Synopsis pirhingiana seu ss. canonum doctrina ex fusioribus quinque libris Henrici Pirhing ... in compendium redacta

211쪽

quod invitus nonnunquam suscipere quis cogitur, etc. Constituitur autem syndicus ab illis ex communitate aliqua, qui ius suffragil habent, modo duae illorum , qui volunt, possunt, et debent interesse , partes sint praesentes , et maior pars praesentium consentiat; etsi bona ae iura , Super quibus Syn-dieus eonstituitur, communiter ad praelatum Melesiae v. gr. et collegium talis reelesiae pertineant. Ad constitutionem syndici requiritur Ipsius etiam praelati consensus: potest tamen solus etiam praelatus syndicum a se, et rapitulo constitutum revocare in causis, in quibus solus in ludieto v. gr. agere potest. Et quamvis non necessario ex gremio universitatis syndicus constitui debeat, sed possit etiam esse extraneus, potest tamen in syndi eum deligi Ipse etiam universitatis talis rector, et non tantum unus, sed plures etiam deligi possunt; conveniens lamen non est, ut religiosi syndici suorum monasteriorum constituantur, cum a rebus forensibus abstrahi debeant quamvis absolute hoe cum lieentia praelati sieri possit sed extraneum aliquem etiam lai- eum constituendum , eui omnes causae in iudieio tractandae , assignato Salario, committantur, pentifex putat in c. Sicut h. t.

TITULUs XL.

DE IIS, QUAE VI, METUSVE CAUSA FIUNT.

S. I. 9uid sit vis, quid metus, et quot lea pVIs est maloris rei impetus , qui repelli non potest; metus vero instantis , vel suturi periculi causa mentis trepidatio , prout utrumque desiniunt civilistae, qui satentur etiam eum theologis, et eanonistis, eam inter utrumque esse disserentiam, ut vis absoluta, et simpliciter dies a , tollat omne voluntarium, metus autem, Retum quidem ex metu laetum reddat secundum quid involuntarium , non autem simpliciter tollat voluntarium. Unde actus ex metu laeti absolute Voluntarii dicuntur, ut patet etiam eae e. Sacris , 5. h. t. De quo metu sciendum adhue est, quod metus alius gravis dieitur, seu cadens in conStantem irum, quia est magni mali alicuius praesentis , vel suturi formido , i sive deinde striete gravis ille sit, sive respective tantum alius levis, et , nitus, quem facile eontemnunt omnes. Alius probabilis, et iustus, quem leges approbant, alius nec probii bilis, nec iustus. Ex illo genere sunt metus mortis corporalis; metus atrocis cruciatus eorporis, aut membri abscindendi; metus amittendi libertatem per captivitatem, et servitutem ἔ melus gra tum verberum, earceris aut exilii longi; metus stupri; metus amittendi honorifici status, vel iacturae omnium bonorum temporalium, aut mutoris partis; metus infamine iuris, vel lacti; metus exeommunicationis iniustae, etc. sive deinde hoe sibi metuat metum passus, sive suis parentibus, liberis , uxori, et seeundum aliquos, si Dalri aut sorori ea metuat, vel aliinretissime coniuncto, cum horum mala , nostra putemus. Quin etiam metus re erentialis filii erga patrem, subditi erga dominum, uxoris ergii maritum, si coniunctae illi sint minae, verbera , mal trBetatio , Vel preera importunae, et saepius repetitae , ete . ad gravem metum ub aliquibus pertinere censetur, praeSertim, Si minas tales exequi solitus sit, qui minatur.

212쪽

S. II. In per vim, seu coactionem absolutam contractus, aliique aetus vitientur; et quomodo probanda sit violentia, et amissa per illam pTalia per vim absolutam, et iniustam extorta ipso iure et sacto nulla esse, certa est omnium sententia, et satis eam probat, quod nullo modo talia gesta vim absolutam passo volu utaria sint, praesertim si exterius etiam, quantum potest, resistat. Probari autem debet violentia illata, si de hae non constet, per testes, vel iudicia violentam praesumptionem inserentia, ita ut non sufficiat solum iuramentum conquerentis, iuxta receptam stlo sam in e. snal. h. t. v. Patefactae. Quia delicta liquida probari debent. Si vero de rebus per violentiam ablatis non constet, et de eorum quantitate , ae lusti materia dubitatur, potest haec probari per iuramentum laesae partis , ita tamen, ut prius praecedere debeat taxatio iudicis, audito laeso, cui postmodum iuramentum deseratur, quo iuret, tantum Ribi damnum, et non minus illatum fuisse, ad quod compensandum condemnetur reus. S. III. An, et quomodo metus vitiet contractus, aliosque raelus etiam iuramento eon malos pPleraque aeta, et gesta, quorum metus gravis, et iniuste ab extrinseco ad extorquendum actum talem incussus, ea a suit, ipso iure tam naturae quam positivo sunt valida; rescindi tamen possunt, et debent peractionem , quod metus causa, sive per restitutionem in integrum. Ita communissima theologorum, canonistarum , et legistarum sententia , et eo satis probatur, quod metus talis non tollat simpliciter voluntarium , ne cogamur dicere etiam ea, quae a metu intrinsem, aut a metu Iuste incusso proveniunt, nulla esse, quod nemo dixerit, cui sententiae e. Abba3, 2. h. t. et plurima alia iura suffraga utur; et quamvis in contrarium pro nullitate taliter gestorum multa etiam tam iura , quBm Brgumenta asserantur, ea tamen valde spretatibus tantum casibus intelligenda sunt; vel volunt tantum, enlcacia non esse talia metu extorta, eum rescindi possint; vel de illis easibus tantum intellio debent, ubi dolus intervenit; vel volunt tantum , quod actio detur ad reseindendum contractum V. gr. metum Posso, etc. quod si tamen talis contractus metu gravi extortus iuramento confirmatus Sit, servari ille debebit, si sine dispendio aeternae salutis servari possit, prout accipitur eae c. Ad aures, 3. et e. Cum dilectus, s. h. t. absque Spe relaxationis saeue obtinendae, nisi hoc ipsum iuramentum gravi metu extortum fuerit, quo in easu non tantum saetiis relaxatio a iudice ecclesiastico obtinebitur, si pes tur , sed ipse ludex ex ossicio iuramentum tale remittere debet, et rescindere postmodum contractum, etc. ita tamen, ut semper etiam talia metu extorta iuramenta , si servari debeant, strictae sint explieationis.

S. IV. Ouinam contractus, aliive actus metu gravi facti, sint ipso iure tiriti pDletum est priore S. pleraque tali gravi metu gesta, ipso lure valida

esse, rescindi lamen posse. Sunt enim aliqua , quae ipso etiam lure positivo Irrita sunt, si gravi metu extorta fuerunt, ita ut nulla reseissione Indi-

213쪽

DE IIS, QUAE I , METUSVE CAUSA FIBNT. illamant. Et primo quidem ipso lure irritum , et nullum est matrimonium in

utroque soro, si per metum gravem , cadentem in constantem virum , inlusis ad extorquendum consensum matrimonialem incussum, contractum fuit c. I 4. et i 5. De sponsali, ita ut nec per iuramentum additum vim aliquam habeat, c. I. De eo, qui duxit, etc. eum luramentum supplere non possit desectum liberi consensus ad substantiam matrimonii requisiti. Secundo nulla est professio religiosa, tali metu ad extorquendum eam inluste incusso, missa, c. ult. Oui elerici, vel monachi, etc. et e. i. h. t. ob desectum selli e eonsensus plane liberi, cum de hoc matrimonio spirituali idem di-eendum sit, quod de matrimonio earnali in nisi postmodum cessante metu , sponte, expresse, vel tacite fuerit ea ratificata ἰ qui metus tamen non praesumitur cessare, quamdiu vixerit ille, qui metum talem incusserit, et neque talem metum passa persona Statim Prosessionem suam censetur ratiss- eare, si quam primum rescit, mortuum rase, qui metum ineus sit, et non statim reclamat, sed consideratis variis circumstantiis tacita ratiliabulo aestimari debet, vel observari Tridentini constitutio, quinquennium , ad causas nullitatis prosessionis dedurendas, concedentis; de qua suo loco. Tertio ponunt multi inter actus de iure ecclesiastico nullos quodlibet votum simplex , si ad extorquendum tale votum metus gravis ab extrinseco iniuste incussus fuit, prout colligunt eae e. i. h. t. et glossa docet in e. 2. v. Coaetus h. t. Cum enim votum sit opus consilii, et non praeeepti, et perpetuitatem aliquam habeat, videtur non minus plenam libertatem requirere, quam religiosa professio.' Quarto contractus dotis promissae vel solutae ex simili metu,

ipso iure, seu laeto redditur irritus, test. Si mulier, 2 l. S. Si dos, P. h. t.

iuneta gloss. v. Ullam omnes, ut ea scilicet quae matrimonio adiuncta sunt, sint omnino libera, sicuti matrimonium liberum esse debet. Quinto promissio, vel traditio rerum ecclesiae saeta ex metu gravi, ipso iure invalida est. n. i. cauda 15. quaeat. 6. iuncta stivisa, v. Per metum; quod idem de iuramento per metum extorto super ecclesiae rebus non repetendis, in c. I. De iureiura . Si enim desectus solemnitatum facit nullam rerum Melesiae alienationem, multo magis metus. Sexto nulla est de iure positivo ecclesiastico absolutio a rensura per talem metum ab ecclesiastico ludice extorta, et qui ita extorquet, ipso laeto excommunientionem lucurrit, uti habetur in c. unico h. t. in 6. ad eavendum scillaei omnimodae libertati ecclesiasti me. Plures adhuc casus reseruntur Bb auctore Methodi, quos ex metu saetos volunt aliqui esse nullos, quia tamen hos non esse extra controversiam ipse latetur, rectius videntur omitti posse hie, ne longiori disputationi occasio detur: videri tamen possunt apud auctorem hie: S. V. De eonditionibus requisitis, ut eae causa metus, eontractus vel alius actua rescindatur, vel etiam ipso iure irritus reddatur; et de actione, et de Meeptione, quae datur metum passo. Ut reseindantur, vel irrita sint, quae metu extoria fiunt, plures requiruntur eonditiones. Prima conditio est, ut metus saltem respective sit gravis , ut dictum; neque enim ex quolibet metu levi haec refellasio concedi

214쪽

194 LlBER I. TITULUs XL. DE IIS, QUAE VI , METUS E CAUSA FIUNT.

seeunda est, ut metus illatus sit ab extrinseca causa libera libere agenterne, qui metus a causis naturalibus oritur, a naufragio v. gr. , a periculis bestiarum etc. morborum, etc. et nb intrinseco incussus dieitur, dicatur idiritum aetum aut votum in tali metu conceptum sacere, quod nemo nsserit, eum nemini per talem metum iniuria sint. Tertia est, ut iniuste metus ille illatus sit; qui enim iuste insertur metus , nullo modo invalidni actum ex tali metu inclum, cum ille, qui metum talem patitur, causa Sit huius metus , et sponte sua aliquid eligat ut medium ad metum talem evadendum. Quarta est, ut metus talis incutiatur directe ad extorquendum talem consensum aut contractum; in aliis enim casibus non tam ab alio, quam a se compellitur hic metum passus, ad mlitrimonium v. gr. contrahendum, aut religiosam professionem emittendam ; sunt tamen aliqui, qui hane conditionem nee sariam non putBnt , sed Sufficere volunt, ut allis conditionibus praesentibus, per metum iniuste illatum consensus obtineatur, ut nullus hiesit, ,el saltem rescindatur ; in quoeunque enim casu metus ille iniustus causa est consensus. Quinta denique conditio est, ut metum passus damnum nit- quod inde habeat, restitutio enim in integrum, quae per res iSSionem contractus v. gr. talis obtinetur , laesionem supponit; et ideo non tantum actio , quod metus causa, Sive restitutio in integrum, dntur metum passo , Sed ex pilo etiam , quod metus causa , ut qui per metum talem ad dandum aliquid , aut promittendum coaetus fuit, repetere donatum possit , aut excipere contra eum , qui metu ineusso promissionem Obtinuit, non Solvere teneatur.

TITULUS XLI.

DE IX INTEGRUM AESTITUTIONE.

S. I. 0uid sit restitutio in integrum , et quae ad illum requirantur 'Bestituere in integrum aliud non est, in genere loquendo , quam in pristinum statum reponere laesum , in quo quis suit ante lapsionem. Ut nutem concedatur alicui restitutio in integrum, qui in contractu aliquo , aut nitoaetu laesus fuit , debuit contractus sive netus ille fuisse validus; si enim invalidus ille fuit, non datur locus restitutioni in integrum, remedio extraordinario , quia tunc laesus ordinario remedio uti potest, nd nulli intem aetus declarandam agendo. Secundo requiritur ad concedendam restitutionem , ut de laesione vel manifesto constet, vel ut ea in iudicio probetur a laeso, non quidem per iuramentum tantum, sed per testes, vel alia legitima documenta. Tertio requiritur, ut laeSio sit gravis seu magna, saltem respective, et notabilis ide minimis enim seu modicis, nil uvendam litium multitudinem, non eurat praetor, a quo beneficium iis e restitutionis habetur non quidem ut laesio suerit sacta in dimidio iusti pri iii, laure enim laesio ordinario remedio tuta est, quo rescinditur venditio V. gr. iuxta l. 2. cod. De rescind. vendit. et consequenter cesSat remedium extraordinarium restitutionis in integrum , nisi etiam In tali casu plenius , et pinguius sit remedium extraordinarium.

S II. Quibus in specie conceditur restitutis in integrum pMnesteium hoc restitutionis in integrum conceditur primo Betate minoribus , id est, qui nondum 25. nimum actatis suae excesserunt, Sive ma-

215쪽

TITULUS XLI. DE IN I TEGRUM BESTITUTIONE. 19S

Muli hi sint, sive laemellae, quamvis e Sensu patris, tutoris, euratoris, et deere o iudicis contraxerint, etc. e. Constitutus, 3. h. t. non tantum si damnum passi sint, sed etiam ob lucrum erasans , quod consequi poterant, et ob sui facilitatem , aut imbecillitatem omiserunt. Secundo conreditur hoe beneficium pari modo eoelctiis , non tantum extruetis iam , sed etiam ex trule pus, quo minoribus, luxta c. Requisivit, i. h. t. si in suis sei licet bonis Iaedatur, non item si in suis patrimonialibus laedatur tantum ecclesiae he- nesciatus, cum ecclesiae privilegiis, minorum gaudeant , et non tantum Melesiis, sed etiam omnibus aliis Iocis piis , collegiis clericorum , et religiosorum , hospitalibus, si nuctoritate episcopi erecta, et landata suerunt; quin etiam confraternitatibus, seu congregationibus, quae ad pietatem , et religionis argumentum sunt instituta, iuxta l. omnia, 24. cod. de episeop. et elerie. et potest etiam restitutionem in integrum petere collegium Studiosorum , non quidem tanquam reclesia, nut quod privilegiis piarum causarum gaudeat, sed quia in m plerumque solent esse multi natu minores. Et hoc quidem benesseium restitutionis, quod reclesiis, et talibus I is pilis competit, pinguius est, quam id , quod competit minoribus, eum hibeneficium hoc petere possint, intra quadriennium a sinitis minorum nnnis, ecclesia vero, quandocunque laesa suerit, beneficium hoe petere possit. Con- ditur hoe privilegium restitutionis rebus publicis , et communitatibus, quae na communia habent, per administratores curari solita; et si iusta causa subesse videatur, etiam maiores , sl graviter laesi sint, hoc beneficio nonnunquam uti possunt; illae enim pommuni intra cum Ddministratorum eurae na earum subsint, sicuti minorum bona curae curatoris etiam minorum

privilegio quoad restitutionem in integrum gaudent: his vero maioribus restitutionis hoe privilegium se concessurum , Si iusta causa videatur, Promittit praetor, uti videre est l. l. b. Eae quibus causis maior, etc. ita tamen ut ad hanc restitutionem obtinendam non sufficiat, laesIonem tantum fuisse prohatam, sicuti sumeti ad restituendos minores, sed probari etiam debeat

S. III. In quibus causis, seu caaibus in specie concedatur restitutio in intectrum minoribus, vel ecclesiae pIn genere quidem dies potest, concedi hoc beneficium his , quandoeun-que graviter laesi sunt, in specie vero sunt in ture casus aliqui expressi, et primo quidem , si laesa fuit ecclesia , vel minor in contractu venditionis, quoad substantiam , quia non expediebat illis, contractum illum institui, quo in easu In totum rescindetur contraetus omelo ludicis, et dabitur aetio laesis contra quemvis alienatae rei possessorem luxta l. In causa, 13. S. Interdum, L . De minoribus. Si vero tantum laesio nili laeta quoad pretium, Contractus quidem non rescindetur , iustilla tamen pretii compleri debet, prout sumitur ex I. Si res, S. Mulier, II. De iure sit. sic enim satis consult-tur restituendorum commodo. Seeundo restituuntur hi contra sententiam ludicis , si hoc propter negligentiam tutorIs, curatoris, aut procuratoris, vel etiam praelati seu administratoris contra se lata sit sui patet ex I. Etium in ius, 3. cod. Si tutor, etc. et ex e. Venistra, 2. h. t. ita tamen ut pe-

216쪽

nes ecelesiam optio Sit, si per praelati aut alterius administratoris eulpam laesa fuit, convenire ipsum praelatum vel administratorem, aut haeredes huius ad eompenstitionem damni, vel in integrum restitutionem petere. Tertio conectitur restitutio in integrum mel lae, aut minori, si propter propriam negligentiam in iudicio laesa sit, omittendo V. gr. allegare, quae nd eausam obtinendam alleganda suerunt, prout habetur in t. ninor, 36. 17. De minorib. M in e. Audilis, 3. h. t. immo contra sententiam etiam a Papa, aut alio supremo principe latam, aut confirmatam conceditur restitutio in integrum, c. Tum eae lueris, 5. h. t. i non quidem ab inferiore , sed ab ipso supremo principe concedendamὶ ita ut executio sententiae per restitutionem in integrum regulariter, et ordinarie suspendatur , c. Suscitam, s. h. t. nisi contra petentem restitutionem adsit praesumptio , quod malitiose eam petat, ad impediendam executionem, et haec adversus rem ludieatam resil-ιutio etiam maiori conceditur, Si iusta causa probetur , prout sumitur exe. Ea literis, 4. h. t. negata tamen Semel in iudicio restitutio , quamvis ecclesiae aut minori saeta sit, in alto iudicio non conceditur, i eum sententia Iata transi verit in rem iudicatami praeterquam ad instituendam appellationem , nisi novae defensiones emergant, quae novo indigent auxilio e. Fianal. h. t. S. IV. Oua ratione heclesiis, vel minoribus laesis ob damnum illatum, aut Iucrum cessans, succurratur per restitutionem in i Dyrum , et an etiam minor vel ecclesia adversus alium minorem aut ecclesiam restituenda sit 8Minoribus, et Melesiis subvenitur per Mnesteium restitutionis in integrum tam ratione damni illati, quam ratione tueri remantis, si graviter laesa sint e. constitutus, 8. h. t. saltem in hoc posteriore casu, si res adhuc integra sit. Sicuti autem minor eontra minorem restituitur, ita ecclesia contra aliam clesiam, nisi par utriusque esset causθ, ita ut uterque agat de damno vitando , in tali enim easu privilegiatus contra aeque privilegiatum suo privilegio uti non potest, sed res decidenda est iuxta ius commune. Si vero par non sit utriusque causa, sed una pars de damno vitando, altera de luero aequirendo agit, potius succurri debet etiam per restitutionem in integrum illi parti , quae de damno agit, quam quae agit de lucro captando , quamvis utraque pura privilegiata Sit. S. V. In quibus casibus restitutio in inteyrum minoribus non conceditur.

Plures enumerant iura. Et primus quidem est, si maior lactus expresse, vel tacite ratificavit id, quod in minore aetate gestum est, i. i. et 2. cod. Si maior factus, etc. quia in tali casu rati habitio habetur tanquam renum tiatio privilegii minori eompetentis. Secundus est, Si maior dolose se simulavit minor , eo animo, ut ad contrahendum alterum inducat, eum hule sua fraus prodesse non debeat. Tertius est, si veniam aetatis o principe impetravit minor, et postmodum cum alio contrahat, I. i. cod. De his, qui veniam aetatis, ete. quia sictione iuris maiores hi reputantur, quibus restitutio non conceditur. Quarto non restituitur minor adversus casum plene sortuitum, qui cuilibet etiam maiori, quamvis prudentissime agat contingere posset.

217쪽

lib. Verum, i l. e. Selendum, b. De minor. cum in tali casu non ob defeetum aetatis, quae meretur benesteium restitutionis, in ipso contractu laesus sit, sed ex alio casu postmodum fortuito Superveniente. Quinto, Non restituitur, si minor quidem , pubes tamen , Spontaneo luramenis contra tum a se laetum 1irmavit, luxta Auth. sacramenta puberum. Dd. Si adversus vendit, etc. nisi in eontraetu a minore saeto, et iuramento confirmato inlustitia intervenisset. Neque tamen hoc dicendum etiam est de praelato ecclesiae, cum replesta laesa semper restituatur, etiamSi Praelatus luraverit, contractum se servaturum , neque rescissionem petiturum , nut admissurum , eo quod praelati lura mentum praeiudieare non possit ecclesiae e. Sicut, 27. et c. Intellecto, 33. de iureiur. sicuti missi minor iurando Rihl praeiudicare. Sexto non restituitur minor in delietis , quae per dolum commisit. Et septimo non restituitur eontra professionem religiosam , aut contra matrimonium , si ad eam ex salsa causa suit inductus mitior, cum hoc sit iuramentum perpetuum, Illa non sit in damnum animae minoris, sed ad maius eius honum.

S. VI. Intra quod tempus peti debeat restitutio in integrum ZMinor , si laesus sit, non tantum intra totum tempus minoris aetatis , sed hae aetate etiam expleta, vel a tempore, quo veniam aetatis impetravit, per totum 'quadriennium proximum petendae restitutionis huius habet licentiam I. ultim . eod. De tempore in intestr. restit. Ecclesiae vero competit haeo pelandae restitutionis ileentia, intra quadriennium a tempore laesionis saltem cognitae e. Ecclesia, i. h. t. in s. nisi rationabilis causa interventat , quod intra quadriennium hoc agere non potuerit eis. quae iudicem merito movere possit, ad concedendam etiam post quadriennium petitam quocunque tempore restitutionem, ad maiores vero ob iustam causam restituendos , quadriennium hoe currere incipit a tempore iustae causae, vel impedimenti, quo minus agere potuerit, remoti . Est tamen hoc quadriennium , quibuscunque conceditur, continuum , ita ut continuo tam seriatis, quam non seriatis diebus currat, et ita tantum utile , ut iuste impedito non currat, tantumque postmodum quadriennio lapso adiici debeat, quantum temporis agere non potuit restituendus ; quod impedimentum etiam probare debet restituendusi sicuti probare debet minor, quod contractus V. gr. contra quem petitur restitutio, minoris aetatis tempore celebratus sit j si post lapsum quadriennium hoc tempus sibi competere putet . In illo vero easu , ubi dubitatur , an tempus quadriennii sit transactum adversario, eontra quem petitur restitutio , de lapso iam quadriennio incumbit probatio. Melestae tamen quadriennium hoe non currit, quamdiu vivit praelatus , qui res rectestae male administrando fuit elausula laesionis, si proprium ipse sacrum retractare nolit, vel si contra ludicem, qui iniustam sententiam eontra pectestam tulit, agere non audeat; quihus in casibus etiam post quadriennium lapsum conreditur elesiae restitutio in integrum. Immo potest etiam ecclesia contra lapsum temporis restitui, in quo se laesam amrmat , et probat, ita ut si neglexerit appellationem V. gr. intra decennium a lata sententia interponere , possit postmodum infra quadriennium a laesione petere restitutionem in integrum nil

decennium , intra quod appellare possit.

218쪽

S. VII. Coram quo iudice petenda est restitutio in integrum, sire quis de m cognoscere possit' ordinarie loquendo, restitutio in integrum postulanda est a ludice illius , contra quem petitur quia hie in tali easu reus habetur; ex communi autem regula, aetor sorum rei sequi debet aut si nullum domicilium habeat, coram

iudice loel illius, ubi contractus celebratus est, et modo reperitur , contra quem pelitur restitutio. Si tamen ecclesia laesa sit, potest restitutionem petere etiam contra laicum, coram iudice proprio ecclesiasti eo , ratione speetalis privilegii in favorem ecclesiae conemia, uti colligitur ex c. l. h. t. et e. penuit. De rebus ecclesiae alienana. Potefit autem restituere In integrum non quilibet iudex , qui praecise simplicem iurisdictionem habet inisi incidenter tantum eorum eis moveatur j sed ordinarii tantum ludires , qui in loco aliquo administrationem etiam rerum, aut iurium habent, et eorum delegatio , sive specialiter illis commissa fuerit hare etiam restitutionis causa, sive incidenter in controve iam demandatam veniat, prout habetur ex e . Causa, s. h. t. et ex PO probatur, quod restitutio in integrum sit actus mixti imperii, et consequenter ab eo expediri debet, non qui simplieem tantum iurisdictionem , sed qui mixtum saltem imperium habet. Adversus tamen sententiam definitam supremi principis, aut elus delegati, nemo inferior restituore potest, nisi id hine specialiter commissum sit

S. VIII. De forma , ne de effectu restitutionis in integrum, ac se restituendis fruelibus , et expensis.

Forma petondae, et laetendae restitutionis est, ut intra legitimum tempus, Implorato ossicio competentis iudieis, ea petatur, et causa legitime cognita, et probata , praesente adversario, nisi per contumaciam absit , praemissa citatione, et litis contestatione fiat, agendo scilicet contra adversarium, Veleontra hunc exeipiendo. Essectus nutem restitutionis in integrum ille est, ut unusqnisque itam qui restitutionem in integrum petit, quam contra quem petitur

Ius suum integrum recipiat, et in pristinum statum quo contraxerunt v. g. reponantur , ita ut ecclesia v. g. larea suum recipiat, et laedens etiam lsi tamen bona sile egerit, suum pretium , et necessarias, ne utiles expensos in ren emptam bona fide lactas, ae meliorationem recipiat. Fruetus nutem ex fundo V. gr. restituendo perrepti, si in integrum restitutio decernatur, prubabilius restituendi non sunt, sive extent adhue, sive ex illis bona fide consumptis locupletior laetus sit. De horum tamen fructuum, expensarum, In norati O-num, etc. restitutione, quia multae litis materia eme potest, vide auctorem hie

TITULUS XLII.

DE ALIENATiONE, NUTANDI IUDICII CAUSA FACTA.

Dicitur alienatio, mutandi iudicii causa fieri, quando quis ex metu litis Sibi de tali re movendae, dolo malo in alium possessionem illius, aut dominium transfert, ut per talem dolosam alienationem iniquior alterius, qui litem fortasse moturus timetur, conditio stat, ratione mutati v. g. iudicis , eis

219쪽

Et hine ad hane alienationem tria requiruntur. Primo ut fiat iudieii mutandieausa , suturi scilicet quod timetur , non eius quod iam sit; in hoo onime u , res litigiosa dicitur es ,e alienata, quae nitenatio de iure ei vili nulla est. Soeundo requiritur, ut dolo mulo lex animo sciliret alterius conditionem dissselliorem laciendo, et non tantum bona sidet translatio talis possessionis, sive rei stat, alienando Settieet eam, Vel in personam extraneam , vel in poteu-tiorem , vel alio modo conditionem illius , qui litem moturus timetur, reddendo dissilestiorem. Tertio ut intersit aetori V. g. Ob damnum, quod passus est, et ob expensas maiores, quas sa re debuit, etc. alienationem hanc laetam non fuisse. lis hue autem Sie explicata alienations duo in iure ea non leo statuuntur. Primo in c. l. h. t. quod Vi reScripti contra Blienantem antelaetam alienationem , aut emSionem impetrati, tam nlienans , quam possessor relalienatae coram iudire delegato conveniri possit I contra id , quod alibi dieitur , reseriptum ad lites impetratum , a Persona in personam extendendum non esse , si tumen Scivit POSMMor , alienationem , mutandi ludicii causa , per fraudem factam in So, ut ne talibus fraus sua patrocinetur. Secundo in c. 2. h. t. prohibetur, ne clerici Sub interminatione rensurae ecclesiasticae laetant sibi cedi aetiones, et litus a lateis mutandi iudicii causa , ut Ialeos ad forum ecclesiasticum trahant, Sive deinde induxerint tales ad cessionem talem laetendam titulo luerativo donationis, si vo titulo oneroso venditionis v. gr. etc. quia videtur talis cesSio procurari ex assectu avarillae eleri eum decedentis, qui assectus lacile in talibus clericis praesumitur.

DE ARBITRIS.

S. I. De arbitris in stenere; eorumque dirisione, et differentiis

inter orbitrum, et iudicem. Arbitri ab arbitrando , censendo , et aestimando sic dieti, si in latiorer hae aereptione sumuntur, idem dicunt quod arbitratores, qui tanquam viri honi, et aequi ad negotium aliquod aestimandum assumuntur, ut quid si hi de re aliqua videatur edicant. Proprie autem , et magis striete ille dicitur arbiter, qui Slvo o iuris, Seu legis dispositione, vel ex partium conventione constituuntur, ut ei rea rem ntiquam controversam Suum arbitrium, si vo iudicium, et animi sensum dieant, ut pronuntient, quo partes deindastare debent. Ex qua descriptione patet, alios arbitros esse iuris, qui etiam necessarii dicuntur , eo quod in certis quibusdam causis ex praeseripto iuris, seu legis necessario a iudice , vel ex partibus constitui debeant, ad rei alicuius decisionem; alios esse Brbitros voluntarios, qui compromissarii dicuntur , in quos sponte, et nullo iure urgente , ac libere consentiunt partihus , eorum iudicio controversiam suam submittentes, ae obedientiam pruestiturae, quos inter plures sunt disserentiae. Potissimae sunt, quod illi habeant a lure iurisdictionem ad omnia illis commissa expedienda, et vix disserunt a Veris

ludicibus; hi vero compromissarii arbitri nullam iurisdictionem habent leum nec a partibus ea ipsis conferri possit, nec a iure deseratur j sed simplicem tantum rei cognitionem , illi compelli possunt ad officium arbitri aeeipiendum,

220쪽

Isso quia Iura ste praescribunt, non autem arbitri voluntarii, qui libere munus arbitrorum suseipere possunt, vel non possunt, quamvis semel receptum implere postmodum debeant. Sunt Rutem hi arbitri voluntarii, sive compromissarii in duplici adhue disserentia , alii sunt, in quos ita expresse, sive tacite est compromissum , ut in causa sibi tommissa , Servato iuris ordine, prout partibus videbitur, pronuntient. Et hi proprie Rrhitri vocantur, et horum sententia arbitrium , sive laudum dieitur. Alii sunt, in quos a partibus compromittitur , neque tamen Obligantur, ut in cauin cognoscenda servent iuris , et iudieiorum ordinem, But sormam, sed statuant, quod ipsis aequum videbitur , qui etiam ab actoribus arbitratores dicuntur, et eorum sententia , aut ariatramentum reducendum, si laesionem enormem contineat, petente parte ad aequalitatem iustitiae, secundum boni viri striatrium, cui paries stare debeant; sunt quidem etiam nlit arbitratores, quos rectius dixeris amicabiIes compositores, qui in componenda GnimVersia aliqua ex voluntate eompromittentium ad publicum potius bonum , tranquillitatem , et pacem inter partes attendunt, quam ad rigorosa causae merita, et ideo eorum sententia amleabilis potius compositio, quam Sententia, aut transaeuo dicitur. In pluribus antem dissert arbiter praesertim compromissarius a iudice, quae disserentiae ex dietis facile erui possunt, et apud auctorem Methodi videri possunt.

S. II. De illis, qui compromittere in arbitros, et qui arbitri

esse possunt, vel non poSsunt. Omnes In arbitros compromittere possunt, qui rerum Suarum liberam , et plenam etiam ad alienandum administrationem habent. Argu. ωρ. Cum tempore, 5. h. t. Cum enim per tale compromissum ad alienationem etiam perveniri possit, mi Sequenter qui alienare non potest, nee eompromittere potest, et hinc nec pupillus sine tutoris auctoritate , nee minor sine curatoris auctoritate , sl talem adhue habeat, nec praelatus ecclesiae, circa bona quao alienare non potest eis. et plures alii compromittere non possunt, si per taloeompromissum ad alienationem deveniri potest. Possunt autem arbitri esse omnes, praeter illos, qui a iure prohibentur, Ita ut non solum illi, qui sunt integrae famae, sed etiam lusames assumi possint in arbitros, quia arbitrium non est res periinens ad dignitates , auquas infames non admittuntur; immo de iure eanoni eo possunt partes etiam compromittere in iudicem suum competentem, ac proprium , ut eausam, quacteoram illo ut iudire agitur, ut arbiter definiat, ordinarium et delegatum, ut docet ylossa in c. 5. h. t. v. mydebumensis, et Sumitur ex c. parte, lo. et e. Cum olim, 7. h. t. quidquid in contrarium ex iure civili urgeant aliqui in cuius tamen saepissime circa talem causam iurisdietio non extinguitur per tale compromissum , ita ut partes, si velint, coram eodem, si res adhue sit integra , ut ludice ngere possint, si in favorem tantum paruum compromissum tale factum suerit, cum quilibet lavori suo cedere possit. In specie tamen prohibentur esse arbitri compromisSarii, Primo servi ,

qui de iure civili pro mortuis habentur. Secundo pupilli, furiosi, muti , surdi , perpetuo amentes ete . quibus a natura desectus est, quominus in arbitros assumi possint. Tertio mulieres, quibus ossicia civilia, et publica