temporis, quod ab initio non subsistit. Neque tamen ad omnia subditorum paeta, et conventiones eonfirmandas superiorum consensus, Rutrati habitio semper requiritur, ut patet ex c. a. h. t. in s. et per se constat.
S. III. De diversis paetis illicitis , a iure canonico reprobatis. Primo quia pactis privatorum non potest praeludieari iuri publico e. Si diligenti, l2. de foro compet. , nullum est paetum, quod Iuri publico praesertim reclesiae praeiudicat, e . Plerique h. t. neque tamen prohibetur paetum, quo quis iuri in lavorem suum si hi principaliter concesso cedit, c. Pactum, i. h. t. in G. c. Si de terra, 6. et e. Iecedentibus , 19. de privilest. in s. Secundo qui renuntiat liti super Mnesteio ecclesiastico, adlecto pacto, ut aliquid temporale, etiam expensarum nomine sibi solvatur, illicitam, et simoniacam pael Ionem faciat, quia spirituale aliquid pro Meunia, vel alia retemporali pretio stestimabili remittit, e. Cum pridem , 4. h. t. iuncta νιωδ. v. Illicitae pactioni speciem, nisi superioris auctoritas accedat, quae parti litiganti expensas solvere iubet, quas frustra litigans secerat, arg. c. Nisi enent, 21. de praebend. Tertio paetum alicui laetum de suceedendo post mortem praelati, aut beneficiali in praelatura ecclesiae illius, aut beneficio, nullum est, e . accepimus, 5. h. t. cum talia pacta spretem habeant haer ditariae suecessionis, quae in beneficiis locum non habet; et indueat votum captandae mortis alienae , quod utroque iure prohibitum est. Quarto nullum est paetum, quo promittit quis pensionem annuam , aut augmentum illius, si in ecclesia, vel beneflcio instituatur, e. Cum eleniet, G. h. t. eum Simoniae vitium talis institutio reserat. Quinto ob hoc ipsum simoniae periculum, et speciem, nullae sunt omnes pactiones pro spiritualibus, aut quae spiritualibus sunt tinnexa obtinendis, e. Pactiones, 8. h. t. si pro illis dentur, aut promittantur temporalia pretio aestimabilia. Sexto denique pacta unive Sim, quae contra leges, aut bonos mores nunt, nullam vim habent; nisi interdum, quae ob turpem causam pacta saeta sunt, etsi non obligent, dum causa nondum Impleta est, obligationem tamen inducunt, postquam causa 12
198쪽
turpis impleta est; neque enim talis datio v. gr. propter causam turpem praestitam de se illicita est, uti commvuiter docent theologi. S. II . De paelo tum nestatino de non succedendo, per quod renuntiatur haereditati futurae, tum a bimativo de succedendo alicui. Duo sunt paeta, ammativum unum, quo quis niteri promittit, seripturum seipsum haeredem in testamento suo, et negativum alterum, quo quis renuntiat haereditati paternae, aut aliunde sibi deserendae, de iure civili nulla ; illud quidem, quia votum captandae mortis subinde infert vitia eupiditatis summae; hoc vero, quod haereditas nec dari, nee auferri possit privatis pactis ob honum commune contrarium exigens. Utrum autem hae et alia pacta de iure canonico valeant, si iuramento confirmentur, ita ut servari debeant non quidem ex vi sua, quam independenter a iuramento habent , sed ex vi religionis dependenter a iuramento inductae, dubitatur. Et prius quidem paetum amrmativum scit . de succedendo, nullum esse, quamvis iuramento firmatum sit, facile concedunt auctores, ita ut non obstante tali promissione iurata, illicite quidem excipienda tamen sunt pacta gentilitia sa- miliarum , praesertim si auctoritate imperatoria 1lmata suerint j in alium
transferatur haereditas, valide tamen et periurus quidem sit in alium transferens haereditatem post iuramentum de sue edendo alteri factum , nulla tamen contra eum, aut contra haeredem institutum datur actio civilis : posterius vero paetum negativum de non succedendo, per quod V. gr. filia iurat, se dote contentam de haereditate paterna v. gr. aut alia qualibet ex vi consanguinitatis deserenda nihil ulterius petituram, validum esse, accedente iuramento, ac per hoc confirmari, ae vim obligandi habere ex e. Quamvis, 2. h. t. in s. videtur prohari; Si nulla vis, dolus, aut metus iniustus in extorquendo hoe iuramento intervenerit, quamvis enim Si tale quid intervenisset, iuramentum tamen obligaret, cum sine dispendio aeternae Salutis servari posset : quia tamen ab episcopo facile illius impetrabitur dispensatio , et qui iniustum talem metum v. gr. ad intorquendum tale iuramentum ineussit , eompelli etiam potest ad remittendum hoc iuramentum, ideo emeaeiter non obligare censetur. Quod si tamen renuntiatio paternae v. gr. haereditatis, cum iuramento non facta suisset absolute , et simpliciter, sed in lavorem v. gr. fratrum mnSanguineorum , lateralium , etc. et horum nullus quando moritur pater, Superesset , haberet suum regreSSum , non obstante tali renuntiatione, ad haereditatem paternam, quae taliter renuntiavit, cum renuntiationes tales explicandae sint ut qunm minimum praeiudicent, aut laedant renuntiantes; et hine, non obstante tali renuntiatione, libere pater ei, quod vult legare potest, But donare; et possunt etiam liberi ex silia, quae renuntiavit haereditati paternae, vivente adhuc patre suo mortua, avo huic suo
materno iure proprio succedere, eui nunquam renuntinuerunt, quamvis non possint succedere avo huic Suo, si vivente adhuc matre sua mortuus ille fuisset, eum in hoc casu non alio iure, quam matris succederent, quod per renuntiationem a matre laetam extinctum est. Quod si tamen enormiter laesa
fuisset per renuntiationem talem renuntians silia , eo quod pro modica dote multo maiori ultra dimidium haereditati, praeter opinionem suam , prout ex
199쪽
1 79 post laeto miligit, renuutiaverit, posset petere relaxationem iuramenti, et resti. tutionem in integrum, cum nec iuramentum ad tantam laesionem obliget, neque intentionis illius fuisse merito censeri debeat, tantam pati velle laeturam. S. V. De effectu pactorum. Potissima quaestio est, uteum ex nudo pacto oriatur obligatio essem, sive aetio, id est ius petendi in iudicio, quod in paetum deductum est: quod enim ex tali nudo pacto in foro externo oriatur exceptio , qua defendere se possit reus contra aetoris petitionem , et alii quidam esseetus passim apud theologos videri possunt: actionem vero sive ius petendi in iudi- et O , quoad in pactum deductum est, non concedere lus civile, passim asseritur, ut ne nimium lites multiplieentur, cum magna reipublicae perturbatione. De iure vero canonico, quod ex pacto nudo acceptato oriatur actio esseax adpetendum in iudicio, quod ex pacto debetur, probabilior sententia theologie aet canoni ea docet, et probatur ex c. l. et a. h. t. ad ea venda multa pericula animarum, et earum salutem promovendam , nisi in causis mere civilibus per denuntiationem canonicam satis caveri possit, et nullo modo intendat ex lustitia se obligare paeIseens, sed tantum ex fidelitate, neque ullam causam exprimat suae promissionis. Servanda tamen hac in re consuetudo, quae etiam ex nudo paeto In foro externo concedit actionem.
S. I. Oui i , et quotvleae sit transactio 'Transactio, late necepta dici potest euiuslibet negotii compositio; iuxta
quam neceptionem etiam res iudicata, lusiurandum , et quodlibet pactum , quo lites aliquae componuntur , transactio dici potest. Proprie tamen , si de transactione loqui velimus, prout hie de ea sermo Pst, recte dicitur , ea esse de re dubia, et pontroversa, ut distinguatur a paeto, quod est de re eerint sive de lite incerta , et necdum sinita sive sit conclusum iam in causa , Sive non, modo sententia destinitiva needum lata sit, et tempus appellationis iam lapsum sit , non gratuita paelio sui distinguatur scilicet ab amicabili eom. positione, quae sit omnino gratis); cum enim in transactione aecipiatur aliquid, aut retineatur aliquid pro eo , quod alteri transigenti ceditur, consequenter recte dieitur, non gratuita esse pactio: et quia qui certus est de re aliqua, aut iure aliquo sibi non competente, nihil aeeipere, aut retinere bona conscientia potest, ut cedat rem illam, aut ius illud alteri, consequenter de re dubia, aut lite nondum sinita, quae in rem iudicatam abierit, debet esse transaetis. Est autem transactio alia realis, quae ad Succeswres rei super qua transactum est, transit; alia personalis, quae durat, quamdiu transigens vivit, c. De caetero, 5. h. t. S. II. De illis, qui transigere possunt, vel non possunt; et vectatim an , et quatenus praelati, Tel 1 dictores ecclesiarum transigere possint de rebus , iuribus ecclesiasticis 'duod omnes transigere possint, qui liberam suarum rerum admini Str lionem habent, et quod circa res illas, quas aliqui alienare non possunt,
200쪽
180 nee transigere possint, generaliter, et universim loquendo, eertum est, eum enim per transactionem ordinarie de eniatur ad alienationem , consequenter qui alleuare non POMunt, tranSigere non possunt, ne quod una via directe prohibetur, alia via indirecte concedatur, contra rest. iuris, 34. in n. Et hinc praeter alia ex iure civili petenda, optime insertur , praelatos ecclesiae , quamvis liberam ha aut rerum eeelmine suae administrationem , et sinios in iudicio pro causis suae ecclesiae s saltem non valde gravibus i agere, et conveniri poSsint, cirea res tamen immobiles, et mobiles pretiosas suae ecclesiae transigere non poSSe Sine eonSensu sui capituli, et aliis solemnitatibus ad alienandum requisitis, prout sumitur ex o. Contingit, 3. et e. Statuimus, 2. e. Veniens, ου. h. t. Aisi ita de rebus talibus praelatus transigat, ut eaeeelesia non amittat, sed pro data pecunia aliqua litis terminandae causa retineat ea, vel reeuperet, et pacifice penes Gelmiam ea permaneant, ut docet gloss. communiter reeepta in l. Nulli, la. v. Transigere, b. h. t. vel nisi praeter mandatum procuratorium liberum n capitulo, sine conventu , il-teras etiam, sive clausulam habeat de rati habitione, sive quod conventus suum capitulum Omnia rata habere velit, quae praelatus in causa aliqua ipsi commissa egerit, iuxta relatum e. Contingit, vel nisi casus neressitatis aliud exigat, ad gravia V. gr. Scandala devitanda, etc. aut transactionem de Iuribus sibi eompetentibus parochus v. gr. secerit ad dies tantum vitae, e. De caetero, 5. h. t. vel beneliciatus v. gr. liti' sibi motae cederet, ut Ius suum benessetale, ad quod institutus legitime videtur, retineat, argum. e. I 9-net , 4. De reuunt. Sol Vendo etiam impositum benefiiciario legitima auctoritate censum, in proprium praeiudicium eum legitimi superioris auctoritate, admittendo quod ad dies vitae verb. gr. suae, ita ut talis transactio sit mere
S. III. An, et qua ratione liceat transigere de rebus spiritualibus, vel iis, quae spiritualibus annera sunt pTransactio, ut pro beneficio ecclesi tim, aut re spirituali temporale quid detur, remittatur , aut promittatur, vel etiam spirituale aliquid eui annexum est quid temporale, non Valet, quia speciem Simoniae habet, ut dictum est, et ex c. vlt. De rerum Permutatione, ne c. Super eo, T. h. t. patet;
ubi sola amicabilis, et prorsus gratuita compositio scaeteris paribus i in causis bis heneficialibus admittitur. Quod si tamen pro re, aut iure pure spiritualidetur, non est Simoniam talis transaetio, sed speciem potius permutationislieitae habet, et ideo haec transaetio steri poteSt, arstum. c. Ad quaestimo, si . et c. s n. iuata gloss. v. Temporalia, de r num p ranui. quamvis ex speciali ratione aliqua licentia nonnunquam praelati, et Aline solemnitates intervenire debent, quia alienationem honorum ecclesiasticorum continet. Ex e. Praeterea, 9. h. t. insuper constat, quod Super ture patronatus,
aut praesentandi ad benesteia , pro re temporali transigi non possit, eum lus patronatus spirituale quid Sit, ut tradit stlossa simulis hic, vel certe spirituali
nnteeodenter annexum, e. Quanto, a. iuncta stl s. v. conneaea, de iudiciis , et ex e. Proeterea, Io. h. t. super spirituali subiectione pro re temporali aliqua transigi non potest, ob periculum , et speciem Simoniae, vi ex c. Eae